9 ZDANIE POJEDYNCZE (II) FRAZY
|
|
- Kinga Górecka
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 1 1. Pojęcie frazy 9 ZDANIE POJEDYNCZE (II) FRAZY Jak pamiętamy, zdanie pojedyncze jest sekwencją składników niezdaniowych fraz. Składniki tymi są: człon finitywny (orzeczenie) i, być może, człony wymagane: podmiot i dopełnienie (lub dopełnienia) oraz, być może, człon luźny: okolicznik (lub okoliczniki). Jednostki te realizowane są przez frazy różnych typów. Przypomnijmy je w kolejności, jakie będą omówione dalej: fraza werbalna, fraza przyimkowo-nominalna, fraza przyimkowo-przymiotnikowa, fraza nominalna, fraza przymiotnikowa, fraza przysłówkowa, fraza zdaniowa. 2. Typy strukturalne fraz Fraza, podobnie jak zdanie, może być konstrukcją współrzędną, redukowalną do dowolnego składnika niespójnikowego (fraza złożona), lub podrzędną, redukowalną do jednego składnika (fraza pojedyncza): Frazy złożone: nie tylko pić wódkę, ale także palić (w zdaniu Nie tylko pić wódkę, ale także palić ten więzień ostatnio przestał.) chłopca i dziewczynę (w zdaniu Zaprosiłem chłopca i dziewczynę.) do Warszawy, nad morze, w góry oraz pod Suwałki (w zdaniu Jedziemy na wyprawę do Warszawy, nad morze, w góry oraz pod Suwałki.) Frazy pojedyncze: pić wódkę ten więzień wyprawę do Warszawy, nad morze, w góry oraz pod Suwałki
2 2 Istnieją również frazy będące konstrukcjami egzocentrycznymi, czyli nieredukowalnymi: Jaś i Marysia całowali się. *Jaś i Marysia całował się. *Jaś i Marysia całowała się. Jedziemy na wyprawę. *Jedziemy na. *Jedziemy wyprawę. Twierdził, że będzie padać. *Twierdził, że. Twierdził, będzie padać. Redukcja dwóch pierwszych konstrukcji jest niemożliwa. W wypadku konstrukcji ostatniej frazy zdaniowej spójnikowej redukcja druga zmienia strukturę, należy więc ją odrzucić. Frazy przyimkowe i frazy zdaniowe są egzocentryczne z natury. Fraza różna od złożonej i nieegzocentryczna może nie być konstrukcją. Może mieć ona postać pojedynczej formy wyrazowej: pić (wewnątrz frazy pić wódkę) wyprawę (wewnątrz frazy na wyprawę) ten (wewnątrz frazy ten więzień) Frazy o takiej postaci nazwiemy frazami elementarnymi. W dalszym ciągu będziemy rozważać wyłącznie frazy pojedyncze. 3. Budowa frazy pojedynczej Fraza pojedyncza ma oczywiście strukturę hierarchiczną, a więc zawiera inne frazy, zwykle różnych typów, jako składniki. Rozważmy przykład: [1]podpatrywać [2]nowego [3]kolegę [4]twoich [5]rodziców [6]przez [7]lornetkę Jest to fraza werbalna składnik, powiedzmy, następującego zdania: Zaczęliśmy podpatrywać kolegę twoich rodziców przez lornetkę. Fraza ta zawiera następujące składniki: a. centrum podpatrywać (jest to fraza werbalna niższego rzędu), b. człon wymagany o postaci frazy nominalnej nowego kolegę twoich rodziców, c. człon luźny o postaci frazy przyimkowo-nominalnej przez lornetkę. Składnik b. sam jest frazą pojedynczą o następujących składnikach: ba. centrum nowego kolegę (jest to fraza nominalna niższego rzędu), bb. człon luźny o postaci frazy nominalnej twoich rodziców.
3 Składnik ba. fraza nominalna niższego rzędu to fraza nominalna o dwóch składnikach: baa. bab. centrum kolegę (jest to fraza elementarna), człon luźny o postaci frazy przymiotnikowej nowego (jest to również fraza elementarna). Składnik bb. jest frazą nominalną o następującej strukturze: bba. centrum rodziców (jest to fraza nominalna najniższego rzędu elementarna), bbb. człon luźny o postaci frazy przymiotnikowej twoich (jest to fraza elementarna). Wreszcie konstrukcją jest składnik c.; jego składniki to: ca. forma przyimkowa przez, cb. fraza nominalna lornetkę (jest to fraza elementarna). Zobrazujmy tę strukturę drzewem: 3 4. Fraza werbalna Jest to konstrukcja równoważna formie czasownikowej. Postać taką mają następujące składniki zdania pojedynczego: człon finitywny, czyli fraza werbalna o wartości finitywnej: o s o b ow e j lub b e z o s o b n i k o w e j (w pewnych wypadkach b e z o k o l i c z- n i k o w e j), dopełnienie fraza werbalna b e z o k o l i c z n i k o w a, okolicznik fraza werbalna i m i e s ł o w o w a. Struktura frazy werbalnej powiela strukturę zdania pojedynczego. Fraza taka, poza centrum werbalnym, zawiera, być może, dopełnienie (lub dopełnienia) i, być może, okolicznik (lub okoliczniki). Fraza werbalna nie zawiera podmiotu. Nietrudno zauważyć, że opis budowy takiej frazy, jak również sieci uzgodnień wewnętrznych jest niemal identyczny z opisem zdania pojedynczego. Własności składniowe zdania pojedynczego zazwyczaj wynikają wprost z własności frazy werbalnej centrum.
4 4 Zamiast powtarzać opis z rozdziału 8, pokażemy serię przykładów fraz werbalnych pojedynczych, zestawiając je z przykładami zdań pojedynczych realizujących odpowiedni schemat zdaniowy: V-0 Teraz trzeba spać. (wymaganie puste) [Jan] <spał>. V-1.1 Kupując (NOdomNO), Kowalscy awansowali do elity. [Kowalscy] <kupują> (dom). V-1.3 Nie warto (PMgłupimPM) być. [Jan] <jest> (głupi). V-1.6 Postanowiwszy (WBzacząć się uczyć angielskiegowb), wystąpili o wizę brytyjską. (Zacząć się uczyć angielskiego) <postanowili> [emigranci z Rumunii]. V-2.2 Dopisać (NOprocentyNO) chciałbym (PNdo mojego rachunkupn). /Tutaj/ [kasjer] <dopisze> (procenty) (do mojego rachunku). V-2.9 Mówiąc (NOdziewczynieNO) (ZD, że ją kochazd), za dużo jej obiecywał. [Chłopak] <mówił> (dziewczynie) (, że ją kocha). V-2.13 Nie pozwolimy lecieć (PSstądPS) (PSdo BerlinaPS). [Ten samolot] <leciał> (stąd) (do Berlina). Q-1.2 Tutaj musi chyba chodzić (PNo pieniądzepn). <Chodziło> (o pieniądze). Q-2.3 (NOJanowiNO) zaczęło się /teraz/ powodzić (PSdobrzePS). (Janowi) <powodzi się> /teraz/ (dobrze). Dość niezwykły jest rząd formy bezokolicznikowej czasownika BYĆ w przykładzie ilustrującym schemat V-1.3 z frazą przymiotnikową. Podczas gdy formy finitywne narzucają frazie przymiotnikowej wartość mianownika (jest głupi(mian)), forma bezokolicznikowa rządzi narzędnikiem lub mianownikiem (On nie zamierza być głupi. On nie zamierza być głupim.), a imiesłowowa tylko narzędnikiem (będąc głupim *będąc głupi). Zauważmy również, że częste są w tekście polskim frazy werbalne rozerwane, tzn. nieciągłe (por. Dopisać (procenty)... (do mojego rachunku) oraz (Janowi)... się /teraz/ powodzić (dobrze). 5. Fraza przyimkowo-nominalna i fraza przyimkowo-przymiotnikowa Frazy te to konstrukcje egzocentryczne, czyli nieredukowalne. Postać frazy przyimkowo-nominalnej mają dopełnienia oraz człony luźne okoliczniki i, jak pokażemy w następnym punkcie, przydawki: Bez pieniędzy obywam się z trudem. Tutaj kasjer dopisze procenty do mojego rachunku. Do sądu wystąpili z wnioskiem o ponowne przesłuchanie świadka. Kupiła ten płaszcz w sklepie z odzieżą używaną. Od trzeciej będę na ciebie czekał w restauracji.
