STUDIA INFORM ATIC A

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "STUDIA INFORM ATIC A"

Transkrypt

1 STUDIA INFORM ATIC A Formerly: Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria INFORMATYKA Quarterly Volume 23, Number 1 (47) Andrzej KWIECIEŃ ANALIZA PRZEPŁYW U INFORM ACJI W KOM PUTEROW YCH SIECIACH PRZEM YSŁOW YCH Silesian University of Technology Press Gliwice 2002

2 i M 9 i y O Ł STUDIA INF ORM ATIC A Formerly: Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria INFORMATYKA Quarterly Volume 23, Number 1 (47) Andrzej KWIECIEŃ ANALIZA PRZEPŁYW U INFORMACJI W KOMPUTEROW YCH SIECIACH PRZEMYSŁOW YCH Silesian University of Technology Press Gliwice 2002

3 STUDIA INFORMATICA Volume 23, Number 1 (47) Formerly: Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria INFORMA TYKA Editor in Chief Dr. Marcin SKOWRONEK Silesian University o f Technology G liw ice, Poland Editorial Board Dr. Mauro CISLAGHI Project Automation M onza, Italy Prof. Bernard COURTOIS Lab. TIMA Grenoble, France Prof. Tadeusz CZACHÖRSKI Silesian University o f Technology Gliwice, Poland Prof. Jean-Michel FOURNEAU Université de Versailles - St. Quentin Versailles, France Prof. Jurij KOROSTIL IPME N A N Ukraina Kiev, Ukraine Dr. George P. KOWALCZYK Networks Integrators Associates, President Parkland, U SA Prof. Peter NEUMANN Otto-von-Guericke Universität Barleben, Germany Prof. Olgierd A. PALUSINSKI University o f Arizona Tucson, USA Copyright by Silesian University o f Technology Press, Gliwice 2002 PL ISSN Printed in Poland ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ OPINIODAW CY: Dr hab. inż. Zbigniew Huzar, Prof. nadzw. Politechniki Wrocławskiej Dr hab. inż. Henryk Zygmunt, Prof. Akademii Górniczo-Hutniczej KOLEGIUM REDAKCYJNE REDAK TO R NACZELN Y - Prof. dr hab. Zygmunt K leszczewski REDAK TO R DZIA ŁU - D r inż. Marcin Skowronek SEKRETARZ REDAKCJI - Mgr Elżbieta Leśko REDAKCJA Mgr Roma Łoś Prof. Svetlana V. PROKOPCHINA Scientific Research Institute BITIS Sankt-Petersburg, Russia Prof. Karl REISS Universität Karlsruhe Karlsruhe, Germany Prof. Jean-Marc TOULOTTE Université des Sciences et Technologies de Lille Villeneuve d'ascq, France Prof. Sarma B. K. VRUDHULA University o f Arizona Tucson, U SA Prof. Hamid VAKILZADIAN University of Nebraska-Lincoln Lincoln, U SA Prof. Adam WOLISZ Technical University of Berlin Berlin, Germany Dr. Lech ZNAMIROWSKI Silesian University o f Technology Gliwice, Poland SPIS TREŚCI 1. W s t ę p...i C el p racy S iecio w e, p rz e m y s ło w e sy s te m y r o z p ro s z o n e c z a su rz e c z y w iste g o - c ech y i w y m a g a n ia P ro b le m y p ro jek to w a n ia ro z p ro szo n y c h sy ste m ó w c zasu rzeczy w istego P rz e m y sło w e ro z p ro szo n e sy stem y c zasu rz e c z y w is te g o W ęzeł sy ste m u P ro to k ó ł k o m u n ik a c y jn y S ta cja o p e ra to rsk a P o d s u m o w a n ie R o z p ro s z o n y sy s te m s te r o w a n ia S te ro w n ik sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln y ja k o p o d staw o w y e lem en t u k ład u s te r o w a n ia K o p ro c e so r s i e c i P ro to k o ły d o stę p u do łąc za sto so w an e w sieciach p rz e m y s ło w y c h S ie ci o d o s tę p ie ty p u T O K E N - B U S O p is w y m ian y in f o r m a c ji P o w staw an ie d ziu r w s i e c i K o n tro la c zasu n a d a w a n ia C y k l sieci a cykl w y m ian y in fo rm acji O k re ślen ie c zasu trw a n ia c y k lu sieci M a k sy m a ln y czas w y m ian y ż e t o n u P rz y p a d e k sieci z d ziu ram i M ak sy m a ln y czas trw a n ia c y k lu sieci z tra n s m isją d an y ch u ż y tk o w y c h B u fo ro w a n ie tran sm isji S p raw n o ść sieci i je j p rz ep u sto w o ść u ż y te c z n a P o p ra w a p a ram etró w c zaso w y c h w y m ia n S ieci o d o s tę p ie M A S T E R -S L A V E P rz y g o to w a n ie scen ariu sz a w y m ian i o p is w y m ian y in fo rm acji P o w staw an ie d ziu r w s i e c i P a ra m e try z a cja w y m ian Z ja w isk a z achodzące n a sty k u k o p ro c e s o r^ je d n o stk a cen traln a O k re ślen ie c zasu trw a n ia c y k lu sieci S p raw n o ść sieci i je j p rz ep u sto w o ść u ż y te c z n a P o p ra w a p a ra m e tró w c zaso w y c h w y m ian S ieci o d o s tę p ie P r o d u c e n t - D y s t r y b u t o r - K o n s u m e n t M o d el ty p u P R O D U C E N T - D Y S T R Y B U T O R - K O N S U M E N T Z asad a d z ia łan ia sieci w y k o rzy stu jącej p ro to k ó ł P D K... i S tru k tu ra z m ie n n y ch T ra n sak c ja w y m ian y p e rio d y c z n e j REDAKCJA TECHNICZNA Alicja Nowacka

4 4 A. K w iecień A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych Ż ą d a n ie a p erio d y cznej tran sak c ji zm iennej...i Ż ąd a n ie tra n sm isji k o m u n ik a tó w A n a liz a p a ra m e tró w c z a so w y c h z w iązan y c h z p ro to k o łe m sieci F I P A n a liz a c za so w a p ra cy p ro to k o łu A n a liz a sta ty c zn a A n a liz a d y n a m ic z n a A n a liz a b ito w a tr a n s a k c ji B ito w a re p re z e n ta c ja r a m e k T ra n sak c ja p e r io d y c z n a T ra n sak c ja a p e r io d y c z n a P o d su m o w a n ie an alizy i k o n tro la re aliz o w a ln o śc i w y m ia n P o p ra w a p a ra m e tró w c za so w y c h w y m ian w sieci ty p u F IP O c en a w y d a jn o śc i i sp ra w n o ści sieci F I P P o d su m o w a n ie P o p r a w a p a r a m e tr ó w p r a c y sie ci p rz e m y sło w y c h z c y k lic z n y m i tr a n s a k c ja m i w y m ia n y i n f o r m a c j i M a k ro cy k l w y m ian y in f o r m a c ji D o b ó r p a ra m e tró w m ak ro c y k lu M e to d y b u d o w y i o p ty m a liz acji m ak ro c y k li M e to d y a lg o ry tm ic z n e M e to d a o p a rta n a sztu cznej in te lig e n c ji R e a liz a c ja p ra k ty c z n a a lg o ry tm ó w i w n io sk i M e to d a k la s y fik a c ji p ro to k o łó w k o m u n ik a c y jn y c h w sie c ia c h p rz e m y s ło w y c h K la sy fik a c ja sieci K ry te ria d o b o m D o b ó r ro z w ią z a n ia P o d su m o w an ie M e to d y in te g r a c ji sieci p rz e m y sło w y c h n a jn iż s z e g o p o z io m u In te g ra c ja sieci n a p o z io m ie I In teg ra cja sieci n a p o z io m ie II In teg ra cja sie ci n a p o z io m ie I I I P rz y k ła d in te g racji P o d su m o w a n ie Z a s to s o w a n ie p r o to k o łu T C P /I P w sie c ia c h p rz e m y sło w y c h n a jn iż sz e g o p o z i o m u P ro to k ó ł T C P /IP w sie ciach p r z e m y s ło w y c h W p ły w a rch ite k tu ry sy ste m u n a p a ram etry sieci p rz e m y sło w y c h n a jn iż sze g o p o z io m u P o d su m o w a n ie P r z e g lą d r o z w ią z a ń sieci p rz e m y s ło w y c h S ieć M o d b u s S ieć G e n iu s/n S ieć L o n W o r k s S ieć C A N (C o n tro lle r A re a N e tw o r k ) S ieć S D S (S m a rt D istrib u te d S y s te m ) S ieć D e v ic e N e t S ieć H A R T S ieć F IP / W o r ld F I P S ieć P r o f ib u s - P D S ieć In tr e r b u s - S S ieć F ie ld b u s F o u n d a tio n H 1, H S ieć F ie ld b u s F o u n d a tio n H S E - H ig h S peed E th e r n e t S ieć C o n tr o ln e t S ieć A S - I S ieć P - N e t P re z en tacja p a ram etró w sieci p rz e m y s ło w y c h A n a liz a c za só w tran sm isji d a n y c h... : K ie ru n k i ro z w o ju sieci p rz e m y s ło w y c h S ta n p ra c n o rm a liz a c y jn y c h Wnioski końcowe Skorowidz najczęściej używanych określeń i symboli Literatura Streszczenia

5 A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 7 CONTENTS 1. I n t r o d u c t i o n T h e w o rk obj e ctiv es T h e in d u s tr ia l d is tr ib u te d r e a l tim e s y s te m s -fe a tu re s a n d r e q u i r e m e n t s T h e p ro b le m s o f d istrib u te d re al tim e sy ste m s d e sig n in g..! T h e in d u stria l d istrib u te d re al tim e s y s te m s T h e sy ste m 's n o d e T h e c o m m u n ic a tio n p ro to c o l T h e o p e ra to r s ta tio n S u m m ary T h e d is tr ib u te d c o n tr o l sy s te m T h e p ro g ra m m a b le lo g ic c o n tro ller as m a in ele m en t o f co n tro l s y s te m T h e n e tw o rk c o p ro ce sso r T h e a cc ess n e tw o rk p ro to co ls a p p lie d in in d u strial n e tw o r k s T h e n e tw o r k s w ith T O K E N B U S p r o to c o l D e sc rip tio n o f d a ta e x c h a n g e T h e "g aps" n e tw o rk fo rm a tio n...: T h e tim e tra n sm issio n c h e c k in g T h e n e tw o rk c y cle a n d c y cle o f ex ch a n g e d a t a D e fin itio n o f n e tw o rk c y cle tim e T h e m a x im u m o f to k e n e x ch a n g e t i m e T h e case o f n e tw o rk yvith " g a p s " T h e m a x im u m o f cy cle tim e n e tw o rk w ith u sefu l d a ta tr a n s m is s io n T h e tra n sm issio n b u f f e r in g T h e n e tw o rk e ffic ie n c y a n d u se fu l flo w cap acity C o rre c tio n o f e x ch a n g es p a ram ete rs T h e n e tw o r k s w ith M A S T E R -S L A V E p ro to c o ls P re p a rin g o f ex ch a n g e scenario a n d ex ch a n g e d a ta d e sc rip tio n T h e "g aps" n e tw o rk f o r m a tio n T h e e x ch a n g es p a ra m e te risatio n T h e p h e n o m e n a o n "c o p ro cesso r-centra l u n it" b o r d e r D e fin itio n o f n e tw o rk c y cle tim e T h e n e tw o rk e ffic ie n c y a n d u se fu l flo w c ap a city C o rre c tio n o f e x ch a n g es p a ram ete rs T h e n e tw o r k s w ith P r o d u c e r - D is tr ib u to r - C o n s u m e r p r o t o c o l T h e P ro d u c e r-d istrib u to r-c o n su m e r m o d e l T h e p rin cip le o f o p e ra tio n n e tw o rk w ith P D C p r o to c o l T h e d a ta s t r u c tu r e T h e tra n sactio n o f p e rio d ic a l e x c h a n g e T h e re q u e st o f a p erio d ic a l v a ria b le tr a n s m is s io n T h e re q u e st o f m essa g e tra n s m is s io n T h e a n a ly sis o f tim e p a ram ete rs c o n n ec te d w ith F IP p ro to co l T h e tim e a n aly sis o f p ro to co l w o r k T h e static a n aly sis T h e d y n a m ic a n a l y s i s T h e b it a n aly sis T h e b it fram e re p re se n tatio n T h e p e rio d ic tr a n s a c tio n T h e ap erio d ic tr a n s a c tio n A n a ly sis su m m ary and realiz a b ility c h e c k in g C o rre c tio n o f e x ch a n g es tim e p a ram ete rs in F IP n e tw o r k A sse ssm e n t o f F IP n e tw o rk n e tw o rk e fficiency and flo w cap acity S u m m ary C o r r e c tio n o f in d u s tr ia l n e tw o rk s p a r a m e te r s w ith c y clical d a ta e x c h a n g e tra n s a c tio n T h e m acro cy c le o f d a ta e x c h a n g e T h e c h o ice o f m acro cy c le p a r a m e te r s T h e m eth o d s o f m ic ro cy c le b u ild in g and o p tim is a tio n T h e alg o rith m ica l m e th o d s T h e m e th o d b a se d o n artificial in tellig en ce T h e p ra c tic a l re a lisatio n a n d c o n c lu s io n T h e m e th o d o f c o m m u n ic a tio n p ro to c o ls c la ssific a tio n in th e in d u s tr ia l n e t w o r k s T h e n e tw o rk c la ssifica tio n T h e c rite ria o f c h o ic e T h e so lu tio n c h o ice S u m m ary T h e m e th o d s o f lo w e st lev el in d u s tr ia l n e tw o rk s In teg ra tio n o n I lev el In teg ra tio n o n II l e v e l In teg ra tio n o n III l e v e l A n e x am p le o f in te g r a tio n S u m m ary T h e T C P /I P p ro to c o l a p p ly in g in in d u s tr ia l n e t w o r k s T h e T C P /IP p ro to co l in in d u strial n etw o rk s T h e sy ste m arch ite c tu re in flu en ce o n lo w e st level n etw o rk s p a ram ete rs S u m m ary T h e so lu tio n re v ie w T h e M o d b u s n e tw o rk T h e G e n iu s/n -8 0 n e tw o r k T h e L o n W o rk s n e tw o rk T h e C A N (C o n tro lle r A re a N e tw o rk ) n e tw o rk T h e SD S (S m a rt D istrib u te d S y stem ) n etw o rk T h e D e v ice N e t n e tw o rk T h e H A R T n e tw o r k T h e F IP / W o rld F IP n e tw o r k T h e P ro fib u s-p D n e tw o r k T h e In trerb u s-s n e tw o r k T h e F ie ld b u s F o u n d a tio n H I, H 2 n e tw o r k T h e F ie ld b u s F o u n d a tio n H S E - H ig h S p eed E th ern et T h e C o n tro ln et n e tw o r k T h e A S -I n e tw o r k

6 8 A. K w iecień T h e P -N e t n e tw o rk...* T h e p re se n ta tio n o f in d u stria l n e tw o rk s p a ra m e te rs T h e a n a ly sis o f d a ta tra n sm issio n T h e tre n d s o f in d u stria l n e tw o rk s p ro g ress T h e sta te o f sta n d a rd isa tio n w o r k s The final conclusions The index of most frequently used definitions and symbols Bibliography Summary WSTĘP S zybki ro zw ó j technolo g ii e lektro n o w ej sp rz y ja p o w staw aniu u rz ąd z eń k o m p u tero w y ch 0 d u ż y m sto p n iu niezaw o d n o ści. Z ja w isk o to sp o w o d o w ało i p o w o d u je coraz szersze sto so w an ie śro d k ó w, n arzędzi i m eto d in fo rm a ty cznych w w ielu g a łęziach przem y słu. Z jed n e j stro n y zachęca to tec h n o lo g ó w do sto so w an ia techniki k o m p u tero w ej w p ro cesach reg ulacji i sterow ania, z drugiej zaś w y m u sz a szukanie now ych rozw iązań sprzętow ych 1 p ro g ram o w y c h, k tó re by, w z adow alający sp o só b, w y k o rzystały rozw ój technolo g ii. In n y m i sło w y, c o raz w iększe w y m a g an ia, sta w ian e p rz ez pro cesy technolo g iczn e, zm u szają do o p ra co w y w an ia n o w y ch ro zw iązań lu b o p ty m alizacji ju ż istniejących. S to so w an ie tech n ik i k o m p u tero w ej w realizacji sy stem ó w ste ro w an ia i regulacji to zło żony p ro c es ew o lu cy jn y. L ata 60. i 70. b ieżącego stu lec ia - to rozw ój i sto sow anie k o n cep cji scentralizow aneg o sy stem u ste ro w an ia i regulacji, w K tórym g łó w n ą ro lę pełnił pojed y n czy k o m p u te r (rys. 1). W y p o sażo n y w sp ecjalizow ane u k ład y w e jścia/w y jścia, binarne i an alo g o w e p o b ierał dane z całeg o o b ie k tu i sam o d zieln ie n a n ieg o oddziały w ał. D o b ry m p rz y k ła d em tak iego k o m p u te ra b y ły n a p rzykład m in ik o m p u te ry serii P D P -1 1 firm y D E C, a w P o lsce m aszy n a c y fro w a ro d zin y O D R A 1300 (O D R A , O D R A 1325). B y ła o n a w y p o sażona w pełni a u to n o m iczny k anał tran sm isji d an y ch z o b iek tu tech n o lo g iczn ego. K an ał ten, noszący m iano k a n ału p rz em y sło w e g o, o b słu g iw any z p o z io m u sy stem u o p e rac y jn e g o (egzekuto ra) e k strak o d am i ty p u PE R J [107], u m o żliw iał bard zo szy b k i i niezaw o d n y d o stęp do d anych p o m ia ro w y c h i o b iek to w y c h stan ó w b in arn y c h. W raz z ro sn ą cą lic z b ą zad ań i w y m o g am i czasu rz eczy w iste g o p o jaw iły się d w a k lu cz o w e pro b lem y : d o b o ru u k ład u p rzerw ań, sy stem u operacyjnego czasu rzeczyw isteg o. S y stem p rzerw ań, k tó reg o p o d sta w o w y m zad aniem było p rzy jm o w an ie i stero w an ie o b słu g ą zd arz eń o b iek to w y ch, stał się n iew y d o ln y, g d y ż p o jaw ienie się n a p rz y k ła d tak zw anej law in y zd arzeń p o w o d o w ało, że re aliz a cja p ro g ram ó w o b słu g i ju ż o d eb ran y ch p rzerw ań b y ła w strzy m y w a n a p rz ez k o lejn o n adch o d zące i sy stem o p e rac y jn y nie był w s ta n ie ' re aliz o w a ć żad n y ch in n y ch z adań, p o n a d p rzek azy w an ie ste ro w an ia do kolejn o w y w o ły w a n y c h p ro g ram ó w o b słu g i p rzerw ań. Z jaw isk o to n o siło m iano m ig o tan ia p rz erw a ń [170].

