'VOLDKPOBSJVT[ DFMOZ 5FDIOJDZ J JOOZ vsfeoj QFSTPOFM

Transkrypt

1 'VOLDKPOBSJVT[DFMOZ 5FDIOJDZJJOOZvSFEOJQFSTPOFM

2 Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, projekt Opracowanie i upowszechnienie krajowych standardów kwalifikacji zawodowych. KRAJOWY STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Funkcjonariusz celny (344101) Autorzy mgr Krystyna Drezińska Ministerstwo Finansów Departament Służby Celnej, Warszawa mgr Jerzy Mieńko Ministerstwo Finansów Departament Służby Celnej, Warszawa Konsultant ds. metodologii inż. Jarosław Kaczyński Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Radom Recenzenci: dr Anna Struzik Izba Celna, Gdynia mgr Jerzy Szczawiński Izba Celna, Białystok Ewaluatorzy zewnętrzni mgr Piotr Pogorzelski Ministerstwo Finansów Departament Polityki Celnej, Warszawa mgr Iwona Gersztow-Czajka Izba Celna, Łódź mgr Małgorzata Bryszke-Krzyżanowska Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celno-Akcyzowej i Kontroli Gier, Warszawa Komisja zatwierdzająca mgr Anna Jędruszczak przewodnicząca Ministerstwo Finansów Departament Służby Celnej, Warszawa mgr Barbara Filip Ministerstwo Finansów Departament Służby Celnej, Warszawa mgr Małgorzata Bryszke-Krzyżanowska Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celno-Akcyzowej i Kontroli Gier, Warszawa mgr Grzegorz Bysławski Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Celno-Akcyzowej i Kontroli Gier, Warszawa mgr Piotr Pogorzelski Ministerstwo Finansów Departament Polityki Celnej, Warszawa Copyright by Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, 2007 ISBN [211] Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji PIB Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. (048) , fax (048) instytut@itee.radom.pl 2

3 SPIS TREŚCI Wstęp Podstawy prawne wykonywania zawodu Syntetyczny opis zawodu Stanowiska pracy Zadania zawodowe Składowe kwalifikacji zawodowych Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych Kwalifikacje ponadzawodowe Specyfikacja kwalifikacji ogólnozawodowych, podstawowych i specjalistycznych dla zawodu

4 Wstęp Gospodarka oparta na wiedzy i współczesny rynek pracy potrzebują instrumentów wspierających rozwój zasobów ludzkich. W związku z tym duże nadzieje wiąże się z ustanowieniem norm kwalifikacyjnych, które pozwoliłyby z jednej strony zwiększyć przejrzystość kwalifikacji zawodowych potrzebnych gospodarce, a z drugiej strony mogłyby być wykorzystywane do poprawy jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego w systemie szkolnym i pozaszkolnym. Podstawę prawną tworzenia w Polsce systemu krajowych standardów kwalifikacji zawodowych stanowi Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz z późn. zm.), w której określono m.in. (Art. 4), że: Minister właściwy do spraw pracy realizuje zadania na rzecz rynku pracy przez dążenie do uzyskania wysokiego poziomu i rozwoju zasobów ludzkich, w szczególności przez: prowadzenie badań i analiz rynku pracy, ustalanie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, koordynowanie opracowywania standardów kwalifikacji zawodowych dla zawodów występujących w klasyfikacji zawodów i specjalności oraz prowadzenie baz danych o standardach kwalifikacji. W Polsce nadzorem i koordynacją opracowywania standardów kwalifikacji zawodowych o randze krajowej zajmuje się Departament Rynku Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Będą one uaktualniane okresowo w miarę potrzeb i zmian w wykonywaniu zawodu. Zbiór sukcesywnie opracowywanych krajowych standardów kwalifikacji zawodowych jest udostępniany w internetowej bazie danych, założonej na serwerze Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej standardyiszkolenia.praca.gov.pl. Opis standardu zawiera następujące elementy: 1. Podstawy prawne wykonywania zawodu (zawierają przepisy związane ściśle z wykonywaniem zawodu). 2. Syntetyczny opis zawodu. 3. Wykaz stanowisk pracy z przyporządkowaniem do pięciu poziomów kwalifikacji. 4. Wykaz zadań zawodowych. 5. Wykaz składowych kwalifikacji zawodowych. 6. Zbiory umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych pracownika przyporządkowane do: pięciu poziomów kwalifikacji zawodowych, grup kwalifikacji: ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podstawowych i specjalistycznych. W obecnym stanie prawnym standardy kwalifikacji zawodowych nie są obligatoryjnym dokumentem. Aktualnie opracowane standardy funkcjonują na zasadzie dokumentu rekomendowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i mogą być wykorzystywane przez zainteresowane osoby i instytucje do różnych celów, np. poradnictwa zawodowego, dostosowania ofert pracy do kwalifikacji 4

