Tygodnik Prawa Gospodarczego

Transkrypt

1 gazetaprawna.pl nr 152 (2022) WTOREK, 7 sierpnia 2007 Tygodnik Prawa Gospodarczego OA P R O C E D U R Y K O N T R A K T Y O R Z E C Z N I C T W Przewodnik Nowe zasady odpowiedzialności firm ubezpieczeniowych 10 sierpnia wchodzą w życie znowelizowane przepisy kodeksu cywilnego, które wprowadzają istotne zmiany w umowie ubezpieczenia. Dzięki nim klient firmy ubezpieczeniowej będzie mógł zaoszczędzić na opłatach, szybciej uzyska odszkodowanie. Zlikwidowano też lukę pozwalającą na pozbawienie poszkodowanych wypłaty z polisy odpowiedzialności cywilnej sprawcy. strony A5 A8 OPINIA Wspólny rachunek bankowy dla przedsiębiorców strona A2 GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH WYJAŚNIA Kiedy można przekazać dane osobowe dłużnika strona A2 PORADNIA Skutki podwyższenia kapitału zakładowego dla akcjonariusza; Uprawnienia zarządu spółki wynikające ze statutu; Wymiana dokumentu akcji; Uprawnienia wynikające ze świadectw użytkowych; Przewóz towarów przez granice PROBLEM PRAWNY Przelew wierzytelności nie zwalnia poręczyciela z długu PRAWO CYWILNE Poszkodowany w wypadku zażąda odszkodowania nawet po 40 latach MAŁY PRZEDSIĘBIORCA Obowiązki rozliczeniowe osoby rozpoczynającej działalność gospodarczą ORZECZNICTWO SĄDÓW APELACYJNYCH Prawo agenta do świadczenia wyrównawczego; Strona nie może powoływać się na pozorność umowy strona A3 strona A4 strona A9 strona A10 strona A11 ORZECZNICTWO ETS Przywództwo kartelu a wysokość grzywien; Ograniczenia swobody taryfowej przewoźników strona A12 i 11 PRAKTYCZNYCH PORAD Na jakie zmiany dotyczące umów ubezpieczenia powinni zwrócić uwagę przedsiębiorcy MARCIN KRAJEWSKI, Kancelaria Maciesowicz&Krajewski strona A6 Jak będzie się kształtowała odpowiedzialność ubezpieczyciela po wejściu w życie nowych przepisów PAWEŁ SUKIENNIK, PS Consult, strona A7 Jak prowadzić umowy grupowe według nowych przepisów BEATA BALAS-NOSZCZYK, partner w Kancelarii Lovells strona A8 Co należy zrobić, by przerwać bieg przedawnienia ROBERT ZEGADŁO, sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, sekretarz Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego strona A9 Za tydzień w Tygodniku Prawa Gospodarczego Czego należy wymagać od pełnomocnika prowadzącego sprawę przed sądem

2 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 152 A2 komentarze - opinie WAŻNE DATY 4 SIERPNIA 2007 R. ENERGETYKA Weszła w życie ustawa 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz.U. nr 130, poz. 905), z wyjątkiem art. 24, art. 30, art. 45 i art. 46, które zaczną obowiązywać 1 stycznia 2008 r. Kontrakty długoterminowe podpisywane przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne z elektrowniami i elektrociepłowniami w połowie lat 90. blokowały na wiele lat rynek energii elektrycznej. Teraz zmienią się zasady pokrywania kosztów powstałych u wytwórców energii w związku z przedterminowym rozwiązaniem długoterminowych umów sprzedaży. Powstaną tzw. koszty osierocone, którymi są wydatki wytwórcy niepokryte przychodami uzyskanymi ze sprzedaży, wynikające z nakładów poniesionych do 1 maja 2004 r. na majątek związany z wytwarzaniem energii elektrycznej. Więcej Prawo Gospodarcze Za rozwiązanie kontraktów długoterminowych najmniejsi odbiorcy zapłacą więcej GP nr 111/07 CŁA Weszło w życie rozporządzenie ministra finansów z 29 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymogów, jakie powinno spełniać zgłoszenie celne (Dz.U. nr 130, poz. 907) Zgłoszenia celnego o objęcie procedurą dopuszczenia do obrotu czasopism książek można dokonać na dokumencie SAD w miesięcznych okresach rozliczeniowych, w terminie do piątego dnia miesiąca następnego za miesiąc poprzedni, na podstawie wykazów rejestracyjnych prowadzonych w uzgodnieniu z naczelnikiem urzędu celnego. Zgłoszenie celne powinno zawierać elementy kalkulacyjne z daty przyjęcia zgłoszenia