7 10 A. K w iecień Z atem re aliz a cja c y k lu p ę tli p ro g ra m u sy ste m u o p e racy jn e g o, c elem z ap e w n ien ia stałej je g o w a rto ści, m u sia ła z o stać p o d z ie lo n a n a d w a e tapy [1 7,1 4 2,1 4 3 ]: e ta p 1 zw iązan y z p o b ra n ie m p o m ia ró w z o b iek tu, f iltra c ją o b lic z en iam i stero w an ia i a k tu a liz a c ją w y jść ste ru ją c y c h o b iek te m (ang. Foreground), e ta p 2 zw iązan y z re a liz a c ją je d n e g o p ro g ra m u in te rak c y jn eg o (ang. Background). P rz y k ła d e m ta k ie g o sy ste m u o p e rac y jn e g o m o że b y ć ch o ćb y sy ste m R S X -1 1 k o m p u te ró w P D P -11 lu b te ż sy ste m R T -11 d la k o m p u te ra M E R A [43, 1]. P rzy tak im p o d z ia le c z a su p ra cy sy ste m u o p e ra c y jn e g o p o w sta je p ro b lem, ile c zasu p rz ez n ac zy ć na re aliz a cję e ta p u 1, a ile n a re aliz a cję e ta p u 2. MONITOR KOMPUTER DANE Z OBIEKTU KANAŁ PRZEMYSŁOWY Rys. 1. Scentralizowany system sterowania Fig. 1. Centralised control system d la STEROWANIE I REGULACJA W sy ste m a c h sc e n tra liz o w a n y ch, w y k o rz y stu ją c y c h p o jed y n c ze kom p u te ry, w y stępow ały o g ra n ic z e n ia ich sto so w aln o śc i. O g ra n ic z e n ia sto so w aln o śc i o d d o łu d o ty c z y ły m ały c h o b ie k tó w lu b p ro sty ch te c h n o lo g ii, g d z ie w y s o k a c en a k o m p u te ra b y ła b a rie rą je g o sto so w an ia. O g ra n ic z e n ia sto so w aln o śc i o d g ó ry n a to m iast b y ły zw iązan e ze w z ro stem liczby o b słu g iw a n y c h w e jść /w y jść i sta le ro sn ą cy m sto p n iem z ło żoności a lg o ry tm ó w stero w an ia A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 11 i re g u lacji. P o w o d o w a ło to p o w sta n ie w ielu n e g aty w n y c h zjaw isk, z k tó ry c h n ajw aż n ie jsz y m i b y ły : stale ro sn ą cy sto p ień zło ż o n o śc i o p ro g ram o w an ia p o w o d u ją cy w z ro st czasu realizacji, a tak że w z ro st k o sz tó w zw iązan y c h z je g o u ru ch o m ien iem n a o b iek cie, tru d n o śc i w re aliz a cji sy ste m u i o b słu d ze p rzerw ań, sp o w o d o w an e w zro stem liczby k o n ie c z n y c h d o o b słu g i p rz erw a ń p o ch o d zący c h z o b iek tu (p o w staw anie, o p isy w anego ju ż, z ja w isk a ta k zw an e g o m ig o tan ia p rzerw ań), sp adek p rz ep u sto w o ści i n iezaw o d n o śc i całeg o sy stem u, co w k o n sek w en cji pro w adziło do n ied o c h o w a n ia w a ru n k ó w czaso w y ch. D ru g im e ta p em e w o lu cji sy ste m ó w k o m p u te ro w y c h sto so w an y c h w p rz em y śle, b ędącym p rz ejaw em ten d e n cji ro z w o jo w y ch ze stro n y e lektro n ik i i in fo rm aty k i, z m ierzający ch do szersze g o w y k o rz y sty w a n ia k o m p u te ró w w p rz em y śle, b y ło p o w sta n ie sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln eg o ste ro w n ik a p rz em y sło w e g o P L C (ang. Programmable Logic Controller), k tó ry b y ł n icz y m in n y m ja k sp ecja liz o w a n y m k o m p u terem, fab ry czn ie p rz y sto so w a n y m do akw izy c ji sy g n a łó w b in arn y c h i a n alo g o w y c h p o ch o d zący c h z o b iek tu. S to su n k o w o n isk a c en a p o łą c z o n a z d u ż ą n ie z a w o d n o śc ią i efek ty w n y m i n arzędziam i p ro g ram o w ania sp o w o d o w a ła p rz esu n ię cie się d o ln ej, w sp o m n ian ej ju ż, g ranicy sto so w aln o ści k o m putera. P o z y ty w n e re zu lta ty w y k o rz y sty w a n ia P L C sp o w o d o w ały ró w n ie ż z d rugiej strony stały w z ro st liczby w e jść /w y jść, k tó re m u siały b y ć o b słu żone p rz ez to u rząd zen ie. P ro w ad ziło to w p rostej linii do p o w sta w a n ia zło ż o n y ch, p o jed y n c zy c h u k ład ó w stero w an ia, k tó re zaczęły, tak ja k w p rz y p a d k u c en traln e g o k o m p u tera, n o sić zn am io n a sy ste m ó w scentralizow anych z w szy stk im i te g o u jem n y m i k o n sekw encjam i. S tały w zro st liczby w ejść/w y jść b y ł efek tem p rz e k a z y w a n ia sy ste m o m k o m p u te ro w y m realizacji coraz bard ziej sk o m p lik o w an y ch a lg o ry tm ó w technolo g ic zn y c h. D alszy rozw ój w ty m k ieru n k u k o m p u te ro w y c h sy stem ó w ste ro w an ia z n ó w stał się n iem o ż liw y, ze w z g lęd u n a m a le ją c ą n iezaw o d n o ść całeg o układ u i w zro st zło ż o n o śc i o p ro g ram o w a n ia, k tó re w y m a g ało c o raz to w iększych m ocy o b liczen io w y ch. D o d a tk o w y m e fek tem p ro jek to w a n ia ta k d u ż y ch sy ste m ó w b y ł zn aczn y w zro st k o sztó w realizacji i k o lejn y sp a d e k n iezaw o d n o śc i, zw iązan y z o k ablo w an iem o b iek tu. S u m ary czna d łu g o ść k a b li d o p ro w a d z a ją c y c h sy g n ały z o b iek tu i w y p ro w ad z ają cy c h efek ty pracy k o m p u te ra d o o b iek tu zac zęła b y ć lic z o n a w d ziesiątk ach, a n a w et setk ach kilo m etró w. P o d su m u jm y z atem, w p ro w ad z en ie ste ro w n ik a sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln eg o zw ięk szy ło zak res w y k o rz y sty w a n ia k o m p u te ra, co o b jaw iło się p rz ez zn aczn e p rzesu n ięcie dolnej g ra n ic y je g o sto so w aln o śc i, ale w n iew ie lk im sto p n iu p rzesu n ęło g ranicę górn ą. C iąg le m ie liśm y d o c z y n ie n ia z sy ste m em scen tralizo w an y m, a to ju ż m o g ło zah am o w ać sto sow anie in fo rm a ty k i w p rz em y śle. P rz y sz ła zatem p o ra na p o szukiw anie z m ian stru k tu raln y ch w p rz e m y sło w y c h, in fo rm a ty cz n y ch sy ste m ach stero w an ia. W su k u rs ty m p o szukiw anio m

8 12 A. K w iecień A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 13 p rz y szedł ro zw ó j sieci k o m p u te ro w y c h, a p rz ed e w szy stk im w z ro st ich n iezaw o d n o ści. Jest to k o lejn y etap e w o lu cji. S ieci k o m p u te ro w e sp o w o d o w ały p o w sta n ie i law in o w y rozw ój stru k tu r z d ec en tra lizo w an y c h, n a z y w a n y c h ró w n ie ż ro z p ro szo n y m i (ry s. 2 ) MSP2 silnik SMART ACTUATOR STACJA OPERATORSKA i 1 STACJA OPERATORSKA ph y/ SMART SENSOR" MAGISTRALA KOMUNIKACYJNA zawory V SMART SENSOR OBIEKT OBIEKT OBIEKT I F I j j S...i n OBIEKT STACJA OPERATORSKA Rys. 3. System sterowania w ykorzystujący inteligentne m oduły sprzętowoprogram owe Fig. 3. The remote software-hardware m odules in control system Rys. 2. Zdecentralizow ana struktura system u sterowania Fig. 2. The structure o f distributed control system S p e c ja liz acja d o ty cz y re aliz a cji w ą sk ic h zad ań tech n o lo g iczn y ch. R o zw iązan ie to p o z w a la n a ro z b ic ie p ro c e su ste ro w an ia n a w ie le elem en tó w. P rzez to, że k ażd y z elem en tó w realizuje b a rd zo n iew ie le, ściśle o k re ślo n y ch, fu n k cji (b rak zło ż o n y ch pro g ram ó w, W sy ste m a c h ty c h z ad a n ia zo stały p o d z ie lo n e p o m ię d z y p o je d y n c z e k o m p u te ry - ste ro w n ik i sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln e. D zięk i te m u zn ik n ą ł cały szereg w ad sy ste m u scentra liz o w a n eg o, a le p o jaw iła się k o n ieczn o ść z a sto so w a n ia sy ste m u k o m u n ik a c ji, w y n ik a ją c a ch o ćb y ze z d aln eg o ste ro w an ia i m o n ito ro w a n ia o b iek tu. R ó w n o le g le z ro z w o jem sy ste m ó w z d ecen tra lizo w an y c h, b a zu jąc y c h n a sieciach k o m p u te ro w y c h i P L C, ro z w ija ją się sy ste m y ty p u L O N (ang. Local Operating Network), b a zu jąc e n a sz y b k ic h sie ciac h lo k aln y c h, a w m ie jsc e P L C sto su jące in te lig en tn e, w y so ce sp e c ja liz o w a n e, m o d u ły sp rz ę to w o -p ro g ra m o w e (ry s. 3) [ 8 1,1 2 9,1 9, 6 6,4 5 ]. w y d łu ż a ją c y c h czas re ak c ji), m o żn a tw o rz y ć b ard zo szybkie sy stem y stero w an ia. A le i tu, tak ja k w sy ste m ac h z d ecen tra lizo w an y c h, b a zu jących n a P L C, w y m a g an y je s t sp raw ny i n iezaw o d n y sy ste m k o m u n ik acy jn y. W sz y stk o to, o c z y m b y ła do tej p o ry m o w a, w p o łąc ze n iu z ro z w o jem sieci k o m p u te ro w y c h, w z ro stem ich n iezaw o d n o ści, sp o w o d o w ało law in o w y ro zw ój tak zw an y ch sy ste m ó w ro z p ro szo n y c h [6, 157]. Ic h sto so w an ie ro zw iązało w iele p ro b lem ó w, ale i tu n a p o ty k a się n a szereg b arier, k tó re z m u szają do szukania ro zw iązań stru k tu raln y ch i o d p o w ie d n ie g o sp o so b u p ro jek to w a n ia in fo rm aty czn y ch sy ste m ó w stero w an ia. P o d staw o w y m ic h p a ram etre m je s t czas reak cji n a zm ian y zachodzące n a o b iek cie. C zas ten je s t w y p a d k o w ą c z a só w re ak c ji p o jed y n c zy c h je g o elem en tó w, n a k tó ry m a w p ły w sp raw n o ść k o m u n ik a c ji i sz y b k o ść w y m ian y in fo rm acji. S zybkość w y m ian y in fo rm acji, m ierzo n a w w a rto ścia ch b e zw z g lęd n y c h, n ie ty lk o p o w in n a b y ć ja k n ajw iększa, ale p o w in n o się z a g w a ra n to w ać je j m in im a ln ą n iep rz ek ra cz a ln ą w arto ść. G w ara n to w an y, zdeterm in o w any

9 14 A. K w iecień A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 15 w czasie c zas re ak c ji p o je d y n c z e g o e le m en tu sy ste m u ro z p ro szo n e g o d aje b o w ie m p ew n o ść p raw id ło w ej p ra cy c ałeg o sy ste m u. T a k w ię c z d eterm in o w a n y czas reak cji o b o k n iezaw o d n o ści, u m ie jętn o śc i p o d n o sz e n ia się z u p a d k ó w i re k o n fig u ro w a ln o ść to p o d sta w o w e cechy w y ró ż n iające sy ste m y k o m u n ik a c y jn e (sie cio w e ) sto so w an e w p rz em y śle, k tó re n o sz ą n azw ę k o m p u te ro w y c h sieci p rz e m y sło w y c h [122] Cel pracy w trak cie u ru c h a m ia n ia sy ste m u n a o b iek cie, i nie m a ju ż czasu n a k o lejn e, żm u d n e an alizo w anie p rz e p ły w u in fo rm acji. P ro p o n o w an a m e to d a i n arzę d zia in fo rm a ty cz n e, p o w stałe n a jej p o d staw ie, p o z w a la ją n a k o n stru o w a n ie sieci p rz em y sło w y c h o d e te rm in isty cznych p ro to k o łach d o stę p u do m ed iu m. Z atem zak re s je j w y k o rz y sty w a n ia je s t ściśle zw iązan y ze sto so w a n y m i ty p a m i p ro to k o łó w. A u to r n ie zn alazł, co n ie znaczy, że nie is tn ie ją ani p o zycji lite ratu ro w y c h, ani p ro d u k tó w in fo rm a ty cz n y ch, cechują c y ch się p o d o b n y m p o d ejściem do p re zen to w an y c h z ag a d n ie ń i ro z w iązują c y ch sy g n a liz o w a n ą g ru p ę p ro b lem ó w. P o d sta w o w y m, n ajb ard ziej o g ó ln y m, c elem p ra cy je s t o p ra co w a n ie m eto d y p ro je k to w a n ia sy ste m ó w k o m u n ik a c y jn y c h, w y k o rz y sty w a n y ch w ro z p ro szo n y c h sy stem ach c zasu rz e c z y w iste g o i m a ją c y c h zasto so w an ie w p rz em y śle. G łó w n y m c elem m eto d y je s t ta k ie ilo ścio w e o k re śle n ie z ja w isk z ac h o d z ą c y c h n a p o z io m ie sie ci k o m p u te ro w e j, aby m o ż n a b y ło o p ra co w a ć n a rzędzie p ro g ram o w e, u m o żliw iając e s z y b k ą w e ry fik a c ję p ro jek tu sy ste m u k o m u n ik a c y jn e g o i u łatw ia ją ce je g o re k o n fig u ro w a ln o ść n a o b iek c ie, p o d c zas je g o u ru c h am ia n ia. A b y te n cel o sią g n ąć, n ależy : o k reślić ro d z aje p ro to k o łó w, k tó re s ą p rz y d a tn e z p u n k tu w id z en ia sy ste m ó w czasu rz eczy w iste g o, z d efin io w ać m o d el sy ste m u i je g o w ęzła, o k re ślić ilo ścio w o i ja k o ś c io w o z ja w isk a zac h o d zą ce w w ę zła ch sy ste m u, z d efin io w ać g ru p ę w ie lk o ści, n ie sto su ją c ż a d n y c h u p ro sz cz e ń i p rz y b liżeń, i o k reślić ich w p ły w n a w y d o ln o ść sy ste m u k o m u n ik a c y jn e g o, p rzy c zy m lic z b a o k re ślo n y c h p a ra m e tró w p o w in n a p o z w o lić n a ja k n a jw ię k sz e u o g ó ln ien ie. D zięk i te m u b ę d zie m o ż n a a n alizo w a ć lic z n ą g ru p ę ro z w iązań firm o w y ch, ró ż n ią c y c h się m iędzy s o b ą w szczeg ó ła c h, ale z g o d n y c h z p o d sta w o w y m i c ech am i p ro to k o łó w sieci p rz e m y sło w y c h b ra n y c h p o d u w a g ę, p rz ep ro w a d z ić a n a liz ę c z a so w ą p rz e p ły w u in fo rm a cji, a w ty m o k re ślić ilo ścio w o czas trw a n ia c y k lu sieci, sp ra w n o ść i p rz ep u sto w o ść u ż y te c z n ą z ap ro p o n o w a ć sp o só b k la sy fik a c ji p ro to k o łó w k o m u n ik a c y jn y c h u łatw ia ją cy ich w ła śc iw y d o b ó r, o k re ślić in n e źró d ła o p ó ź n ie ń i p o d a ć m eto d y ich e lim in acji. O ry g in a ln o ść m e to d y p o le g a n a ty m, że u m o ż liw ia o n a n ie ty lk o w ła śc iw ie k o n fig u ro w ać sieci, g w a ran tu jąc sp e łn ie n ie w y m a g a ń sy ste m u czasu rz eczy w iste g o, ale ró w n ie ż p o z w ala na d u ż ą e la sty c z n o ść w p ro jek to w a n iu. O p isu ją c b o w ie m ilo ścio w o z ja w isk a zac h o d zą ce w w ę źle sieci, p o z w a la p ro je k ta n to w i n a p a ra m e try z a c ję o d p o w ia d a ją c ą w y m a g a n io m tech n o lo g ii i p ro c e su p rz e m y sło w e g o. P o n a d to, u m o ż liw ia o p ra co w a n ie n a rzę d zia in fo rm a ty cz n eg o, d z ię k i k tó re m u m o ż n a p rz y sp ie szy ć p ro c es p ro je k to w a n ia i p o p ra w iać param etry p racy sieci. M a to sz c zeg ó ln ie zn aczenie w te d y, g d y istn ie je k o n ieczn o ść z m iany istn ie jąceg o p ro jek tu