5 osób poszukujących pracy, oceny luki kwalifikacyjnej osób bezrobotnych i poszukujących pracy, opracowania programów staży i praktyk zawodowych w ramach przygotowania zawodowego, przygotowania podstaw programowych kształcenia w zawodzie, programów kształcenia i doskonalenia zawodowego. Model krajowych standardów kwalifikacji zawodowych przedstawia rys. 1. KLASYFIKACJA ZAWODÓW I SPECJALNOŚCI Standard kwalifikacji dla zawodu 1 Standard kwalifikacji dla zawodu 2! Nazwa zawodu zgodnie z klasyfikacją! Słownik pojęć! Podstawy prawne wykonywania zawodu! Syntetyczny opis zawodu! Stanowiska pracy! Zadania zawodowe! Składowe kwalifikacji zawodowych! Specyfikacja kwalifikacji zawodowych według grup i poziomów: POZIOM 1 Standard kwalifikacji dla zawodu 3 Standard kwalifikacji dla zawodu 4 ponadzawodowe ogólnozawodowe podstawowe specjalistyczne POZIOM 2 umiejętności wiadomości cechy psychofizyczne ponadzawodowe kolejne zawody... ogólnozawodowe podstawowe umiejętności wiadomości cechy psychofizyczne specjalistyczne (itd....) POZIOM 5 ponadzawodowe ogólnozawodowe podstawowe umiejętności wiadomości cechy psychofizyczne specjalistyczne Rys. 1. Model krajowych standardów kwalifikacji zawodowych 5

6 * * * Krajowy standard kwalifikacji zawodowych powstaje w oparciu o analizę zawodu, która polega na wyodrębnieniu zakresów pracy w zawodzie oraz typowych zadań zawodowych Z-n (n = 1, 2, 3 ). Przyjęto, że zakres pracy ma odpowiadać potrzebom rynku pracy, tzn. powinna istnieć możliwość zatrudnienia pracownika w danym zakresie pracy, na jednym lub kilku stanowiskach. Zakresom prac przyporządkowano tzw. składowe kwalifikacji zawodowych K-i (i = 1, 2, 3 ). Każdej składowej kwalifikacji zawodowych przyporządkowano co najmniej jedno (najczęściej kilka) zadań zawodowych. Korelację między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych przedstawia tabela 2 opisu standardu. W kolejnym kroku analizy każde zadanie zawodowe rozpisane zostało na zbiory: umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych. W grupie kwalifikacji podstawowych dla zawodu i specjalistycznych poszczególnym umiejętnościom, wiadomościom i cechom psychofizycznym przyporządkowano oznaczenia tych składowych kwalifikacji zawodowych K-i, w których dana umiejętność, wiadomość i cecha jest wykorzystywana. W grupie kwalifikacji ogólnozawodowych i ponadzawodowych nie indeksuje się umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych symbolami K-i, gdyż z definicji są one przypisane do wszystkich składowych kwalifikacji zawodowych K-i. Rysunek 2 przedstawia etapy analizy zawodu. ZAWÓD ZAKRES PRACY (SKŁADOWA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH) ZADANIE ZAWODOWE UMIEJĘTNOŚCI WIADOMOŚCI CECHY PSYCHOFIZYCZNE Rys. 2. Etapy analizy zawodu Zbiory umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych przypisane zostały do czterech grup kwalifikacji: ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podstawowych dla zawodu i specjalistycznych, które różnią się zasięgiem i stopniem ogólności. Kwalifikacje ponadzawodowe opisane są zbiorami umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych wspólnych dla branży lub sektora gospodarki, w której zawód funkcjonuje (np. branża budowlana, informatyczna). Kwalifikacje ponadzawodowe obejmują także kwalifikacje kluczowe, które definiuje się jako wspólne dla wszystkich zawodów. Kwalifikacje ogólnozawodowe są wspólne dla wszystkich zakresów pracy w zawodzie, czyli dla tzw. składowych kwalifikacji 6