celnego. Jeżeli przedmiotem przywozu na obszar celny Wspólnoty jest więcej niż jeden samochód lub jedno nadwozie czy podwozie, każdy z tych towarów trzeba zgłosić w oddzielnych pozycjach dokumentu SAD. Zgłoszenie może być ustne m.in. gdy dotyczy kontenerów, palet, opakowań wielokrotnego użytku, zwierząt domowych towarzyszących podróżnemu, psów i koni policyjnych albo psów do poszukiwań czy psów przewodników, sprzętu lub zwierząt do przeprowadzania akcji ratunkowych czy w celu wypasu. Weszło w życie rozporządzenie ministra finansów z 13 lipca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie urzędów celnych, w których są dokonywane czynności przewidziane przepisami prawa celnego w zależności od rodzaju towarów lub procedur celnych, którymi mogą być obejmowane towary (Dz.U. nr 130, poz. 908) Określono m.in. wykaz urzędów celnych właściwych dla tranzytu wspólnotowego ropy naftowej i gazu realizowanego za pomocą stałych urządzeń przesyłowych. Oddział Celny w Czeremsze ma obsługiwać tranzyt wspólnotowy ropy naftowej na trasach Adamowo Port Północny i Adamowo Szwedt w Niemczech. Oddział Celny Port Północny w Gdańsku ma obsługiwać tranzyt wspólnotowy ropy na trasie Port Północny Szwedt w Niemczech. Do czwartego Oddziału Celnego w Warszawie ma należeć procedura tranzytu wspólnotowego gazu. Weszło w życie rozporządzenie ministra finansów z 13 lipca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie właściwości miejscowej organów celnych (Dz.U. nr 130, poz. 909) 7 SIERPNIA 2007 R. INSTRUMENTY FINANSOWE Wchodzi w życie rozporządzenie ministra finansów z 6 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać memorandum informacyjne, o którym mowa w art. 39 ust. 1 oraz art. 42 ust. 1 ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. nr 132, poz. 916) WETERYNARIA Wchodzi w życie rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 3 lipca 2007 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania opłat związanych z identyfikacją i rejestracją konia, wydawaniem i doręczaniem paszportu konia lub jego duplikatu i opłat za czynności związane z wydawaniem i doręczaniem paszportów bydła lub ich duplikatów (Dz.U. nr 132, poz. 917) DYŻUR EKSPERTA wtorek (7 sierpnia) Ubezpieczenia gospodarcze po zmianach Porad na ten temat będzie udzielała ANNA DOBACZEWSKA, radca prawny z Kancelarii Prawnej BSO Prawo & Podatki DZWOŃ w godz pod nr tel. (0-22) OPINIA Szansa na wspólny rachunek bankowy dla przedsiębiorców Spółki z jednej grupy kapitałowej lub osoby prawne inne niż jednostki samorządu terytorialnego będą mogły posiadać wspólny rachunek bankowy. Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad projektem zmian do kodeksu cywilnego, w którym znajdą się te rozwiązania. Projekt, nad którym pracuje Ministerstwo Sprawiedliwości, zawiera nie tylko zmiany w kodeksie cywilnym, ale także w innych ustawach przede wszystkim w Prawie bankowym, w którym uchylone mają być przepisy dotyczące rachunków wspólnych. W zamian za to w kodeksie cywilnym pojawią się artykuły regulujące w ogólny sposób całokształt stosunków prawnych wynikających z instytucji rachunku bankowego wspólnego. Najistotniejszą zmianą jest wprowadzenie całkowitej dowolności co do podmiotów uprawnionych do zakładania rachunków wspólnych. Oznacza to pełną swobodę łączenia w formę rachunku wspólnego rozliczeń finansowych zarówno osób fizycznych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, jak i osób prawnych. Co do zasady, pozostałe cechy charakteryzujące rachunek wspólny pozostaną bez zmian. Każdy ze współposiadaczy będzie mógł dysponować środkami zgromadzonymi na rachunku oraz wypowiedzieć zwartą umowę. Umowa rachunku wspólnego wygaśnie wraz ze śmiercią osoby fizycznej lub likwidacją osoby prawnej. Nowością będzie wyraźnie zawarte w kodeksie cywilnym domniemanie równości udziałów współposiadaczy w wierzytelności wynikającej z rachunku wspólnego. Podstawowym