10 A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 17 S y ste m y ty p u S IM P - w k tó ry c h sp rzęt je s t z m u ltip lik o w a n y, ale w y stępuje scentralizow an e stero w anie, S y stem y ty p u M IM D - w k tó ry c h sp rzęt je s t scen tralizo w an y, a ro zpro szo n e je s t stero w an ie. 2. SIECIOWE, PRZEMYSŁOWE SYSTEMY ROZPROSZONE CZASU RZECZYWISTEGO - CECHY I WYMAGANIA S tale w zrasta jąca n iezaw o d n o ść i m oc o b lic z en io w a sy ste m ó w k o m p u te ro w y c h sk łania d o szerszego ich sto so w an ia w p rz em y śle. S y stem y k o m p u te ro w e re a liz u ją b ard zo o d p o w ie d z ialn e zad ania, a w sp ó łc z e sn a technolo g ia staw ia c o raz p o w a żn ie jsze w y m agan ia, zw iązan e p rzed e w szy stk im z g w a ran to w a n y m i n iep rzek raczaln y m czase m realizacji p o jed y n czego c y k lu ste ro w an ia b ą d ź re g u la cji. T o w łaśn ie zm u sza do p rz ep ro w a d z an ia b ard zo szczegóło w ej analizy m o żliw o śc i sy ste m u in fo rm aty czneg o. T y m bard ziej że ow e sy ste m y, z p u n k tu w id z e n ia in fo rm a ty k i, s ą k lasy cz n y m i sy stem am i ro z p ro szo n y m i czasu rzeczy w istego, sto su ją cy m i sieć k o m p u te ro w ą ja k o p o d staw o w e m ed iu m w szelk iego ro d zaju w y m ian info rm acji. P o ję cie sy ste m ro zp ro szo n y czasu rzec zy w iste g o zaw iera w sobie d w a elem en ty [156]: sy stem ro zproszon y, sy stem c zasu rz eczy w isteg o. S y ste m ro z p ro szo n y ch ara k te ry zu je się ty m, że w iele p ro c e só w je s t realiz o w a n y c h na w ie lu p ro c eso ra c h. M o że te m u to w a rzy sz y ć, a czkolw iek nie m u si, ro zpro szenie tery to rialn e, k tó re je s t ta k ty p o w e d la o b ie k tó w p rz em y sło w y c h, z arz ąd z an y c h i ste ro w an y c h za p o m o c ą k o m p u te ró w. P ro c e sy ro z p ro szo n e s ą k o o rd y n o w ane p rzez g ru p ę w e w n ę trz n y c h d la w ęzła p ro c e só w k o m u n ik a c y jn y c h i sy n ch ro n izacy jn y ch. K o rz y śc i w y n ik a ją ce ze sto so w an ia sy ste m ó w ro z p ro szo n y c h s ą n astęp u jące: - zw ięk szo n a m o c o b lic z en io w a w y n ik a ją ca ze sto so w an ia p rzetw arzan ia ró w n o ległego, - zw ięk szo n a n iezaw o d n o ść, istn ieje b o w iem m o żliw o ść tak ieg o z ap ro jek to w ania sy stem u, ab y w chw ili a w arii fu n k c je n ie d ziałająceg o e le m en tu (w ęzła) sy ste m u zostały p rzejęte p rz ez in n e - d z iałające, - zw ięk szo n a a d ap tac y jn o ść (rek o n fig u ro w aln o ść) d zięki m o żliw o ścio m m o d y fik acji p ro g ra m ó w i łatw e m u p o d ziało w i zasobów. W p ełn i ro z p ro szo n y m sy ste m em n azy w am y tak i, w k tó ry m stero w an ie, sp rzęt (ang. hardware) i d ane s ą ro zpro szo n e. Istn ie ją b o w ie m sy ste m y, k tó re n ie w p ełn i s ą ro z p ro szo n e. D o n ic h zalicz y ć n ależy [156]: S y ste m y ro z p ro szo n e m o żn a p o d z ie lić ró w n ie ż na: h e te ro g en ic zn e lu b h o m o g en iczn e, a te zaś na: scentra liz o w a n e (np. M A S T E R -S L A V E, K L IE N T -S E R V E R ), z d ecen tra lizo w an e, w k tó ry c h w ęzły sy ste m u s ą auto n o m iczne. M o ż n a z atem d o k o n y w a ć c o ra z to in n y c h k lasy fik a cji, ale w sp ó ln ą c e c h ą lu b te n d e n c ją o b o w ią z u ją c ą p rz y p ro je k to w a n iu ty c h sy ste m ó w je s t d ą żn o ść do sto so w an ia sieci k o m p u tero w ej w c e lu tw o rz e n ia g ru p stacji ro b o c zy c h i k o m u n ik a c ji m ięd zy p ro ceso w ej. S y s te m c z a s u rz e c z y w is te g o c h ara k te ry zu je się siln y m i o g raniczeniam i czaso w y m i (ang. timing constraints"). C zas ja k o p a ra m e tr staje się w ty c h sy ste m ach w ie lk o ścią k ry ty czn ą. T y p o w e sy ste m y c zasu rzec zy w iste g o z a w ie ra ją p o d sy ste m y k o n tro lu jąco -steru jące, do k tó ry c h z a licza się n a p rz y k ła d sp e cjalizow ane k o n tro lery k o m p u tero w e, a tak że p o d sy ste m y k o n tro lo w an e i ste ro w an e (n a p rz y k ła d w a rstw a fizy c zn a o b iek tu ); O b ie g ru p y p o d sy ste m ó w p o d le g a ją silnej in terak cji, k tó rą m o żn a o p isać trzem a operacjam i [2, 6, 24, 27]: - z b ieran ie d a n y c h z w a rstw y fizycznej o b iek tu (ang. sampling ), - n a ty c h m ia sto w e p rz etw a rzan ie zeb ra n y ch d a n y ch i e w en tu aln e u ru ch am ian ie p ro cesó w o b lic z en io w y c h (a lg o ry tm ó w ) (ang. processing"), - o d p o w ie d ź sy ste m u sk ie ro w an a d o o b iek tu w arstw y fizy czn ej, b ę d ąc a w y n ik iem d ziałan ia w a rstw y obliczeniow ej (ang. responding ). W y m ie n io n e trzy o p e racje, co ró w n ie ż chara k te ry zu je sy stem czasu rzeczy w istego, m u sz ą z ak o ń c zy ć się w o k re ślo n y m, w y sp ec y fik o w an y m czasie. S y stem y c zasu rz ec zy w iste g o m o żn a p o d zielić n a d w ie g ru p y : - sy ste m y, w k tó ry c h to le ru je się p rz ek ra cz an ie o g ra n ic ze ń cza so w y c h (ang. soft real-time systems "), - sy ste m y, w k tó ry c h to le ro w a n ie p rz ek ra cz an ia o g raniczeń cza so w y c h alb o n ie je s t d o p u sz c za ln e, alb o d o p u szcza się je, ale w w y ją tk o w y ch p rzypad k ach, lub o g raniczo n y m zak resie (ang. hard real-time systems ) [22]. W sy ste m ach, w k tó ry c h d o p u sz c za się p rzek raczan ie o g ra n ic ze ń c zaso w y ch, n ie p o ciąg a to z a so b ą z n a c z n y c h k o n se k w e n cji. S y ste m p ra cu je p o p ra w n ie n a w et przy p rz ek ro c ze n iu o g raniczeń. P rz e k ro c z en ie o g ra n ic zeń n ie m o że je d n a k w y stą p ić w sp o só b d rasty czny.

11 18 A. K w iecień T y p o w e p rz y k ła d y tak ic h sy ste m ó w to: sy ste m z d a ln e g o d o stę p u do d a n y ch, sy ste m re z e rw a c ji b iletó w, sy ste m b a n k o m a tó w. W sy ste m ac h b e z to le ran c ji łam a n ia o g ra n ic zeń ich p rz ek ro c ze n ie g ro zi znaczn y m i k o n se k w e n cja m i. T y p o w y m i tak im i sy ste m am i są: sy ste m y, o d p o p ra w n o śc i d z ia łan ia k tó ry c h zależy n a p rz y k ła d lu d zk ie życie, sy ste m y k o n tro li ru c h u lo tn iczego, sy ste m y ste ro w an ia i re g u la cji w ię k sz o ścią p ro c e só w p rz em y sło w y c h, sy ste m y m o n ito ro w a n ia p a cjen tó w, sy ste m y z k ry ty cz n y m c zase m re ak c ji, sy ste m y ste ro w an ia p ra c ą ro b o tó w, sy ste m y tele fo n ii. Ja k ju ż w s p o m n ia n o, w sy ste m a c h c z a su rz ec zy w iste g o p o jęcie c zasu je s t n iezw y k le w ażn e. W y stęp u je o n w c z te re c h asp ektach : - d o stę p u d o z eg ara, - o p ó ź n ie n ia p rz etw a rzania, - d etek cji p rz ek ro c ze ń, p rz e te rm in o w a n ia (ang. tim e-ouf'), - sp e c y fik a cji o g ra n ic z e ń c z a so w y c h i o k re ślen ia c zasu reak cji. D o stę p do z e g a ra m o że b y ć a b so lu tn y p rz ez d o stęp d o z eg a ra c zasu rzec zy w iste g o albo p o śre d n i p rz e z p o m ia r, lu b d e te k cję czasu w y k o n y w a n ia p ętli. D o stęp m o że b y ć ró w n ież zw iązan y z sy n c h ro n iz a c ją z eg a ró w w w ę zła ch sy stem u. Je st to n iezw y k le tru d n y i ty p o w y p ro b le m p rz e m y sło w y c h sy ste m ó w ro z p ro szo n y c h czasu rz ec zy w iste g o, g d zie m u si być b rany p o d u w a g ę tak zw an y n ajg o rszy p rz y p a d e k [88] i w szelk ie o p e racje m u sz ą b y ć o d n iesio n e do zeg a ra n a jw o ln ie jsz e g o. Z d o ln o ść o p ó ź n ia n ia p rz e tw a rz a n ia je s t z w iązan a z z ag a d n ie n iem k o lejk o w ania. M eto d a k o le jk o w a n ia e lim in u je b o w ie m ta k zw an e stany zb ędneg o o c zek iw an ia (ang. busy wait ). P ro c e s m o że sk ie ro w ać zad a n ie do k o lejk i, k tó re b ę d zie w y k o n a n e później ju ż ja k o z d arz en ie, z a m ia st g e n ero w a ć sztu czne o p ó ź n ie n ie w p o sta ci sta n ó w busy w ait. D e te k c ja ta k z w a n y c h tim e-out"-ów d o ty cz y zd o ln o ści p ro c esu do rejestracji b raku p o ja w ie n ia się z d arz en ia i w k o n se k w e n cji d o zn ieczula n ia się n a p o jaw ien ie się o k re ślo n e g o zdarzen ia. S p e c y fik a c ja o g ra n ic z e ń c z a so w y c h je s t zw iązan a z re sp ek to w a n iem o g ra n ic zeń c zaso w y c h, n a rz u c a n y c h p rz e z w a rstw ę fiz y c z n ą o b iek tu. Je st to zw iązan e z m in im aln y m i m a k sy m aln y m czasem re alizacji pętli p ro g ram u (ang. deadline specificatiori ). A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych Problemy projektowania rozproszonych systemów czasu rzeczywistego P o d sta w o w e p ro b lem y p ro jek to w a n ia i późniejszej realizacji sy ste m ó w czasu rz ec zy w isteg o s ą zw iązan e z ich p o d sta w o w y m i w łaściw o ściam i, do k tó ry ch m o żem y zaliczyć: - d z ia łan ie w sp o só b c ią g ły w b ard zo tru d n y c h w aru n k ach, - o stre o g ra n ic z e n ia c zaso w e, - in te rak c ję p o m ię d z y p ro cesam i asy n c h ro n ic zn y m i, - p rz e w id y w a ln o ść o p ó ź n ie ń i w a ru n k i tak z w an ego w y śc ig u, - n ieo k re ślo n o ść i b ra k p o w ta rza ln o ści (cykliczności) zachow ań, - g lo b aln o ść z e g a ra i stanu o b iek tu, - w ie lo w ątk o w o ść in te rak c ji p ro cesó w. W iększość ro z p ro szo n y c h sy ste m ó w czasu rzeczy w isteg o, a w ty m ró w n ież sy stem ó w ste ro w an ia i m o n ito ro w a n ia p ro c e só w p rz em y sło w y c h [5], m u si p ra co w a ć ciągle i z achow y w a ć in te rak c ję ze ste ro w an y m o b iek tem. M ó w iąc o tru d n y c h w aru n k ach, należy m ie ć n a m y śli p rzed e w szy stk im szereg w z aje m n y c h zależności c zaso w y c h p o m iędzy p ro c esa m i w e w n ę trz n y m i. Z ależ n o śc i te o b ja w ia ją się w sp o só b w y ją tk o w o n iebezp ieczny i d o k u cz liw y w c h w ila ch sta n ó w n ieu sta lo n y ch o b iek tu, co p o w o d u je szereg w y w o łań zad ań, k tó re s ą ze s o b ą p o w ią zane k o le jn o śc ią i czasem ich realizacji. M a to n a p rzykład m ie jsc e w c h w ila c h p o jaw ia n ia się ta k zw anej obiekto w ej law in y zdarzeń. T ru d n e w aru n k i p racy d o ty c z ą ró w n ie ż, co m a m iejsce w z asto so w an iach p rz em y sło w y c h, w aru n k ó w śro d o w isk o w y c h i k lim a ty c zn y c h, w k tó ry c h sp rzęt in fo rm aty czny m a praco w ać. O stre o g ra n ic z e n ia c zaso w e w p ły w a ją n a p o p raw n o ść w y k o n y w an ia zad ań przez ro z p ro szo n e sy ste m y c zasu rz eczy w isteg o. P o p raw n o ść p racy je s t o k reślo n a n ie ty lk o przez liczbę i sz y b k o ść p ro c e so ró w ste ru ją cy c h p o d w a rstw a m i całeg o sy stem u, ale tak że p rzez o g ra n ic ze n ia c za so w e n arzu cone p rz e z czas o b słu g i o b iek tu (o to czenia). R o z p ro sz o n e sy ste m y c z a su rzec zy w iste g o s ą p ro jek to w an e do in terak cji z w a rstw ą f iz y c z n ą a p ro c eso ry ty c h sy ste m ó w s ą ro z p ro szo n e tery to rialn ie. P ro cesy asy n ch ro n iczn e, n a p rz y k ła d te, k tó re s ą z lo k alizo w an e w w ę zła ch sy stem u, a s ą o d p o w iedzialn e za dajm y n a to re aliz a cję a lg o ry tm ó w ste ro w an ia, z a w ie ra ją w e w n ętrzne sy stem y ro zpro szo n e czasu rz ec zy w iste g o. O n e i z ew n ętrzn e p ro c esy fizy czn e k o m u n ik u ją się p o m iędzy so b ą poprzez w y m ian ę k o m u n ik a tó w. S e k w encje zd arzeń w p ro c esa c h a sy n c h ro n ic zn y c h s ą tru d n e do p rz ew id z en ia i często p rz y ję te z ało żenia n a etapie p ro jek to w a n ia s ą n aru szane w czasie d ziałan ia. Z p o w o d u tru d n eg o do p rz ew id z en ia n a tę że n ia ru c h u w sieci k o m u n ik acyjn ej i d y stansu p o m iędzy d w o m a w ęzłam i k o m u n ik a c y jn y m i sy ste m u o p ó źn ien ia w n o szo n e p rzez k o m u n i k ację m ię d z y p ro c e so ro w ą s ą n iep rz ew id y w aln e, ale nie m o żn a ich p o m in ąć. Stąd k o n ieczn o ść sto so w an ia do an alizy m eto d y n ajg o rszego p rz y p a d k u [88]. D o d atk o w o, m o że w y stą

12 20 A. K w iecień p ić zja w isk o w y śc ig u, g d y d w a p ro c e sy d z ie lą się ty m i -sam ym i zaso b am i. T a k w ięc se k w e n cje z d a rz e ń sp e c y fik o w a n e n a e tapie p ro jek to w a n ia, a słu żące sy n c h ro n izacji p o d - p ro c e só w m o g ą się z m ien iać p o d c za s n o rm aln ej p ra cy sy stem u. Z p o w o d u tru d n o śc i p rz e w id y w a n ia o p ó ź n ie ń k o m u n ik a c y jn y c h i w a ru n k ó w w y śc ig u p o m ię d z y p ro c e sa m i [14] i p ro c eso ra m i, zachow a n ie sy ste m ó w ro z p ro szo n y c h czasu rz e c z y w iste g o m o ż e b y ć n ieo k re ślo n e. M o ż e b y ć b o w ie m tak, że p o n o w n e w y k o n a n ie teg o sa m eg o p ro g ra m u, z ty m i sa m y m i stanam i w ejść, n iek o n ie cz n ie m u si p ro d u k o w a ć te sam e rezu ltaty. K a żd y p ro c e so r sy ste m u m a w ła sn y z e g a r d ziałający n iez ale żn ie o d z eg a ró w in n y ch p ro c eso ró w. Je st n ie z w y k le tru d n o o k re ślić p re c y z y jn ie czas g lo b aln y, k tó ry je s t n iezbęd n y d la o k re śle n ia w ła śc iw y c h sta n ó w g lo b a ln y c h i w p ro c e sie d iag n o z o w a n ia i m o n ito ro w a n ia p ra cy c ałeg o sy ste m u. W p rz e c iw ie ń stw ie do p ro g ra m ó w se k w e n c y jn y c h, m a ją c y c h p o je d y n c z y m ech an izm ste ro w an ia, sy ste m y ro z p ro szo n e c zasu rz ec zy w iste g o c e c h u ją w ie lo k ro tn ie p rzep lata ją ce się sek w en cje (p rz e p lo ty ) ste ro w an ia. T ak ż e o w e sek w en cje (p rzeplo ty ) ste ro w an ia s ą sw o b o d n ie lu b ry g o ry sty c z n ie p o w ią za n e z p ro to k o ła m i k o m u n ik a c y jn y m i. O d b y w a się to alb o za p o śre d n ic tw e m p a m ię ci, alb o z a p o m o c ą k o m u n ik a tó w. D o d a tk o w o, istn ie n ie w ielo w ątk o - w o ści je s t u tru d n ie n ie m p rz y an alizie i m o n ito ro w a n iu p ra cy sy stem u. P o d su m o w u ją c, sy ste m y ro z p ro szo n e c z a su rz ec zy w iste g o o d ró ż n ia ją się zasad n icz o od in n y ch sy ste m ó w. P o d sta w o w y m i w y ró ż n ik am i s ą o g ra n ic zen ia czaso w e. N ajb ard ziej isto tn e z ag a d n ie n ie, n ie z w y k le w a żn e p rz y a n alizie i śle d zeniu p ra cy sy ste m u, to z n alez ien ie m iejsc je g o p ra cy, g d z ie n ie s ą re sp ek to w a n e o g ra n ic ze n ia czaso w e. K o m u n ik acja m iędzy p ro c e so ro w a (p o m ię d zy p ro c eso ra m i w ę z łó w sy ste m u ) i m ię d z y p ro c e so w a (m iędzy p ro c esa m i w ęzła sieci lu b m ię d z y d w o m a p ro c esa m i ró ż n y c h w ę złó w ) to n ajw aż n ie jsz e ź ró d ła n ieresp ek to - w a n ia zależnośc i c zaso w y c h Przemysłowe rozproszone systemy czasu rzeczywistego Jak p o w szech n ie w ia d o m o, p o d sta w o w y m e le m en tem p rz em y sło w e g o sy ste m u ste ro w an ia je s t k o m p u te r p rz e m y sło w y lu b je g o o d m iana, ja k ą je s t ste ro w n ik sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln y (P L C ), alb o sp e c ja liz o w a n e u rz ąd z en ie m ik ro p ro c eso ro w e w y p o sażo n e w k o p ro c e so r k o m u n ik a c y jn y. R o z p ro sz en ie sy ste m u u z y sk u je się w sp o só b n a tu ra ln y, bo o ty m d e cy d u je o b iek t p rz e m y sło w y, w k tó ry m d a się w y o d rę b n ić te ry to ria ln ie o d d zielo n e p ro c e sy te c h n o lo g ic z n e, k tó re b ę d ą ste ro w an e n iez ale żn ie i w d u ż y m sto p n iu auto n o m icznie p rz e z w ę zły sy ste m u k o m p u te ro w e g o. W ęzłem sy ste m u k o m p u te ro w e g o je s t zazw y czaj p o je d y n c z y ste ro w n ik (P L C ) lu b ich g ru p a. D la te g o cały sy ste m staje się n a ty c h m ia st ro z p ro szo n y m sy ste m e m w se n sie in fo rm a ty c z n y m, g d y ż n a stęp u je tutaj ro zpro szenie zaró w n o p ro c eso ró w, ja k i z a so b ó w i stero w an ia. O p ró c z k o m p u te ró w p rz e m y sło w y c h czy A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 21 stero w n ik ó w P L C w y s tę p u ją w tak im sy stem ie stacje ro b o cze lu b in ży n ie rsk ie, k tó ry ch zadaniem je s t ta k w iz u alizacja p ro c esu p rz em y sło w ego, m o n ito ro w a n ie je g o p racy, arch iw iza c ja zd arz eń i a la rm ó w, ja k i g e n ero w anie ro z k az ó w k iero w an y c h do o b iek tu p rz em y sło w e g o. W y m a g a n ia tec h n o lo g ii id ą w k ieru n k u n ie ty lk o p re cy z y jn e g o, w sensie jak o ścio w y m, ste ro w an ia zw iązan eg o z p o p ra w n y m re alizow aniem a lg o ry tm ó w n u m ery czn y ch, ale ró w n ie ż w k ie ru n k u n arzu c an ia b ard zo o stry c h o g ra n ic ze ń c zaso w y ch. A w ięc nie ch o d zi ty lk o o to, ab y zo stały p o p ra w n ie w y liczo n e n o w e w arto ści w ekto ra stanu o b iek tu, ale i o to, aby stało się to w n iep rz ek ra cz a ln y m, z ad a n y m in terw ale czasu. Jaw i się n am zatem ju ż nie ty lk o p rz em y sło w y ro zpro szo n y sy stem stero w an ia, ale ró w n ież ro zpro szo n y sy stem stero w an ia c zasu rz eczy w isteg o. P rz e p ro w ad z a ją c an alizę p racy tak ie g o sy stem u, m a ją c ą n a c elu m iędzy in n y m i p raw id ło w e je g o zap ro jek to w a n ie, n ależy d o k o n ać p o d z ia łu n a elem en tarn e sk ładnik i, do k tó ry ch m o żn a z aliczy ć (ry s. 4): w ęzeł sy ste m u, w sk ład k tó reg o w ch o d zi k o m p u te r p rz em y sło w y (lu b P L C ), sy ste m k o m u n ik a c y jn y, k tó reg o e le m en tem je s t p ro to k ó ł k o m u n ik a c y jn y, stację o p e ra to rsk ą z sy ste m em w iz u alizacy jn y m zb u d o w an y m n a b azie sy ste m u o p eracyjn ego czasu rzeczy w isteg o. W je d n y m b lo k u u m ieszczo n o (ry s.4 ) aplik ację, k o p ro c eso r sieci i p ro to k ó ł, co b y ć m oże ro b i w ra żenie p e w n e g o ch ao su, g d y ż s ą to w sensie m ate ria ln y m elem en ty n iep o ró w n y w aln e, ale zab ieg te n je s t c elo w y, p o n ie w a ż k ażd y z o w y c h ele m en tó w m a p e w n e cechy, k tó re w b ard zo isto tn y sp o só b n a siebie w p ły w a ją, a w sp ó ln ą p ła szczy z n ą je s t czas realizacji ty p o w y c h d la k a żd e g o z n ich zadań. K a żd y z w y m ie n io n y c h e le m en tó w z achow u je znaczn e m o żliw o ści p racy auto n o m icznej, ale sta n o w ią o n e sk ła d n ik i sy ste m u ro z p ro szo n e g o i m u sz ą sp ełn iać te sam e w y m agan ia, o k tó ry c h b y ła m o w a w p o p rz ed n ich ro zdziałach. P ro jektu jąc p rz em y sło w y, ro zproszony sy ste m c zasu rz ec zy w iste g o, n a le ży k ażd y z w y m ien io n y c h ele m en tó w p o d d ać niezależnej analizie, zm ierzającej do o k re ślen ia g lo b aln eg o p a ram etru, k tó ry m n iech b ędzie tak zw any g ran iczn y c zas Tc re ak c ji całeg o sy ste m u n a d o w o ln e zdarzen ie, k tó re m o że w y stą p ić n a o b iek cie. O k re ślen ie w arto ści To p o słu ży ty m sa m y m do o k reślen ia g ranic sto so w aln o ści całeg o sy stem u.