7 zawodowych K-i. Kwalifikacje podstawowe dla zawodu są charakterystyczne dla jednej lub kilku (ale nie wszystkich) składowych kwalifikacji zawodowych. Kwalifikacje specjalistyczne także są charakterystyczne dla jednej lub kilku (ale nie wszystkich) składowych kwalifikacji zawodowych, ale ponadto są to umiejętności, wiadomości i cechy psychofizyczne rzadziej występujące w zawodzie, które wykonuje stosunkowo mała grupa pracowników wyspecjalizowanych w dość wąskiej działalności w ramach zawodu. Rysunek 3 przedstawia zasięg poszczególnych rodzajów kwalifikacji zawodowych. W Krajowym Standardzie Kwalifikacji Zawodowych zdefiniowano pięć poziomów kwalifikacji. Uporządkowanie kwalifikacji zawodowych według poziomów ma na celu ukazanie złożoności pracy, stopnia trudności i ponoszonej odpowiedzialności. Zasadą było niemieszanie ze sobą dwóch kwestii: wykształcenia towarzyszącego zdobywaniu kwalifikacji zawodowych oraz umiejętności wymaganych do wykonywania pracy na typowych stanowiskach pracy w zakładach pracy. Przyjęto nadrzędność wymagań stawianych pracownikom na stanowiskach pracy nad wymaganiami określonymi w podstawach programowych kształcenia w zawodzie i wynikającymi z nich wymaganiami programów nauczania oraz wymaganiami zewnętrznych egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. GOSPODARKA (Klasyfikacja zawodów i specjalności) BRANŻA (SEKTOR GOSPODARKI) ZAWÓD Kwalifikacje ogólnozawodowe Kwalifikacje ponadzawodowe ZAKRES PRACY (SKŁADOWA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH) ZADANIE ZAWODOWE Kwalifikacje podstawowe i specjalistyczne Kwalifikacje podstawowe i specjalistyczne Kwalifikacje kluczowe (np. porozumiewanie się w języku obcym, umiejętność wyszukiwania i przetwarzania informacji, przedsiębiorczość, umiejętność pracy zespołowej itp.) Rys. 3. Zasięg rodzajów kwalifikacji zawodowych Na poziomie pierwszym umieszcza się umiejętności towarzyszące pracom prostym, rutynowym, wykonywanym pod kierunkiem i pod kontrolą przełożonego. Najczęściej jest to praca wykonywana indywidualnie. Do wykonywania pracy na poziomie pierwszym wystarcza przyuczenie. Osoba wykonująca pracę ponosi za nią indywidualną odpowiedzialność za działania zawinione. 7

8 Poziom drugi wymaga samodzielności i samokontroli przy wykonywaniu typowych zadań zawodowych. Pracownik potrafi pracować w zespole pod nadzorem kierownika zespołu. Ponosi indywidualną odpowiedzialność za działania zawinione. Na poziomie trzecim kwalifikacji zawodowych pracuje pracownik, który wykonuje złożone zadania zawodowe. Złożoność zadań generuje konieczność posiadania umiejętności rozwiązywania nietypowych problemów towarzyszących pracy. Pracownik potrafi kierować małym, kilku- lub kilkunastoosobowym zespołem pracowników. Ponosi odpowiedzialność zarówno za skutki własnych działań, jak i za działania kierowanego przez siebie zespołu. Poziom czwarty wymaga od pracownika umiejętności wykonywania wielu różnorodnych, często skomplikowanych i problemowych zadań zawodowych. Zadania te mają charakter techniczny, organizacyjny i specjalistyczny oraz wymagają samodzielności powiązanej z poczuciem ponoszenia wysokiej osobistej odpowiedzialności. Pracownik musi potrafić kierować zespołami średniej i dużej liczebności, od kilkunastu do kilkudziesięciu osób, podzielonymi na podzespoły. Poziom piąty reprezentują pracownicy, którzy kierują organizacjami i podejmują decyzje o znaczeniu strategicznym. Potrafią diagnozować, analizować i prognozować złożoną sytuację gospodarczą i ekonomiczną oraz wdrażać swoje pomysły do praktyki organizacyjnej i gospodarczej. Są w pełni samodzielni, działający w sytuacjach przeważnie problemowych, ponoszący odpowiedzialność i ryzyko wynikające z podejmowanych decyzji i działań. Pracownicy ci ponoszą także odpowiedzialność za bezpieczeństwo i rozwój zawodowy podległych im osób i całej organizacji. 8

9 1. Podstawy prawne wykonywania zawodu 1 Ustawa z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (t.j. Dz. U. Nr 156, poz z 2004 r. z późn. zm.). Ustawa z dnia 19 marca 2004 r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622 z późn. zm.). Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.). Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. O podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 29, poz. 257 z późn. zm.). Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. Nr 83, poz. 930 z późn. zm.). Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz z późn. zm.). Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 128, poz z późn. zm.). Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 125, poz z późn. zm.). Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 24, poz. 151 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 marca 2000 r. w sprawie stanowisk służbowych funkcjonariuszy celnych oraz szczegółowego trybu nadawania im stopni (Dz. U. Nr 25, poz. 301 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie podawania do wiadomości informacji o wolnych stanowiskach służbowych w Służbie Celnej (Dz. U. Nr 22, poz. 286 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 kwietnia 2000 r. w sprawie służby przygotowawczej w Służbie Celnej (Dz. U. Nr 36, poz. 407 z późn. zm.). Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2913/92 ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Wydanie Specjalne PL 2004 (z późn. zm.). Rozporządzenie Komisji (EWG) Nr 2454/93 Przepisy wykonawcze do Wspólnotowego Kodeksu Celnego Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Wydanie Specjalne PL 2004 (z późn. zm.). Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 918/83 Wspólnotowy system zwolnień celnych Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Wydanie Specjalne PL 2004 (z późn. zm.). Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnotowej Taryfy Celnej Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Wydanie Specjalne PL 2004 (z późn. zm.). 1 Stan prawny na dzień 30 czerwca 2007 r. 9