celem gospodarczym, dla realizacji którego planowana jest ta nowelizacja, jest stworzenie jasnej podstawy prawnej oraz rozwój i upowszechnienie w Polsce instytucji tzw. cash poolingu. Cash pooling jest szeroko stosowaną w wielu krajach PROBLEM Moi kontrahenci zalegają z płatnościami za dostarczony towar. Chciałbym zlecić firmie windykacyjnej odzyskanie należności. Czy mogę przekazać jej dane osobowe dłużników? GIODO WYJAŚNIA Udostępnianie danych osobowych jest dopuszczalne, jeśli jest niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą. Ze względu na to, że za prawnie usprawiedliwiony cel uważa się dochodzenie roszczeń z tytułu prowadzonej przez administratora danych działalności gospodarczej, przetwarzanie danych w takim przypadku jest prawnie dopuszczalne. Administratorem danych jest techniką bilansowania sald na rachunkach powiązanych ze sobą kapitałowo podmiotów, w celu osiągnięcia korzyści skali z posiadanego przez grupę kapitału oraz ograniczenia kosztów jego zewnętrznego pozyskiwania. Cash pooling lub innymi słowy koncentracja sald, polega na takim ulokowaniu przez bank nadwyżek występujących w ramach grupy na rachunkach podmiotów powiązanych, aby pokryć ewentualne salda debetowe na innych rachunkach podmiotów należących do tej samej grupy, oraz jak najkorzystniej ulokować globalne wolne środki. Dzienna kompensacja sald oraz lokowanie środków odbywa się za pośrednictwem tzw. pool leadera, którego rolę sprawuje bank prowadzący rachunki członków grupy. W obecnym stanie prawnym istnieje wiele wątpliwości, dotyczących bankowej kompensacji sald. Banki, zgodnie z życzeniami klientów, w celu oferowania tej usługi wykorzystują rozmaite techniki, począwszy od tzw. notional cash pooling, polegającego na braku fizycznego transferu środków między rachunkami uczestników umowy cash poolingu, poprzez tzw. zero-balancing cash pooling oraz near-zero-balancing cash pooling, związanych z dokonywaniem realnych transferów środków pieniężnych między rachunkami uczestniczących spółek. Wszystkie ze stosowanych obecnie w praktyce rozwiązań mają na celu, przy zachowaniu korzyści finansowych, uniknięcie pojawiających się ryzyk IRENEUSZ prawnych, w tym przede wszystkim ryzyka podatkowego, związanego z możliwością potraktowania tego rodzaju umowy jako umowy pożyczki pomiędzy podmiotami grupy. Po wprowadzeniu w życie projektowanych zmian, podmioty korzystające z dotychczasowych konstrukcji cash poolingu będą prawdopodobnie zainteresowane otwieraniem rachunków wspólnych, których posiadanie umożliwi im dokonywanie bezpiecznych podatkowo przelewów, np. między odrębnym rachunkiem osobistym a rachunkiem, którego dany podmiot jest współposiadaczem, optymalizując w ten sposób swoją działalność finansową. STOLARSKI radca prawny, partner w kancelarii Baker & McKenzie Gruszczyński i Wspólnicy GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH WYJAŚNIA Kiedy można przekazać dane osobowe dłużnika Firmy windykacyjne mogą otrzymywać dane osobowe dłużników nawet bez ich zgody. Wierzyciele muszą jednak pamiętać, by nie przekazywać informacji zbędnych do wyegzekwowania należności i naruszających prywatność dłużnika. organ, jednostka organizacyjna, podmiot lub osoba (o których mowa w art. 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych), w których dyspozycji dane te się znajdują i który posiada wobec nich władztwo decyzyjne. W kontekście legalności udostępniania danych osobowych podmiotom trudniącym się windykacją należności należy również zwrócić uwagę na przepisy odnoszące się do cesji wierzytelności. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Jednocześnie jednak z art pkt 5 kodeksu cywilnego wynika, iż w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta. Istotny w tym przedmiocie, rozstrzygający wątpliwości dotyczące legalności przetwarzania danych w związku z cesją wierzytelności, jest wyrok NSA z 6 czerwca 2005 r. (sygn. akt I OPS 2/2005). Wynika z niego, że można przekazywać firmom windykacyjnym dane dłużników bez ich zgody, ale trzeba wyważać między ochroną ich praw i wolności obywatelskich oraz prywatności a interesami wierzycieli. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.). Adam Makosz