13 2 2 A. K w iecień A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 23 po zw ala tw o rz y ć o p ro g ram o w a n ie w sp o só b o p ty m aln y, to znaczy m in im alizo w ać czas realizacji p ro g ra m u p rz y jed n o c zesn e j m in im alizacji zajęto ści p a m ięci. C zas c y k lu realizacji p ro g ram u m a d e cy d u jąc y w p ły w n a sp ra w n ą k o m u n ik ację. S tero w n ik, a ty m sam y m w ęzeł sy stem u k o m u n ik u je się z in n y m i w ę d a m i za p o średnictw em k o p ro c eso ra sieci. K o p ro ceso r n ato m iast m a d o stę p do z aso b ó w m acierzystej je d n o stk i cen traln ej ty lk o ra z n a je d e n cykl realizacji p ętli p ro g ram u. Z atem, im d łu ższy je s t c y k l p o jed y n czej realizacji p ro g ram u sy stem o w ego (a p lik a c ja je s t sy ste m em o p e racyjn y m c zasu rzeczy w istego), ty m rzadziej k o p ro ceso r m o że k o n tak to w a ć się z zaso b am i i ty m później je s t w stan ie w y em ito w ać niezbędne dane. N a g ra n ic y k o p ro c eso r-je d n o stk a c en traln a w ę d a sy ste m u zach o d zi w ie le zjaw isk, k tó ry ch p o z n an ie je s t n iez b ęd n e d o p rz ep ro w a d z en ia p raw id ło w ej an alizy p racy sy stem u. Z jaw isk a te, j a k ch o ćb y p rz etw a rzanie ram k i czy g e n era cja su m y k o n tro ln ej, nie ty lk o należy znać, ale ró w n ie ż n a le ży p re c y z y jn ie o k reślić ich czas trw an ia. W p ły w a to, ja k łatw o się d o m y ślić, w sp o só b zn aczący n a sp raw n o ść sy ste m u k o m u n ik acyjn ego. B ę d zie o ty m m o w a w n astęp n y c h ro z d ziała ch pracy Protokół komunikacyjny 2.3. Węzeł systemu Rys. 4. M odel rozproszonego system u przem ysłow ego Fig. 4. The m odel o f distributed industry system Ja k ju ż w sp o m n ia n o, w ę złe m sy ste m u je s t ste ro w n ik p rz em y sło w y (P L C ) lub g ru p a ste ro w n ik ó w. R o lą ste ro w n ik a je s t re aliz a cja p ro g ra m u re zy d u jąceg o w je g o p am ięci o p e racyjn e j. P ro g ra m je s t zak o d o w a n y m, n u m ery c zn y m a lg o ry tm em stero w an ia. P ro g ra m o w a n ie ste ro w n ik a je s t n icz y m in n y m ja k tw o rz en iem m ałe g o sy ste m u o p e rac y jn e g o c zasu rz e c z y w iste g o, k tó reg o p o d sta w o w ą c e c h ą je s t cy k lic zn o ść realizacji. P rzy tw o rzen iu o p ro g ra m o w a n ia n a le ży k iero w ać się ty m i sam y m i k ry teriam i co p rzy tw o rz en iu d u ży ch sy ste m ó w o p e ra c y jn y c h c zasu rz eczy w iste g o. S z c ze g ó ln ą u w agę n a le ży zw racać n a czas realiz a cji p o d sta w o w e j p ę tli p ro g ra m u [122, 3]. Je st to czas, k tó ry u p ły w a od chw ili p o b rania w e k to ra sta n u o b iek tu do c h w ili w y sta w ie n ia je g o n o w ej w arto ści n a w y jśc iu w ęzła (p rzesła n ie n o w ej je g o w a rto ści d o ste ro w an e g o o b iek tu ). C zas trw a n ia p ętli zależy w p ro st p ro p o rc jo n a ln ie o d c z a su realiz a cji ap lik a cji (p a trz ry s.1 0 ). T o z n ó w je s t zależne od zło ż o n o śc i a lg o ry tm ó w, k tó re m a ją b y ć a p lik o w a n e i o d u m ie jętn o śc i p ro g ram isty, k tó reg o ro lę tru d n o p rz ec en ić. D o sk o n ała zn ajo m o ść p a ra m e tró w ste ro w n ik a i je g o arch itektu ry P ro to k ó ł k o m u n ik a c y jn y je s t k o lejn y m e lem en tem ro zpro szo n ego sy ste m u czasu rzeczy w istego. A b y sp ełn ić w aru n k i sy ste m u czasu rzeczy w istego, m u si to b y ć p ro to k ó ł o zd eterm in o w a n y m w czasie d o stępie. N a leży p rz ez to ro zum ieć, że p ro to k ó ł g w aran tu je k a żd e m u u c ze stn ik o w i p ro c e su w y m ian y in fo rm acji m o żliw o ść em isji i o d b io ru d an y ch w n iep rz ek ra czaln y m, g w a ra n to w a n y m i z n an y m czasie. N ie o znacza to b y n ajm n iej, że p a ram etr ten je s t c e c h ą p ro to k o łu. T o d o p iero an aliza p rz ep ły w u d an y ch w sy stem ie da o d p o w ied ź, ile te n czas w y n o si, a p ro to k ó ł zap ew n i je d y n ie, że n ie zo stan ie on przek ro czo n y. T o, że sieć je s t w stanie p rz esła ć o k re ślo n ą ilo ść in fo rm acji w p e w n y m czasie, któ reg o w ie lk o ść zależy ch o ćb y o d p a ram etró w tran sm isji, tak ich ja k p rędkość czy d łu g o ść blo k u d an y ch, n ie d e te rm in u je sp raw n o ści k o m u n ik acji. N ie n ależy ró w n ie ż ro zpatry w ać p ro to k o łu k o m u n ik a c y jn e g o w o d e rw an iu od k o p ro c eso ra sieci. T u, p o d o b n ie ja k w w ęźle sy stem u, zach o d zi w ie le zja w isk, k tó re b ę d ą w p ły w a ć n a czas w y m ian y info rm acji. W ażne je s t, aby zn ać b u d o w ę k o p ro c e so ra i je g o w szy stk ie p a ram etry czaso w e o raz p e w n e cechy k o n stru k cyjn e, ja k ch o ćb y liczbę b u fo ró w do tran sm isji i odbioru. W sp ó łcześn ie istn ieje k ilk a p o w szech n ie zn an y ch i akce p to w an y c h p ro to k o łó w o z d e term in o w a n y m w czasie d o stęp ie do m ed iu m. D o n ic h n ależy zalicz y ć p ro to k o ły z k rąż ąc y m ż eto n em ty p u M a ster-s la v e czy P ro d u cen t-d y stry b u to r-k o n su m e n t. N a m arg in esie tej in fo rm acji n ależy p am ię ta ć, że n a w y b ó r p ro to k o łu b ęd zie m iał w p ły w nie ty lk o d e te rm in izm c zaso w y, ale ró w n ie ż rodzaj ap lik acji. B ę d ą b o w ie m ro zw iązan ia

14 24 A. K wiecień A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 25 sz y b sze ja k i w o ln ie jsze, do k tó ry c h n a le ży d o b ra ć o d p o w ie d n ią sieć, b ę d ą c ą n a jta ń szy m ro z w iąz an ie m, ale sp e łn ia ją c y m w sze lk ie w y m a g a n ia czaso w e Stacja operatorska S ta cję o p e ra to rsk ą n a le ży ro z p atry w a ć w d w ó c h k o n tek stach. P ie rw sz y m z n ich je s t p o jęc ie stacji ja k o w ę zła sy ste m u. P rzy tak im p o d e jściu p o z o sta ją w m o cy w szy stk ie u w agi z a m iesz c zo n e w p o p rz e d n ic h d w ó c h p o d ro z d ziała ch. W y o d ręb n iają c w niej m o d u ł k o m u n i k a cji, n a le ży d o k o n a ć an alizy czaso w ej zw iązan ej z p ro c ese m o d b io ru ja k i n adaw ania. T aki p o d p ro c e s trz e b a p o trak to w a ć, z lo g ic z n eg o p u n k tu w id zen ia, ja k o k o p ro c eso r sieci i w n ik n ą ć w je g o b u d o w ę, aby znaleźć o d p o w ie d ź n a m n iej w ięcej tak ie sam e p y tan ia, ja k ie p o w s ta ją p rzy a n a liz o w a n iu k la sy c z n e g o k o p ro c eso ra. A w ięc n a le ży o b lic z y ć n astęp u jące czasy: c zas d e te k cji ram k i, c zas a n alizy o d eb ran ej ram k i d anych, czas p rz e tw a rz a n ia ra m k i p rz e z o d p o w ie d n ią w a rstw ę o p ro g ram o w a n ia, c zas d o stę p u do w arstw y ap lik acji, c zas o b lic z a n ia cykliczn ej su m y k o n tro ln ej, czas p rz y g o to w a n ia ram k i d o tran sm isji, u w z g lęd n iają cy c zas o c zek iw an ia n a d o stęp do p a m ię c i m acierz y stej je d n o s tk i c en traln ej, czas z a p e łn ie n ia b u fo ró w n ad aw czy ch. D ru g ie z ag a d n ie n ie, p o d k ą te m k tó reg o n a le ży ro z p atry w a ć sta cję o p erato rsk ą, to stacja ja k o je d n o p ro c e s o ro w y sy ste m c zasu rz eczy w iste g o, b ę d ąc y a p lik a c ją z re a liz o w a n ą n a b azie sy ste m u o p e racy jn e g o c z a su rz eczy w isteg o. P rz y tw o rz en iu takiej ap lik a cji n apoty k am y na w ie le ty c h sa m y c h p ro b le m ó w z w iąz an y c h z p o p ra w n y m p ro jek to w a n ie m sy ste m ó w czasu rz e c z y w iste g o, o k tó ry c h b y ła ju ż m o w a. S tacja o p e rato rsk a c h ara k te ry zu je się ty m, że sk łada się z sz e re g u p ro c e só w, k tó re w z aje m n ie m u sz ą w sp ó łg ra ć, m ając d o stę p d o ty c h sa m y ch z aso b ó w, k o m u n ik o w a ć się m ię d z y s o b ą z a p o m o c ą p a m ięci, w y k lu c za ć się i b lo k o w ać w p rz y p a d k a c h k o n flik tó w, p rz ek a zy w ać ste ro w an ie p o m ię d z y sobą, a w szy stk o to m u si sp ełn iać w y m a g a n ia sy ste m u c zasu rz ec zy w iste g o. N ie b e z z n aczen ia je s t ró w n ie ż w sp ó łp ra ca z p la tfo rm ą sy ste m u o p e rac y jn e g o [3 6,2 6 ]. N ie z w y k le w a ż n y m p ro b le m e m je s t tw o rz en ie k o n k retn ej a p lik acji u żytk o w ej stacji w iz u alizacy jn ej (o p e ra to rsk iej) za p o m o c ą sy ste m u w izu alizacy jn eg o, o k tó ry m b y ła m o w a p o w y ż e j, a k tó ry, ja k p a m ię ta m y, je s t sy ste m em c zasu rz eczy w isteg o. P o ja w ia ją się zatem p ro b le m y z sy n c h ro n iz o w a n ia a p lik acji z re sz tą sy ste m u ro zp ro szo n e g o, w ła śc iw eg o o b c ią żan ia sy ste m u w iz u a liz a c y jn e g o, w łaściw ej k o in cy d e n cji w y w o ły w a n ia sp e c ja liz o w a n y ch p ro c e d u r (ang. users program s"), d o p u szczaln ej liczby o b iek tó w g ra fic zn y c h i ich ew en tu al n ego o d św ie ż an ia i an im o w a n ia. W sz y stk o to razem p o w o d u je, że z ap ro jek to w anie aplikacji w izualizacy jn ej n ie je s t b a n aln e i w y m a g a w n ik liw ej an alizy i zn aczn ej w ied zy in fo rm a ty cz nej Podsumowanie R e asu m u ją c, w św ietle teg o co ju ż zostało p o w iedzian e, w sp ó łczesn e sy stem y k o m p u tero w e sto so w an e w p rz em y śle, p ro jek to w a n e z m y ś lą o stero w an iu i m o n ito ro w aniu p ro c esó w p rz e m y sło w y c h s ą k la sy c z n y m i, z p u n k tu w id z en ia in fo rm aty k i, ro zpro szo n y m i sy stem am i c zasu rz eczy w iste g o (ang. DRTS - Distribiuted R eal Time System) [156]. M am y tu b o w ie m do c zy n ien ia zaró w n o z ro z p ro szen iem m o cy o b liczen io w ej i z aso b ó w pam ięci, ja k i z ro z p ro sze n iem tery to rialn y m. P o n a d to czas je s t p aram etrem k ry ty cznym, a k o m u n ik a c ja m ięd zy w ę zła m i (p o d p ro cesa m i) o d b y w a się za p o śre d n ictw e m sieci k o m p u tero w ej. N a to m ia st tw o rz en ie o p ro g ra m o w a n ia a p lik a cy jn eg o, re zydującego w w ę zła ch sy ste m u je s t n iczym in n y m ja k b u d o w ą w ie lu lo k aln y c h sy ste m ó w czasu rzeczy w istego. P o d staw o w e p y tan ie, ja k ie ro d zi się w c h w ili tw o rz en ia tak ie g o sy stem u, to, czy sy ste m ó w sp ełni w y m a g ania d o ty czące g w a ran to w a n e g o c zasu realizacji w szy stk ic h zad ań p o sta w io n y ch przez p ro ces tec h n o lo g ic zn y, p rz y je d n o c z e sn y m z ap e w n ien iu je g o n iezaw o d n ej p racy. W n in iejszej p ra cy z ap ro p o n o w ano, o ry g in a ln ą zd an iem auto ra, m eto d ę analizy p rzep ły w u d a n y c h w p rz e m y sło w y c h sy ste m ach ro z p ro szo n y c h czasu rzeczy w istego, w y k o rz y stu jąc y ch p rz e m y sło w e sieci k o m p u tero w e. O p arta je s t o n a n a z ap ro p o n o w anym m o d elu, k tó ry p re c y c z y jn ie o k re śla w szy stk ie z jaw isk a n a p łaszczy ź n ie czasow ej, z achodzące n a sty k u sieć-k o p ro ceso r-a p łik a cja w w ęźle. Je st to o w szem p o d ejście a n ality czn e, ale b e z sto so w an ia ż a d n y c h u p ro szczeń. W y d aje się ró w n ież, że je s t o n a dość u n iw ersaln a, g d y ż n ie o g ra n ic za się do k o n k re tn y c h ro zw iązań firm o w y ch, a o p iera się n a o g ó ln y m o p isie p ro to k o łó w d e te rm in isty cznych. D aje w ięc m o żliw o ści p o ten cjaln em u p ro jek tan to w i z asto so w an ia jej do szero k iej g am y ro zw iązań k o m erc y jn y c h d zięki tem u, że o p isu je ilo ścio w o w szy stk ie z ja w isk a z achodzące w czasie. M e to d a ta n ie o g ra n ic za się je d y n ie do analizy p rz ep ły w u d a n y ch w sieciach, ale w sk azuje in n e ź ró d ła o p ó źn ień, trak tu jąc w ę ze ł sieci ja k o z b ió r trzech, ściśle ze so b ą p o w ią zanych, elem en tó w : - o p ro g ram o w a n ie b ę d ące sy ste m em czasu rzec zy w iste g o re zy d u jące w jed n o stc e cen traln ej ste ro w n ik a sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln eg o (P L C ), - k o p ro c eso r k o m u n ik a c y jn y i p ro c esy w n im zachodzące, - p ro to k ó ł k o m u n ik a c y jn y. W y n ik ie m tej analizy je s t nie ty lk o ilo ścio w e o k reślen ie o p ó źn ień i w y liczen ie m ak sy m a ln y ch c z a só w w y m ian y in fo rm acji w sy stem ie (m eto d a najg o rszeg o p rz y p ad k u - [88]), ale w sk azan ie sp o so b ó w p o lep szen ia p a ram etró w c zaso w y c h całeg o sy stem u. W