5 Kolega z pracy podwiózł ją do domu. Fraza przyimkowo-przymiotnikowa to dość wyjątkowa postać dopełnienia: Ten obraz wyglądał na niezupełnie autentyczny. Frazy te składają się z formy przyimkowej oraz frazy odpowiednio nominalnej lub przymiotnikowej. Składnikowa fraza nominalna lub przymiotnikowa jest rządzona w zakresie przypadka. 6. Fraza nominalna Fraza taka to konstrukcja równoważna formie rzeczownika (realizacja standardowa) lub liczebnika typu PIĘĆ (realizacja niestandardowa). Fraza nominalna może być realizacją (lub jedną z realizacji) następujących jednostek składniowych: a. podmiotu, b. dopełnienia, c. okolicznika, a także składnikiem: d. frazy przyimkowo-nominalnej lub e. frazy nominalnej. Oto przykłady: a. Aktor teatru lalkowego prosił ich cały rok o rolę. b. Aktor teatru lalkowego prosił ich cały rok o rolę. c. Aktor teatru lalkowego prosił ich cały rok o rolę. d. Aktor teatru lalkowego prosił ich cały rok o rolę. e. Aktor teatru lalkowego prosił ich cały rok o rolę. Realizacja standardowa zawierać może, oprócz centrum frazy nominalnej niższego rzędu, podrzędniki kilku typów. Nie będziemy dalej rozróżniać członów wymaganych i członów luźnych. Istnieją leksemy rzeczownikowe o wymaganiach niepustych (np. SKŁONNOŚĆ do czego?, KUPOWANIE przez kogo? czego? od kogo?, WIELBICIEL czego?). Wyliczymy typy fraz, które mogą występować wewnątrz frazy nominalnej. Wszystkie pozycje podrzędników standardowo wypełniane są przez człony luźne, człony wymagane wystąpują wyjątkowo. Oto możliwe schematy struktury: 5
6 6 I Fraza nominalna niższego rzędu + Fraza zdaniowa chłopcu (ZD, którego poznałeś, ZD) to (ZD, czego dawno nie widziano, ZD) Fraza zdaniowa wewnątrz frazy nominalnej to zdanie względne (zdanie składowe podrzędne względne). Tradycja szkolna nazywa taki podrzędnik zdaniem podrzędnym przydawkowym. Zdanie takie uzgadnia się z centrum frazy nominalnej w zakresie liczby i rodzaju: II ZGODA chłopcu(poj), którego(poj) poznałeś, RZĄD chłopcu(mos), którego(mos) poznałeś, Porządek linearny z frazą zdaniową na końcu jest jedynym możliwym porządkiem. Fraza nominalna niższego rzędu + Fraza nominalna aktor (NOteatru lalkowegono) wielbiciel (NOMozartaNO) panu (NOdyrektorowiNO) miastem (NORzymNO) Podrzędnik frazy nominalnej o schemacie II to fraza nominalna o wartości dopełniacza: RZĄD aktor(dop) teatru lalkowego(dop) o wartościach przypadka (i, być może, liczby) identycznych z centrum: ZGODA panu(cel) dyrektorowi(cel) lub wreszcie o wartości mianownika: RZĄD miastem(mian) Rzym(mian) Podrzędniki dopełniaczowe nazywane są tradycyjnie przydawkami dopełniaczowymi, pozostałe przydawkami apozycyjnymi (w wyrażeniu wielbiciel Mozarta składnik dopełniaczowy można też uważać za dopełnienie). Szyk składników może być różny, z preferencją jednak dla pozycji końcowej podrzędnika. III Fraza nominalna niższego rzędu + Fraza przyimkowo-nominalna kolegami (PNz pracypn) kupowanie (PNprzez naspn) (PNdo WarszawyPN) ekspres Podrzędnik przyimkowo-nominalny nazywany jest w tradycji szkolnej przydawką przyimkową. Upraszczając nieco problem, uznamy, że przyimek i przypadek nie są rządzone. Szyk jest dowolny, ale z preferencją dla postpozycji podrzędnika. IV Fraza nominalna niższego rzędu + Fraza przymiotnikowa (PMmoichPM) przyjaciół gramatyką (PMhistorycznąPM) Podrzędnik przymiotny to tradycyjna przydawka przymiotna. Jest to bardzo częsty typ
7 strukturalny frazy nominalnej. Uzgodnienie dotyczy przypadka i liczby oraz rodzaju: moich przyjaciół: ZGODA przyjaciół(dop) moich(dop) ZGODA przyjaciół(poj) moich(poj) RZĄD przyjaciół(mos) moich(mos) Obydwa porządki linearne są wykorzystywane w polszczyźnie. Jest to opozycja, czyli różnica znacząca. Prepozycyjność podrzędnika wyraża treść 'Cecha przypadkowa', postpozycyjność treść 'Cecha gatunkowa': logiczna analiza analiza logiczna gdańska szafa szafa gdańska czerwcowe wydarzenia wydarzenia czerwcowe Nietrudno zauważyć, że fraza nominalna zawierać może różne podrzędniki równocześnie. Pokażmy przykład maksymalny: [1]nowe [2]najszybsze [3]połączenie [4]LOTu [5]z [6]Singapurem, [7]które [8]wybierają [9]przedsiębiorcy, Czytelnik może spróbować sporządzić drzewo składników bezpośrednich. Osobliwa jest struktura frazy nominalnej w realizacji niestandardowej, czyli z liczebnikiem typu PIĘĆ. Jak stwierdziliśmy na str. 88, za centrum takiej frazy uważamy formę liczebnikową. Forma ta wymaga frazy nominalnej, której narzuca wartość przypadka oraz liczby. Składnikowa fraza nominalna rządzi rodzajem liczebnika: RZĄD Pięciu(mos) facetów(mos) przyszło. Pięć(ż) dziewczyn(ż) czeka. Pięcioro(pl2) skrzypiec(pl2) grało. Od wartości przypadka formy liczebnikowej zależy mechanizm uzgodnienia. Formy mianownikowa i biernikowa rządzą dopełniaczem: RZĄD Pięciu(DOP) facetów(dop) przyszło. Takie własności mają również niektóre formy mianownikowe i biernikowe liczebników DWA, TRZY i CZTERY: RZĄD Trzech(mian;DOP) facetów(dop) przyszło. (ale: ZGODA Trzej(mian) faceci(mian) przyszli.) RZĄD Mamy dwoje(bier;dop) skrzypiec(dop). (ale: ZGODA Mamy dwie(bier) altówki(bier).) Pozostałe formy liczebników typu PiĘĆ oraz liczebników DWA, TRZY i CZTERY łączą się z frazą nominalną na zasadzie zgody przypadka: ZGODA Sześciu(dop) kobiet(dop) zabrakło. Dwóch kobiet zabrakło. 7