3 nr 152 poradnia T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O A3 Czy spółka powinna wypłacić pieniądze Spółka, której jestem akcjonariuszem, planuje podwyższenie kapitału zakładowego z własnych środków. Poinformowano mnie, że w związku z tym otrzymam nowe akcje. Wolałbym otrzymać pieniądze. Czy spółka powinna uwzględnić moje oczekiwania? W przypadku podwyższenia kapitału zakładowego ze środków własnych spółki akcjonariusze nie Nie mogą domagać się wypłacenia im w miejsce wydania nowych akcji kwot odpowiadających ich wartości. Nie zawsze akcjonariusze muszą pokrywać wartości nowo wyemitowanych akcji, żeby było możliwe podwyższenie kapitału zakładowego. Można bowiem zwiększyć jego wartość także poprzez przeniesienie części kapitału zapasowego lub kapitałów rezerwowych. Aby do tego doszło, spółka musi dysponować środkami zgromadzonymi w ramach kapitału zapasowego lub rezerwowego. Środki przeznaczane na podwyższenie kapitału zakładowego powinny być pomniejszone o wartość akcji własnych i poniesione straty. Poza tym muszą być spełnione jeszcze inne warunki. Jeden z nich dotyczy sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, które musi wykazywać zysk i powinno być zatwierdzone przez walne zgromadzenie. Istotne jest, by opinia biegłego rewidenta o tym sprawozdaniu nie zawierała poważnych zastrzeżeń dotyczących sytuacji finansowej spółki. Jeżeli ostatnie sprawozdanie finansowe zostało sporządzone na dzień bilansowy przypadający co najmniej na sześć miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, na którym przewiduje się powzięcie takiej uchwały, biegły rewident spółki wybrany do badania sprawozdania finansowego spółki albo inny biegły rewident wybrany przez radę nadzorczą bada nowy bilans i rachunek zysków i strat wraz z informacją dodatkową, które powinny być przedstawione na tym zgromadzeniu. Art. 442 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz ze zm.). PISALIŚMY O TYM Sposoby podwyższenia kapitału spółki Gazeta Prawna 92/2007 Czy potrzebna jest dodatkowa zgoda W statucie spółki mamy zapis upoważniający zarząd do podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego. Jeden ze wspólników, który przystąpił do spółki pół roku temu, twierdzi, że nie zgadza się z takim rozwiązaniem i nie wyraża na to zgody. Czy taki akcjonariusz może zawetować ten sposób podwyższenia kapitału zakładowego? Oprócz zgody na brzmienie statutu nie mamy na piśmie jego dodatkowego oświadczenia w tej sprawie. Akcjonariusze przystępujący do spółki wyrażają zgodę na brzmienie jej statutu, a więc także na kapitał docelowy i wynikające stąd konsekwencje Nie dla ich uprawnień. Dzięki jego istnieniu spółka akcyjna może pozyskać dodatkowy kapitał stosując uproszczone procedury. Polega to na upoważnieniu zarządu do przeprowadzenia emisji nowych akcji bez konieczności podejmowania uchwały przez walne zgromadzenie. W ten sposób zarząd ma dużą swobodę, a uprawnienia akcjonariuszy są ograniczone. Z tego powodu w przepisach RAFAŁ MALISZEWSKI ekspert z Kancelarii Prawnej Rakowski i Wspólnicy ZOFIA KALICKA ekspert z Kancelarii Prawnej Zubrzycki i Wspólnicy przewidziano warunki dotyczące stosowania tego trybu podwyższania kapitału zakładowego. Statut może bowiem upoważnić zarząd na okres nie dłuższy niż trzy lata do podwyższenia kapitału zakładowego na określonych w przepisach zasadach. Upoważnienie może być przedłużone na kolejne okresy, nie dłuższe jednak niż trzy lata. Udzielenie upoważnienia wymaga zmiany statutu. Zarząd może wykonać przyznane mu uprawnienia przez dokonanie jednego albo