15 26 A. K w iecień lite ratu rze sp o ty k a się o p isy w ie lu m eto d analizy p rz ep ły w u in fo rm acji w sieciach k o m p u te ro w y c h. S ą to m eto d y b ą d ź anality c zn e, o p a rte n a p e w n y c h u p ro szczo n y ch m o d e la c h [38, 39, 74, 4 9, 8, 11, 2 3 ], b ą d ź m eto d y sy m u lacy jn e [151, 49]. N iestety, w y m a g a n ia sy ste m u c z a su rz ec zy w iste g o, w k tó ry c h czas je s t p a ram etre m k ry ty cz n y m, nie p o z w a la ją p o słu g iw a ć się m eto d a m i p rz y b liż o n y m i, w o k re ślan iu p a ram etró w cza so w y c h p rz e m y sło w e g o sy ste m u ro z p ro szo n e g o. O w szem, n a w stę p n y m e tapie p ro jek to w a n ia sy ste m u, szczeg ó ln ie w te d y g d y je s t o n b ard zo ro z b u d o w an y p o d w z g lęd e m zaró w n o liczby w ę z łó w, j a k i ilo ści p rz esy ła n ej i liczonej w b ita c h in fo rm acji, m o żn a je w y k o rz y stać, ale je d y n ie w c e lu o k re śle n ia p e w n y c h w a ru n k ó w b rz eg o w y c h, d o ty c z ą c y c h c zasó w realizacji tra n sfe ru d a n y ch. W k o ń c o w ej fazie p ro je k to w a n ia i ta k trzeba p o słu ż y ć się m eto d am i b ard ziej d o k ła d n y m i, b o w ie m o b ie w sp o m n ia n e g ru p y m eto d p rz y b liż o n y c h nie o d p o w ia d ają p re c y z y jn ie n a p y ta n ie, czy sieć, a tak że cały sy ste m stero w an ia, s ą w stan ie o b słu żyć z ja w isk a z w iązan e c h o ćb y z ta k z w a n ą la w in ą z d arz eń o b iek to w y ch. I n ie ch o d zi tu o o d p o w ie d ź o b a rc z o n ą p e w n y m b łęd e m, p rzy p e w n y m p o z io m ie u fn o ści, lecz o a b so lu tn ą g w a ran c ję re aliz a cji o b słu g i i arch iw izacji zd arz eń w n iep rz ek ra czaln y m, z ad a n y m p rzed ziale czasu. W tra k c ie re aliz a cji n in iejszej p ra c y n ie sp o tk a n o (co n ie z n aczy, że n ie istn ieją) p o z y c ji lite ra tu ro w y c h tra k tu ją c y c h p ro b le m d e te rm in izm u cza so w e g o i p ro jek to w a n ia p rz e m y sło w y c h sy ste m ó w ro z p ro szo n y c h c z a su rz eczy w iste g o w p re zen to w an y m ujęciu. P ro je k ta n t w sp ó łc z e sn y c h ro z p ro szo n y c h, k o m p u te ro w y c h sy ste m ó w ste ro w an ia m usi b o w ie m z n aleź ć o d p o w ie d ź n a p y ta n ie, ja k p o g o d z ić w y m a g a n ia p ro c e su tec h n o lo g ic zn e g o, a k tu a ln e m o żliw o śc i sp rz ętu i o p ro g ra m o w a n ia o ra z o g ra n ic zo n e śro d k i fin an so w e, aby stw o rz y ć n iez aw o d n ą, e fe k ty w n ą i rek o n fig u ro w a ln ą, k o m p u te ro w ą sieć p rzem y sło w ą. N in ie jsz a p ra c a p o św ię c o n a je s t z ag a d n ie n io m z w iązan y m z a n a liz ą p rz e p ły w u d an y ch w p rz e m y sło w y c h sy ste m a c h ro z p ro szo n y c h, w y k o rz y stu ją c y c h p rz em y sło w e sieci k o m p u te ro w e i p o w in n a, c h o ć w częśc i, u łatw ić o d p o w ie d ź n a to p y tan ie. Jest to ty m isto tn ie jsze, że n ieste ty z asto so w an ie sy ste m ó w in fo rm a ty c z n y c h w p rz e m y śle d o stero w an ia i re g u la c ji n ie p o z w a la p o p a ść p ro je k ta n to m w ru ty n ę, g d y ż to p rzed e w szy stk im rodzaj A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 27 sfo rm a lizo w ać i p rz y g o to w a ć do n a le ży te g o testo w an ia [156, 157]. T esto w an ie sy stem u nie m o że n a to m iast m ie ć m ie jsc a n a o b iek cie p rz em y sło w y m, g d y ż, z p ra k ty c zn e g o p u n k tu w id zen ia, je s t to n ierealn e. T y m b ardziej należy p rz y w iąz y w a ć d u że znaczenie do analizy p rz e p ły w u in fo rm a cji w sy ste m ie n a e tapie je g o p ro jek to w ania. N a le ż y p o d k reślić p o n adto, co b y ło ju ż p o ru sz an e w p o d ro z d ziale 1.1., że p ro p o n o w a n a m eto d a p o z w ala stw o rzyć n arzędzie in fo rm a ty czne, w sp o m a g a ją ce zaró w n o p ro ces p ro jek to w ania, ja k i ró w n ież u ru c h a m ia n ia sy ste m u n a o b iek c ie p rz em y sło w y m. p ro c e su te c h n o lo g ic z n e g o n a rz u c a sp o só b tw o rz e n ia o p ro g ram o w a n ia re zy d u jącego w w ę zła ch sy ste m u. S ło w o n ie ste ty o z n acza m niej w ięcej ty le, że n ie m a d w ó ch abso lu tn ie id en ty c z n y c h p ro c e só w te c h n o lo g ic z n y c h i n ie d a się stw o rz y ć an i id en ty c zn e g o o p ro g ram o w a n ia ste ru ją ce g o p ro c ese m, an i id en ty c zn e g o o p ro g ram o w a n ia stacji o p erato rsk iej, ani w re sz cie id e n ty c z n e g o o p ro g ra m o w a n ia k o m u n ik a c y jn e g o ste ru ją ce g o p rz ep ły w e m in fo rm a cji. Z a k a ż d y m ra zem p ro c es tw o rz e n ia sy ste m u m u si ro zpocząć się je g o a n a liz ą czaso w ą. N ie m o żn a z atem stw o rz y ć sz ty w n y c h m eto d p ro jek to w a n ia, k tó re m ia ły b y z asto so w an ia w k a ż d y m p rz y p ad k u. M o ż n a je d y n ie zb u d o w ać o g ó ln y m o d el w ęzła sy stem u ; p rz ed sta w ić i starać się o p isa ć w sp o só b fo rm aln y w szy stk ie z ja w isk a w n im z achodzące, a szczególn ie te n a sty k u a p lik a c ja -k o p ro c e so r-p ro to k ó ł k o m u n ik a c y jn y, tak aby p ro c es p ro jek to w an ia

16 A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 29 SK : Sieć komputerowa JZ : Jednostka zarządzająca 3. ROZPROSZONY SYSTEM STEROWANIA Jak w sp o m n ia n o n a w stę p ie, z aistn iała k o n ieczn o ść sto so w an ia sy ste m ó w ro zp ro szo n y ch. Z arządzanie S K : Stacja kontrolna SK N: Stacja kontrolnonadzorcza Interfejs użytkownika W ro z d ziale 2 o k re ślo n o p o jęcie sy ste m ro z p ro szo n y. P rzy p o m n ijm y je d y n ie, że g d y b y p o d zielić, z p u n k tu w id z en ia technolo g ii, cały p ro ces, k tó ry m a b y ć stero w an y o raz m o n ito ro w a n y, n a p o d p ro c esy, k tó re m o żn a trak to w ać w d u żym zak resie a u to n o m icznie, i p rz y d zielić d la k a żd e g o z n ich a u to n o m iczny stero w n ik sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln y o ra z g d y b y ó w p o d ział lo g iczny p o k ry w a ł się z p o d ziałem tery to rialn y m o b iek tu, to u z y sk a lib y śm y k lasy cz n y sy ste m ro zpro szo n y. N a rys. 5 p rz edstaw io n o h ie ra rc h ic z n ą stru k tu rę d u żego, w sp ó łczesn eg o sy ste m u in fo rm a ty cz n eg o, zarząd zającego p ro c ese m technolo g iczn y m. W y ró żn io n o n a n im k ilk a w arstw. O d w arstw y a u to m aty zacji p ro c e su p rz e z sieci k o m u n ik acyjn e i in terfejs u ż y tk o w n ik a po w arstw ę zarząd zan ia p ro d u k cją. W arstw a auto m a ty z ac ji p ro c esu sk u p ia w so b ie ró żneg o ro d zaju sp rzęt in fo rm a ty cz n y, k tó reg o c elem je s t zb ieran ie in fo rm acji o p ro c esie i b ezp o średnie nim stero w an ie. S to so w an y w tej w a rstw ie sp rzęt to [3]: - m ik ro k o m p u tery, - ste ro w n ik i sw o b o d n ie p ro g ram o w aln e, - u rz ąd z en ia zdalnej tran sm isji (w ty m ró w n ie ż ty p u sm a rt-a ctu a to rs i sm artsenso rs ), - w ie lo fu n k c y jn e k o n tro lery o ra z lo k aln e sta cje ro b ocze. C h a rak ter p ro c esu tec h n o lo g ic zn e g o w y m u sz a n ie ty lk o ty p sp rzętu, k tó ry będ zie w y k o rz y stan y, ale ró w n ie ż ro d zaje sieci k o m u n ik a c y jn y c h, co ró w n ie ż ilu stru je ry s. 5. T u b o w ie m sk u p ia się z d e c y d o w a n a w ię k sz o ść p ro b lem ó w zw iązan y ch z zap e w n ien ie m g w a ran to w a n e g o c zasu d o stęp u do m ed iu m tran sm isy jn e g o d la k ażd ego u c zestn ik a p ro c esu k o m u n ik a c y jn e g o. T a w łaśn ie w arstw a, z p u n k tu w id zen ia tem aty k i nin iejszej p ra cy, je s t najbardziej in teresująca. Rys. 5. Hierarchiczna struktura system u zdecentralizowanego Fig. 5. The structure o f hierarchical distributed system LAN: Sieć lokalna SLN : Podsieć lokalna S R : Sieć rozległa U L : Urządzenie łączące Micro-Z: Zdalne we./wy. Sieci kom unikacyjne LSR : Lokalna stacja robocza PLC: Sterownik swobodnie programowalny M K : Mikrokomputer Ex : Urządzenia rozszerzeń KW F: Kontroler wielofunkcyjny RI/O : Zdalne wejścia, wyjścia Automatyzacja procesu N a ry s. 6 p rz ed sta w io n o istn ie ją c ą i z realiz o w a n ą p rzy w sp ó łu d ziale a u to ra (w zakresie analizy i o p ro g ram o w a n ia k o m u n ik a c ji p o m iędzy ab o n en tam i sieci) in stalację stero w an ia i w iz u aliza cji p ra cy stacji p rz y g o to w an ia i d e m in eralizacji w o d y n a p o trzeby E lektro w n i T R E B O V IC E w C z echach [145]. Je st to sy ste m ro z le g ły, w sk ład k tó reg o w ch o d zi p ięć stacji o b iek to w y c h (siedem ste ro w n ik ó w p rz e m y sło w y c h ) o ra z d w ie stacje w izu alizacy jn e (stacja in ży n iersk a i stacja o p e rato rsk a z sy ste m am i w iz u aliza cy jn y m i P ). W szystk ie stacje ab o n en ckie zostały p o łąc zo n e s ie c ią N IO (p ro to k ó ł T O K E N -B U S ), której d łu g o ść p rz ek ro c zy ła m. K ażd y z p ro c e só w m a tu w łasn y p o d sy ste m stero w an ia, zrealizow any z zasto so w an iem sw o b o d n ie p ro g ra m o w a ln e g o ste ro w n ik a lu b stero w n ik ó w, k tó ry je s t jed n o c ześn ie ab o n en tem sieci k o m p u te ro w e j. W zak re sie p o d sy ste m u realizow any je s t alg o ry tm sterow ania. P o d sy stem ta k i je s t d a leko sa m o w y sta rczaln y, je ś li ch o d zi o dane n iezbęd n e do realizacji

17 30 A. K w iecień A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 31 a lg o ry tm u, ale ż ąd a ró w n ie ż p e w n y c h d a n y ch, k tó re p o w s ta ją p o z a n im (n a p rz y k ła d p o m iary a n alo g o w e w ie lk o ści fiz y k a ln y c h ). In n y m p ro b lem em b y ło tu u ru c h am ia n ie p ro c e só w ste ro w a n ia lu b p o d p ro g ra m ó w ste ro w a n ia se k w e n cy jn e g o o ra z w iz u alizacja z d arz eń zachodząc y c h n a o b iek c ie. Z re a liz o w a n o te fu n k c je d zięki z asto so w an iu stacji o p e rato rsk ich i in ż y n iersk ic h, sk ą d p rz e sy ła n e s ą ro zkazy ste ro w an ia d la k a żd e g o z p o d o b iek tó w. O czy w iście d zięki n im m o żn a m o n ito ro w a ć cały p ro c es technolo g ic zn y. B e z w z g lę d u z atem n a sto p ień a u to n o m icznośc i p o d sy ste m ó w istn ie je k o n ieczn o ść ich p o łą c z e n ia z a p o m o c ą sy ste m u k o m u n ik a c y jn e g o. R e alizu je się to n ajczęściej p rz ez w y p o sażen ie ste ro w n ik a o b iek to w e g o w auto n o m icz n y k o p ro c eso r k o m u n ik a c y jn y, k tó reg o celem je s t re a liz a c ja ż ą d a ń tran sm isji, p o c h o d z ą c y c h o d m ac ierz y stej je d n o stk i c en traln ej, ja k ró w n ie ż re aliz a cja ż ąd a ń tra n sm isji z d aln y ch, k tó ry c h ź ró d łem s ą in n e stacje o b iek to w e, b io rące udzia ł w p ro c e sie w y m ia n y in fo rm acji. S y ste m o b słu g u je p o n a d w e jść / w y jść b in a rn y c h o ra z k ilk a se t p o m ia ró w a n a lo g o w y c h w ra z z p ro g ram o w y m i re g u la to ra m i PID. P rzy ta k dużej lic z b ie d a n y c h (p o n a d o b ra zó w g ra fic zn y c h w iz u alizu jąc y ch m iędzy in n y m i sta n ó w b in a rn y c h o b ie k tu i k ilk a se t w arto ści a n alo g o w y c h ) i ż ąd a n ia c h c zęsty ch w y m ia n in fo rm a cji, sy ste m k o m u n ik a c y jn y stał się n iew y d o ln y. I ta w łaśn ie a p lik a cja o raz w y stę p u jąc e w niej p ro b lem y zw iązan e z p ro c ese m k o m u n ik a c y jn y m sk ło n iły do szerszego zajęc ia się p ro b le m a ty k ą an alizy p rz e p ły w u in fo rm a cji w p rz e m y sło w y c h sie ciach k o m p u te ro w y c h. B e z p rz e p ro w a d z e n ia b a rd zo w n ik liw ej analizy p ra cy sieci n ie b y ło b y m o żliw e u ru c h o m ien ie a u to m a ty c z n e g o p ro c e su ste ro w an ia sta c ją p rz y g o to w a n ia w o d y d la elektrow ni. N a rys. 7 n a to m iast, d la p o ró w n a n ia i za z g o d ą firm y C E G E L E C, p rz ed sta w io n o stru k tu rę sy ste m u ste ro w an ia b lo k ie m e n e rg e ty c z n y m o m o cy M W. I tu m o ż n a w y o d rę b n ić w a rstw ę a u to m a ty z a c ji z z asto so w an y m i sie ciam i o z d eterm in o w a n y m w czasie d o stę p ie do łąc za (se g m en ty sz y b k ic h sieci F IP p o łąc zo n e z lo k a ln ą s ie c ią o d o stęp ie T O K E N - B U S ) o ra z w a rstw ę sie ci k o m u n ik a c y jn y c h, g d z ie d e te rm in izm n ie je s t w y m a g an y (sieć E T H E R N E T ). N a ty m ry su n k u elem en ty C IS 30 o z n a c z a ją u rz ąd z en ia p o śre d n icz ąc e p o m ię d z y d w ie m a częśc ia m i sy ste m u k o m u n ik a c y jn e g o (in te g rac ja sieci): s ie c ią o z d eterm in o w a n y m d o stę p ie (S Y C O W A Y F D U A L ) i sie c ią E T H E R N E T. U rz ąd z e n ia C s ą k o n c en trato ra m i d a n y c h (s ą to stero w n ik i P L C ), k tó re u m o ż liw ia ją in tegrację lo k aln y c h sieci F IP z w e w n ę trz n ą s ie c ią o b iek to w ą. Rys. 6. Schemat układu sterowania instalacją demineraiizacji wody w Elektrowni Trzebovice Czechy Fig. 6. The structure of control system for water treatment station in Power Plant Trzebovice - Czech Republic

18 Analiza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych 33 Warstwy OSI Abonenci Stacje nadzorcze i sterowniki swobodnie program owalne 7, 6, 5, 4, 3 APLIKACJI PREZENTACJI SESJI TRANSPORTOWA SIECI JEDNOSTKA CENTRALNA (JC) ' r Rys. 7. Rozproszony system sterowania blokiem energetycznym 2 x 200M W Fig. 7. The distributed control system of power units 2 x 200M W ET ŁĄCZENIA FIZYCZNA WYKORZYSTYWANE MEDIUM 2 przewody lub 4 przewody Zc = 600 [ 2] podwójna lub potrójna skrętka Zc = 120 [G] kabel koncentryczny Zc = 50 [ 2] R35 R37 R38a R38b MEDIUM MODEM FSK V2I V23 MODUŁ SIECIOWY LUB PROCESOR KOMUNIKACYJNY VII MODEM BB RS422 RS485 RS485 TRANSLATOR SYGNAŁU 20mA pętla prądowa V24-V28 RS232C FSK BB BB (od 50 do 1200 bps) (od 4800 do bps) (od 50 do 400 bps) (10Mbps) N X TRANSMISJA ZA POMOCĄ MEDIUM kabel światłowodowy Rys. 8. W arstwowa budowa sieci przem ysłowych Fig. 8. The layers o f industrial networks T a k w ięc, ja k w id ać, w ste ro w an iu i zarząd zan iu p ro cesam i tec h n o lo g ic zn y m i sto su je się ró żneg o ro d z aju sieci k o m p u tero w e. P o w staje p y tan ie, czy sieci te re sp e k tu ją w arstw o w y m o d el sieci O S I/IS O. O d p o w ie d ź je s t p o z y ty w n a, co ilu stru je ry s. 8 [3].

