KAROL OLGIERD BORCHARDT

Transkrypt

1 KAROL OLGIERD BORCHARDT ur. 25 marca , Moskwa zm. 20 maja 1986, Gdynia absolwent Szkoły Morskiej w Tczewie kapitan eglugi wielkiej ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. ołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w randze oficera Marynarki Wojennej wykładowca szkół i uczelni gdy skich: Pa stwowego Centrum Wychowania Morskiego, Technikum Rybołówstwa Morskiego, Pa stwowej Szkoły Rybołówstwa Morskiego, Pa stwowej Szkoły Morskiej, Wy szej Szkoły Morskiej autor podr czników, współautor wydawnictw encyklopedycznych pisarz, członek Zwi zku Literatów Polskich odznaczony (m.in.): Krzy ami Walecznych (1920 i 1941), Krzy em Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (po m.), Orderami Sztandaru Pracy II i I klasy (1964, 1976), Złotym Krzy em Zasługi (1957), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1970); uhonorowany tytułem Gda szczanin Roku (1965) i Nagrod Prezydenta Miasta Gdyni za całokształt twórczo ci 1 Data według obowi zuj cego wówczas w Rosji kalendarza julia skiego. Według u ywanego dzi kalendarza gregoria skiego to 7 kwietnia.

2 1905, 25 marca w Moskwie przychodzi na wiat Karol Olgierd Borchardt, jedyne dziecko Hilarego Borchardta, lekarza pracuj cego w jednej z moskiewskich klinik i Marii z Raczkiewiczów, urz dniczki wczesne dzieci stwo sp dza w Pary u, dok d zabrała go matka po rozej ciu si z m em. Maria Borchardt pracuje jako projektantka w domu mody. Po sze ciu latach, chc c zapobiec wynarodowieniu syna, który mówi ju prawie tylko po francusku, wraca z nim do Wilna nauka z przerwami w latach wojen w szkole powszechnej i gimnazjum w Wilnie jako 15-letni harcerz wst puje ochotniczo do wojska polskiego. Wcielony do 6. Pułku Piechoty walczy w wojnie polsko-bolszewickiej. Za udział w tej kampanii zostaje odznaczony Krzy em Walecznych matura w Gimnazjum Humanistycznym im. Adama Mickiewicza w Wilnie. Niekorzystne orzeczenie komisji lekarskiej (rezultat potajemnej interwencji ojczyma 2, przeciwnego podobnie jak reszta rodziny karierze marynarskiej) powoduje, e nie dostaje si do Szkoły Morskiej w Tczewie. Podejmuje studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. K.O. Borchardt w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1925 korzystne orzeczenie komisji lekarskiej, tym razem wojskowej, otwiera drog do wymarzonej kariery. Atletycznie zbudowany, znany ze swej sprawno ci fizycznej Karol Olgierd Borchardt zostaje studentem tczewskiej SM. Program nauki przewidywał blisko 24 miesi ce pływania na aglowcu szkolnym STS Lwów 3. W tym czasie dowódc Lwowa był kpt. Mamert Stankiewicz, a starszym oficerem kpt. Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz. 2 Witold Mintowt Czy, działacz PPS, wiceprezydent Wilna. 3 STS Lwów: typ: bark trzymasztowy, miejsce i rok budowy: stocznia G.R. Clover & Co., Birkenhead, 1869; pojemno : 1293 BRT; 964 NRT; no no : 1600 DWT; dł. 64,8 m (z bukszprytem 85,1 m); szer. 11,4 m; zan. 6,3 m; pow. o agl m kw.; nap d pomocniczy: silnik spalinowy 360 KM; 1 ruba; pr dko : 6 w; uczniowie ; załoga: 6. Poprzednie nazwy: Chinsura, Lucco, Nest. Zakupiony jako statek towarowo-szkolny dla Marynarki Wojennej w przechodzi pod zarz d Pa stwowej Szkoły Morskiej w Tczewie przekazany Mar. Wojennej na okr t-baz dywizjonu okr tów podwodnych, słu ył jako hulk mieszkalny dla załóg. Złomowany: 1938.

