Seminarium naukowe Instrumenty zarządzania ryzykiem katastrof naturalnych ze szczególnym uwzględnieniem powodzi

Transkrypt

1 Seminarium naukowe Instrumenty zarządzania ryzykiem katastrof naturalnych ze szczególnym uwzględnieniem powodzi Wydział Zarządzania Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem 5 marzec 2013

2

3 Instrumenty transferu ryzyka powodzi dr inż. Anna Dubel Wydział Zarządzania Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem Seminarium naukowe w ramach grantu (NCN ) INSTRUMENTY TRANSFERU RYZYKA POWODZI, Kraków 5 marzec 2013 r.

4 Grant Instrumenty transferu ryzyka powodzi wrzesień 2012 sierpień 2015 (36 m-cy) Celem projektu jest opracowanie warsztatu naukowego umożliwiającego dogłębne poznanie i systematyczne opisanie istniejących w Polsce instrumentów transferu ryzyka powodzi. Cel ten będzie realizowany poprzez analizy: cech ryzyka powodzi, dostępnych na polskim rynku instrumentów, preferencji interesariuszy, przyczyn niekorzystania przez nich z istniejących instrumentów.

5 Powódź i ryzyko Powódź oznacza czasowe pokrycie wodą terenu, który normalnie nie jest pokryty wodą. [Dyrektywa powodziowa] Powódź jest szczególnym przypadkiem wezbrania, tzn. wezbraniem, które przynosi straty gospodarcze i społeczne. [OKI RZGW Kraków] -prawdopodobieństwo -intensywność -czas trwania Ryzyko powodziowe oznacza kombinację prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i związanych z powodzią potencjalnych negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. [Dyr. Powodziowa] E(D event): maksymalna prawdopodobna strata E(D event) = P(I event) P(D I) W P(I event): prawdopodobieństwo zaistnienia niebezpieczeństwa powodzi P(D I): wrażliwość: prawdopodobieństwo strat w przypadku zalania W: wartość aktywów

6 Transfer ryzyka Transfer ryzyka to przeniesienie ryzyka na inny podmiot. Przyczyny transferu ryzyka: awersja do ryzyka wymóg Przyczyny braku transferu ryzyka: niska świadomość ryzyka brak wiedzy o możliwościach transferu ryzyka pogląd o nieopłacalności transferu ryzyka niskie dochody zbyt wysokie dochody

7 Instrumenty transferu ryzyka powodzi ubezpieczenia i reasekuracja, fundusze katastroficzne (klęskowe), podatki katastroficzne, opcje katastroficzne, dotacje z budżetu państwa. Kto przejmuje ryzyko: ubezpieczyciel, reasekurator (dobrowolnie, za wynagrodzeniem), tworzący fundusz (dobrowolnie), wszyscy (niedobrowolnie) właściciele opcji (dobrowolnie), budżet państwa, pośrednio wszyscy (niedobrowolnie).

8 Zarzadzanie ryzykiem ZAPOBIEGANIE ODBUDOWA PRZYGOTOWANI E REAGOWANIE

9 Aktualny projekt ubezpieczeń od klęsk żywiołowych Doświadczenia z innych państw; modele: publiczny, prywatny, mieszany, ubezpieczenia parametryczne; model zerowy (incydentalna pomoc państwa dla poszkodowanych)

10 Możliwe opcje ubezpieczeniowe Ubezpieczenia powszechne, ale nieobowiązkowe ułatwiłyby odbudowę mienia po powodzi oraz usuwanie jej skutków. Ubezpieczane byłyby tylko te obiekty, które są zagrożone klęską, np. powodzią. (MSWiA) Zamiast u. obowiązkowych promocja ubezpieczeń w rejonach najbardziej zagrożonych wystąpieniem klęsk żywiołowych, zachęty finansowe oraz dopłaty do składek osób, które nie są w stanie ich płacić. (Prawnik) System ubezpieczeń katastroficznych powinien być powszechny. Obowiązek ubezpieczeń od klęsk żywiołowych zapewni ich powszechność. Powszechność ma ogromną zaletę: rozprasza ryzyko. Wtedy mniejsza może być składka. Odrębna ustawa powinna określić konsekwencje niezawarcia umowy ubezpieczenia. Kontrolę spełnienia tego obowiązku musi sprawować państwo. (PIU) Trzeba wykorzystać system ubezpieczeń mienia, dostosowany terytorialnie do mapy występowania szkód. Proponujemy ubezpieczenia obowiązkowe i wsparcie finansowe państwa. Trudno bowiem na barki ludzi przerzucić odpowiedzialność za straty wywołane żywiołami. Potrzebne są też zachęty, np. ulgi podatkowe lub dopłaty. (Rzecznik Ubezpieczonych)

11 Funkcje ubezpieczeń ochronna komercyjne, powszechne, obowiązkowe dochodotwórcza transferowa powszechne, obowiązkowe komercyjne, powszechne, obowiązkowe bodźcowo-motywacyjna informacyjno-edukacyjna komercyjne, powszechne, obowiązkowe powszechne, obowiązkowe