19 34 A. K w iecień A naliza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych W arstw y : fiz y c z n a i łą c z e n ia s ą re aliz o w a n e p rz e z k o p ro c eso ry lu b sp ecjalizow ane m o d u ły k o m u n ik a c y jn e. N a to m ia st p o z o sta łe w a rstw y s ą re aliz o w a n e p rz ez jed n o stk i cen traln e, w sp ó łp ra c u ją c e z k o p ro c eso ra m i sieci. R ealizacja w y ż sz y c h w a rstw o d b y w a się zazw y c zaj n a d ro d z e p ro g ram o w e j. Z a sto so w a n ie sy ste m u ro z p ro szo n e g o p rz y n o si w iele k o rzy ści. P ie rw sz a z n ich to re d u k c ja liczby p o łą c z e ń k a b lo w y c h o ra z ich g lo b aln ej d łu g o ści. D zięk i tem u cały sy stem je s t b ard ziej n ie z a w o d n y. D e c e n tra liz a c ja z ad a ń ró w n ie ż c zy n i sy ste m bard ziej n iez aw o d n y m. P o d p ro c e sy m o g ą re aliz o w a ć au to n o m iczn e a lg o ry tm y nie ty lk o stero w an ia, ale ró w n ie ż z ab e zp ie czeń, b lo k ad itp. Is to tn ą z a le tą je s t ró w n ie ż u p ro szczen ie i p rz y sp ieszenie p ro c e su tw o rz e n ia o p ro g ra m o w a n ia ap lik a cy jn eg o. P ro g ra m y d la p o sz c zeg ó ln y c h stacji o b ie k to w y c h s ą k ró tsz e, sz y b c ie j się realiz u ją, a p rz e z to s ą źró d łe m m n iejszej liczby b łęd ó w, co w k o n se k w e n cji p rz y sp ie sza p ro c e s u ru c h a m ia n ia o p ro g ram o w a n ia i p o w o d u je ró w n ie ż w z ro st n ie z a w o d n o śc i c a łe g o sy ste m u. A le sy ste m ro zp ro szo n y w y m a g a stw o rz en ia sp ra w n e g o sy ste m u k o m u n ik a c y jn e g o, k tó reg o z ad a n ie m je st: - w y m ia n a d a n y c h p o m ię d z y p o d p ro c esa m i, - w y m ia n a d a n y c h n ie z b ę d n y c h d o w iz u aliza cji sta n u p ro c e su (n adzó r), - w y m ia n a i b e zp ieczeń stw o tra n sm isji d a n y c h o ch ara k te rze ro z k az ó w w y d a w a n y c h z d alnie, - a rch iw iza c ja, a la rm o w an ie i m o n ito ro w a n ie c ałeg o p ro cesu. T a k p o sta w io n e z ad a n ia, p rz e d sy ste m em tran sm isji, w ro z p ro szo n y m sy stem ie ste ro w a n ia w y m a g a ją sie ci k o m p u te ro w y c h o o k re ślo n y c h c echach o ra z ze w z g lęd u n a z n a c z n ą liczb ę tra n s m ito w a n y c h d a n y c h p o trz e b u ją ró w n ie ż p rz ep ro w a d z en ia an alizy czaso w ej c y k lu ich w y m ia n y. A b y d o k o n a ć tak iej a n alizy, n a le ży zad ać p y tan ie, k tó re z e le m en tó w sp rzęto w y ch b ą d ź p ro g ra m o w y c h w n o s z ą o p ó ź n ie n ia do p ro c e su k o m u n ik a c ji i ja k n a le ży j e u w zg lęd n iać. I stn ie ją trzy p o d sta w o w e ź ró d ła ty c h o p ó ź n ie ń, d o k tó ry c h n a le ży z aliczyć (ry s. 9): ste ro w n ik sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln y w ra z z re aliz o w a n y m p rz e z n ieg o p ro g ram em (ap lik acja), k o p ro c e so r sieci, p ro to k ó ł tran sm isji. Rys. 9. M odel węzła sieci Fig. 9. The m odel o f netw ork s node APLIKACJA: SYSTEM OPERACYJNY CZASU RZECZYWISTEGO KOPROCESOR- SZYBKA WYMIANA DANYCH- JC- SIEĆ PROTOKÓŁ- ZDETERMINOWANY DOSTĘP DO MEDIUM Ź ró d ła te sta n o w ią, w m y śl in fo rm a cji z aw a rty ch w ro zdziale 2, p o d sta w o w e elem en ty m o d e lu w ęzła sy ste m u ro z p ro szo n e g o c zasu rzeczy w istego. I w takiej w łaśn ie k o lejn o ści z o stan ą p o d d ane a n alizie czaso w ej Sterownik swobodnie programowalny jako podstawowy element układu sterowania Jak d o tąd, n ajb ard ziej p o w sze ch n y m u rz ąd z en ie m p ro g ram o w a ln y m, sto so w an y m w p ro c esa c h ste ro w an ia i re g u la cji frag m e n tó w lu b c ały ch p ro c esó w p rz em y sło w y c h, je s t sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln y ste ro w n ik p rz em y sło w y (P L C ). Z e w zg lęd u na rodzaj o p ro g ram o w a n ia, ja k i re aliz o w a n e fu n k cje (a u to m atu sekw ency jn ego lu b k o m b in acyjn ego stero w an ia) je s t ró w n ie ż n a zy w a n y auto m atem. T o o k reślen ie b ęd zie się w ielo k ro tn ie p o jaw ia ło w n in iejszej p racy zam ien n ie z P L C, ale zaw sze d o ty czyć b ęd zie sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln eg o, lo g ic z n eg o stero w n ik a p rzem y sło w ego. P rz e d m io tem n in ie jsz eg o ro z d ziału n ie je s t stero w n ik ja k o tak i, ale je g o try b p racy. T ry b p racy b o w ie m m a zasad n icz y w p ły w n a czas p rzetw arzania i d o stępność in fo rm acji, które m a ją b y ć p rz ed m io te m tra n sfe ru do sy ste m u ro zpro szo n ego. R ealizacja p ro g ram u w czasie rz e c z y w isty m w y m a g a, aby ó w p ro g ram b y ł w y k o n y w an y cy k liczn ie. C zas trw a n ia cyklu realizacji p ro g ra m u je s t w a żn y m czy n n ik iem, k tó ry n ależy o m ó w ić. C y k lic z n ą p racę ste ro w n ik a p rz e d sta w ia rys. 10. PLC I APLIKACJA KOPROCESOR PROTOKÓŁ... y I

20 36 A. K w iecień Analiza przepływ u inform acji w kom puterow ych sieciach przem ysłow ych T E S T Z A SIL A N IA 1 TIiS T PAN1IĘCI T E ST KONFIG URACJI I Z A SIL A N IA M O D U ŁÓ W 1 T y AK W IZY C JA I I I I W EJŚĆ T 1 ' " i PR O G RAM 1 UŻYTKOW Y ^ ' O B SŁ U G A KOPR O C ESO R Ó W 1 a k t u a l i z a c j a! W YJŚĆ T A P Rys. 10. Podstaw ow y cykl'pracy sterow nika jednoprocesorow ego Fig. 10. The w ork cycle o f single processor PLC N a ry s. 10 p rz ed sta w io n o p o d sta w o w e czy n n o ści re aliz o w a n e w je d n y m c y k lu p racy. K a ż d a z n ic h w n o si sw ój u d z ia ł c zaso w y w całk o w ity czas trw a n ia cyklu. W ielk o ści: To - czas te s tu k o n fig u ra c ji i n a p ię ć zasilają cy c h, T i - c zas a k w iz y c ji w e jść - p rz ep isa n ie fiz y c z n y c h sta n ó w w e jść do p a m ięci, T 2 - c zas a k ty w iz a c ji w y jś ć - p rz e p isa n ie zaw a rto śc i p a m ię c i ste ro w n ik a n a fizy c zn e w y jśc ia, s ą sta łe d la d anej k o n fig u ra c ji i ła tw o m ierzaln e. N a to m ia st c z a s TAp d o ty czy realizacji p ro g ra m u u ż y tk o w n ik a (a p lik acja) i je s t z m ienny, a je g o p re cy z y jn e z m ie rz e n ie n ie je s t łatw e. N ie c o in ac ze j w y g lą d a p ro b le m o b słu g i k o p ro ceso ró w. Z ależy o n p rz ed e w szy stk im o d ic h lic z b y i ro d z aju. In aczej n a c y k l a u to m a tu w p ły w a o b słu g a k o p ro c e so ra sieci, a inaczej n a p rz y k ła d o b słu g a k o p ro c e so ra d o o b lic z eń n u m ery c zn y c h, je ś li tak o w y został z ain stalo w a n y. T a k czy inaczej czas p o jed y n c zeg o c y k lu a u to m a tu je s t su m ą p ięciu w ielk o ści: TA= T, + T, + T + TK+ T2 i n ie je s t stały. T k T 2 Istn ie ją m echan iz m y p o z w ala ją c e n a p o m ia r k ażd ego c y k lu au to m a tu (p ro g ram u realizow anego w stero w n ik u ). M o ż n a p o n adto, w n iek tó ry ch ro zw iązan iach, zad eklaro w ać czas trw a n ia c y k lu, a k ażd e je g o p rzek ro czenie b ęd zie sy g n alizow ane. P o zw o li to n a etapie testo w an ia n a o sz a co w a n ie m aksy m aln ej je g o w ielk o ści. N ajw ięk szy w p ły w n a w ielk o ść T\ m a w ielk o ść 7> d o ty c z ą c a c z a su realizacji p ro g ram u a p lik acy jn eg o. Je st to o czy w iste, ale bard zo w a żn e, g d y ż j a k się p ó źniej o k aże, b ę d zie to e lem en t, k tó reg o m o d y fik a cja lu b o p ty m alizacja b ę d zie źró d łe m zw ięk sze n ia sp raw n o ści sy ste m u k o m u n ik acyjn ego. Jak w y n ik a z rys. 10, o b słu g a k o p ro c eso ra sieci je s t e lem en tem cyklu. K o p ro ceso r sieci bow iem m a d o stęp do p a m ię ci ste ro w n ik a ty lk o ra z n a je d e n cy k l je g o p ra cy (n a o k res czasu 7*). P am ięć ste ro w n ik a je s t d la k o p ro c eso ra źró d łe m in fo rm acji, k tó re m a ją b y ć tran sm ito w an e, ale je s t ró w n ie ż m ie jsc em p rz ezn aczen ia d la in fo rm acji o d e b ran y c h z sieci k o m p u tero w ej. Tak więc długość cyklu automatu (sterownika) wpływa bezpośrednio na sprawność wymiany informacji pomiędzy sterownikiem a koprocesorem sieci, a w konsekwencji wpływa na czas wymiany informacji w całej sieci Koprocesor sieci S te ro w n ik sw o b o d n ie p ro g ram o w a ln y b ęd ący e le m en tem sy ste m u ro zpro szo n ego (ab o n en tem sie ci) z w y k le w y p o saż o n y je s t w k o p ro c eso r sieci. K o p ro ceso r je s t n iezależn y od m acierzystej je d n o stk i centralnej w sen sie realizacji w y m iany inform acji p rzez sieć. N a rys. 11 p rz ed sta w io n o o g ó ln y, u p ro sz cz o n y schem at lo g iczny kopro ceso ra. Z ad a n ie m k o p ro c e so ra jest: - n a p o d sta w ie tre ści ro z k az ó w o trz y m y w a n y c h z m acierzystej jed n o stk i centralnej (B u fo r w y m ian y sta tu su - D e k o d er adresu ) sk o p io w ać żąd ane o b szary p am ięci (B ufory n a d aw cze), u tw o rz y ć d ane w p o staci tak z w an y ch ram ek transm isy jn y ch i w o d p o w ie d n im m o m e n c ie j e w y tra n sm ito w a ć z a p o m o c ą n a d ajn ik a (U A R T ), - p rz y ją ć in fo rm a cje d o c ie rają ce siecią, zd ek o d o w ać ich p rzeznaczenie, ew en tu aln ie p rz ep isa ć do B u fo ra o d b io rcz eg o i w o d p o w ied n im m o m encie p rzep isać do p am ięci m acierzystej je d n o s tk i cen traln ej. O b ie g ru p y c z y n n o ści, k tó re m a w y k o n a ć k o p ro ceso r, s ą zazw y czaj realizow ane n iezależn ie. O z n acza to, że m acierz y sta je d n o s tk a c entraln a nie w y sy ła ro z k az ó w tran sm isji w sp o só b z sy n c h ro n iz o w a n y z p ra c ą sieci. T o sam o d o ty czy p ro c esu odbio ru. N ie zale ż n o ść p racy k o p ro c eso ra je s t źró d łe m p o w sta w a n ia z n aczn y ch o b ciążeń sieci. S p ró b u jm y p rz eśle d zić z ja w isk a zachodzące n a sty k u kopro ce so r - je d n o stk a cen traln a.

o d ro z m ia r u /p o w y ż e j 1 0 c m d ł c m śr e d n ic y 5 a ) o ś r e d n ic y 2,5 5 c m 5 b ) o śr e d n ic y 5 c m 1 0 c m 8

o d ro z m ia r u /p o w y ż e j 1 0 c m d ł c m śr e d n ic y 5 a ) o ś r e d n ic y 2,5 5 c m 5 b ) o śr e d n ic y 5 c m 1 0 c m 8 T A B E L A O C E N Y P R O C E N T O W E J T R W A Ł E G O U S Z C Z E R B K U N A Z D R O W IU R o d z a j u s z k o d z e ń c ia ła P r o c e n t t r w a łe g o u s z c z e r b k u n a z d r o w iu

Bardziej szczegółowo

O bjaśn ien ia. do in form acji o przeb iegu w yk on an ia plan u finansow ego za I -sze półrocze 2018r.

O bjaśn ien ia. do in form acji o przeb iegu w yk on an ia plan u finansow ego za I -sze półrocze 2018r. O bjaśn ien ia do in form acji o przeb iegu w yk on an ia plan u finansow ego za I -sze półrocze 2018r. M ie jsk o -G m in n y O śro d e k K u ltu ry S p o rtu i R ek reacji w Z d zie sz o w ic ach je

Bardziej szczegółowo

p. a y o o L f,.! r \ ' V. ' ' l s>, ; :... BIULETYN

p. a y o o L f,.! r \ ' V. ' ' l s>, ; :... BIULETYN p. a y o o L f,.! r \ ' V. '. ' ' l s>, ; :... BIULETYN KOLEGIUM REDAKCYJNE Redaktor Naczelny: Sekretarz Redakcji: Redaktorzy działowi: Członkowie: mgr Roman Sprawski mgr Zofia Bieguszewska-Kochan mgr

Bardziej szczegółowo

HTML/OA.jsp?page=/dm/oracle/apps/xxext/rep/xxre

HTML/OA.jsp?page=/dm/oracle/apps/xxext/rep/xxre Page 1 of 7 N a z w a i a d re s sp ra w o z d a w c z e j: D o ln o ś lą s k i U rz ą d W o je w ó d z k i w e W ro c ła w iu PI. P o w s ta ń c o w W a rs z a w y 1 50-153 W ro cław IN F O R M A C J

Bardziej szczegółowo

Echa Przeszłości 11,

Echa Przeszłości 11, Irena Makarczyk Międzynarodowa Konferencja: "Dzieje wyznaniowe obu części Prus w epoce nowożytnej: region Europy Wschodniej jako obszar komunikacji międzywyznaniowej", Elbląg 20-23 września 2009 roku Echa

Bardziej szczegółowo

http://rcin.org.pl Polska Ludowa, t. VII, 1968 Ż O Ł N IE R Z Y P O L S K IC H ZE S Z W A JC A R II

http://rcin.org.pl Polska Ludowa, t. VII, 1968 Ż O Ł N IE R Z Y P O L S K IC H ZE S Z W A JC A R II Polska Ludowa, t. VII, 1968 BRONISŁAW PASIERB R E P A T R IA C J A Ż O Ł N IE R Z Y P O L S K IC H ZE S Z W A JC A R II D z ie je p o lsk ie j e m ig ra c ji w o js k o w e j n a zach o d zie z czasów

Bardziej szczegółowo

POWIATOWY URZĄD PRACY W DĄBROWIE GÓRNICZEJ

POWIATOWY URZĄD PRACY W DĄBROWIE GÓRNICZEJ POWIATOWY URZĄD PRACY W DĄBROWIE GÓRNICZEJ 41-300 Dąbrowa Górnicza, ul. Jana III Sobieskiego 12 SI.240.24.l8.ADU Dąbrowa Górnicza, dnia 20 listopada 2018 r. Zaproszenie do składania ofert na dostawę wysokowydajnej

Bardziej szczegółowo

Jan Prokop "Eros i Tanatos. Proza Jarosława Iwaszkiewicza ", Ryszard Przybylski, Warszawa 1970, Czytelnik, ss. 368, 2 nlb.

Jan Prokop Eros i Tanatos. Proza Jarosława Iwaszkiewicza , Ryszard Przybylski, Warszawa 1970, Czytelnik, ss. 368, 2 nlb. Jan Prokop "Eros i Tanatos. Proza Jarosława Iwaszkiewicza. 1916-1938", Ryszard Przybylski, Warszawa 1970, Czytelnik, ss. 368, 2 nlb. : [recenzja] Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 155520

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 155520 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 155520 (13) B1 U rz ą d P a te n to w y R zeczyposp o litej P o lsk iej (21)Numer zgłoszenia: 272665 (22) Data zgłoszenia: 24.05.1988 (51) IntCl5:

Bardziej szczegółowo

OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - roboty budowlane

OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - roboty budowlane Adres stro ny in tern etow ej, na której Z a m aw iający udostępnia S pe cyfika cję Istotnych W arunków Zam ów ienia: w w w.opsbieiany.w aw.pl Warszawa: Remont i modernizacja Ośrodka W sparcia dla Seniorów

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 63/2018 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 28 września 2018 r.