kilku kolejnych podwyższeń kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego. Jego wysokość nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowego na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi. Dopuszczenie, aby już statut założycielski uprawniał zarząd do podwyższania kapitału zakładowego spółki, jest równoznaczne z przyjęciem, że stosowne upoważnienie jest udzielane zarządowi w praktyce nie przez walne zgromadzenie, ale prze osoby podpisujące statut, czyli założycieli spółki, którzy nie muszą być jej akcjonariuszami. W przypadku wprowadzenia instytucji kapitału docelowego do statutu spółki w drodze jego zmiany, walne zgromadzenie akcjonariuszy, jako organ co do zasady wyłącznie uprawniony do podwyższania kapitału zakładowego, musi podjąć decyzję o przekazaniu tej kompetencji zarządowi, co następuje w trybie uchwały zmieniającej statut. Art. 444 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz ze zm.). PISALIŚMY O TYM Jakie modele spółek mogą funkcjonować w praktyce Gazeta Prawna 62/2007 Czy spółka poniesie koszty wymiany W związku z podwyższeniem kapitału zakładowego zwiększyła się wartość nominalna akcji. Zarząd spółki wezwał mnie do wymiany akcji na nowe. Czy w takiej sytuacji nie będę musiał płacić za tę wymianę? Tak W takiej sytuacji koszty unieważnienia akcji i wydania nowego dokumentu ponosi spółka podwyższające kapitał zakładowy. Zarząd powinien wezwać akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji w celu ich aktualizacji lub wymiany nie później niż w terminie miesiąca od dnia zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego. Jeżeli treść dokumentu akcji stała się nieaktualna wskutek zmiany stosunków prawnych, w szczególności w przypadku zmiany wartości nominalnej albo połączenia akcji, spółka może wezwać akcjonariusza (w drodze ogłoszenia lub listu poleconego) do złożenia dokumentu akcji w spółce w celu zmiany jego treści dokumentu lub wymiany, z zagrożeniem unieważnienia dokumentu akcji. Termin do złożenia dokumentu akcji nie może być krótszy niż dwa tygodnie od dnia ogłoszenia wezwania albo doręczenia listu poleconego. W miejsce unieważnionego wydaje się nowy dokument akcji. Zarząd ogłasza wykaz unieważnionych dokumentów akcji w terminie czterech tygodni od dnia powzięcia uchwały w tej sprawie. Art. 358, art. 443 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz ze zm.). PISALIŚMY O TYM Jakie prawa przysługują akcjonariuszom Gazeta Prawna 30/2006 ANDRZEJ KOWALCZYK ekspert z Kancelarii Prawnej Wiśniewski i Wspólnicy Czy spółka powinna wypłacić dywidendę Miałem akcje pewnej spółki, które zostały umorzone. W związku z tym otrzymałem świadectwa użytkowe. Czy nadal jestem uprawniony do otrzymania dywidendy wypłacanej z zysku wypracowanego przez spółkę? Tak Osoby uprawnione ze świadectw użytkowych mają prawo tak jak akcjonariusze do udziału w dywidendzie. Świadectwa użytkowe to papiery wartościowe pełniące funkcję wynagrodzenia na rzecz osób, których akcje zostały umorzone. Spółka może emitować świadectwa użytkowe wyłącznie w związku z umorzeniem akcji. Inkorporowane w świadectwach użytkowych prawa majątkowe nie są prawami udziałowymi. Stanowią natomiast rodzaj wierzytelności związanych ze stosunkiem spółki, określanych w kodeksie spółek handlowych mianem tytułów uczestnictwa w zysku lub podziale majątku spółki. Statut może przewidywać, że w zamian za akcje umorzone spółka wydaje świadectwa użytkowe bez określonej wartości nominalnej (mogą być imienne lub na okaziciela). Jeżeli statut nie stanowi inaczej, świadectwa użytkowe uczestniczą na równi z akcjami w dywidendzie oraz w nadwyżce majątku spółki, pozostałej po pokryciu wartości nominalnej akcji. Osoba uprawniona ze świadectwa użytkowego nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania związane z umorzoną akcją i nie przysługują jej żadne prawa udziałowe, z wyjątkiem uprawnień