3 1922 STS Lwów wchodzi do portu w Birkenhead (Wielka Brytania) Po pierwszym wiczeniu wiosłowania na szalupach, uwi zanych za statkiem, załogi łodzi wchodziły po szkentlu do góry na ruf. Tak si zło yło, e wchodziłem ostatni. Gdy zawisłem na szkentlu mi dzy wod a ruf aglowca, przypomniał mi si Orzeł nie nych Wierchów i obrazek widziany w ksi ce. Nie mogłem si powstrzyma od wyszeptania: Jako ostatni wspi ł si marynarz olbrzymiego wzrostu. 4 Borchardt-Tenanga wspinał si wła nie na paw rufow Lwowa maj dyplom Szkoły Morskiej w Tczewie. 26 grudnia lub z Karolin Iwaszkiewiczówn 5. Z mał e stwa tego przyszła na wiat córka, Danuta 6 (ur. 1 stycznia 1930 w Wilnie) krótki pobyt na l dzie, w Wilnie, gdzie wykonywał przeró ne zaj cia m.in. miał przedstawi cielstwo samochodowej firmy Tatry, w ko cu za kierował zakładem instalacji elektrycznych, zatrudniaj cym około stu monterów [...] Firma dobrze prosperowała, wygrywała wszystkie przetargi, a jednak zostawił wszystko i aby nie utraci wymarzonego zawodu, zacz ł pracowa w Polsko- Brytyjskim Towarzystwie Okr towym jako starszy marynarz na Rewie. 7 4 Borchardt, Karol Olgierd. Znaczy Kapitan. Gda sk, Wydawnictwo Morskie 1971, s absolwentka Gimnazjum Humanistycznego im. Mickiewicza w Wilnie, pierwsza kobieta, która w latach mi dzywojennych uko czyła szkolenie pilota owe (w Akademickim Aeroklubie Krakowskim) i latała samodzielnie; podczas II Krajowego Konkursu Awionetek, rozegranego w dniach 29 pa dziernika - 1 listopada 1928 w Warszawie, Józef Bargiel pilot i Karolina Iwaszkiewiczówna obserwator, lec c dwumiejscowym DKD-IV (konstr. Stanisław i Mieczysław Działowscy), zaj li pierwsze miejsce zdobywaj c tytuł Mistrzów Polski. 6 Patrz: przypis Ostrowska, Ewa. Pod biał ró. W: Borchardt, Karol Olgierd. Pod czerwon ró. Gda sk, Wyd. Graf, 1991.

4 słu ba na s/s Rewa 8 w Polsko-Brytyjskim Towarzystwie Okr towym (Polbrit) 9. s/s Rewa s/s Rewa 8 s/s Rewa: miejsce i rok budowy: stocznia Earle s Shipbuilding and Engineering Co. Ltd., Hull, 1906; pojemno : 2376 BRT, 1465 NRT; no no : 3220 DWT; dł. 91,4 m; szer. 12,5 m; zan. 5,6 m; nap d: maszyna parowa 1500 KM; 1 ruba; pr dko : 10 w; pasa erowie 200; załoga: 40. Skasowany i sprzedany na złom w Rysunek: Piwowo ski, Jan. Flota spod biało-czerwonej. Warszawa. Nasza Ksi garnia 1989, str. 42. Zdj cie: < 9 Polbrit powstał w lutym Inicjatorem jego zało enia był rz d RP, który chciał skierowa krajow fal emigracji przez jedyny polski port morski Gdyni. Statki Polbritu miały utrzymywa regularn komunikacj mi dzy Gdyni a Londynem i Hull: emigru j cy mieli si tam przesiada na statki armatorów brytyjskich płyn ce do USA. Dla potrzeb przedsi biorstwa zakupiono od brytyj skiej linii Ellerman s Wilson Line Ltd. cztery drobnicowce, które przerobione zostały w stoczni Hull na statki pasa erskie. Były to: s/s Rewa (200 pasa erów), s/s Łód (200 pasa erów), s/s Warszawa (322 pasa erów) oraz s/s Premjer (450 pasa erów).