ZARZĄDZENIE NR 63/2018 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 28 września 2018 r. ZARZĄDZENIE NR 63/2018 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 28 września 2018 r. w sprawie zmian w budżecie na 2018 rok Na podstawie art.257 pkt 1 i pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r o finansach publicznych

Bardziej szczegółowo

IN ST Y T U T TECHNOLOGII E LEK T R O N O W E

IN ST Y T U T TECHNOLOGII E LEK T R O N O W E IN ST Y T U T TECHNOLOGII E LEK T R O N O W E S - B I TO WY NA D AJN IK /O D.BIO RNIK SZYNY DANYCH UCY 7ASA86/487 o n o lit y c z n y c y fro w y u k ła d s c a lo n y TTL-S UCY 7AS486/A87 p e łn i fu

Bardziej szczegółowo

OPORNIKI DEKADOWE Typ DR-16

OPORNIKI DEKADOWE Typ DR-16 N r karły katalogowej 28 224 i i t g j i i i i!! ;;vv:. :> ' /A- n m : Z! SWW-0941-623 ~ KTM 0941 623 wg tabeli «H i OPORNIKI DEKADOWE Typ DR-16 % % ZASTOSOWANIE O porniki dekadowe DB - 16 przeznaczone

Bardziej szczegółowo

1 0 2 / m S t a n d a r d w y m a g a ñ - e g z a m i n m i s t r z o w s k i dla zawodu R A D I E S T E T A Kod z klasyfikacji zawodów i sp e cjaln o ci dla p ot r ze b r yn ku p r acy Kod z klasyfikacji

Bardziej szczegółowo

Kamil Gorzka Rewolucja w edukacji i nauczaniu : neurodydaktyka. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 21,

Kamil Gorzka Rewolucja w edukacji i nauczaniu : neurodydaktyka. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 21, Kamil Gorzka Rewolucja w edukacji i nauczaniu : neurodydaktyka Humanistyka i Przyrodoznawstwo 21, 451-454 2015 H U M A N IS T Y K A I P R Z Y R O D O Z N A W S T W O 2 1 O ls z ty n 2 0 1 5 REWOLUCJA W

Bardziej szczegółowo

Technologia i Zastosowania Satelitarnych Systemów Lokalizacyjnych GPS, GLONASS, GALILEO Szkolenie połączone z praktycznymi demonstracjami i zajęciami na terenie polig onu g eodezyjneg o przeznaczone dla

Bardziej szczegółowo

P o l s k a j a k o k r a j a t a k ż e m y P o l a c y s t o i m y p r d s n s ą j a k i e j n i g d y n i e m i e l i ś m y i p e w n i e n i g d y m i e ć n i e b ę d e m y J a k o n o w i c o n k o

Bardziej szczegółowo

OGRÓDEK SZKOLNY W NAUCE I WYCHOWANIU I

OGRÓDEK SZKOLNY W NAUCE I WYCHOWANIU I OGRÓDEK SZKOLNY W NAUCE I WYCHOWANIU I 28 OGRÓDEK SZKOLNY WYCHOWANIU I NAUCZANIU B 1 B L J 0 T E K A N A U C Z Y C I E L A S Z K O Ł Y P O W S Z E C H N E J Jak realizować now e program y szkolne. P o

Bardziej szczegółowo

P o m py C ie pła za s t o s o w a n ie w b u do w n ic t w ie e n e rg o o s zc z ę dn y m!

P o m py C ie pła za s t o s o w a n ie w b u do w n ic t w ie e n e rg o o s zc z ę dn y m! MAKING MODERN LIVING POSSIBLE Koronowo 19.11.2009 P o m py C ie pła za s t o s o w a n ie w b u do w n ic t w ie e n e rg o o s zc z ę dn y m! 1 DA N F O S S In w e s t y c je w P o ls c e Danfos s s p.

Bardziej szczegółowo

H a lina S o b c z y ń ska 3

H a lina S o b c z y ń ska 3 Z a rz ą d z a n ie o ś w ia tą B a z a te c h n o d yd a k ty c z n a B a z a te c h n o d yd a k tyc z n a In w e n ta ryza c ja P o lityk a k a d ro w a B h p w p la c ó w c e o ś w ia to w e j C O

Bardziej szczegółowo

Cena prenumeraty rocznej - 516»- z ł

Cena prenumeraty rocznej - 516»- z ł KOLEGIUM Redaktor Naczelny: S ek retarz Redakcji: Redaktorzy działow i: Członkowie : REDAKCYJNE mgr Roman Spraw ski mgr Zofia Bieguszewska-Kochan mgr Bolesław Drożak mgr inż. Andrzej W yrzykowski Jan G

Bardziej szczegółowo

Dypi. inż. Tadeusz Marcinkiewicz FINKEŁ, BRATTER BACH LW Ó W, SŁO NECZNA 4 9, TEL. 2 3 5-8 9 T E O D O R T O R E N T Z W K ĘT A C H.

Dypi. inż. Tadeusz Marcinkiewicz FINKEŁ, BRATTER BACH LW Ó W, SŁO NECZNA 4 9, TEL. 2 3 5-8 9 T E O D O R T O R E N T Z W K ĘT A C H. A N T O N I L I P O W S K I W K ĘT A C H. wyrób kafli i cegieł s z a m o t o w y c h poleca: w najlepszych gatunkach piece kaflowe, pokojowe i kuchenne z gliny szamotowej w różnych kolorach i deseniach

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 72/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 29 sierpnia 2019 r.

ZARZĄDZENIE NR 72/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 29 sierpnia 2019 r. ZARZĄDZENIE NR 72/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie zmian w budżecie na 2019 rok Na podstawie art.257 pkt 1 i pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r o finansach publicznych

Bardziej szczegółowo

Mariusz Czyżak Cyberprzestępczość bankowa i środki jej zwalczania. Ekonomiczne Problemy Usług nr 123,

Mariusz Czyżak Cyberprzestępczość bankowa i środki jej zwalczania. Ekonomiczne Problemy Usług nr 123, Mariusz Czyżak Cyberprzestępczość bankowa i środki jej zwalczania Ekonomiczne Problemy Usług nr 123, 203-211 2016 Ekonomiczne Problemy Usług nr 123 ISSN: 1896-3 82X w w w.w n u s.e d u.p l/p l/e p u /

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczne Problemy Usług nr 74,

Ekonomiczne Problemy Usług nr 74, Grażyna Rosa, Izabela Auguściak Aspekt społeczny w działaniach marketingowych organizacji na przykładzie Szczecińskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego Ekonomiczne Problemy Usług nr 74, 721-732 2011

Bardziej szczegółowo

BIULETYN. liii. R o k X IV - 1 9 7 5. M g n

BIULETYN. liii. R o k X IV - 1 9 7 5. M g n BIULETYN M g n liii R o k X IV - 1 9 7 5 - KOLEGIUM REDAKCYJNE R edaktor Naczelny: S ekretarz Redakcji: Redaktorzy działowi: Członkowie: m g r Roman Spraw ski m g r Zofia Bieguszew ska-k ochan m gr Bolesław

Bardziej szczegółowo

Marcin Krysiński, Przemysław Miller Cloud computing : szansa i ryzyko dla firmy. Ekonomiczne Problemy Usług nr 123,

Marcin Krysiński, Przemysław Miller Cloud computing : szansa i ryzyko dla firmy. Ekonomiczne Problemy Usług nr 123, Marcin Krysiński, Przemysław Miller Cloud computing : szansa i ryzyko dla firmy Ekonomiczne Problemy Usług nr 123, 245-254 2016 Ekonomiczne Problemy Usług nr 123 ISSN: 1896-3 82X w w w.w n u s.e d u.p

Bardziej szczegółowo

R O Z D Z IA Ł 1. P R Z E S T R Z E N IE I F O R M Y...

R O Z D Z IA Ł 1. P R Z E S T R Z E N IE I F O R M Y... SPIS TREŚCI P r z e d m o w a... L ite ratu ra u z u p e łn ia ją c a... R O Z D Z IA Ł. P R Z E S T R Z E N IE I F O R M Y.... A bstrakcyjne przestrzenie lin io w e.... Motywacja i ak sjo m aty k a...

Bardziej szczegółowo

z dnia 1 marca 2019 r. zarządza się co następuje:

z dnia 1 marca 2019 r. zarządza się co następuje: ZARZĄDZENIE NR 173/2019 PREZYDENTA MIASTA KATOWICE w sprawie zmian w budżecie miasta Katowice na 2019 rok Na podstawie art. ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2018

Bardziej szczegółowo

Agnieszka Ogonowska Gry intertekstualne na tekście filmowym : opis mechanizmów

Agnieszka Ogonowska Gry intertekstualne na tekście filmowym : opis mechanizmów Agnieszka Ogonowska Gry intertekstualne na tekście filmowym : opis mechanizmów Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria 4, 229-241 2004 Annales Academiae Paedagogicae

Bardziej szczegółowo

PROJEKT DOCELOWEJ ORGANIZACJI RUCHU DLA ZADANIA: PRZEBUDOWA UL PIASTÓW ŚLĄSKICH (OD UL. DZIERŻONIA DO UL. KOPALNIANEJ) W MYSŁOWICACH

PROJEKT DOCELOWEJ ORGANIZACJI RUCHU DLA ZADANIA: PRZEBUDOWA UL PIASTÓW ŚLĄSKICH (OD UL. DZIERŻONIA DO UL. KOPALNIANEJ) W MYSŁOWICACH P r o j e k t d o c e l o w e j o r g a n i z a c j i r u c h u d l a z a d a n i a : " P r z e b u d o w a u l. P i a s t ó w Śl ą s k i c h ( o d u l. D z i e r ż o n i a d o u l. K o p a l n i a n e

Bardziej szczegółowo

Cezary Michalski, Larysa Głazyrina, Dorota Zarzeczna Wykorzystanie walorów turystycznych i rekreacyjnych gminy Olsztyn

Cezary Michalski, Larysa Głazyrina, Dorota Zarzeczna Wykorzystanie walorów turystycznych i rekreacyjnych gminy Olsztyn Cezary Michalski, Larysa Głazyrina, Dorota Zarzeczna Wykorzystanie walorów turystycznych i rekreacyjnych gminy Olsztyn Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 215-223

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 43/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 24 maja 2019 r.

ZARZĄDZENIE NR 43/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 24 maja 2019 r. ZARZĄDZENIE NR 43/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie zmian w budżecie na 2019 rok Na podstawie art.257 pkt 1 i pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r o finansach publicznych (

Bardziej szczegółowo

Strzyżewska, Małgorzata "Polski Związek Zachodni ", Michał Musielak, Warszawa 1986 : [recenzja]

Strzyżewska, Małgorzata Polski Związek Zachodni , Michał Musielak, Warszawa 1986 : [recenzja] Strzyżewska, Małgorzata "Polski Związek Zachodni 1944-1950", Michał Musielak, Warszawa 1986 : [recenzja] Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 571-576 1987 Recenzje i omówienia 571 d o b ry p a p ie r.

Bardziej szczegółowo

ŚLĄSK ZAOLZAŃSKI POWRÓCIŁ DO POLSKI ZAW. M A S Z Y N IS T» W KOLEJOW YCH

ŚLĄSK ZAOLZAŃSKI POWRÓCIŁ DO POLSKI ZAW. M A S Z Y N IS T» W KOLEJOW YCH Ma s z y n is t a O R C A N Z W IA Z K Y ZAW. M A S Z Y N IS T» W KOLEJOW YCH PISMO POŚW IĘCONE SPRAWOM MASZYNISTÓW I KOLEJNICTWU Wychodzi raz w miesiącu. Redakcja i Administracja: W arszawa, Chmielna

Bardziej szczegółowo

Katedra Teorii Literatury Uniwersytetu Warszawskiego. Biuletyn Polonistyczny 8/22-23, 132-135

Katedra Teorii Literatury Uniwersytetu Warszawskiego. Biuletyn Polonistyczny 8/22-23, 132-135 Katedra Teorii Literatury Uniwersytetu Warszawskiego. Biuletyn Polonistyczny 8/22-23, 132-135 1965 - 132-12. KATEDRA TEORII LITERATURY UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO (zob. BP, z e sz. 19 s. 86-89) A. Skład

Bardziej szczegółowo

CENA 25 GR. R O K III T Y G O D N IK N r 28 P R E M IA Z A Z W Y C IĘ S T W O

CENA 25 GR. R O K III T Y G O D N IK N r 28 P R E M IA Z A Z W Y C IĘ S T W O CENA 25 GR R O K III T Y G O D N IK N r 28 P R E M IA Z A Z W Y C IĘ S T W O - M IĘ D Z Y S Z K O L N E Z E S P O Ł Y S P O R T O W E W IM B L E D O N Z T R Z E C H S Z L A K Ó W W O D N Y C H N A STRAŻY

Bardziej szczegółowo

Elektrotechniczny O R G A N S T O W A R Z Y S Z E N IA ELEKTRYKÓW PO LSKICH

Elektrotechniczny O R G A N S T O W A R Z Y S Z E N IA ELEKTRYKÓW PO LSKICH eon xxn ZESZYT 3 Elektrotechniczny O R G A N S T O W A R Z Y S Z E N IA ELEKTRYKÓW PO LSKICH C E N TR A LN E G O Z A R Z Ą D U ENERGETYKI, C EN TR A LN EG O Z A R Z Ą D U PR ZEM YS ŁU E L E K T R O TE

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów Z n a k s p r a w y G C S D Z P I 2 7 1 01 82 0 1 5 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A P r o m o c j a G m i n y M i a s t a G d y n i a p r z e z z e s p óp

Bardziej szczegółowo

ORGAN NIEZALEŻNY DLA WYCHOWANIA F IZ Y C Z N E G O M Ł O D ZIE ŻY.

ORGAN NIEZALEŻNY DLA WYCHOWANIA F IZ Y C Z N E G O M Ł O D ZIE ŻY. R ED A K C JA I A D M IN IS T R A C JA. K R A K Ó W, Z I E L O N A 7. T E L.5 1 0. CENA 1 ZŁ TYGODNIK SPORTOWY ORGAN NIEZALEŻNY DLA WYCHOWANIA F IZ Y C Z N E G O M Ł O D ZIE ŻY. ROK IV. KRAKÓW, DNIA 10

Bardziej szczegółowo

Gdyńskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa

Gdyńskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa W Z Ó R U M O W Y z a w a r t a w G d y n i w d n i u 2 0 1 4 r po m i d z y G d y s k i m O r o d k i e m S p o r t u i R e k r e a c j i j e d n o s t k a b u d e t o w a ( 8 1-5 3 8 G d y n i a ), l

Bardziej szczegółowo

REKLAMA > ZYCIE BYTOMSKIE 10.10.2011 41 (2832)

REKLAMA > ZYCIE BYTOMSKIE 10.10.2011 41 (2832) 977023929410541 REKLAMA > STRO NA 2 Ścinki powyborcze studio florystyczne stokrotka Nowy prezes BSM: Będę ciął koszty ul. m a te jk i 1 8 b, b y t o m tel. 3 2 / 3 8 6 2 2 2 2 9 77023 9"2941 w w w.sto

Bardziej szczegółowo

Gdyńskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa

Gdyńskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Z a ł» c z n i k n r 5 d o S p e c y f i k a c j i I s t o t n y c h W a r u n k Zó aw m ó w i e n i a Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I 2 7 1 0 1 1 2 0 14 W Z Ó R U M O W Y z a w a r t a w Gd y n

Bardziej szczegółowo

I n f o r m a c j e n a t e m a t p o d m i o t u k t ó r e m u z a m a w i a j» c y p o w i e r z y łk p o w i e r z y l i p r o w a d z e p o s t p

I n f o r m a c j e n a t e m a t p o d m i o t u k t ó r e m u z a m a w i a j» c y p o w i e r z y łk p o w i e r z y l i p r o w a d z e p o s t p A d r e s s t r o n y i n t e r n e t o w e j, n a k t ó r e j z a m i e s z c z o n a b d z i e s p e c y f i k a c j a i s t o t n y c h w a r u n k ó w z a m ó w i e n i a ( j e e ld io t y c z y )

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2.

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2. Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I 2 7 1 0 3 12 0 1 4 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A f O b s ł u g a o p e r a t o r s k aw r a z z d o s t a w» s p r

Bardziej szczegółowo

8 6 / m S t a n d a r d w y m a g a ń e g z a m i n m i s t r z o w s k i dla zawodu E L E K T R Y K K o d z k l a s y f i k a c j i z a w o d ó w i s p e c j a l n o ś c i d l a p o t r z e b r y n k

Bardziej szczegółowo

А С Т Л U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S KSZIALLLNIL POLOM S14 c m ; CUDZOZIEMCÓW. tinŕbaru Janouaka ( W a r s z a w a )

А С Т Л U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S KSZIALLLNIL POLOM S14 c m ; CUDZOZIEMCÓW. tinŕbaru Janouaka ( W a r s z a w a ) А С Т Л U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S KSZIALLLNIL POLOM S14 c m ; CUDZOZIEMCÓW 2, 1989 tinŕbaru Janouaka ( W a r s z a w a ) WYZYSKANIE METODY GNIAZD SŁOWOTWÓRCZYCH ij NAUCZANIU JĘZYKA

Bardziej szczegółowo

z d n i a 2 3. 0 4.2 0 1 5 r.

z d n i a 2 3. 0 4.2 0 1 5 r. C h o r ą g i e w D o l n o l ą s k a Z H P I. P o s t a n o w i e n i a p o c z ą t k o w e U c h w a ł a n r 1 5 / I X / 2 0 1 5 K o m e n d y C h o r ą g w i D o l n o l ą s k i e j Z H P z d n i a

Bardziej szczegółowo

1 0 2 / c S t a n d a r d w y m a g a ń e g z a m i n c z e l a d n i c z y dla zawodu R A D I E S T E T A Kod z klasyfikacji zawodów i sp e cjaln oś ci dla p ot r ze b r yn ku p r acy Kod z klasyfikacji

Bardziej szczegółowo

C H R Ä M I N EWANGELIA ŻYCIE I MYŚL C H R Z E ŚC IJA Ń S K A -JE D N O Ś Ć -PO W T Ó R N E PRZYJŚCIE CHRYSTUSA

C H R Ä M I N EWANGELIA ŻYCIE I MYŚL C H R Z E ŚC IJA Ń S K A -JE D N O Ś Ć -PO W T Ó R N E PRZYJŚCIE CHRYSTUSA C H R Ä M I N EWANGELIA ŻYCIE I MYŚL C H R Z E ŚC IJA Ń S K A -JE D N O Ś Ć -PO W T Ó R N E PRZYJŚCIE CHRYSTUSA X» N iech się w e se li p u sty n ia i sp ieczon a ziem ia; n ie ch się rozraduje i z a k

Bardziej szczegółowo

PRZEGLĄD KUPIECKI ORGAN ZW IĄZKU STOW ARZYSZEŃ KUPIECKICH MAŁOPOLSKI ZACHODNIEJ

PRZEGLĄD KUPIECKI ORGAN ZW IĄZKU STOW ARZYSZEŃ KUPIECKICH MAŁOPOLSKI ZACHODNIEJ ... 4 Wychodzi raz w tygodniu. Porto opłacone ryczałtem. ROK IV. K raków, d n ia 16 p a ź d z ie rn ik a 191 N r. 1 PRZEGLĄD KUPIECKI ORGAN ZW IĄZKU STOW ARZYSZEŃ KUPIECKICH MAŁOPOLSKI ZACHODNIEJ C ena

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2.

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2. Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I 2 7 1 0 5 32 0 1 4 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A f W y k o n a n i e p r z e g l» d ó w k o n s e r w a c y j n o -

Bardziej szczegółowo

2 7k 0 5k 2 0 1 5 S 1 0 0 P a s t w a c z ł o n k o w s k i e - Z a m ó w i e n i e p u b l i c z n e n a u s ł u g- i O g ł o s z e n i e o z a m ó w i e n i u - P r o c e d u r a o t w a r t a P o l

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2.