10 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2004 r. w sprawie warunków wykonywania czynności kontroli celnej (Dz. U. Nr 255, poz. 2559). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 października 2004 r. w sprawie rodzajów dokumentów mających znaczenie dla kontroli celnej i osób zobowiązanych do ich przechowywania (Dz. U. Nr 221, poz. 2247). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia kontroli celnej bagażu przewożonego drogą morską lub powietrzną (Dz. U. Nr 97, poz. 969). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu i warunków wykonywania kontroli celnej oraz nadawania przeznaczenia celnego w odniesieniu do okrętów wojennych i wojskowych statków powietrznych oraz wyposażenia i sprzętu jednostek wojskowych, a także wyposażenia i sprzętu jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych i administracji. (Dz. U. Nr 286, poz. 2879). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu oraz trybu przeprowadzania przez organ celny kontroli rodzaju paliwa znajdującego się w zbiorniku pojazdu lub innego środka przewozowego (Dz. U. Nr 258, poz. 2583). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2004 r. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy celnych (Dz. U. Nr 286, poz. 2874). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonywania szczególnego nadzoru podatkowego (Dz. U. Nr 65, poz. 598 z późn. zm.). Rozporządzenie Rady (EWG) NR 3911/92 z dnia 09 grudnia 1992 r. w sprawie wywozu dóbr kultury (Dz. U. WE L 395 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 19 kwietnia 2004 r. w sprawie wywozu zabytków i przedmiotów o cechach zabytków za granicę (Dz. U. Nr 84, poz. 789). Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 19 stycznia 2006 r. w sprawie warunków i trybu wykonywania kontroli w zakresie przewozu drogowego (Dz. U. Nr 19, poz. 153). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 lutego 2006 r. w sprawie kontroli legalności zatrudnienia (Dz. U. Nr 36, poz. 245). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie nakładania kary grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenia skarbowe (Dz. U. Nr 25, poz. 184). Rozporządzenie z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz z późn. zm.). Zarządzenie Ministra Finansów Nr 28 z dnia 21 grudnia 2004 r. w sprawie ewidencji prowadzonych przez urzędy celne (Dz. U. Nr 20, poz. 247). 10

11 2. Syntetyczny opis zawodu Funkcjonariusz celny wykonuje zadania ustawowe oraz wynikające z członkostwa Polski z Unią Europejską. Do obowiązków funkcjonariusza celnego należy wykonywanie czynności związanych z ochroną interesów Polski i Unii Europejskiej przed nieuczciwym handlem i konkurencją, w szczególności w zakresie ochrony interesów gospodarczych, zdrowia publicznego, dóbr kultury i środowiska. Funkcjonariusz celny dokonuje poboru należności celnych i podatkowych oraz innych opłat stanowiących dochody budżetu Polski i Unii Europejskiej. Istotną rolę w służbie celnej odgrywa prowadzenie przez funkcjonariuszy celnych działań związanych ze zwalczaniem zjawisk przestępczych takich, jak sprzedaż wyrobów bez znaków akcyzy, naruszanie praw własności intelektualnej, oszustwa przy zgłoszeniach celnych, a także urządzanie i prowadzenie gier losowych, zakładów wzajemnych, czy gier na automatach wbrew przepisom ustawowym oraz zwalczanie prania brudnych pieniędzy. Ponadto funkcjonariusz celny wykonuje nadzór nad obrotem towarami rolnymi, objętymi Wspólną Polityką Rolną, a także kontroluje legalność zatrudnienia i pobytu w Polsce cudzoziemców. W celu zwalczania nadużyć, zorganizowanej przestępczości transgranicznej i terroryzmu, w pracy funkcjonariusza celnego istotna jest ścisła współpraca z innymi służbami takimi, jak policja, straż graniczna, służby lotnicze, morskie i kolejowe oraz służby weterynaryjne, fitosanitarne i standaryzacyjne. Funkcjonariusz celny pełni służbę na przejściach drogowych, wewnątrz kraju, w portach morskich i lotniczych. Służbę pełni w pomieszczeniach i na zewnątrz, bez względu na porę roku i warunki atmosferyczne. Na przejściach drogowych wykonuje obowiązki przebywając w warunkach, gdzie powietrze jest w znacznym stopniu zanieczyszczone spalinami samochodowymi. W portach morskich narażony jest na zagrożenia wynikające ze środowiska wykonywania służby, takich jak maszyny i urządzenia na statkach i kontenerach. Podczas wykonywania czynności służbowych funkcjonariusz celny ma prawo między innymi do legitymowania obywateli, nakładania grzywny w postaci mandatów karnych. W określonych sytuacjach ma prawo do stosowania środków przymusu bezpośredniego: siły fizycznej, pałki wielofunkcyjnej, paralizatora elektrycznego. Przy wykonywaniu zawodu funkcjonariusza celnego niezbędna jest zdolność podejmowania szybkich i trafnych decyzji, odporność na stres oraz bezstronność i uczciwość. Charakter pracy funkcjonariusza celnego wymaga sprawności fizycznej, dobrego stanu zdrowia, a także stałego kształcenia zawodowego i językowego oraz ciągłego samokształcenia. Z uwagi na specjalistyczną i częściowo poufną wiedzę, szkolenie zawodowe funkcjonariusza celnego odbywa się po przyjęciu do służby. 11