12 Aktualny projekt ubezpieczeń od klęsk żywiołowych Przedmiot ubezpieczenia: lokale i budynki mieszkalne, budynki wchodzące w skład gospodarstwa rolnego, bez ruchomości domowych Ryzyka: powódź huragan, ogień, obsuniecie się ziemi, bez ryzyka zalania. Pakiet ryzyk jako mix pozwalający na rozłożenie ryzyka Pozostawienie decydowania o wysokości składki zakładom ubezpieczeń (nie ujednolicanie składek) Ograniczenie wysokości składki np. powszechne dofinansowanie (kosztowne, łatwe od wprowadzenia i rozliczenia), udział państwa w odszkodowaniach w przypadku katastrofy (zmniejsza ryzyko ubezpieczycieli) Możliwe rozwiązania: Jednolity zakres ubezpieczeń Określenie minimalnego zakresu ochrony Czy bezpieczeństwo powodziowe jest dobrem publicznym? Kto powinien dostarczać dobro publiczne? Lepiej finansować składki niż szkody (potrzebna analiza ekonomiczna) Na podstawie: Lewiński P. (PIU) Koncepcja ubezpieczenia budynków mieszkalnych od ryzyk katastroficznych z punktu widzenia zakładu ubezpieczeń

13 Obszary badawcze zlewnia dolnej Warty zlewnia górnej Narwi Zlewnia Soły Wyróżnione zlewnie zostały wybrane, aby łącznie być reprezentatywne dla obszaru Polski, gdyż sumarycznie charakteryzują się różnorodnością w zakresie parametrów: ekonomicznych, demograficznych, geograficznych, przyrodniczych, zagrożenia i ryzyka powodzi, statystyk w zakresie ubezpieczeń od katastrof naturalnych.

14 Grant Instrumenty transferu ryzyka powodzi Hipotezy robocze w projekcie dotyczące braku transferu ryzyka: H1: Wysoki poziom skłonności do ryzyka interesariuszy. H2: Podmioty (osoby fizyczne, prawne i jednostki reprezentujące Skarb Państwa) nie mogą pozwolić sobie na transfer ryzyka ze względu na jego wysoką cenę i swoje ograniczenia budżetowe. H3: Interesariusze uważają, że zagrożenie ich nie dotyczy. H4: Przyzwyczajenie do otrzymywania pomocy z budżetu państwa i bierność w podejmowaniu działań prewencyjnych i stosowaniu instrumentów transferu ryzyka, gdyż żaden z nich nie jest uważany za odpowiedni.

15 Wyniki badań pilotażowych 24 osoby zlewnia Przemszy Czy zagrożenie powodziowe w Twojej miejscowości jest wysokie? TAK (1) NIE (23) Jak często występuje powódź? 5 lat 2 lata (1) 5 lat (2) 10 lat (3) 20 lat (4) Rzadziej (13) Czy korzystasz z możliwości transferu ryzyka? Nie Tak (1) Tak (1) Nie (1) Nie (3) Tak (1) Nie (3) tak (3) Nie (10 )

16 Wyniki badań pilotażowych Dlaczego korzystasz z możliwości transferu ryzyka: Kredyt hipoteczny 2, straty 2, bezpieczeństwo 2 i rekompensata Przyczyny braku korzystania z możliwości transferu ryzyka: Brak strat/niskie ryzyko 9 Zbyt wysokie składki 1 Brak informacji (ofert) 1 Co mogłoby zmienić Twoje podejście? Większa wiedza o ryzyku 15 Nabyte zaufanie do instytucji i regulacji prawnych 14 Dobre doświadczania własne 6 Dobre praktyki np. sąsiadów 5 Jak oceniasz swój poziom skłonności do ryzyka? Niski (chętnie dokonuję transferu ryzyka) 7 Średni 15 Wysoki (lubię ryzykować) 2

17 Wyniki badań pilotażowych Czy uważasz że ubezpieczenia od katastrof naturalnych są za drogie? TAK 8 NIE 3 NIE WIEM 13 Czy uważasz, że Twoje ograniczenia budżetowe nie pozwalają na ubezpieczenie mienia od ognia i innych zdarzeń losowych? TAK 9 NIE 15 Ile powinien kosztować transfer ryzyka (rocznie, procentowo w stosunku do jego wartości), abyś zdecydował się na niego? 5/0,2/0,5/0,2/1/20/1/3/1/10/1/0,1/7/0,5/1/2/0,2/0,1/0,5/1/1/3/1/0,05 Ile maksymalnie (procentowo) Twoich dochodów powinien kosztować transfer ryzyka katastrof, aby był przez Ciebie akceptowany? 0,1/0,2/5/2/0,5/20/1/0,5/5/3/2/0,2/0,1/1/2/2/0,2/0,1/1/0,5/1/1/1/5

18 Wyniki badań pilotażowych Który z instrumentów transferu ryzyka uważasz za najlepszy? ubezpieczenie i reasekuracja 18 dotacje z budżetu państwa 7 podatki katastroficzne 1 fundusz klęskowy 1

19 Grant Instrumenty transferu ryzyka powodzi Realizacja: I-sze seminarium naukowe Instrumenty zarządzania ryzykiem katastrof naturalnych ze szczególnym uwzględnieniem powodzi 05.marca 2013 r. Wydział Zarządzania AGH Kraków, ul. Gramatyka 10 sala 107, I piętro Seminarium i szkolenie w FEEM, Włochy Badania jakościowe (fokusowe) i ilościowe II-gie seminarium naukowe dyskusja wyników

20 Bardzo dziękuję za uwagę! dr inż. Anna Dubel Wydział Zarządzania Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem AGH Kraków