8 8 Pokonał go siedmioma(narz) punktami(narz). Pokonał go trzema punktami. Mówili coś o stu(miej) dolarach(miej). Mówili coś o czterech dolarach. 7. Fraza przymiotnikowa Fraza taka to konstrukcja równoważna formie nieprzysłówkowej przymiotnika (w tym tzw. zaimka przymiotnego, imiesłowu przymiotnikowego, liczebnika porządkowego itp.). Może być ona realizacją (lub jedną z realizacji) następujących jednostek składniowych: a. dopełnienia, b. okolicznika, a także składnikiem: c. frazy przyimkowo-przymiotnikowej lub d. frazy nominalnej. Oto przykłady: a. Ona jest głupia. b. Zaproszono go na katedrę już bardzo starego. c. Jan wygląda na dosyć zmęczonego. d. moich przyjaciół Realizacja standardowa zawierać może, oprócz centrum frazy przymiotnikowej niższego rzędu, podrzędniki kilku typów. I tu również nie opisujemy osobno członów wymaganych i członów luźnych. Istnieją leksemy przymiotnikowe o wymaganiach niepustych (np. SKŁONNY do czego?, ŻĄDNY czego?, PEWIEN że..., KUPUJĄCY co? od kogo?, BITY przez kogo?). Podaję niżej niektóre możliwe układy fraz wewnątrz frazy przymiotnikowej. I Fraza przymiotnikowa niższego rzędu + Fraza nominalna żądny (NOwielkich sukcesówno) pamiętających (NOdrugą wojnę światowąno) Przypadek frazy nominalnej jest rządzony, szyk składników z preferencją dla finalności podrzędnika. Podrzędnik to człon wymagany dopełnienie. II Fraza przymiotnikowa niższego rzędu + Fraza przyimkowo-nominalna skłonnym (PNdo irytacjipn) kupowana (PNprzez naspn) I tu mamy do czynienia z rządem przyimkowym. Pozycja końcowa podrzędnika jest preferowana. Podrzędnik to człon wymagany dopełnienie. III Fraza przymiotnikowa niższego rzędu + Fraza przysłówkowa
9 (PSdosyćPS) zmęczonego (PSbardzoPS) tania kupowana (PSbardzo taniops) kupowana (PSna kredytps) kupowana (PSbez zastanowieniaps) Ten układ jest prawdziwie produktywny. Podrzędniki tego typu to człony luźne. Tradycja szkolna nazywa je okolicznikami stopnia (miary). Nie są one uzgadniane przez nadrzędnik. Szyk jest dowolny, ale z preferencją dla prepozycji podrzędnika (dla realizacji przysłówkowej). Zauważmy, że dwa ostatnie przykłady zawierają podrzędnik będący wyrażeniem przyimkowym. Nie uważamy tych wyrażeń za frazy przyimkowo-nominalne (układ II), gdyż nie są one rządzone i swobodnie alternują z formą przysłówkową: RZĄD (przez kogo?) kupowana(<przez,bier>) przez nas BRAK UZGODNIENIA (jak?) kupowana na kredyt kupowana bez zastanowienia kupowana bardzo tanio 8. Fraza przysłówkowa Fraza taka to konstrukcja równoważna formie partykuło-przysłówka lub formie przysłówkowej przymiotnika. Nie będziemy opisywać realizacji niestandardowych frazy przysłówkowej (przyimkowo-nominalnej, nominalnej, zdaniowej). Fraza przysłówkowa to realizacja lub jedna z realizacji następujących jednostek składniowych: a. dopełnienia, b. okolicznika, bądź też składnik: c. frazy przymiotnikowej lub d. frazy przysłówkowej. Oto przykłady: a. Student zachował się niewłaściwie. b. Chłopcy biegli bardzo szybko. c. Jan wygląda na dosyć zmęczonego. d. Chłopcy biegli bardzo szybko. 9
10 10 Realizacja standardowa zawierać może, oprócz centrum frazy przysłówkowej niższego rzędu, podrzędniki dwóch typów. Oto możliwe układy: I Fraza przysłówkowa niższego rzędu + Fraza przyimkowo-nominalna gorzej (PNod reszty piłkarzypn) Uzgodnienie to rząd przyimkowy. Pozycja końcowa podrzędnika jest preferowana. Podrzędnik to człon wymagany dopełnienie. III Fraza przysłówkowa niższego rzędu + Fraza przysłówkowa (PSdosyćPS) dobrze tanio (PSwyjątkowoPS) tanio (PSbez przesadyps) tanio (PSna zachętęps) Ten układ jest produktywny. Podrzędniki przysłówkowe to człony luźne okoliczniki stopnia (miary). Nie są one uzgadniane przez nadrzędnik. Szyk jest dowolny, ale z preferencją dla prepozycji podrzędnika. Dwa ostatnie przykłady zawierają podrzędnik będący wyrażeniem przyimkowym. Nie uważamy tych wyrażeń za frazy przyimkowonominalne. 9. Fraza zdaniowa Fraza zdaniowa to zdanie podrzędne. Frazy takie stanowią konstrukcje egzocentryczne, czyli nieredukowalne. Postać frazy zdaniowej, przynajmniej między innymi, mają następujące składniki zdania pojedynczego: a. dopełnienie, b. okolicznik, c. podmiot (rzadko). Fraza zdaniowa może być również d. składnikiem frazy nominalnej. Oto przykłady: a. Matka zapytała, która jest godzina. Chłopak mówił dziewczynie, że ją kocha. b. Skoro wielu ludzi ginie w akcjach, oddział złożył broń. Oddział, chociaż wszystko szło dobrze, złożył broń. Oddział złożył broń, nie było bowiem dostaw broni. Kiedy przyszedł czas, oddział złożył broń. Oddział, co mnie dziwi, złożył broń. c. Zmartwiło nas, że wylecieli ze studiów. Czy adwokat ma rację, budziło wątpliwości. d. Daj to chłopcu, którego poznałeś. To, czego nie można zrozumieć, przeraża. Ze względu na strukturę wewnętrzną fraza zdaniowa jest albo konstrukcją o składniku
11 zdaniowym, albo zdaniem składowym podrzędnym określonego typu. Rozróżnimy kilka klas fraz zdaniowych: frazy zdaniowe spójnikowe zwykłe, frazy zdaniowe spójnikowe inkorporacyjne, frazy zdaniowe względne oraz frazy zdaniowe pytajnozależne. Frazy zdaniowe spójnikowe zwykłe składają się z formy leksemu spójnikowego podrzędnego oraz zdania składowego reszty: skoro wielu ludzi ginie w akcjach że ją kocha We frazie zdaniowej spójnikowej inkorporacyjnej spójnik (wyłącznie BOWIEM) jest zanurzony w zdanie składowe, mianowicie umieszczony po pierwszym składniku, który sam może być konstrukcją: dostaw bowiem nie było nie było bowiem dostaw broni dostaw broni nie było bowiem Frazy zdaniowe względne rozpoczynają się od składnika względnego. Składnik ten, w odróżnieniu od spójnika, należy do zdania będącego realizacją frazy zdaniowej jako jego podmiot, dopełnienie, okolicznik lub składnik tych jednostek. Forma tzw. zaimka względnego musi zajmować wewnątrz zdania względnego pozycję inicjalną; może ją poprzedzać co najwyżej przyimek: kiedy przyszedł czas (wewnątrz zdania Kiedy przyszedł czas, oddział złożył broń.) co mnie dziwi (wewnątrz zdania Oddział, co mnie dziwi, złożył broń.) którego poznałeś (wewnątrz zdania Daj to chłopcu, którego poznałeś.) w którego domu mieszkającą dziewczynę poznałeś Frazy zdaniowe pytajnozależne rozpoczynają się do składnika pytajnego. Podobnie jak składnik względny, składnik pytajny uważamy za składnik zdania będącego realizacją frazy zdaniowej. Ma on postać formy zaimka pytajnego, który może być co najwyżej poprzedzony przyimkiem, lub partykuły CZY. Fraza zdaniowa pytajnozależna to zdanie podrzędne równokształtne z pytaniem niezależnym: która jest godzina (w zdaniu Matka zapytała, która jest godzina.) Która jest godzina? czy adwokat ma rację (w zdaniu Czy adwokat ma rację, budziło wątpliwości.) Czy adwokat ma rację? W polszczyźnie, jak i w innych językach indoeuropejskich, zaimki względne i zaimki pytajne mają ten sam kształt. Aby właściwie rozpoznać frazę zdaniową pytajnozależną zaimkową, sprawdzamy, czy w ramach danego wypowiedzenia można ją zastąpić frazą partykułową. Jeśli to możliwe, badana fraza jest pytajnozależna; jeśli nie, mamy do 11