12 3. Stanowiska pracy Tabela 1. Przyporządkowanie stanowisk pracy do poziomów kwalifikacji zawodowych Poziom kwalifikacji zawodowych Typowe stanowiska pracy UWAGI 1 * ) Referent. 2 Młodszy kontroler celny. Kontroler celny. Starszy kontroler celny. Inspektor celny. 3 Ekspert celny. Kierownik zmiany. Kierownik referatu. Kierownik oddziału/wydziału. Zastępca Naczelnika oddziału/wydziału. 4 Naczelnik urzędu celnego/ /wydziału. Zastępca dyrektora izby celnej/ /departamentu. 5 Dyrektor izby celnej/departamentu. * ) Nie zidentyfikowano w badaniach. 4. Zadania zawodowe Stanowiska przewidziane dla funkcjonariuszy celnych wymienione są w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 30 marca 2000 roku w sprawie stanowisk służbowych funkcjonariuszy celnych oraz szczegółowego trybu nadania im stopni (Dz. U. Nr 25, poz. 301 z późn. zm.). Z-1. Przygotowywanie do prowadzenia czynności kontrolnych. Z-2. Analizowanie dokumentów i informacji wykorzystywanych w kontroli celnej. Z-3. Przygotowywanie do pobierania i pobór próbek w trakcie kontroli celnej. Z-4. Organizowanie służby w kierowanej jednostce organizacyjnej służby celnej. Z-5. Nadawanie towarom przeznaczenia celnego. Z-6. Wymierzanie i pobieranie należności celnych i podatkowych oraz innych opłat związanych z przywozem i wywozem towarów oraz administrowanie podatkiem akcyzowym. Z-7. Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, przestępstw i wykroczeń związanych z przywozem i wywozem towarów oraz ściganie ich sprawców w zakresie określonym innymi ustawami. Z-8. Rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń związanych z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony dóbr kultury oraz ochrony własności intelektualnej. Z-9. Rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń związanych z wprowadzaniem na polski obszar celny oraz wyprowadzaniem z polskiego obszaru celnego towarów objętych ograniczeniami lub zakazami. 12

13 Z-10. Kontrolowanie przestrzegania legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców. Z-11. Kierowanie jednostką organizacyjną służby celnej. Z-12. Współdziałanie z przełożonymi i innymi funkcjonariuszami celnymi w wypełnianiu czynności służbowych. Z-13. Kontrolowanie i ocenianie sposobu pełnienia służby i przestrzegania dyscypliny finansowej związanej z nakładaniem grzywien w postępowaniu mandatowym. 5. Składowe kwalifikacji zawodowych K-1. Prowadzenie działań mających na celu nadawanie towarom przeznaczenia celnego, w tym pobieranie próbek w trakcie kontroli oraz wymierzanie i pobieranie należności celnych i innych opłat związanych z przywozem i wywozem towarów. K-2. Wykorzystywanie powierzonego sprzętu i wyposażenia w ramach prowadzonych działań. K-3. Dokumentowanie przebiegu służby oraz przestrzeganie dyscypliny finansowej w zakresie zadań funkcjonariusza celnego. K-4. Współdziałanie z innymi funkcjonariuszami celnymi oraz innymi służbami w celu zwalczania przestępstw i wykroczeń związanych z przywozem i wywozem towarów oraz kontrolą legalności pobytu i wykonywania pracy przez cudzoziemców. 6. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych Tabela 2. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych Zadania Składowe kwalifikacji zawodowych zawodowe K-1 K-2 K-3 K-4 Z-1 X X X Z-2 X X X Z-3 X X X Z-4 X X X Z-5 X X X Z-6 X X X Z-7 X X X Z-8 X X X Z-9 X X X Z-10 X X X X Z-11 X X Z-12 X X Z-13 X X 13