do dywidendy. Art. 361 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz ze zm.). PISALIŚMY O TYM Podział zysku spółki kapitałowej Gazeta Prawna 107/2007 Czy wystarczy karnet ATA Nasze przedsiębiorstwo zamierza wysłać swoich przedstawicieli na targi do Szwajcarii. Muszą zabrać ze sobą towary będące przedmiotem naszej produkcji, by je tam zaprezentować. Wolelibyśmy uniknąć czasochłonnych formalności przy przekraczaniu granicy. Czy w przypadku, gdy załatwimy karnet ATA, będzie można przewieźć towary bez potrzeby składania kaucji czy też depozytów na granicy? Aby sprawnie przewieźć towary do Szwajcarii w związku z uczestnictwem w targach, warto załatwić karnet ATA. Jest to dokument celny służący do Tak dokonywania odprawy czasowej. Przedsiębiorcy przewożący towary czy też próbki handlowe na targi lub wystawy mogą z niego korzystać i dzięki temu szybko i sprawniej przekraczać granice. W ten sposób mogą uniknąć formalności celnych mających związek z koniecznością składania kaucji lub depozytów na granicach. Karnet ATA okazuje się w urzędach celnych na przekraczanych granicach. Posiadanie tego karnetu nie zwalnia jednak z obowiązku przestrzegania prawa kraju importu. W przypadku wystąpienia uchybień przy odprawie celnej osoba posługująca się nim ponosi za nie pełną odpowiedzialność. W sytuacji gdy przewiezione towary zostaną za granicą, trzeba zapłacić wymagane cła i podatki. Tego typu karnet ATA jest ważny dwanaście miesięcy. W tym czasie może być wykorzystywany wielokrotnie. Ale i tak należy przestrzegać terminu powrotnego przywozu, który jest wyznaczany przez urząd celny. Niezachowanie go spowoduje obowiązek zapłacenia opłat celnych. TERESA TARCZYŃSKA ekspert z Kancelarii Prawnej Kaszyński i Wspólnicy KRZYSZTOF BRAMORSKI radca prawny z Kancelarii Prawnej BSO Prawo&Podatki Konwencja celna z 6 grudnia 1961 r. w sprawie karnetu ATA dla odprawy warunkowej towarów (Dz.U. z 1969 r. nr 30, poz. 242 ze zm.). Notowała MONIKA BURZYŃSKA PISALIŚMY O TYM Procedury celne Gazeta Prawna 26/2005

4 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 152 A4 interwencje WARTO PRZECZYTAĆ Własność lokali komentarz Autorzy Ryszard Strzelczyk Aleksander Turlej Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2007 Książka o odrębnej własności lokalu, jej ustanawianiu, prawach i obowiązkach właścicieli. Książka dla właścicieli lokali, zarządców nieruchomości. Dlaczego warto ją mieć? Bo mowa w niej o sprawach, które dotyczą coraz większej grupy ludzi. Instytucja odrębnej własności lokalu doczekała się samodzielnej regulacji w ustawie o własności lokali z 1994 roku. W publikacji przypomniano jej rozwój jej funkcjonowanie przed 1934 rokiem, po II wojnie światowej, pod rządami kodeksu cywilnego w latach , wreszcie na początku gospodarki rynkowej i obecnie. Komentarz nie skupia się jednak na historii. Przede wszystkim zawiera on wyjaśnienia przepisów ustawy o własności lokali począwszy od omówienia zasad ustanawiania odrębnej własności, przez prawa i obowiązki właścicieli, po zarząd nieruchomością wspólną. To cenna pozycja na rynku wydawniczym powinna ułatwić podejmowanie trudnych decyzji, np. związanych z przyjmowaniem istotnych decyzji przez wspólnoty mieszkaniowe, z czym jak wiadomo jest niemało problemów. Komentarz do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Autor Katarzyna Gonera Wydawnictwo LexisNexis Warszawa 2007 Książka o obecnych zasadach wnoszenia opłat sądowych, a także zwolnienia od nich. Książka dla każdego. Dlaczego warto ją mieć? Jest to już drugie wydanie komentarza do tej ustawy Wydawnictwa LexisNexis. W tym wydaniu uwzględniono dotychczasowe nowelizacje ustawy, publikacja obejmuje stan prawny na maj 2007 r. Przedstawiono w niej także najważniejsze orzeczenia Sądu Najwyższego, głównie stanowiące odpowiedzi na pytania skierowane do SN przez sądy powszechne do kwietnia 2007 r. To szczególnie