5 s/s Polonia Borchardt pracuje na statkach pasa erskich Polskiego Transatlantyckiego Towarzystwa Okr towego (PTTO), przekształconego w 1934 w Gdynia-Ameryka Linie eglugowe SA (GAL) udział w strajku oficerów s/s Polonia domagaj cych si od armatora unormowania warunków pra cy i płacy, za co miał opó niony awans na IV oficera. Dzi ki wstawiennictwu kpt. Mamerta Stan kiewicza zdołał przełama restrykcje armatora i awansował na kolejne stopnie oficerskie. 10 Borchardta spotkało to nieszcz cie, e ze swoim koleg, Stanisławem Kubinem, został wydelego wany do rozmów z armatorem. Efekt był taki, e Stanisław Kubin został pozbawiony prawa pływa nia, a Borchardtowi wstrzymano awans, za pozostali strajkuj cy otrzymali i podwy ki, i awanse. 11 Pod dowództwem swego dawnego wykładowcy i komendanta, kpt. Mamerta Stankiewicza prze chodzi od funkcji szóstego do pierwszego oficera, głównie na s/s Polonia 12. W zale no ci od potrzeb firmy nawiguje tak e na s/s Pułaski i s/s Ko ciuszko. Pó niej, w swoich opowiadaniach, opisuj c historie tych trzech statków, nazwie je klejnotami du skiej królewny Dagmary. Polonia pocz t kowo kursuje głównie na trasie Gdynia Nowy Jork, a od 1933 zostaje skierowana do obsługi tzw. linii palesty skiej 13, na trasie Konstanca Hajfa. 10 Sawicki, Jan Kazimierz, red. Kadry morskie Rzeczypospolitej, t. III, Polska Marynarka Handlowa. Noty biograficzne kadry, słuchaczy i absolwentów szkół morskich Tczewa, Gdyni i Szczecina. Gdynia: Pracownia Historii Wy szej Szkoły Morskiej, 2002, s Ostrowska, Ewa. Kapitan własnej duszy. Borchardt znany i nieznany. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, 2001, s s/s Polonia: miejsce i rok budowy: stocznia Barclay, Curle & Co. Ltd., Glasgow, 1910; pojemno : 7500 / 7858 BRT; no no : 7200 DWT; dł. 137,5 m; szer. 17,2 m; zan. 7,6 m; silnik: dwie maszyny parowe tłokowe poczwórnego rozpr ania, 6000 KM, dwie ruby; pr dko : 14 w; pasa erowie 800; załoga jako Kursk, pływa pod bander rosyjsk w barwach Russian American Line zało onej przez du sk spółk eglugow Det Østasiatiske Kompagni A.S. (East Asiatic Company Ltd.) i Hamburg America Line, na trasie Lipawa - Nowy Jork wci pod nazw Kursk, ale w barwach Cunarda i pod flag brytyjsk pływa z Glasgow do Nowego Jorku i Archangielska własno Baltic America Line (bandera du ska, nazwa: Polonia), pływa: Lipawa Gda sk Kopenhaga Nowy Jork zakupiony przez PTTO (od 1934 GAL). Pod bander polsk i t sam nazw pływa: Gdynia Kopenhaga Halifax Nowy Jork. Od 1933 na tzw. linii palesty skiej (Konstanca Stambuł Jaffa Hajfa Pireus Stambuł Konstanca) sprzedany i złomowany. s/s Pułaski (zbudowany 1912) i s/s Ko ciuszko (zbudowany 1915) to jednostki bli niacze. Stocznia: Barclay, Curle & Co. Ltd., Glasgow; pojemno 6852 BRT, 4207 NRT; no no : 4062 DWT; dł. 138,80 m, szer. 16,20 m, zan. 7,42 m; silniki: 2 maszyny parowe tłokowe poczwórnego rozpr ania, 5600 KM, dwie ruby; pr dko : 14 w; pasa erowie 712; załoga: 290. Po wojnie oba zostały w Wlk. Brytanii i złomowano je odpowiednio w 1949 i 1950 r. 13 Gdy w 1931 Kongres Stanów Zjednoczonych ogranicza napływ imigrantów, polskie statki pasa erskie przenosz si z Atlan tyku na Morze Czarne i ródziemne. Na mocy umowy mi dzy PTTO a Agencj ydowsk reprezentuj c rz d brytyjski w Mandacie Palesty skim, odpowiedzialn za realizacj polityki imigracyjnej, m.in. za przesiedlanie nowych imigrantów, s/s Polonia zacz ła pływa na linii Konstanca Hajfa, nazywanej lini palesty sk. Jej dowódc znów zostaje kpt. Mamert Stankiewicz.

6 1935, luty Borchardt, razem z kpt. Mamertem Stankie wiczem i w gronie jego zaufanych i sprawdzonych oficerów, wyje d a do stoczni Monfalcone we Włoszech. Tam nadzoruje przebieg ko cowego etapu prac przy budowie nowego polskiego trans atlantyka m/s Piłsudski, którego kadłub zwodo wany został 19 grudnia , 22 sierpnia oficjalne przej cie m/s Piłsudski przez GAL. Dowódc pierwszego transatlantyka zbudo wanego dla polskiego armatora jest kpt. Mamert Stankiewicz. Karol Olgierd Borchardt obejmuje stanowisko oficera Borchardt pracuje jako oficer, głównie na Piłsudskim, w rejsach transatlantyckich i wyciecz kowych. 1936, 9 pa dziernika otrzymuje patent kapitana eglugi wielkiej. Otwiera mu to drog do awansu na sta nowisko pierwszego i starszego oficera na statkach pasa erskich 1938 odchodzi na własn pro b z GAL i rozpoczyna prac w Pa stwowej Szkole Morskiej w Gdyni jako starszy oficer ag lowca szkolnego Dar Pomorza 14. Był lubiany przez uczniów: Kandydaci najni ej stoj cy w hierarchii społeczno ci statkowej, wy korzystywani do najprostszych i najuci liwych robót, mieli w nim nieraz swego obro c. Zachowywał przy tym własny styl kierowa nia lud mi ojcowsko- artobliwy rejs Daru Pomorza na Karaiby, opisany pó niej w opo wiadaniu Znów razem, zamieszczonym w zbiorze Znaczy Kapitan. Rewers srebrnej monety 20-rublowej, wybitej w 2009 r. przez Mennic Polsk dla Narodowego Banku Republiki Białorusi; nakład szt., próba Ag STS Dar Pomorza: typ: trzymasztowy pełnorejowiec, miejsce i rok budowy: stocznia Blohm und Voss, Hamburg, 1909; pojemno : 1561 BRT / 525 NRT; dł. 72,6 m (z bukszprytem 93,0 m); szer. 12,6 m; zan. 5,7 m; pow. o agl m kw.; nap d pomocniczy: silnik spalinowy 1500 KM; 1 ruba; pr dko : 10 w; uczniowie ; załoga: 28. Poprzednie nazwy: Prinzess Eithel Friedrich, Colbert, Pomorze. Zakupiony w Wycofany z eksploatacji: Obecnie: statek-muzeum w Gdyni. 15 Miłob dzki, Józef. Przedmowa. W: Borchardt, Karol Olgierd. Kolebka nawigatorów. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura 1997, str. 5.