14 7. Kwalifikacje ponadzawodowe UWAGA: Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów niższych. Tabela 3. Przyporządkowanie kwalifikacji ponadzawodowych do poziomów kwalifikacji Poziom kwalifikacji zawodowych 1 * ) Kwalifikacje ponadzawodowe UMIEJĘTNOŚCI Realizuje zadania na własnym stanowisku pracy. Stosuje zasady, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska na swoim stanowisku pracy. Bezpośrednio komunikuje się z przełożonymi i współpracownikami. Doskonali swoje umiejętności zawodowe. Przestrzega zasad współżycia społecznego. Przestrzega zasad etyki zawodowej. Analizuje przepisy prawne. Planuje pracę. Posługuje się językiem obcym w stopniu umożliwiającym wykonywanie obowiązków służbowych. Korzysta z różnych źródeł informacji (zbiory przepisów prawnych, Internet itp.). Planuje pracę własną i podległych funkcjonariuszy. Przygotowuje bieżące i okresowe informacje dotyczące realizacji zadań oraz sprawozdania z wykonywanej pracy. Inicjuje podnoszenie kwalifikacji zawodowych podległych funkcjonariuszy. Przestrzega zasad kultury pracy. Przestrzega w kierowanym zespole zasad współżycia społecznego. Ustala okresowe plany służby. Określa zakresy obowiązków dla poszczególnych funkcjonariuszy i zespołów. Kieruje zespołem lub zespołami funkcjonariuszy. Przydziela zadania. Stosuje odpowiednie metody motywacyjne. Rozwiązuje problemy nadzorowanego zespołu lub zespołów funkcjonariuszy w zakresie posiadanych kompetencji. Dokonuje oceny pracy zespołów. Opracowuje harmonogram doskonalenia zawodowego. Wdraża i egzekwuje zasady przestrzegania przepisów BHP. Współpracuje z partnerami społecznymi na szczeblu lokalnym i krajowym. Bierze udział w tworzeniu misji służby celnej oraz planowaniu zadań dla kierowanej jednostki organizacyjnej. Bierze udział w określaniu celów strategicznych organizacji. Projektuje zmiany na stanowiskach pracy. Diagnozuje i rozwiązuje problemy organizacyjne podległej jednostki organizacyjnej. Zapewnia obsadę kadrową na stanowiskach pracy. Prowadzi rekrutację pracowników. Organizuje spotkania kadry kierowniczej. Ocenia przebieg pracy na stanowiskach pracy. Decyduje o obsadzie bezpośrednio podległych stanowisk kierowniczych. Decyduje o zwalnianiu podległych funkcjonariuszy celnych. Decyduje o programach szkolenia i doskonalenia dla funkcjonariuszy celnych. 14

15 Poziom kwalifikacji Kwalifikacje ponadzawodowe zawodowych WIADOMOŚCI 1 * ) Zasady organizacji stanowiska pracy. Przepisy, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska naturalnego na zajmowanym stanowisku. Typowy sprzęt wyposażenia na stanowisku pracy i jego obsługa. Elementarne podstawy komunikacji społecznej. 2 Sposoby korzystania z informacji samokształcenie. Zasady współżycia społecznego. Zasady etyki zawodowej. Kodeks pracy i przepisy wykonawcze. Zasady sporządzania pism i dokumentów służbowych. Kodeks karny skarbowy i prawo dewizowe. Podstawy organizacji pracy. Kodeks pracy i przepisy wykonawcze. Praca w zespole pracowniczym. 3 Techniki komunikowania się. Techniki i technologie informacyjne. Samokształcenie podnoszenie kwalifikacji specjalistycznych. Podstawowe zagadnienia z zakresu humanizacji pracy. Organizacja stanowisk pracy i pracy zespołów pracowniczych. Kierowanie zespołami funkcjonariuszy celnych. Kształcenie ustawiczne funkcjonariuszy celnych. 4 Sposoby motywowania funkcjonariuszy celnych. Metody rozwiązywania problemów w zespołach pracowniczych. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące podczas służby. Regulacje prawne z zakresu postępowania egzekucyjnego w administracji. Zasady funkcjonowania instytucji w środowisku lokalnym i krajowym. Podstawy organizacji i zarządzania. Zarządzanie zmianą. Zarządzanie jakością. 5 Podstawy psychologii. Regulacje prawne związane z funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych. Podstawy wiedzy z zakresu finansów publicznych. Ustawa o służbie cywilnej. CECHY PSYCHOFIZYCZNE 1 * ) Ostrość słuchu. Ostrość wzroku. Sprawność fizyczna. Widzenie o zmroku. Odporność na warunki pogodowe. Zdolność pracy w szybkim tempie. 2 Zdolność współpracy w zespole. Kultura osobista. Odpowiedzialność. Odwaga. Potrzeba samodoskonalenia. Praworządność. 15