cenne dla czytelników, ponieważ obecna ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych weszła w życie w marcu 2006 r., a zatem obowiązuje stosunkowo krótko. Wprowadziła ona wiele nowych rozwiązań, nieznanych poprzedniej, wielokrotnie nowelizowanej i stosowanej przez prawie 40 lat, ustawie. Z tej książki czytelnik dowie się, ile wynoszą opłaty w procesie, w postępowaniu nieprocesowym, zabezpieczającym, egzekucyjnym, upadłościowym i naprawczym. Pozna też zasady ich zwrotu, umarzania, odraczania czy rozkładania na raty należności sądowych, a także, jakie dodatkowe wydatki wiążą się z rozpatrywaniem różnego rodzaju spraw. Kodeks postępowania cywilnego Komentarz, tom III Autor Kazimierz Piasecki Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2007 Książka o regulacjach dotyczących międzynarodowego postępowania cywilnego. Książka dla każdego, kto interesuje się prawem międzynarodowym, a także dla przedsiębiorców działających na rynkach zagranicznych lub z nimi współpracujących. Dlaczego warto ją mieć? To szczególnie cenny komentarz. Dotyczy międzynarodowego postępowania cywilnego i aktów prawnych Unii Europejskiej regulujących to postępowanie. Przedsiębiorcy takiej wiedzy potrzebują i to nie tylko ci, którzy sami działają na rynkach zagranicznych, ale także ci, którzy tylko współpracują z firmami spoza Polski. Komentarz odnosi się m.in. do sądownictwa polubownego, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych, postępowania upadłościowego, pomocy prawnej i sądowej w prawie Unii Europejskiej czy europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych. Jest to obszerny komentarz (wydany w serii wydawniczej Duże Komentarze Becka), w którym przywołano także istotne orzeczenia w sprawach spornych i poglądy doktryny, a także wskazano literaturę wzbogacającą wiedzę z dziedziny, której dotyczy ta publikacja. Przygotowała IWONA JACKOWSKA PROBLEM PRAWNY Przelew wierzytelności nie zwalnia poręczyciela z długu Przedsiębiorca poręczył kredyt zaciągnięty w banku przez spółkę z o.o. Bank i spółka z o.o. zawarli umowę przelewu wierzytelności, w której spółka przelała na bank wierzytelność wobec swego dłużnika spółdzielni mieszkaniowej do wysokości zadłużenia w banku. Strony zastrzegły, że jeśli dług zostanie spłacony w terminie, przelew straci moc, a cedent stanie się z powrotem uprawniony do wierzytelności. Ponieważ po dokonaniu przelewu spółka nie dokonywała spłat, bank uzyskał tytuł wykonawczy obejmujący niespłacony kredyt i na jego podstawie wszczął egzekucję. Czy poręczyciel może podnieść zarzut, że umowa przelewu spowodowała wygaśnięcie długu kredytowego i uchylić się od odpowiedzialności? CO STANOWI PRAWO Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał (art. 876 par.1 kodeksu cywilnego). O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga zakres zobowiązania dłużnika. W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny (art. 881 k.c.). Z chwilą gdy dług główny staje się wymagalny, wierzyciel może według swego wyboru żądać całości lub części świadczenia od dłużnika głównego i poręczyciela łącznie lub od każdego z nich z osobna, przy czym aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela obaj dłużnicy pozostają zobowiązani (art. 366 k.c.). Zgodnie z art. 510 par. 1 k.c. przelew (cesja) jest przeniesieniem wierzytelności przez wierzyciela na W świetle postanowień art. 510 kodeksu cywilnego oraz art. 101 prawa bankowego dopuszczalne jest zawarcie umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu bankowego. Umowa taka, o ile strony nie postanowiły inaczej, wywołuje skutek rozporządzający i przenosi wierzytelność na bank (cesjonariusza). Strony powinny zawrzeć w niej postanowienie o powrotnym przejściu wierzytelności na cedenta po spłacie przez niego kredytu. Zastrzeżenie to może przybrać postać warunku rozwiązującego, którego spełnienie powoduje z mocy prawa