7 Dar Pomorza, Gdynia, sierpnia Dar Pomorza wypływa w wiczebny rejs po Bałtyku z kandydatami i uczniami I, II, III roku Wydziału Nawigacyjnego oraz jungami (kandydatami) Szkoły Morskiej. Ogółem na pokładzie znajduje si 161 osób, w tym 21 członków załogi stałej. 1 wrze nia wybuch II w.. Instrukcja dyrektora Szkoły Morskiej, kpt..w. Stanisława Koski, nakazuje wpłyn do najbli szego portu neutralnego pa stwa i tam pozostawi statek na czas wojny. Dar Pomorza wchodzi do szwedzkiego Oxelösund, a nast pnie do Sztokholmu. Po roztaklowa niu i zakonserwowaniu na postój zimowy, Dar z kilkoma osobami załogi zostaje w Sztokhol mie. Do Polski wróci dopiero 25 pa dziernika wrze nia po zabezpieczeniu aglowca, Borchardt ze studentami płynie statkiem Robur IV do Wielkiej Brytanii. Obejmuje stanowisko starszego oficera na Piłsudskim, dowodzonym przez kpt. Mamerta Stankiewicza. Jednostka, kotwicz ca w Newcastle-on-Tyne, zostaje przy stosowana do transportu wojska w warunkach wojennych. 26 listopada ORP Piłsudski bez eskorty płynie na południe, do miejsca spotkania konwoju wyrusza j cego do Australii i Nowej Zelandii. O godz. 05:36, rozerwany wybuchem miny lub torpedy 16, tonie 29 Mm SE od przyl dka Flamborough, N E. Ranny Borchardt trafia do szpitala. W katastrofie ginie kpt. Mamert Stankiewicz. 16 Przyczyna zatoni cia ORP Piłsudski nie została wyja niona: Rozwa ane s trzy hipotezy: wej cie na miny (prawdopodobnie), storpedowanie przez niemiecki okr t podwodny (brak potwierdzenia w niemieckich ródłach) lub sabota. <