16 Poziom kwalifikacji Kwalifikacje ponadzawodowe zawodowych Łatwość wypowiadania się w mowie i piśmie. 3 Zdolność podejmowania szybkich i trafnych decyzji. Uzdolnienia organizacyjne. 4 Zdolności kierownicze Zdolność przekonywania i negocjowania. 5 Wyobraźnia i myślenie twórcze. * ) Nie zidentyfikowano w badaniach. 8. Specyfikacja kwalifikacji ogólnozawodowych, podstawowych i specjalistycznych dla zawodu UWAGA: Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów niższych. Nie zidentyfikowano. POZIOM 1 Nie zidentyfikowano. Umiejętności POZIOM 2 Kwalifikacje ogólnozawodowe Kwalifikacje podstawowe dla zawodu Przygotowuje sprzęt do poboru próbek (K-1). Stosuje przepisy Wspólnotowego Kodeksu Celnego i przepisy krajowe (K-1, K-4). Rozpoznaje towary objęte ograniczeniami lub zakazami (K-1, K-4). Przygotowuje dokumenty związane z wykonywaniem kontroli celnej (K-1, K-3, K-4). Nadaje towarom przeznaczenie celne (K-1). Rozpoznaje objęte ochroną dobra kultury (K-1, K-4). Rozpoznaje znaki towarowe (K-1, K-4). Stosuje środki ochrony osobistej (K-1, K-4). Przeprowadza rewizję celną (K-1). 16

17 Ustala tożsamość osób (K-1, K-4). Zabezpiecza dokumenty i dowody rzeczowe (K-1, K-3, K-4). Dokonuje oględzin towarów w związku z nadaniem przeznaczenia celnego (K-1). Przeprowadza rewizję celną, w tym z użyciem urządzeń technicznych (K-1, K-2). Przeszukuje osoby i pomieszczenia (K-4). Sporządza pisma i dokumenty związane z kontrolą celną (K-3). Nakłada i usuwa zamknięcia celne (K-1, K-4). Stosuje środki przymusu bezpośredniego (K-1, K-4). Przeprowadza kontrolę celną z użyciem urządzeń technicznych (K-1, K-2). Kontroluje dokumenty w obrocie pocztowym (K-1, K-4). Wiadomości Ustawa o służbie celnej i przepisy wykonawcze (K-1, K-4). Przepisy szczegółowe odnoszące się do towarów objętych ograniczeniami i zakazami (K-1, K-4). Ustawa Kodeks Karny Skarbowy i przepisy wykonawcze (K-1, K-4). Ustawa o podatku akcyzowym i przepisy wykonawcze (K-1, K-4). Ustawa o podatku od towarów i usług oraz przepisy wykonawcze (K-1, K-4). Towaroznawstwo (K-1, K-4). Wiadomości ze stosowania środków przymusu bezpośredniego, w tym stosowania pałki TONFA (K-1, K-4). Cechy psychofizyczne Refleks (K-1, K-2, K-4). Spostrzegawczość (K-1, K-2, K-3). Sprawność manualna (K-2). Dobra pamięć (K-1, K-2, K-3). Koncentracja uwagi (K-1, K-2, K-4). Podzielność uwagi (K-1, K-2, K-4). Rozumowanie logiczne (K-1, K-2, K-3). Zdolność nawiązywania kontaktów (K-4). Ciekawość (K-1, K-3, K-4). Dokładność (K-1, K-2, K-3). Gotowość do ustawicznego uczenia się (K-1, K-4). Komunikatywność (K-1, K-4). Odporność emocjonalna i zrównoważenie (K-1, K-4). Rzetelność i sumienność (K-1, K-3, K-4). Szacunek dla godności człowieka (K-1, K-4). Tolerancja (K-1, K-4). Uczciwość (K-1, K-2, K-4). Zaangażowanie (K-1, K-4). 17

18 Umiejętności Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu Pozyskuje i interpretuje informacje związane z wykonywaniem kontroli celnej (K-1, K-4). Identyfikuje towar pod kątem cech charakterystycznych oraz sposobu oznakowania (K-1, K-4). Obsługuje i korzysta z komputerowych baz danych (K-1, K-3, K-4). Wiadomości Instrukcje w sprawie poboru próbek (K-1). Wiadomości z zakresu komputerowych baz danych (K-1, K-3, K-4). Cechy psychofizyczne Systematyczność (K-1, K-3). Nie zidentyfikowano. POZIOM 3 Kwalifikacje ogólnozawodowe Umiejętności Kwalifikacje podstawowe dla zawodu Korzysta z celnych systemów informatycznych (K-1, K-3, K-4). Ocenia ryzyko zawodowe związane z czynnością kontrolną (K-1, K-2). Nadzoruje czynności związane z niszczeniem, przechowywaniem i produkcją towarów objętych szczególnym nadzorem podatkowym (K-3, K-4). Dokonuje poboru opłaty paliwowej (K-1). Współdziała przy realizacji Wspólnej Polityki Rolnej (K-1, K-4). Kontroluje przestrzeganie legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców (K-1, K-4). Wiadomości Wiadomości z zakresu nadzorowania prowadzonych czynności kontrolnych (K-1, K-2). 18