12 12 czynienia z frazą względną: (a) (b) Kiedy przyszedł czas, oddział złożył broń. *Czy przyszedł czas, oddział złożył broń. Nie pamiętam, kiedy przyszedł czas. Nie pamiętam, czy przyszedł czas. Przykład (a) zawiera frazę zdaniową względną, przykład (b) frazę zdaniową pytajnozależną. Pokażemy teraz, w jakich pozycjach składniowych występują poszczególne typy fraz zdaniowych. Dopełnieniami są frazy zdaniowe spójnikowe ze spójnikami ŻE (IŻ) oraz ŻEBY (ABY, AŻEBY, BY, IŻBY), a także frazy zdaniowe pytajnozależne. Typ frazy zdaniowej jest rządzony przez czasownik. Fraza typu ŻE jest wymagana na przykład przez takie czasowniki lub czasowniki niewłaściwe, jak DOWIEDZIEĆ SIĘ, MÓWIĆ, OŚWIADCZYĆ, ROZUMIEĆ, SĄDZIĆ, SZKODA, WIADOMO, WIEDZIEĆ, ZAPOMNIEĆ; fraza zdaniowa pytajnozależna przez leksemy takie, jak CIEKAWIĆ, DOWIEDZIEĆ SIĘ, PYTAĆ, WIADOMO, ZGADNĄĆ; fraza zdaniowa typu ŻEBY przez leksemy takie, jak CHCIEĆ, CZAS, KAZAĆ, MÓWIĆ, RADZIĆ, UWAŻAĆ, WĄTPIĆ. Zauważmy, że pewne leksemy mają wymaganie alternatywne np. DOWIEDZIEĆ SIĘ, WIADOMO, MÓWIĆ. Oto kilka przykładów: Dowiedzieliśmy się, że przyjedziecie w sierpniu. Jan mówił, iż rezygnuje z funkcji. Wiem, że nic nie wiem. Wiadomo było, że to wybuchnie. Zapomnij, że mnie znałeś. Dowiedzieliśmy się, kiedy przyjedziecie. Pytano, czy to jest prawda. Czas, by problem został rozwiązany. Jan mówił, żebyśmy to zrobili. Okoliczniki to frazy zdaniowe spójnikowe lub względne. Jak pamiętamy, okolicznik to człon luźny, czyli nie wymagany przez nadrzędnik. Jako okoliczniki funkcjonują między innymi frazy zdaniowe z następującymi spójnikami: BOWIEM, CHOCIAŻ, GDYBY, DOPÓKI, JEŚLI, PONIEWAŻ, ZANIM. Pozycję okolicznika zajmują frazy względne z zaimkami GDZIE, KIEDY, JAK itp., a także z zaimkiem CO. Oto przykłady: Waldemar nie śpieszy się, trzeba bowiem mieć pewność. Chociaż padało, rolnicy wyszli w pole. Ona, zanim się rozwiodą, wyciśnie z niego wszystko. Stanął, gdzie było wolne miejsce. Kiedy wybuchła wojna, program pomocy zawieszono do odwołania. Mozart zorkiestrował ten drobiazg, czym przyczynił się do wielkiego sukcesu
13 klarnecisty. Niektóre czasowniki wymagają podmiotu o postaci frazy zdaniowej określonego typu. Czasowniki te to na przykład CIESZYĆ, KUSIĆ, OKAZAĆ SIĘ, ŚNIĆ SIĘ, ZASTANAWIAĆ. Oto przykłady: ŻE Cieszy mnie, że wyszedł z pudła. Cieszy mnie jego wyjście z pudła. ŻEBY Kusiło go, żeby obciążyć winą żonę. Coś go kusiło. PZ Zastanawia, kogo chcą zaproponować na sołtysa. Ich propozycja zastanawia. Podmiot lub dopełnienie będące frazę zdaniową względną warto uważać za szczególną realizację frazy nominalnej: Kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada. Jan sam w nie wpada. Kup, co chciałeś kupić. Kup tego opla. Możemy więc sformułować następujące stwierdzenie: f r a z a z d a n i o w a w z g l ę d n a n i e j e s t n i g d y w y m a g a n a. Składnikiem frazy nominalnej są frazy zdaniowe względne z zaimkiem CO, KTO, KTÓRY: To, czego nie można zrozumieć, przeraża. Zaprosili do prezydium tego, kto przyniósł pół litra. Kurs gramatyki opisowej, do którego wynajęto fachowców z MIT, zakończył się miłą imprezą towarzyską. We frazach takich forma zaimka względnego uzgodniona jest w zakresie liczby (zgoda) i rodzaju (rząd) z centrum całej frazy nominalnej (por. str. 100). Uzgodnienie takie możemy nazwać uzgodnieniem zewnętrznym. Natomiast wartość przypadka jest uzgadniana wewnątrz frazy zdaniowej: chłopiec, który(mian) przyszedł (MIAN),... chłopiec, którego(dop) matka(dop) przyszła,... chłopiec, ku(cel) któremu(cel) skierowano te zarzuty,... chłopiec, którego(bier) poznałeś(bier),... chłopiec, o(miej) którym(miej) mi opowiadała,... 13
14 14 ZAPAMIĘTAJ! Fraza składnik zdania pojedynczego. Frazami są: człon finitywny, człony wymagane, człony luźne. Frazy to różnież składniki innych fraz. Fraza ma strukturę hierarchiczną. Ze względu na typ struktury rozróżnimy frazy złożone i frazy pojedyncze. Istnieją frazy egzocentryczne, czyli nieredukowalne (egzocentryczne są wszystkie frazy przyimkowe i frazy zdaniowe). Fraza nie będąca konstrukcją to fraza elementarna. Szczegółowe typy fraz: werbalna, przyimkowo-nominalna, przyimkowoprzymiotnikowa, nominalna, przymiotnikowa, przysłówkowa, zdaniowa. Fraza werbalna konstrukcja równoważna formie czasownika lub czasownika niewłaściwego. Fraza werbalna to realizacja członu finitywnego, dopełnienia, jak również okolicznika. Może ona zawierać, jako własne składniki, dopełnienia lub okoliczniki. Frazy przyimkowe zbudowane są z przyimka i frazy nominalnej lub frazy przymiotnikowej. Są one realizacjami dopełnień i członów luźnych. Fraza nominalna to konstrukcja równoważna formie rzeczownika. Może być ona realizacją podmiotu, dopełnienia lub okolicznika, a także składnikiem frazy przyimkowonominalnej lub frazy nominalnej. Jej ewentualne składniki to: fraza zdaniowa, fraza nominalna, fraza przyimkowo-nominalna, fraza przymiotnikowa. Fraza przymiotnikowa jest równoważna formie przymiotnikowej. To standardowa postać przydawki, a więc składnik frazy nominalnej. Typowy składnik takiej frazy to okolicznik stopnia o postaci frazy przysłówkowej. Fraza przysłówkowa to konstrukcja równoważna formie partykuło-przysłówka lub formie przysłówkowej przymiotnika. To standardowa postać okolicznika lub składnik frazy przymiotnikowej lub przysłówkowej. Fraza zdaniowa to zdanie składowe podrzędne.