8 1940 marzec po wyj ciu ze szpitala Borchardt rezygnuje z przyznanej mu do ywotnio renty komandor skiej i mimo sprzeciwu komisji lekarskiej zgłasza si do dalszej słu by. Otrzymuje stanowisko starszego oficera na Chrobrym. 15 maja Chrobry zostaje zbombardowany i zatopiony u wybrze y Norwegii. Borchardt, ci ko ranny podczas akcji ewakuacyjnej i ratowniczej, znów trafia do szpitala. Za odwag w ratowaniu marynarzy z ton cego okr tu zostaje mu przyznany Krzy Walecznych (1941). 1942, wrzesie opuszcza szpital w Glasgow. Podczas pobytu w szpitalu pisał opowiadania i malował. 1942, 21 wrze nia zostaje nominowany na ławnika S du Morskiego działaj cego przy Ministerstwie Spra wiedliwo ci Rz du RP w Londynie. 16 listopada rozpoczyna prac w Ministerstwie Przemysłu, Handlu i eglugi Rz du RP w Londynie. Do Wielkiej Brytanii dociera (przez Szwecj ) jego ona Halina (pozostawał z ni w formalnym zwi zku mał e skim do ko ca ycia) i córka Danuta. Po wojnie Halina Borchardt osiedliła si w Wielkiej Brytanii na stałe. Danuta uko czyła medycyn, a po wyj ciu za m wyjechała do USA zostaje nominowany na członka Podkomisji do Spraw Szkolenia Oficerów Pokładowych w Minis terstwie Przemysłu, Handlu i eglugi Rz du RP w Londynie. 1945, 9 marca podejmuje prac w Ministerstwie Wyzna Religijnych i O wiecenia Publicz nego Rz du RP w Londynie. Ministerstwo powierza mu misj utworzenia polskoj zy cznego Gimnazjum i Liceum Morskiego w Landywood (hrabstwo Staffordshire, 30 km na północ od Birmingham). 1946, 31 pa dziernika na własn pro b odchodzi ze szkoły w Landywood 18. Powodem rezyg nacji jest brak zrozumienia ze strony kadry nauczycielskiej i władz w Londynie dla jego metod pedagogicznych ( nauczanie bez kar ). Liceum Morskie, Landywood, Great Wyrley, Staffordshire 17 Danuta Borchardt (p.v. Stachiewicz, s.v. Lane) jest doktorem medycyny, pisark i tłumaczk. Studia medyczne odbyła w irlandzkim Royal College of Physicians and Surgeons w Dublinie. Praktykowała jako psychiatra kliniczny w Harvard Medical School oraz prywatnie. Jej proza ukazuje si głównie na łamach pisma Exquisite Corpse: a Journal of Letters & Life ( wyd. i red. nacz. Andrei Codrescu ( Przekłady literatury polskiej na j zyk angielski przyniosły jej presti owe nagrody: National Translation Award 2001 (przyznawan przez American Literary Translators Association) za tłumaczenie Ferdydurke Gombrowicza oraz Found in Translation Award 2009 (przyznawana przez Instytut Ksi ki, Instytut Kultury Polskiej w Londynie oraz Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku) za przekład Pornografii Gombrowicza. Przetłumaczyła równie Kosmos tego autora. W opinii pisz cego te słowa s to najlepsze dotychczasowe przekłady prozy Gombrowicza na angielski. Gombrowicz, Witold. Ferdydurke. Danuta Borchardt, translator. New Haven: Yale University Press, Gombrowicz, Witold. Cosmos. Danuta Borchardt, translator. New Haven: Yale University Press, Gombrowicz, Witold. Pornografia. Danuta Borchardt, translator. New York, Grove Press, Interesuj ce informacje na temat tej szkoły zawiera artykuł Polish Merchant Navy College; Lilford Technical School < Tak e: Education in UK of Poles in Exile During and After WW2 <

9 przechodzi na brytyjski zasiłek dla bezrobotnych Assistant Board i popada w długi. 1948, 17 pa dziernika podejmuje prac w angielskiej linii eglugowej Lamport & Holt Line, Liverpool, na statku s/s Sheridan 19, obsługuj cym tras Nowy Jork porty Amazonki i północnej Brazylii. 1949, pa dziernik po wypełnieniu zobowi za finansowych ko czy prac dla Lamport & Holt. Ze wzgl du na ci ki stan zdrowia matki decyduje si na powrót do Polski. Wraca z USA na pokładzie m/s Batory, pełni c funkcj pierw szego oficera (dowodził kpt. Tadeusz Meissner). 22 pa dziernika przybywa do Gdyni krótko mieszka we Wrocławiu, pó niej przeprowadza si do Gdyni. Dostaje od władz tzw. przydział mieszkaniowy na dwie izby dobudowane na dachu odebranej przedwojennym wła cicielom willi Orion na Kamiennej Górze przy ul. Mickiewicza 16. Nadbudówk t nazywał Siódme niebo. Mieszkał tam przez 37 lat. W Polsce wówczas szaleje stalinowski terror. Prze ladowani s wszyscy wracaj cy z Zachodu, szczególnie ołnierze Sił Zbrojnych i maj cy rodziny za granic. Borchardt nie tylko walczył, ale pozostawił w Londynie on i córk. Unikn ł aresztowania i prze ył dzi ki temu, e miał umiej tno ci niezb dne w kształceniu kadr morskich, których w PRL brakowało. Wiedza, do wiadczenie pedagogiczne i znajomo dyscyplin takich jak astronawigacja, nawigacja, locja, oceanografia, czy eksploatacja statków pozwoliły mu podj prac dydaktyczn w gdy skich uczelniach morskich. Borchardt nie wraca do eglugi, co było dla niego szczególnie bolesne. Jedynie w krótkim okresie i to tylko podczas letnich wakacji wyprowadza w krótkie próbne rejsy statki z gdy skiej Stoczni im. Komuny Paryskiej uczy w Pa stwowym Centrum Wychowania Morskiego uczy w Technikum Rybołówstwa Morskiego w Gdyni, przemianowanym w 1954 na Szkoł Rybołówstwa Morskiego, a pó niej na Pa stwow Szkoł Rybołówstwa Morskiego. Opracowuje programy, opiniuje podr czniki innych autorów z zakresu astronawigacji jest członkiem działaj cego przy Ministerstwie eglugi zespołu opracowuj cego programy nauczania dla szkół morskich w Polsce. 1957, listopad debiutuje na łamach prasy opowiadaniem Naj..., opublikowanym w listopadowym numerze miesi cznika Morze. Od tego czasu regularnie jego proz drukuj czasopisma: Morze, Tygodnik Morski, Ziemia Gda ska, Głos Wybrze a, Wybrze e i in. Uzdolniony nie tylko literacko, ale równie plastycznie zajmuje si malarstwem akwarelowym i rze b. 19 s/s Sheridan: miejsce i rok budowy: stocznia Consolidated Steel Corp., Wilmington, CA, 1945; pojemno : 3834 BRT; dł. 103,2 m; szer. 6,1 m; nap d: silnik spalinowy; 1 ruba; pr dko : 11 w. Pierwszy armator i nazwa: U.S. War Shipping Admin., Hickory Glen kupiony przez Lamport & Holt przekazany do Austasia Line. Pó niejsze nazwy: Motupi, Tong Lam zaton ł po wej ciu na raf w pobli u Filipin.