19 Wiadomości z zakresu szczególnego nadzoru podatkowego (K-1, K-2, K-4). Ustawa o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach oraz przepisy wykonawcze (K-1, K-4). Wiadomości z zakresu poboru opłaty paliwowej (K-1, K-2, K-4). Wiadomości z zakresu Wspólnej Polityki Rolnej (K-1, K-2, K-4). Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz rozporządzenia wykonawcze (K-1, K-4). Cechy psychofizyczne Czujność (K-1, K-4). Zdolność analizowania sytuacji i podejmowania ryzyka (K-1, K-4). Samodzielność (K-4). Samokontrola (K-3, K-4). Umiejętności Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu Aktualizuje dane dotyczące prowadzonej kontroli celnej (K-1, K-4). Kontroluje dokumenty i dane handlowe, w tym także sporządzane z zastosowaniem technik elektronicznego przetwarzania danych (K-1, K-4). Przeprowadza urzędowe sprawdzenie zakładów produkujących towary objęte szczególnym nadzorem podatkowym (K-1, K-4). Dopuszcza do eksploatacji i użytkowania automaty i urządzenia do gier losowych (K-1, K-2). Przeprowadza kontrolę autoryzacyjną zakładów i kontrolę weryfikacyjną towarów objętych Wspólną Polityką Rolną (K-1, K-2). Wiadomości Wiadomości z zakresu regulacji prawnych dotyczących wykonywania szczególnego nadzoru podatkowego w zakresie urządzania gier (K-1, K-2). Cechy psychofizyczne Zdolności analityczne (K-1, K-4). Zdolność pracy indywidualnej (K-1, K-2, K-3). Asertywność (K-4). Odporność na działanie pod presją czasu (K-2, K-4). Operatywność i skuteczność (K-1, K-4). 19

20 Nie zidentyfikowano. POZIOM 4 Kwalifikacje ogólnozawodowe Umiejętności Kwalifikacje podstawowe dla zawodu Nadzoruje i kontroluje pełnienie służby przez podległych funkcjonariuszy celnych i pracowników (K-1, K-3, K-4). Nadzoruje przestrzeganie zasad etyki zawodowej (K-1, K-3, K-4). Wiadomości Ustawa o statystyce publicznej (K-1, K-3). Ustawa o ochronie informacji niejawnych (K-1, K-4). Cechy psychofizyczne Cierpliwość (K-1, K-2, K-3). Odpowiedzialność za innych (K-4). Umiejętności Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu Zbiera i wykorzystuje informacje w celu wykonywania ustawowych zadań (K-1, K-4). Ustala zakresy czynności podległych funkcjonariuszy (K-1, K-2, K-3). Motywuje podległych funkcjonariuszy (K-4). Dokonuje oceny wykonanych czynności służbowych (K-1, K-2, K-3). W zakresie posiadanych kompetencji nagradza i stosuje sankcje karne w odniesieniu do podległych funkcjonariuszy (K-1, K-3, K-4). Rozwiązuje problemy w prowadzonych sprawach (K-1, K-2, K-3). Sprawuje nadzór nad podległymi funkcjonariuszami (K-1, K-3, K-4). Kontrola dyscypliny służby (K-1, K-2). Sporządza protokoły i przekazuje właściwym organom (K-2, K-4). Zasięga opinii biegłych (K-1, K-4). Rozwiązuje problemy na stanowiskach pracy (K-1, K-4). 20

21 Wiadomości Sposoby kontroli, oceny i motywowania podległych funkcjonariuszy celnych i pracowników (K-1, K-3, K-4). Cechy psychofizyczne Kreatywność, pomysłowość (K-1, K-4). Wytrwałość (K-1, K-2, K-3). Nie zidentyfikowano. POZIOM 5 Kwalifikacje ogólnozawodowe Umiejętności Kwalifikacje podstawowe dla zawodu Analizuje i ocenia zachodzące zmiany w służbie celnej (K-1, K-3, K-4). Planowanie działań podległych zespołów kontrolnych (K-1, K-3, K-4). Wiadomości Wybrane zagadnienia prawa konstytucyjnego (K-1, K-4). Sytuacja gospodarcza, społeczna i polityczna Polski i UE (K-4). Cechy psychofizyczne Inicjatywność (K-2, K-4). Umiejętności Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu Analizuje i interpretuje informacje oraz wyciąga wnioski (K-1, K-3, K-4). Prowadzi korespondencję z partnerami z krajów członkowskich i spoza UE (K-1, K-4). Gospodaruje pozyskanymi funduszami unijnymi (K-2, K-4). 21

22 Wiadomości Zasady funkcjonowania Unii Europejskiej aspekty społeczne, gospodarcze i prawne (K-1, K-4). Procesy integracyjne w Unii Europejskiej (K-1, K-4). Zasady współpracy z krajami członkowskimi i spoza UE (K-4). Fundusze Unii Europejskiej cele, priorytety, zasady finansowania, dokumentacja (K-1, K-2, K-4). Cechy psychofizyczne Elastyczność i otwartość na zmiany (K-1, K-4). 22