Typy wymagań konotacyjnychpolskich leksemów i form
Typy wymagań konotacyjnych polskich leksemów i form Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Wymagania leksemów 2 Leksemy wymagające różnego typu fraz podrzędnych 1. Czasowniki. Przykład: przenosić
Bardziej szczegółowoBUDOWA ZDANIA POJEDYNCZEGO
BUDOWA ZDANIA POJEDYNCZEGO polski.gim26.gda.pl 1 1. Zdanie jest to wypowiedzenie zawierające przynajmniej jedno orzeczenie. np. Ania rozmawia przez telefon. Pada deszcz. polski.gim26.gda.pl 2 2. RÓWNOWAŻNIK
Bardziej szczegółowoWstęp do Językoznawstwa
Wstęp do Językoznawstwa Prof. Nicole Nau UAM, IJ, Językoznawstwo Komputerowe Dziesiąte zajęcie 08.12.2015 Składnia: Co bada? Jak bada? Konstrukcja składniowa a) ciąg (zespół) form wyrazowych związanych
Bardziej szczegółowoKonotacja składniowajako podstawowy mechanizm zdaniotwórczy
Konotacja składniowa jako podstawowy mechanizm zdaniotwórczy Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Pojęcie konotacji 2 Pojęcie konotacji Konotacja otwieranie miejsc; zapowiadanie wystąpienia jakiejś
Bardziej szczegółowoBudowa zdania pojedynczego BUDOWA ZDANIA POJEDYNCZEGO
BUDOWA ZDANIA POJEDYNCZEGO 1 1. Zdanie jest to wypowiedzenie zawierające przynajmniej jedno orzeczenie. np. Ania rozmawia przez telefon. Pada deszcz. 2 2. RÓWNOWAŻNIK ZDANIA Wypowiedzenie, które nie zawiera
Bardziej szczegółowoCZĘŚCI MOWY (Partes orationis) podstawowe kategorie wyrazów w języku
Jerzy Gwiazda SKŁADNIA ŁACIŃSKA próba opracowania wybranych elementów gramatyki języka łacińskiego z zakresu składni bądź elementów gramatyki pomocnych w rozumieniu składni CZĘŚCI MOWY (Partes orationis)
Bardziej szczegółowoSpis treści 5. Spis treści. Przedmowa Przedmowa do wydania II Część pierwsza MORFOLOGIA
Spis treści 5 Spis treści Przedmowa... 13 Przedmowa do wydania II... 14 Część pierwsza MORFOLOGIA 1. RZECZOWNIK... 17 1.1. Podział rzeczowników... 17 1.2. Rodzaj... 17 1.2.1. Rodzaj męsko-żeński... 18
Bardziej szczegółowo2. Zdanie z orzeczeniem przymiotnikowym (model podstawowy, negacja, pytania) Przysłówki stopnia (,,,,, ) Inne formy wyrażające stopień Zaimek
ZAGADNIENIA GRAMATYCZNE 1. Szyk zdania chińskiego Zdanie z orzeczeniem czasownikowym (model podstawowy, negacja) Pytania (pytania uzupełniające, pytania rozstrzygające) Zaimki osobowe i Zaimek pytający
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Przedmowa... 11
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 9 Przedmowa... 11 1. Wprowadzenie... 13 1.1. Przedmiot i zadania składni... 13 1.2. Składniki... 14 1.3. Zależność syntaktyczna (składniowa) i jej typy... 14 1.4. Konstrukcje
Bardziej szczegółowo10 ZDANIE ZŁOŻONE. 1. Definicja. 2. Typy spójników współrzędnych
1 10 ZDANIE ZŁOŻONE 1. Definicja Przypomnijmy, że ze względu na typ struktury podzieliliśmy zdania na dwie klasy. Zdaniami złożonymi są takie zdania, których struktura wyznaczona jest przez wymagania składniowe
Bardziej szczegółowoWłasności akomodacyjnepolskich form i leksemów
Własności akomodacyjne polskich form i leksemów Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Własności akomodacyjne 2 Własności akomodacyjne czasowników właściwych M bezok. B O Jan zaczął zdobywać zaufanie
Bardziej szczegółowoMarek Świdziński Elementy gramatyki opisowej języka polskiego Uniwersytet Warszawski * Wydział Polonistyki Seria szósta, T. XXXIII Warszawa 1997
1 Marek Świdziński Elementy gramatyki opisowej języka polskiego Uniwersytet Warszawski * Wydział Polonistyki Seria szósta, T. XXXIII Warszawa 1997 SPIS TREŚCI WSTĘP... 1 WYKŁAD 1: WPROWADZENIE DO JĘZYKOZNAWSTWA
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Spis treści Wstęp Wykaz skrótów, symboli i terminów gramatycznych MIANOWNIK
5 SPIS TREŚCI Spis treści... 5-12 Wstęp... 13-14 Wykaz skrótów, symboli i terminów gramatycznych... 15-16 MIANOWNIK... 17-65 TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników... 17 RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK...
Bardziej szczegółowofrazy bezokolicznikowej we współczesnym zdaniu polskim
Uniwersytet Mikołaja Kopernika Rozprawa habilitacyjna Małgorzata Gębka-Wolak Pozycje składniowe frazy bezokolicznikowej we współczesnym zdaniu polskim Toruń 2011 Spis treści Wstęp...................................
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja tradycyjna Klasyfikacja Zygmunta Saloniego Przykład analizy. Części mowy. Anna Kozłowska. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Klasyfikacja tradycyjna 2 3 Pojęcie części mowy. Kryteria klasyfikacji Cześć mowy klasa leksemów o wspólnych cechach semantycznych / fleksyjnych / składniowych.
Bardziej szczegółowoTydzień 8 Podręcznik Zeszyt Ćwiczeń Funkcje Językowe Gramatyka Pisanie Poniedziałek Zeszyt Ćwiczeń Co lubisz robić? Czym się interesujesz?
Tydzień 8 Podręcznik Zeszyt Ćwiczeń Funkcje Językowe Gramatyka Pisanie Poniedziałek Zeszyt Ćwiczeń 18-22 Co lubisz robić? Czym się interesujesz? Koniugacje: -m, -sz., -ę, -esz, -ę, - Opis rodziny i siebie.
Bardziej szczegółowoOpis zdania pojedynczego w ujęciu Zenona Klemensiewicza
Opis zdania pojedynczego w ujęciu Zenona Klemensiewicza Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Problem segmentacji. Zdanie (wypowiedzenie) pojedyncze i złożone 2 3 Analiza składniowa 1. Segmentacja
Bardziej szczegółowoOpis zdania złożonego w ujęciu Zenona Klemensiewicza. Typy zd. Typy zdań złożonych parataktycznie
Opis zdania złożonego w ujęciu Zenona Klemensiewicza. Typy zdań złożonych parataktycznie Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Typy wypowiedzeń złożonych parataktycznie 2 3 Wypowiedzenia łączne
Bardziej szczegółowo43. Narzędnik Liczba mnoga
TREŚĆ Sto. Wstęp f 1. Mowa. Język ojczysty. Języki słowiańskie i indoeuropejskie. 3 f 2. 3. Gramatyka Narzecza i język literacki. 4 5 Głosownia I. Głoski i ich powstawanie 4. Glos ludzki, narządy głosowe,
Bardziej szczegółowoSkładnia. to dział gramatyki, który zajmuje się budową wypowiedzeń
Składnia to dział gramatyki, który zajmuje się budową wypowiedzeń Wypowiedzenie to wyraz lub zespół wyrazów ukształtowany składniowo i stanowiący logiczną całość Wypowiedzenia dzielą się na: zdania (zawierają
Bardziej szczegółowoAnaliza na składniki bezpośrednie jako sposób prezentacji struktury wypowiedzenia
Analiza na składniki bezpośrednie jako sposób prezentacji struktury wypowiedzenia Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Pojęcie składnika 2 Analiza na składniki bezpośrednie jako sposób prezentacji
Bardziej szczegółowoLekcja VI I.3.5) I.3.6)
Lekcja VI I.3.5) I.3.6) CZĘŚCI ZDANIA PODMIOT ORZECZENIE PRZYDAWKA OKOLICZNIK DOPEŁNIENIE Część zdania Definicja i najważniejsze wartości Pytania, na które odpowiada Przykład ORZECZENIE Oznacza czynność,
Bardziej szczegółowoCzym jest zdanie podrzędnie złożone?
Lekcja VIb I.3.6) Czym jest zdanie podrzędnie złożone? Zdanie, składające się ze zdania nadrzędnego (głównego) oraz określającego go zdania podrzędnego, które pełni takie funkcje, jak poszczególne części
Bardziej szczegółowoDla cudzoziemców zaawansowanych na poziomie C i dla studentów kierunków filologicznych. Wydanie trzecie, poprawione
Dla cudzoziemców zaawansowanych na poziomie C i dla studentów kierunków filologicznych Wydanie trzecie, poprawione Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2017 Spis treści Spis tabel, definicji i schematów
Bardziej szczegółowoPoznajemy rodzaje podmiotu
Poznajemy rodzaje podmiotu 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: wie, jaką funkcję w zdaniu pełni podmiot, zna definicję podmiotu, zna rodzaje podmiotów, wymienia przypadki, w których występują różne typy
Bardziej szczegółowoJak odczuwać gramatykę
Jak odczuwać gramatykę Przez lata uważałem, że najlepszym sposobem na opanowanie gramatyki jest powtarzanie. Dzisiaj wiem, że powtarzanie jest skrajnie nieefektywnym sposobem nauki czegokolwiek, także
Bardziej szczegółowo5. FLEKSJA IMIENNA. 1. Rzeczownik i jego kategorie fleksyjne. 2. Liczba
5. FLEKSJA IMIENNA 1. Rzeczownik i jego kategorie fleksyjne Rzeczowniki to klasa leksemów odmiennych, odmieniających się przez przypadek, ale nie przez rodzaj. Definicję tę spełniają tradycyjne rzeczowniki,
Bardziej szczegółowoPrzecinkologia stosowana
Piotr Müldner-Nieckowski Przecinkologia stosowana kompendium W interpunkcji występuje kilkanaście znaków, z których za najważniejsze należy uważać: spację, służącą głównie do oddzielania wyrazów, kropkę,
Bardziej szczegółowoPLAN TESTU WIELOSTOPNIOWEGO ZE SKŁADNI DLA KLASY PIĄTEJ
PLAN TESTU WIELOSTOPNIOWEGO ZE SKŁADNI DLA KLASY PIĄTEJ WYMAGANIA PODSTAWOWE PONADPODSTAWOWE PROGRAMOWE Cele nauczania Zakres materiału A B C D A B C D 1. Zdanie,równoważnik zdania. 2. Zdanie pojedyncze
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI WSTĘP... 11
SPIS TREŚCI WSTĘP... 11 I. WPROWADZENIE HISTORYCZNE... 17 1. Dzieje Kresów Południowo-Wschodnich w zarysie. Sytuacja polityczno-społeczna, kulturowa i wyznaniowa... 17 2. Język polski na Kresach Południowo-Wschodnich...