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2. Z n a k s p r a w y G O S i R D Z P I 2 7 1 0 3 62 0 1 4 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A Z a p e w n i e n i e z a s i l a n i ea n e r g e t y c z ne g o

Bardziej szczegółowo

Jan Gliściński "Antropologiczno-etyczne aspekty regionalizmu", Henryk Skorowski, Warszawa 1990 : [recenzja] Collectanea Theologica 62/1,

Jan Gliściński Antropologiczno-etyczne aspekty regionalizmu, Henryk Skorowski, Warszawa 1990 : [recenzja] Collectanea Theologica 62/1, Jan Gliściński "Antropologiczno-etyczne aspekty regionalizmu", Henryk Skorowski, Warszawa 1990 : [recenzja] Collectanea Theologica 62/1, 194-197 1992 teo lo giczn e m a u m ieszczen ie J a n a P a w ła

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa w Gdyni Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa w Gdyni Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów Z n a k s p r a w y G C S D Z P I 2 7 1 0 2 8 2 0 1 5 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A f W y k o n a n i e ro b ó t b u d o w l a n y c h w b u d y n k u H

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Z a m a w i a j» c y G D Y S K I O R O D E K S P O R T U I R E K R E A C J I J E D N O S T K A B U D E T O W A 8 1 5 3 8 G d y n i a, u l O l i m p i j s k a 5k 9 Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr Rady Gminy Gołuchów z dnia roku

UCHWAŁA Nr Rady Gminy Gołuchów z dnia roku UCHWAŁA Nr Rady Gminy Gołuchów z dnia... 2000 roku w sprawie: Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego działki nr 978/4 położonej w Kościelnej Wsi gm. Gołuchów Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt.

Bardziej szczegółowo

O F E R T A H o t e l Z A M E K R Y N * * * * T a m, g d z i e b łł k i t j e z i o r p r z e p l a t a s ił z s o c z y s t z i e l e n i t r a w, a r a d o s n e t r e l e p t a z m i a r o w y m s z

Bardziej szczegółowo

Minikomputer MOMIK 8b/100

Minikomputer MOMIK 8b/100 syste MERA 300 Minikoputer MOMIK b/100 M i ZAKŁADY WYTWÓRCZE PRZYRZĄDÓW POMIAROWYCH..ERA" S 02-232 WARSZAWA. ŁOPUSZAŃSKA 117/1S3. TELEKS B1-3S-17 J M IN IK O M P U T E R M O M IK b/loo > 1. W S T ę P 3.

Bardziej szczegółowo

u Spis treści: Nr 80 6 p a ź d z i e rn i k 2 0 0 6 I n f o r m a c j e p o d a t k o w e 2 P o s e l s k i p r o j e k t n o w e l i z a c j i 3 k o d e k s u p r a c y K o n s u l t a c j e s p o ł e

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2.

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2. Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I 2 7 1 03 3 2 0 1 4 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A f U d o s t p n i e n i e t e l e b i m ó w i n a g ł o n i e n i

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 2/2018 PREZYDENTA MIASTA KATOWICE. z dnia 23 listopada 2018 r. w sprawie zmian w planie finansowym na 2018 rok

ZARZĄDZENIE NR 2/2018 PREZYDENTA MIASTA KATOWICE. z dnia 23 listopada 2018 r. w sprawie zmian w planie finansowym na 2018 rok ZARZĄDZENIE NR 2/2018 PREZYDENTA MIASTA KATOWICE z dnia 23 listopada 2018 r. w sprawie zmian w planie finansowym na 2018 rok Na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 8 marca 10 r. o samorządzie

Bardziej szczegółowo

n ó g, S t r o n a 2 z 1 9

n ó g, S t r o n a 2 z 1 9 Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I2 7 1 0 6 3 2 0 1 4 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A D o s t a w a w r a z z m o n t a e m u r z» d z e s i ł o w n i z

Bardziej szczegółowo

Stanisław Skowron, Ewa Jakubiuk Visual merchandising jako efektywny sposób przyciągania klientów

Stanisław Skowron, Ewa Jakubiuk Visual merchandising jako efektywny sposób przyciągania klientów Stanisław Skowron, Ewa Jakubiuk Visual merchandising jako efektywny sposób przyciągania klientów Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 26, 95-107 2012 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO

Bardziej szczegółowo

I 3 + d l a : B E, C H, C Y, C Z, ES, F R, G B, G R, I E, I T, L T, L U V, P T, S K, S I

I 3 + d l a : B E, C H, C Y, C Z, ES, F R, G B, G R, I E, I T, L T, L U V, P T, S K, S I M G 6 6 5 v 1. 2 0 1 5 G R I L L G A Z O W Y T R Ó J P A L N I K O W Y M G 6 6 5 I N S T R U K C J A U 7 Y T K O W A N I A I B E Z P I E C Z E Ń S T W A S z a n o w n i P a s t w o, D z i ę k u j e m y

Bardziej szczegółowo

BIULETYN BIBLIOTEKI UMCS

BIULETYN BIBLIOTEKI UMCS BIBLIOTEKA GŁÓWNA UNIWERSYTETU MARII CURIE SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE BIULETYN BIBLIOTEKI UMCS 1944 LUBLIN 1979 XXXV LAT BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ UMCS XXXV LAT UNIWERSYTET! AURII CURIE* >V1UHL INIE XXXV LAT BIBLIOTEKA

Bardziej szczegółowo

Uchwała N r... Rady Gminy Mielec z dnia... w sprawie zmian w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Mielec

Uchwała N r... Rady Gminy Mielec z dnia... w sprawie zmian w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Mielec Uchwała N r... Rady Gminy Mielec z dnia... Projekt w sprawie zmian w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Mielec Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2.

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2. Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I 2 7 1 0 2 32 0 1 4 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A f O b s ł u g a o p e r a t o r s k a u r a w i s a m o j e z d n

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 258/17 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 14 marca 2017 roku. w sprawie sprawozdania finansowego z wykonania budżetu gminy za 2016 rok

ZARZĄDZENIE NR 258/17 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 14 marca 2017 roku. w sprawie sprawozdania finansowego z wykonania budżetu gminy za 2016 rok ZARZĄDZENIE NR 258/17 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 14 marca 2017 roku w sprawie sprawozdania finansowego z wykonania budżetu gminy za 2016 rok N a p o d s ta w ie a rt. 2 7 0 u s t. 1 u s ta w y z d n ia

Bardziej szczegółowo

Dominika Szmyt Wybrane aspekty percepcji współczesnej sztuki teatru : od interakcji poznawczej do metainterakcji

Dominika Szmyt Wybrane aspekty percepcji współczesnej sztuki teatru : od interakcji poznawczej do metainterakcji Dominika Szmyt Wybrane aspekty percepcji współczesnej sztuki teatru : od interakcji poznawczej do metainterakcji Media Kultura Komunikacja Społeczna 6, 123-133 2010 Dominika Szmyt Wybrane aspekty percepcji

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Z n a k s p r a w y GC S D Z P I 2 7 1 0 1 42 0 1 5 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A f W y k o n a n i e p r a c p i e l g n a c y j n o r e n o w a c y j n

Bardziej szczegółowo

Bogdan Michalak "Papież - Pielgrzym. Jan Paweł II na znaczkach pocztowych świata ", Waldemar Chrostowski, Warszawa 1991 : [recenzja]

Bogdan Michalak Papież - Pielgrzym. Jan Paweł II na znaczkach pocztowych świata , Waldemar Chrostowski, Warszawa 1991 : [recenzja] Bogdan Michalak "Papież - Pielgrzym. Jan Paweł II na znaczkach pocztowych świata 1978-1990", Waldemar Chrostowski, Warszawa 1991 : [recenzja] Collectanea Theologica 62/1, 191-194 1992 sk ie p o d staw

Bardziej szczegółowo

BIULETYN TECHNICZNO- INFORMACYJNY

BIULETYN TECHNICZNO- INFORMACYJNY BIULETYN TECHNICZNO- INFORMACYJNY W. Św id e r, L. Żych oń J. S m o liń sk i K. F rą c z k o w s k i K. Gwóźdź L. W o la ń sk i P ro g ra m ro zw oju system ó w i u rząd zeń in fo r m a tyk i w' la ta

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Z n a k s p r a w y G C S D Z P I 2 7 1 0 1 12 0 1 5 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A D o s t a w a ( u d o s t p n i e n i e ) a g r e g a t u p r» d o t w

Bardziej szczegółowo

Krystyna Ziołkowska Prawne podstawy nabycia prawa do renty rodzinnej na tle orzecznictwa sądowego. Studia Prawnoustrojowe nr 24, 183-191

Krystyna Ziołkowska Prawne podstawy nabycia prawa do renty rodzinnej na tle orzecznictwa sądowego. Studia Prawnoustrojowe nr 24, 183-191 Krystyna Ziołkowska Prawne podstawy nabycia prawa do renty rodzinnej na tle orzecznictwa sądowego Studia Prawnoustrojowe nr 24, 183-191 2014 UWM S tu d ia P raw n o u stro jo w e 24 2014 K rystyna Ziółkow

Bardziej szczegółowo

6 0 / m S t a n d a r d w y m a g a ń - e g z a m i n m i s t r z o w s k i dla zawodu K R A W I E C Kod z klasyfikacji zawodów i sp e cjaln oś ci dla p ot r ze b r yn ku p r acy Kod z klasyfikacji zawodów

Bardziej szczegółowo

1 8 / m S t a n d a r d w y m a g a ń e g z a m i n m i s t r z o w s k i dla zawodu M E C H A N I K - O P E R A T O R P O J A Z D Ó W I M A S Z Y N R O L N I C Z Y C H K o d z k l a s y f i k a c j i

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 243/13 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 12 listopada 2013 roku w sprawie projektu budżetu gminy na 2014 rok

ZARZĄDZENIE NR 243/13 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 12 listopada 2013 roku w sprawie projektu budżetu gminy na 2014 rok ZARZĄDZENIE NR 243/13 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 12 listopada 2013 roku w sprawie projektu budżetu gminy na 2014 rok Na podstawie art. 233 i 238 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych

Bardziej szczegółowo

50 łodzi z bolszewikami na dnie Newy B o m b y n a S e w a s t o p o l, J a ł t ę, K e r c z, G o r k i j, L e n i n g r a d i M o s k w ę

50 łodzi z bolszewikami na dnie Newy B o m b y n a S e w a s t o p o l, J a ł t ę, K e r c z, G o r k i j, L e n i n g r a d i M o s k w ę Cena num eru 20 g ro ^ y D Z E N N K D L A D Y S T R Y K T U G A L C Y J S K E G O Nr. 77 Czwartek, 6 listopada 1941 r. Rok N a K r y m i e N i e m c y d o t a r l i d o M o r z a C z a r n e g o 50 łodzi

Bardziej szczegółowo

[ m ] > 0, 1. K l a s y f i k a c j a G 3, E 2, S 1, V 1, W 2, A 0, C 0. S t r o n a 1 z 1 5

[ m ] > 0, 1. K l a s y f i k a c j a G 3, E 2, S 1, V 1, W 2, A 0, C 0. S t r o n a 1 z 1 5 S z c z e g ó ł o w y o p i s i s z a c o w a n y z a k r e s i l o c i o w y m a t e r i a ł ó w b u d o w l L p N A Z W A A R T Y K U Ł U P R Z E Z N A C Z E N I E D A N E T E C H N I C Z N E C E C H

Bardziej szczegółowo

Andrzej Rembieli±ski Odpowiedzialno µ za wypadki samochodowe w nowym kodeksie cywilnym. Palestra 8/10(82), 20-31

Andrzej Rembieli±ski Odpowiedzialno µ za wypadki samochodowe w nowym kodeksie cywilnym. Palestra 8/10(82), 20-31 Andrzej Rembieli±ski Odpowiedzialno µ za wypadki samochodowe w nowym kodeksie cywilnym Palestra 8/10(82), 20-31 1964 20 Andrzej Rembieli±ski N r 10 (82) 127 k.z. P rzep isy te ag o d n ie tr a k tu j osobû

Bardziej szczegółowo

7 4 / m S t a n d a r d w y m a g a ± û e g z a m i n m i s t r z o w s k i dla zawodu K U C H A R Z * * (dla absolwent¾w szk¾ ponadzasadniczych) K o d z k l a s y f i k a c j i z a w o d ¾ w i s p e c

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa w Gdyni Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa w Gdyni Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów Z n a k s p r a w y G C S D Z P I 2 7 1 03 7 2 0 1 5 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A W y k o n a n i e r e m o n t u n a o b i e k c i e s p o r t o w y mp

Bardziej szczegółowo

CONNECT, STARTUP, PROMOTE YOUR IDEA

CONNECT, STARTUP, PROMOTE YOUR IDEA Dz ę u ę z r - T A ry. K z w ź ó ży u w USA www.. łą z sz s ł z ś F u T A ry! C yr t 2018 y Sy w Gór Wy rwsz S Fr s, 2018 Wszyst r w z strz ż. N ut ryz w r z wsz ł ś u r tu sz - w w st st z r. K w ą w

Bardziej szczegółowo

9 6 6 0, 4 m 2 ), S t r o n a 1 z 1 1

9 6 6 0, 4 m 2 ), S t r o n a 1 z 1 1 O p i s p r z e d m i o t u z a m ó w i e n i a - z a k r e s c z y n n o c i f U s ł u g i s p r z» t a n i a o b i e k t ó w G d y s k i e g o O r o d k a S p o r t u i R e ks r e a c j i I S t a d i

Bardziej szczegółowo

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4,

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, Chałupczak, Henryk Pomoc rządu polskiego i województw przygranicznych na rzecz działalności oświatowo-szkolnej Polaków w Niemczech w okresie międzywojennym Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 431-465

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Z n a k s p r a w y G C S D Z P I 2 7 1 0 2 02 0 1 5 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A U s ł u g a d r u k o w a n i a d l a p o t r z e b G d y s k i e g o

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów Rozdział 3. Przedmiot zamówienia

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów Rozdział 3. Przedmiot zamówienia Z n a k s p r a w y G O S I R D Z P I 2 7 1 0 1 0 2 0 1 4 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A f S p r z» t a n i e i u t r z y m a n i e c z y s t o c i g d y

Bardziej szczegółowo

Rok II. Gliwice, 24 lutego 1981 r Nr 12/24/ Z p ra c K o m is ji Z akładow ej

Rok II. Gliwice, 24 lutego 1981 r Nr 12/24/ Z p ra c K o m is ji Z akładow ej POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ INFORMATOR Rok II. Gliwice, 24 lutego 1981 r Nr 12/24/ Z p ra c K o m is ji Z akładow ej W c z a s i e d r u g ie g o p o s ie d z e n ia K o m is ji Z a k ła d o w e j p r z y ję

Bardziej szczegółowo

Opis i zakres czynności sprzątania obiektów Gdyńskiego Centrum Sportu

Opis i zakres czynności sprzątania obiektów Gdyńskiego Centrum Sportu O p i s i z a k r e s c z y n n o c is p r z» t a n i a o b i e k t ó w G d y s k i e g o C e n t r u m S p o r t u I S t a d i o n p i ł k a r s k i w G d y n i I A S p r z» t a n i e p r z e d m e c

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XII/79/16 RADY GMINY ORLA z dnia 31 marca 2016 r. w sprawie zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego instytucji kultury za 2015 rok

UCHWAŁA NR XII/79/16 RADY GMINY ORLA z dnia 31 marca 2016 r. w sprawie zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego instytucji kultury za 2015 rok UCHWAŁA NR XII/79/16 RADY GMINY ORLA z dnia 31 marca 2016 r. w sprawie zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego instytucji kultury za 2015 rok Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8

Bardziej szczegółowo

PROJEKT I WALIDACJA URZĄDZEŃ POMIAROWYCH

PROJEKT I WALIDACJA URZĄDZEŃ POMIAROWYCH M O D E L O W A N I E I N Y N I E R S K I E n r 4 7, I S S N 1 8 9 6-7 7 1 X P R O J E K T I W A L I D A C J A U R Z Ą D Z E P O M I A R O W Y C H a S I Y W L I N I E I K Ą T A W Y C H Y L E N I A L I

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy. Województwa B iałostockiego. Uchwały rad. Porozumienia. Uchwała N r I I /10/94 Rady Gminy w Gródku. z dnia 8 lipca 1994 r.

Dziennik Urzędowy. Województwa B iałostockiego. Uchwały rad. Porozumienia. Uchwała N r I I /10/94 Rady Gminy w Gródku. z dnia 8 lipca 1994 r. Dziennik Urzędowy Województwa B iałostockiego Biały stok, dnia 25 sierpnia 1994 r. Nr 15 TREŚĆ; Poz. Uchwały rad 76 Nr 11/10/94 Rady Gminy w Gródku z dnia 8 lipca 1994 r. w sprawie zmian w miejscowym planie

Bardziej szczegółowo

Zabezpieczenie przeciw odrzutowe przy piłach tarczowych do drzewa z samoczynnym posuwem i przy piłach wielo tarczowych In ż.

Zabezpieczenie przeciw odrzutowe przy piłach tarczowych do drzewa z samoczynnym posuwem i przy piłach wielo tarczowych In ż. T P e S C,! Prace Instytutu Spraw Społecznych wobec aktualnych zagadnień polityki społecznej K. K o r n i ł o w i c z... 2 O metodzie statystyki wypadków przy pracy jako podstawie akcji zapobiegawczej

Bardziej szczegółowo

P o s eł i s e n a to r o w ie b ro n ią m u z e u m

P o s eł i s e n a to r o w ie b ro n ią m u z e u m 977023929440228 7 7 0 2 3 9 " 2 9 4 4 0 2 P o s eł i s e n a to r o w ie b ro n ią m u z e u m ZYCIE BYTOMSKIE K ie d y d o M i e c h o w i e p o j e d z i e m y t r a m w a j e m Czytaj str. 3 Ukazuje

Bardziej szczegółowo

MERA" BIULETYN PRZEMYSŁU KOMPUTEROWYCH SYSTEMÓW AUTOMATYZACJI I POMIARÓW

MERA BIULETYN PRZEMYSŁU KOMPUTEROWYCH SYSTEMÓW AUTOMATYZACJI I POMIARÓW Redakcja Kolegium w składzie: m gr Z. Bieguszewska-Kochan, m gr W. Borucki (redaktor działu Ekonom ika"), m gr B. Drożak, m gr inż. J. Dziewięcki (redaktor naczelny), J. Esikowski, m g r inż. R. Farfał,

Bardziej szczegółowo

Zawód: stolarz meblowy I. Etap teoretyczny (część pisemna i ustna) egzaminu obejmuje: Z ak res wi ad omoś c i i u mi ej ę tn oś c i wł aś c i wyc h d

Zawód: stolarz meblowy I. Etap teoretyczny (część pisemna i ustna) egzaminu obejmuje: Z ak res wi ad omoś c i i u mi ej ę tn oś c i wł aś c i wyc h d 4 6 / m S t a n d a r d w y m a g a ń - e g z a m i n m i s t r z o w s k i dla zawodu S T O L A R Z M E B L O W Y Kod z klasyfikacji zawodów i sp e cjaln oś ci dla p ot r ze b r yn ku p r acy Kod z klasyfikacji

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów Z n a k s p r a w y G C S D Z P I 2 7 1 0 4 52 0 1 5 S P E C Y F I K A C J A I S T O T N Y C H W A R U N K Ó W Z A M Ó W I E N I A W y k o n a n i e p o m i a r ó w i n s t a l a c j i e l e k t r y c

Bardziej szczegółowo

Instrukcja obiegu i kontroli dokumentów powodujących skutki finansowo-gospodarcze w ZHP Spis treści

Instrukcja obiegu i kontroli dokumentów powodujących skutki finansowo-gospodarcze w ZHP Spis treści C h o r ą g i e w D o l n o l ą s k a Z H P U c h w a ł a n r 2 1 / I X / 2 0 1 5 K o m e n d y C h o r ą g w i D o l n o 6 l ą s k i e j Z H P z d n i a 2 10. 5. 2 0 1 5 r. w s p r a w i e I n s t r u

Bardziej szczegółowo