10 Działa na rzecz popularyzacji morza. Bierze czynny udział w programach radiowych i telewizyjnych (Gaw dy wilków morskich, Lataj cy Holender) ukazuje si podr cznik Podstawowe ci z nautyki 20, wydany przez Wydawnictwa Komunika cyjne w serii Poradnik rybaka morskiego. Jest to zbiór prac czterech autorów: Karol Borchardt Astronawigacja, Bronisław Gładysz Dewiacja, Kazimierz Szcz sny Locja, Jerzy ytowiecki Nawigacja pierwsze wydanie tomu opowiada Znaczy Kapitan (nakład Wydawnictwa Morskiego, Gda sk). Inspiracj i główn postaci wi kszo ci opowiada jest kpt. Mamert Stankiewicz, jemu te dedyko wany jest cały zbiór. Ten debiut prozatorski Borchardta stał si niemal natychmiast kultow pozycj polskiej prozy marynistycznej. Do roku 2010 Znaczy Kapitan miał w Polsce szesna cie wysoko nakładowych wyda 21 ; cz opowiada przetłumaczona została na bułgarski, czeski, rosyjski, słowacki Borchardt opracowuje dział astronawigacji w angielsko-polskim Słowniku Morskim jest członkiem Komisji Normalizacyjno-J zykowej utworzonej przy Ministerstwie eglugi 1968, 5 wrze nia z poł czonych 1 stycznia 1968 Pa stwowej Szkoły Rybołówstwa Morskiego i Pa stwo wej Szkoły Morskiej powstaje Wy sza Szkoła Morska w Gdyni. Karol Olgierd Borchardt wykłada w niej astronawigacj marzec Borchardt otrzymał jako jedyny yj cy cudzoziemiec honorow odznak Klubu Słynnych Kapitanów 23, działaj cego przy moskiewskim Radiu i TV. 3 maja 24 Borchardt zostaje członkiem Zwi zku Literatów Polskich. listopad z pomini ciem wszelkich procedur prawnych zostaje odesłany na emerytur. Indolencja czy co bardziej prawdopodobne szykany biurokracji zostaj naprawiona dopiero pół roku pó niej przez wypłacenie gratyfikacji, jednak Borchardt nie otrzymuje od WSM adnej oferty pracy, nawet w ograniczonym wymiarze godzin rektorem WSM zostaje dr Daniel Duda. K.O. Borchardt znów zostaje zatrudniony przez WSM. Pracuje (do 1974 r.) w niepełnym wymiarze godzin, jako wykładowca na studiach zaocznych. 1977, 10 pa dziernika umiera matka kpt. Borchardta, Maria Borchardt-Czy (ur. 13 stycznia 1881). 1986, 20 maja kpt. Karol Olgierd Borchardt odchodzi na wieczn wacht. Spoczywa na Cmentarzu Witomi skim w Gdyni, kwatera S 839A przy Czarnej Drodze, we wspólnym grobie z matk. Na granitowej płycie pomnika umieszczona jest rze ba Głowa marynarza autorstwa Ireny Loroch i wyryta sentencja Nec Mergitur Nigdy nie zatonie. 20 [zb.: Borchardt, Gładysz, Szcz sny, ytowiecki] Podstawowe ci z nautyki. Seria: Poradnik rybaka morskiego, zeszyt 6. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacyjne, Astronawigacja Borchardta: str Wydawnictwo Morskie (Gdynia, Gda sk): 1960, 1961, 1963, 1965, 1968, 1971, 1973, 1977, 1979, 1982, 1989, Wyd. Miniatura (Gdynia): 1999, 2003, 2005, 2008, Wyd. Dolno l skie (Wrocław): Milewski, Szymon, red. Słownik Morski angielsko-polski. English-Polish Maritime Dictionary. Warszawa, Wyd. Naukowo- Techniczne W ród nazwisk w informacji Materiał do słownika zebrali i opracowali widnieje: kpt..w. K. Borchardt. 23 Ros.. Powstał jako dopełnienie niezwykle popularnej radiowej audycji dla dzieci pod tym samym tytułem, nadawanej w ZSRR od grudnia 1945 do ko ca lat 70. Jej autorami byli Władimir Kreps i Klimentij Minc. 24 Informacja: Biblioteka ZLP w Warszawie, p. Barbara Garczy ska (podzi kowania!).