Bardziej szczegółowoNaCoBeZu na co będę zwracać uwagę. Wymagania do cyklu lekcji dotyczących składni
NaCoBeZu na co będę zwracać uwagę Wymagania do cyklu lekcji dotyczących składni Wypowiedzenie umiem odróżnić zdanie od równoważnika zdania umiem zastąpić zdania ich równoważnikami umiem wyjaśnić, czym
Bardziej szczegółowoSpis treści. Księgarnia PWN: Alicja Nagórko - Podręczna gramatyka języka polskiego. Przedmowa Wstęp Fonetyka...
Księgarnia PWN: Alicja Nagórko - Podręczna gramatyka języka polskiego Spis treści Przedmowa............................................ 13 1. Wstęp.............................................. 15 1.1.
Bardziej szczegółowoOkreślenia czasownika
Określenia czasownika 1. Podane w nawiasach rzeczowniki wpisz w odpowiedniej formie, tak aby powstały związki wyrazowe. Określ przypadek wpisanych rzeczowników. rozpakowałem (walizka)...... przyglądałem
Bardziej szczegółowoNOWA DEFINICJA FRAZY NOMINALNEJ Wersja 2β *
Marek Świdziński Uniwersytet Warszawski NOWA DEFINICJA FRAZY NOMINALNEJ Wersja 2β * 5.02.2013 Format: fno(p, R/L, O, Neg, I, Dest, Kl, Zap, Sub, Pk, Poz) Kl (klasa) m.in.: nuzg, uzg (dla liczebników);
Bardziej szczegółowoOpis zdania złożonego w ujęciu Zenona Klemensiewicza. Typy zd. Typy zdań złożonych hipotaktycznie
Opis zdania złożonego w ujęciu Zenona Klemensiewicza. Typy zdań złożonych hipotaktycznie Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Wypowiedzenia złożone charakterystyka ogólna 2 3 Ciągi wypowiedzeń
Bardziej szczegółowoNOWA DEFINICJA FRAZY NOMINALNEJ: KOORDYNACJA Wersja 2 *
Marek Świdziński Uniwersytet Warszawski NOWA DEFINICJA FRAZY NOMINALNEJ: KOORDYNACJA Wersja 2 * 22.12.2012 Format: fno(p, R/L, O, Neg, I, Zk, Kl, Tak, Sub, Pk, Poz) Kl(klasa) m.in.: nuzg, uzg (dla liczebników);
Bardziej szczegółowogramatyka na 6+ liczebnik, spójnik, zaimek
gramatyka na 6+ liczebnik, spójnik, zaimek LICZEBNIK OKREŚLA: LICZBĘ KOLEJNOŚĆ ODPOWIADA NA PYTANIA: ile? które z kolei? ODMIENIA SIĘ PRZEZ: PRZYPADKI RODZAJE RODZAJE LICZEBNIKA: główne jeden, dwa, trzy,
Bardziej szczegółowoWstęp do logiki. Pytania i odpowiedzi
Wstęp do logiki Pytania i odpowiedzi 1 Pojęcie pytania i odpowiedzi DEF. 1. Pytanie to wyrażenie, które wskazuje na pewien brak w wiedzy subiektywnej lub obiektywnej i wskazuje na dążenie do uzupełnienia
Bardziej szczegółowoPODSTAWY KLASYFIKACJI POLSKICH ZDAŃ POJEDYNCZYCH*
HENRYK MISZ (Toruń) PODSTAWY KLASYFIKACJI POLSKICH ZDAŃ POJEDYNCZYCH* O. Wprowadzenie 0.1. W niniejszej pracy podaję propozycje klasyfikacyjne, których zastosowanie mogłoby doprowadzić do ustanowienia
Bardziej szczegółowoDla cudzoziemców zaawansowanych na poziomie C i dla studentów kierunków filologicznych. Wydanie trzecie, poprawione
Dla cudzoziemców zaawansowanych na poziomie C i dla studentów kierunków filologicznych Wydanie trzecie, poprawione Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2017 Redaktor serii: Kultura i Język Polski
Bardziej szczegółowoO podmiocie-mianowniku form nieosobowych (wszystkich)
Seminarium Przetwarzanie języka naturalnego IPI PAN 7.05.2012 O podmiocie-mianowniku form nieosobowych (wszystkich) Prof. dr hab. Marek Świdziński Instytut Języka Polskiego UW Instytut Podstaw Informatyki
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy 2b Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu w roku szkolnym 2016/2017
OCENĘ CELUJĄCĄ śródroczną lub końcowo roczną otrzymuje uczeń, który: uzyskał cząstkowe oceny celujące i bardzo dobre w trakcie nauki, wykracza wiedzą i umiejętnościami poza przedstawione poniżej wymagania
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy trzeciej gimnazjum
Wymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy trzeciej gimnazjum Treści nauczania / temat rozdziału Wymagania na 2/3/4 zgodnie z kryteriami zawartymi w PZO Uczeń: Wymagania edukacyjne Starter! -
Bardziej szczegółowoZDANIA PYTAJĄCE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE
ZDANIA PYTAJĄCE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE ZDANIE PYTAJĄCE OGÓLNE zaczyna się zawsze od czasownika, w konkretnej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej obojętnie jakiego czasu czyli od tzw. ORZECZENIA. ORZECZENIEM
Bardziej szczegółowoKod ucznia Suma punktów
Kod ucznia Suma punktów Podpisy sprawdzających..... VII POWIATOWY KONKURS Z JĘZYKA POLSKIEGO,, W OJCZYŹNIE POLSZCZYŹNIE DLA UCZNIÓW KLAS IV VI ETAP II -powiatowy 16 maja 2014r. godzina 9.00-10.00 Czas
Bardziej szczegółowoCzęści mowy - powtórzenie
Części mowy - powtórzenie Język polski Klasa I Gim Plan Nieodmienne części mowy: 1. przysłówek 2. przyimek 3. spójnik 4. partykuła 5. wykrzyknik Odmienne części mowy: 1. rzeczownik 2. przymiotnik 3. liczebnik
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Stanisław Rospond Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami
Księgarnia PWN: Stanisław Rospond Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami Przedmowa 13 Część wstępna WIADOMOŚCI O JĘZYKU POLSKIM 1. Stanowisko języka polskiego wśród słowiańskich i indoeuropejskich
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Stanisław Rospond - Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami
Księgarnia PWN: Stanisław Rospond - Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami Przedmowa Część wstępna Wiadomości o języku polskim 1. Stanowisko języka polskiego wśród słowiańskich i indoeuropejskich
Bardziej szczegółowoZDANIA ZŁOŻONE PODRZĘDNIE PRZYDAWKOWE A2/B1. Odmiana zaimka który. męski żeński nijaki męskoosobowy
ZDANIA ZŁOŻONE PODRZĘDNIE PRZYDAWKOWE A2/B1 Odmiana zaimka który liczba pojedyncza liczba mnoga męski żeński nijaki męskoosobowy niemęskoosobowy Mian. który która które którzy które Dop. którego której
Bardziej szczegółowoZwiązki między składnikami w zdaniu polskim
P i o t r Ż m i g r o d z k i Związki między składnikami w zdaniu polskim Wstę pne ustalenia terminologiczne Wtytule niniejszego tekstu zostały użyte przynajmniej dwa wyrazy, które, choć funkcjonują również
Bardziej szczegółowoAkomodacja syntaktycznajako mechanizm grupotwórczy
Akomodacja syntaktyczna jako mechanizm grupotwórczy Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Pojęcie akomodacji składniowej 2 3 Istota akomodacji Akomodacja sygnalizowanie zależności składniowych;
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do składni
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Przedmiot składni i jej miejsce w systemie języka 2 3 Hierarchia jednostek języka nielinearne linearne (liniowe) cechy dystynktywne semantyczne dystynktywne,
Bardziej szczegółowoczyli jak zapracować na sukces (cz. I) Agnieszka Kurzeja-Sokół
czyli jak zapracować na sukces (cz. I) Agnieszka Kurzeja-Sokół O egzaminie pisemnym z języka polskiego na poziomie podstawowym kilka słów przypomnienia czas trwania: 170 minut maksymalna liczba punktów:
Bardziej szczegółowoStylistyka i kultura języka WYKŁAD NR 4
Stylistyka i kultura języka WYKŁAD NR 4 Zasady składni 1. Informacje, które chcemy przekazać, można ująć w formie pełniejszej, zawierającej czasowniki, nazywanej zdaniem, albo w formie jakby telegraficznej,
Bardziej szczegółowo1. Dzielimy tekst na wypowiedzenia Kiedy na końcu wypowiedzenia kropka jest niepotrzebna?.. 8
Spis treści Kilka słów na początek... 5 1. Dzielimy tekst na wypowiedzenia... 7 1.1. Kiedy na końcu wypowiedzenia kropka jest niepotrzebna?.. 8 2. Swoiste znaki interpunkcyjne na końcu wypowiedzenia...
Bardziej szczegółowo1 Jednostka słownika: morfem czy słowo?
3 APARAT POJĘCIOWY MORFOLOGII 1 Jednostka słownika: morfem czy słowo? Język naturalny jest systemem dwuklasowym znaków. Znaki jednej z tych klas znaki złożone składają się ze znaków drugiej klasy, znaków
Bardziej szczegółowodla najmłodszych. 8. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com
dla najmłodszych 8 polska wersja: naukapoprzezzabawewordpresscom Prawdomównosc Mówienie prawdy to bardzo dobry zwyczaj Jeśli zawsze mówimy prawdę, chronimy się przed wieloma kłopotami Oto opowieść o kimś,
Bardziej szczegółowoNACOBEZU JĘZYK POLSKI
NACOBEZU JĘZYK POLSKI KLASA VI KSZTAŁCENIE LITERACKIE 1. Wiem, co wyróżnia wiersz biały spośród innych rodzajów utworów poetyckich. 2. Podaję cechy fraszki. 3. Wyjaśniam czym jest kontrast i jaką pełni
Bardziej szczegółowodla najmłodszych. 8. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com
dla najmłodszych 8 polska wersja: naukapoprzezzabawewordpresscom Prawdomównosc `` Mówienie prawdy to bardzo dobry zwyczaj Jeśli zawsze mówimy prawdę, chronimy się przed wieloma kłopotami Oto opowieść o
Bardziej szczegółowoW. Guzicki Próbna matura, grudzień 2014 r. poziom rozszerzony 1
W. Guzicki Próbna matura, grudzień 01 r. poziom rozszerzony 1 Próbna matura rozszerzona (jesień 01 r.) Zadanie 18 kilka innych rozwiązań Wojciech Guzicki Zadanie 18. Okno na poddaszu ma mieć kształt trapezu
Bardziej szczegółowoNaCoBeZu na co będę zwracać uwagę. Nauka o języku
NaCoBeZu na co będę zwracać uwagę Komunikacja językowa: Nauka o języku znam pojęcia z zakresu komunikacji językowej: schemat komunikacyjny; nadawca; odbiorca; komunikat; kod; kontekst ; znaki niewerbalne
Bardziej szczegółowoSYLLABUS. Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Wydział Humanistyczny
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Wydział Humanistyczny SYLLABUS Instytut Filologii Polskiej i Lingwistyki Stosowanej Zakład Językoznawstwa Kierunek Podyplomowe Studium Filologii Polskiej
Bardziej szczegółowo2. Fraza zdaniowa w pozycji podmiotu-mianownika
Marek Świdziński Uniwersytet Warszawski O podmiocie-mianowniku form nieosobowych 1. Cel Celem niniejszego artykułu jest dyskusja pewnych własności składniowych fraz werbalnych nieosobowych we współczesnej
Bardziej szczegółowoChcemy teraz utworzyć zdanie, w którym rzeczownik koleżanka będzie zastąpiony zaimkiem osobowym.
ZAIMKI OSOBOWE I DZIERŻAWCZE Zaimek osobowy zamienia rodzajnik wraz z rzeczownikiem lub sam rzeczownik i zachowuje ten sam rodzaj co rzeczownik, tą samą liczbę, ale niekoniecznie ten sam przypadek deklinacji.
Bardziej szczegółowoJĘZYK NIEMIECKI klasa 8 sp - wymagania edukacyjne
JĘZYK NIEMIECKI klasa 8 sp - wymagania edukacyjne Podstawowe (P) ocena dostateczna lub dopuszczająca Ponad podstawowe (PP) ocena bardzo dobra lub dobra Wymagania edukacyjne klasa VIII Uczeń podstawowe
Bardziej szczegółowo- przyimek - spójnik - partykuła
ŚCIĄGA Z GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO CZĘŚCI MOWY Odmienne - rzeczownik - przymiotnik - czasownik - liczebnik - zaimek (z wyjątkiem zaimka przysłownego) Nieodmienne - przysłówek - przyimek - partykuła -
Bardziej szczegółowoKazimiera Gorczyca Anna Sławińska. język polski. sprawdziany kompetencji. dla klasy 2 gimnazjum
Kazimiera Gorczyca Anna Sławińska język polski sprawdziany kompetencji dla klasy 2 gimnazjum Łódź 2000 Kazimiera Gorczyca Anna Sławińska Redakcja: Małgorzata Zawilska Jolanta Pol Projekt okładki: Jacek
Bardziej szczegółowoWypowiedzenia niezdaniowe w polszczyźnie
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Pojęcie wypowiedzenia niezdaniowego 2 Jednostki składniowe ujęcie szkolne WYPOWIEDZENIE ZDANIE z osobową formą czasownika RÓWNOWAŻNIK ZDANIA bez osobowej formy
Bardziej szczegółowoProblematyka szyku wyrazów w nauczaniu języka polskiego jako obcego
Małgorzata Gębka-Wolak (UMK) Problematyka szyku wyrazów w nauczaniu języka polskiego jako obcego 0. Wprowadzenie Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na potrzebę wypracowania na gruncie polskiej glottodydaktyki
Bardziej szczegółowoO frazie nominalnej liczebnikowej w pozycji podmiotu po raz kolejny
Marek Świdziński Uniwersytet Warszawski O frazie nominalnej liczebnikowej w pozycji podmiotu po raz kolejny 1. Wstęp. Przedmiotem niniejszego artykułu jest pewna osobliwa konstrukcja o składniku liczebnikowym:
Bardziej szczegółowoKategorie gramatyczne polszczyzny
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Pojęcie kategorii gramatycznej 2 3 Pojęcie kategorii gramatycznej i jej wartości Kategoria gramatyczna swoisty (stały, regularny, obligatoryjny) podział zbioru
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. M2/2/7 w języku polskim Gramatyka opisowa 2 w języku angielskim Descriptive grammar 2 USYTUOWANIE PRZEDMIOTU W SYSTEMIE STUDIÓW
Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu KARTA PRZEDMIOTU M2/2/7 w języku polskim Gramatyka opisowa 2 w języku angielskim Descriptive grammar 2 USYTUOWANIE PRZEDMIOTU W SYSTEMIE STUDIÓW Kierunek studiów Forma studiów
Bardziej szczegółowoGramatyka języka bengalskiego
Gramatyka języka bengalskiego uৎসগর আম র ম ক Mojej Mamie Elżbieta Walter Gramatyka języka bengalskiego Wydawnictwo Akademickie DIALOG Warszawa 2008 Do druku opiniowali prof. dr hab. Joanna Sachse dr hab.
Bardziej szczegółowoWstęp do logiki. Klasyczny Rachunek Zdań II
Wstęp do logiki Klasyczny Rachunek Zdań II DEF. 1 (Słownik). Następujące znaki tworzą słownik języka KRZ: p 1, p 2, p 3, (zmienne zdaniowe) ~,,,, (spójniki) ), ( (nawiasy). DEF. 2 (Wyrażenie). Wyrażeniem
Bardziej szczegółowoPolitechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu PNJA Gramatyka Praktyczna Kierunek Angielski Język Biznesu Forma studiów stacjonarne Poziom kwalifikacji I stopnia
Bardziej szczegółowoJEZIORO, ŁÓDKA, CHMURA CO MOŻE WYNIKAĆ Z ICH KOMBINACJI?