11 Fot. Krzysztof Grubecki * * *

12 Obecny wła ciciel posesji na Mickiewicza 16 rozbudował will, tworz c na miejscu nadbudówki dodatkowe pi tro, nie ma wi c poza tablic pami t kow wmurowan w cian budynku adnych ma terialnych ladów po dawnym mieszkaniu. W domu tym ył i tworzył w latach kpt..w. Karol Olgierd Borchardt, marynarz, autor ksi ek o tematyce morskiej, wybitny pedagog i wychowawca kilku pokole oficerów i kapitanów eglugi wielkiej. Fundacja Rzemiosła Gdy skiego 1987, 26 czerwca 25 na statkumuzeum Dar Pomorza, w kajucie, któr w latach zajmo wał Karol Olgierd Borchardt, otwarto ekspozycj po wi con ówczesnemu starszemu oficerowi Białej Fregaty. 25 Informacja: kustosz statku-muzeum Dar Pomorza, p. Marek Twardowski (podzi kowania!). Na fotografii: klatka z filmu Dar Pomorza ze strony Centralnego Muzeum Morskiego.

13 2001, 7 grudnia w gmachu Wydziału Nawigacyjne go Akademii Morskiej w Gdyni odsłoni to tablic z napisem: W tym gmachu pracował w latach kpt..w. Karol Olgierd Borchardt, marynarz, autor ksi ek o tematyce morskiej, wybitny pedagog i wy chowawca kilku pokole oficerów i kapitanów floty handlowej i rybackiej. Gdynia, 1.X , 17 marca z okazji 100-lecia urodzin Karola Olgierda Borchardta, Akademia Morska w Gdyni i Polskie Towarzystwo Nautologiczne wybijaj pami tkowy medal i organizuj konferencj naukow. Materiały z tej sesji ukazały si nakładem Działu Wydawnictw AM kwietnia podczas uroczysto ci Kapita skie urodziny urz dzonej na Darze Młodzie y odbyło si wodowanie Utworów zebranych K.O. Borchardta wydanych nakładem Oficyny Wydawniczej Miniatura, pod red. Ewy Ostrowskiej. Tablic upami tniaj c Karola Olgierda Borchardta odsłoni to i po wi cono w Alei Zasłu onych Ludzi Morza w Rewie. 26 Deja-Gałecka, Bo ena [red]. Karol Olgierd Borchardt : szkic do portretu. Materiały z sesji po wi conej 100 rocznicy urodzin K.O.Borchardta; Gdynia, 17 marca Gdynia, Dział Wydawnictw AM Gdynia, 2005.

14 2008 Gabinet kpt. Borchardta został odtworzony w Muzeum Obrony Wybrze a na Helu 27 jako wystawa stała. Pokój Karola Olgierda Borchardta w Muzeum Obrony Wybrze a na Helu Gdynia upami tniła Borchardta, nadaj c jego imi ulicy odchodz cej od Skweru Ko ciuszki. Ulice K.O. Borchardta s tak e w Gda sku Osowie, Kosakowie koło Gdyni, Słupsku i Tczewie. Kilkana cie szkół w Polsce obrało kpt..w. Karola Borchardta za swego patrona. 27 Muzeum Obrony Wybrze a (< ul.helska 16; Hel; tel. (058) ; mow@helmuzeum.pl