Małgorzata Dagiel JEZIORO, ŁÓDKA, CHMURA CO MOŻE WYNIKAĆ Z ICH KOMBINACJI? Rozważania na temat umiejętności językowych trzecioklasistów w zakresie składni rozpocznę od przykładu zadania złożonego z pięciu
Bardziej szczegółowoRodzaje zdań złożonych
Rodzaje zdań złożonych 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: zna zasady tworzenia zdań pojedynczych i złożonych, zna różnice między zdaniami pojedynczymi a złożonymi. b) Umiejętności Uczeń: potrafi zaklasyfikować
Bardziej szczegółowoCo to jest demencja (demens)?
Hva er demens? Co to jest demencja (demens)? Zapominasz tyle rzeczy, że trudno jest ci funkcjonować na co dzień? Masz problem z zapamiętaniem zwykłych słów albo z zapamiętaniem drogi do sklepu? To może
Bardziej szczegółowoInne płaszczyzny wypowiedzenia. Struktura semantyczno-logiczna i funkcjonalna
Inne płaszczyzny wypowiedzenia. i funkcjonalna Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Płaszczyzny wypowiedzenia 2 3 Elementy wypowiedzenia 1.. 2. Struktura składniowa. 3.. 4. Porządek linearny. Składniki
Bardziej szczegółowoZaimki wskazujące - ćwiczenia
Zaimki wskazujące - ćwiczenia Mianownik/ Nominative I. Proszę wpisać odpowiedni zaimek wskazujący w mianowniku: ten, ta, to, ci, te 1. To jest... mężczyzna, którego wczoraj poznałem. 2. To jest... dziecko,
Bardziej szczegółowoDarmowy artykuł, opublikowany na: www.fluent.com.pl
Copyright for Polish edition by Bartosz Goździeniak Data: 4.06.2013 Tytuł: Pytanie o czynność wykonywaną w czasie teraźniejszym Autor: Bartosz Goździeniak e-mail: bgozdzieniak@gmail.com Darmowy artykuł,
Bardziej szczegółowoŚrodki dydaktyczne, materiał nauczania Podręcznik: rozdział 1, lekcje L1 L8. Zeszyt ćwiczeń: rozdział 1, ćwiczenia do lekcji L1 L8 Mein Test
PRZYKŁADOWY PLAN WYNIKOWY DLA PODRĘCZNIKA MEINE DEUTSCHTOUR 2 III.0 Poniższy rozkład materiału jest przewidziany dla kursu podstawowego w wymiarze jednej godziny tygodniowo: 6 rozdziałów (rozdział 1.:
Bardziej szczegółowoDefiniowanie języka przez wyrażenie regularne(wr)
Wykład3,str1 Definiowanie języka przez wyrażenie regularne(wr) DEFINICJA: (wyrażenia regularne) M(specjalneznakinienależącedoalfabetu:{,},, ) literyalfabetusąwr złożeniawrsąwr: jeśliw 1 iw 2 sąwr,to{w
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI W stęp Zarys fonetyki języka portugalskiego 1. Odmiany języka portugalskiego 2. Przegląd głosek. 2.1. Spółgłoski. 2.2. Samogłoski.. 2.3. Półsamogłoski 3. Akcent.. 4. Najważniejsze zjawiska
Bardziej szczegółowoPIJARSKIE SZKOŁY W WARSZAWIE
PIJARSKIE SZKOŁY W WARSZAWIE Podstawowa i Gimnazjum ul. Gwintowa 3, 00-704 Warszawa, tel. 0(22) 841 28 76 www.warszawa.pijarzy.pl; e-mail: szkolywarszawa@pijarzy.pl I Pijarski Konkurs Gramatyczny im. Onufrego
Bardziej szczegółowo3. Cele sformułowane w języku ucznia: dowiesz się, czym są przypadki rzeczownika, dowiesz się, jak odmieniać rzeczownik przez przypadki
Scenariusz lekcji języka polskiego w klasie IV 1. Temat lekcji: O siedmiu przypadkach. rzeczownika. ( temat zgodny z podstawą programową rozporządzenia MEN z dnia 27.08.2012r. oraz zmianami z 30.05.2014r.
Bardziej szczegółowo4. Zaimek wskazujący Zaimek względny Zaimek pytający Zaimek nieokreślony 55
SPIS TREŚCI Wstęp 11 Zarys fonetyki języka portugalskiego 13 1. Odmiany języka portugalskiego 13 2. Przegląd głosek 14 2.1. Spółgłoski 14 2.2. Samogłoski 15 2.3. Półsamogłoski 16 3. Akcent 16 4. Najważniejsze
Bardziej szczegółowoZASADY OPISU. I. Nazwa języka. II. Dane geograficzne i statystyczne. III. Dane socjolingwistyczne
Adam Weinsberg ZASADY OPISU Katedra Językoznawstwa Ogólnego przygotowuje cykl monografii języków różnych rodzin i typów celem ułatwienia studiów konfrontatywnych i typologicznych. Chcąc sprowadzić opisy
Bardziej szczegółowoNiepoprawne skróty składniowe
Dobre praktyki legislacyjne 139 Niepoprawne skróty składniowe Tezy: Wyrazy rządzące (tzn. czasowniki, rzeczowniki, imiesłowy) można łączyć spójnikiem, a następnie uzupełniać odpowiednią formą dopełnienia
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. gramatyka opisowa języka polskiego (składnia) Humanistyczny. Instytut Filologii Polskiej i Kulturoznawstwa.
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU Nazwa
Bardziej szczegółowoSpis treści. ROZDZIAŁ 2 Wzajemne oddziaływanie między leksykonem a innymi środkami służącymi kodowaniu informacji... 67
Spis treści Wykaz skrótów... 11 Przedmowa... 15 Podziękowania... 17 ROZDZIAŁ 1 Wprowadzenie: założenia metodologiczne i teoretyczne... 19 1. Cel i układ pracy...... 19 2. Język jako przedmiot badań...
Bardziej szczegółowodomykanie relacji, relacja równoważności, rozkłady zbiorów
1 of 8 2012-03-28 17:45 Logika i teoria mnogości/wykład 5: Para uporządkowana iloczyn kartezjański relacje domykanie relacji relacja równoważności rozkłady zbiorów From Studia Informatyczne < Logika i
Bardziej szczegółowoLekcja 4 - Przymiotniki drugiej deklinacji, Pozycje atrybucyjne i orzecznicze, Przymiotniki jako rzeczowniki
Lekcja 4 - Przymiotniki drugiej deklinacji, Pozycje atrybucyjne i orzecznicze, Przymiotniki jako rzeczowniki Przymiotniki Przymiotniki... może byd męski, żeoski lub nijaki zgadza się z rzeczownikiem, który
Bardziej szczegółowoO pewnych własnościach zdań z przymiotnikowym orzeczeniem imiennym i grupą liczebnikową w podmiocie
BULLETIN DE LA SOCIÉTÉ POLONAISE DE LINGUISTIQUE, fasc. LIX, 2003 ISSN 0032 3802 MAGDALENA DERWOJEDOWA, JADWIGA LINDE-USIEKNIEWICZ Warszawa O pewnych własnościach zdań z przymiotnikowym orzeczeniem imiennym
Bardziej szczegółowoRachunek prawdopodobieństwa
Rachunek prawdopodobieństwa Sebastian Rymarczyk srymarczyk@afm.edu.pl Tematyka zajęć 1. Elementy kombinatoryki. 2. Definicje prawdopodobieństwa. 3. Własności prawdopodobieństwa. 4. Zmienne losowe, parametry
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLASY PIERWSZEJ GIMNAZJUM - POZIOM III0. Uczeń potrafi: Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLASY PIERWSZEJ GIMNAZJUM - POZIOM III0 Podręcznik: Magnet 1 Uczeń potrafi: Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Guter Start! Rozdział I typowe zwroty
Bardziej szczegółowoSpis treści. 4 S t r o n a
Spis treści POZNAJ POSTĘPOWANIE SĄDOWE... 7 Sąd powszechny, sąd polubowny - co wybrać?... 8 Sąd polubowny... 8 Sąd powszechny... 9 Jaki wybór?... 9 Właściwy tryb postępowania A raczej, czy zawsze będzie
Bardziej szczegółowoKategorie werbalne polszczyzny
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1 Tryb, czas, osoba 2 Kategorie imienne i werbalne Kategorie imienne przypadek liczba rodzaj *stopień *deprecjatywność Kategorie werbalne tryb czas osoba aspekt
Bardziej szczegółowoKatarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe. Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87
Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87 2006 Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności
Bardziej szczegółowo