15 Wybrana bibliografia (podano jedynie daty pierwszych wyda ): Podstawowe ci z nautyki. Warszawa, Wyd. Komunikacyjne, Znaczy kapitan. Gdynia, Wyd. Morskie, Kr ownik spod Somosierry. Gdynia, Wyd. Morskie, Szaman Morski. Gda sk, Wyd. Morskie, Pod czerwon ró. Gda sk, Wyd. Graf Znaczy równik na rumbie (cz I Kolebki nawigatorów). Gda sk, Wyd. Albatros Potem, potem... (cz II Kolebki nawigatorów). Gda sk, Wyd. Albatros Kolebka nawigatorów. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Astronawigacja. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Szczegółowe zestawienie utworów K.O. Borchardta i publikacji o nim (ponad 450 pozycji) znajduje si na stronie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gda sku (< w dziale Słownik Pisarzy Wybrze a (< Posta i twórczo Karola Olgierda Borchardta popularyzuje Ewa Ostrowska, dziennikarka i wydawca 28, w latach asystentka pisarza, obecnie spadkobierczyni jego praw autorskich. Jest ona autork biografii Kapitan własnej duszy. Borchardt znany i nieznany oraz wspomnie Pod biał ró. 29 Dzi ki jej staraniom i pod jej redakcj, na podstawie r kopisów i notatek Borchardta, został wydany nieuko czony przez niego za ycia zbiór opowiada Kolebka nawigatorów. Zasług Ewy Ostrowskiej jest równie to, e dokumenty i pami tki po K.O. Borchardcie nie zostały rozproszone i zniszczone, a znalazły miejsce jako eksponaty w Centralnym Muzeum Morskim w Gda sku, na Darze Pomorza i w Muzeum Obrony Wybrze a na Helu. Opr. Kazimierz Robak Ewa Ostrowska jest zało ycielk i wła cicielk Oficyny Wydawniczej Miniatura. Tam te mo na kupi ksi ki K.O. Borchardta. Adres Oficyny: ul. Ora ska 36, Gdynia, tel. +48 (58) ; +48 (0) ; owminiatura@wp.pl 29 Ostrowska, Ewa. Pod biał ró. W: Borchardt, Karol Olgierd. Pod czerwon ró. Gda sk, Wyd. Graf, Ostrowska, Ewa. Kapitan własnej duszy. Borchardt znany i nieznany. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, 2001.

16 Teksty ródłowe: Borchardt, Karol Olgierd. Znaczy Kapitan. Gda sk, Wydawnictwo Morskie Kr ownik spod Somosierry. Gdynia, Wyd. Morskie, Szaman Morski. Gda sk, Wyd. Morskie, Pod czerwon ró. Gda sk, Wyd. Graf Kolebka nawigatorów. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Olechnowicz, Tadeusz. Z pami tnika ostatniego komendanta. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Stankiewicz, Mamert. Z floty carskiej do polskiej. Warszawa, Iskry Opracowania zwarte: Deja-Gałecka, Bo ena [red]. Karol Olgierd Borchardt : szkic do portretu. Materiały z sesji po wi conej 100 rocznicy urodzin K.O.Borchardta; Gdynia, 17 marca Gdynia, Dział Wydawnictw AM Gdynia, Ostrowska, Ewa. Pod biał ró. W: Borchardt, Karol Olgierd. Pod czerwon ró. Gda sk, Wyd. Graf, Ostrowska, Ewa. Kapitan własnej duszy. Borchardt znany i nieznany. Gdynia, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Piwowo ski, Jan. Flota spod biało-czerwonej. Warszawa. Nasza Ksi garnia Sawicki, Jan Kazimierz, red. Kadry morskie Rzeczypospolitej, t. III, Polska Marynarka Handlowa. Noty biograficzne kadry, słuchaczy i absolwentów szkół morskich Tczewa, Gdyni i Szczecina. Gdynia: Pracownia Historii Wy szej Szkoły Morskiej, Strony www: Akademicki Kurier Morski, nr 33, grudzie, 2005, str Borchardt Karol Olgierd ( ). Gdynia moje miasto. Danuta Borchardt laureatk Nagrody Found in Translation Award. O.pl. Polski Portal Kultury. D browski, A.G. Akta Zgrupowania Radosław w zasobie Archiwum Akt Nowych. Naczelna Dyrekcja Archiwów Pa stwowych, Informacja Bie ca, Nr 2 (40), , str Działowski, Mieczysław, jr. Spod znaku Ikara. Mielecka Grupa Literacka Słowo. Exquisite Corpse: A Journal of Letters & Life Historia Aeroklubu. Aeroklub Krakowski. Home of the M/S Pilsudski Society Karol Olgierd Borchardt. Słownik Pisarzy Wybrze a. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gda sku. Karol Olgierd Borchardt Lamport and Holt Line / Liverpool, Brazil and River Plate Steam Navigation Company / Société de Nav. Royale Belge Sud- Americaine. The Ships List. Lewicki, Jan. Na 100 rocznic urodzin pisarza marynisty Karola Olgierda Borchardta. Magazyn Wile ski, nr 5, maj Z Ziemi Wile skiej na bezkresy oceanów. Tygodnik Wile szczyzny, nr 11, marca 2005 (wydanie internetowe nr 236). Muzeum Obrony Wybrze a Polish Merchant Navy College; Lilford Technical School. Speaker Profiles: Danuta Borchardt, translator. The Forum Network Urbaniak, Mira. Nec mergitur. Rozmowa z Ew Ostrowsk. Magazyn Rejs, nr 4, czerwiec Writers & Translators: Danuta Borchardt. International Writers & Translator s Center of Rhodes Zawarto materiałów dotycz cych Stanisława Działowskiego dla Muzeum Lotnictwa polskiego w Krakowie

17 ródła ilustracji: Piwowo ski, Jan. Flota spod biało-czerwonej. Warszawa. Nasza Ksi garnia 1989, str