przejście wierzytelności z powrotem na zbywcę. Mogą też zawrzeć, charakterystyczne dla tego rodzaju przelewu, zobowiązanie się cesjonariusza do korzystania z wierzytelności w sposób ograniczony celem przelewu zabezpieczeniem wierzytelności. W sprawie podstawowe znaczenie ma rozstrzygnięcie kwestii, czy umowa przelewu między spółką z o.o. a bankiem nastąpiła w celu zabezpieczenia niespłaconego przez spółkę kredytu, czy też w celu spłaty kredytu i w konsekwencji wygaśnięcia długu. Innymi słowy, czy był to przelew na spłatę zaciągniętego kredytu (art. 510 par. 1 k.c. w zw. z art. 453 k.c.), czy też przelew na zabezpieczenie jego spłaty (art. 510 par. 1 k.c. w zw. z art. 101 ustawy Prawo bankowe). Należy stwierdzić, że była to umowa przelewu na zabezpieczenie i nie spowodowała ona wygaśnięcia długu kredytowego, którego poręczycielem był przedsiębiorca. Treść umowy zawierała bowiem istotne elementy umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu, choć w nazwie nie odwołuje się wprost do takiego charakteru umowy. Nie ma to jednak żadnego znaczenia, bowiem wola stron została wyrażona dostatecznie jasno w samej treści umowy. Wolą stron umowy było dokonanie przelewu wierzytelności na zabezpieczenie niespłaconego kredytu O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ PIOTR TROCHA aplikant sądowy przy Sądzie Okręgowym w Warszawie osobę trzecią, przy czym umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności wywołuje skutek rozporządzający i przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że ustawa stanowi inaczej lub strony inaczej postanowiły. Zabezpieczenie wierzytelności banku może być dokonane w drodze przeniesienia na bank przez dłużnika lub osobę trzecią, do czasu spłaty zadłużenia wraz z należnymi odsetkami i prowizją, prawa własności rzeczy ruchomej lub papierów wartościowych (art. 101 ust. 1 prawa bankowego). Cesja na zabezpieczenie spłaty wierzytelności banku także wywołuje skutek rozporządzający, przenosząc wierzytelność na bank. Ma ona jednak na celu nie spłatę zadłużenia, lecz zabezpieczenie jego spłaty (wyrok SN z 8 marca 2005 r., IV CK 628/04). (causa cavendi), a nie przelewu na jego spłatę. Ten cel ujawnia się przez wskazanie w umowie, że po spłacie kredytu wierzytelność stanie się z powrotem własnością cedenta. Wystarczające w takim wypadku było zastrzeżenie w umowie przelewu tzw. cesji zwrotnej pod warunkiem rozwiązującym. Cedowana wierzytelność powróciłaby z mocy samego prawa do majątku cedenta z chwilą spłaty w terminie zabezpieczonego długu (art. 101 par. 1 prawa bankowego). Należy wskazać także, że bank zobowiązał się, iż będzie korzystał z przelanej wierzytelności w sposób wyznaczony celem przelewu, którym jest zabezpieczenie spłaty kredytu. Nawet jeżeli bank dysponowałby wierzytelnością w inny sposób (niekorzystny dla cedenta), to może rodzić to jedynie roszczenie odszkodowawcze. Nie ma natomiast wpływu na skuteczność dokonanego przelewu na zabezpieczenie. Prawidłowa jest zatem kwalifikacja prawna tej umowy jako umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu bankowego, jak również stwierdzenie, iż umowa miała podwójny skutek: zobowiązująco-rozporządzający i przeniosła wierzytelność na bank. Wobec tego brak jest podstaw do pozbawienia wykonalności bankowego tytułu wykonawczego obejmującego ten dług. Przedsiębiorca musi przygotować się na to, że komornik na podstawie bankowego tytułu wykonawczego, z klauzulą wykonalności nadaną przez sąd, zażąda od niego spłaty pełnej wysokości zobowiązania wobec banku, jako współdłużnika solidarnego z tytułu umowy poręczenia. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.). Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U r. nr 72, poz. 665 ze zm.). Umowa o przelew wierzytelności także wtedy, gdy zawarta jest w celu zabezpieczenia i dotyczy wierzytelności przyszłych, przenosi wierzytelność na cesjonariusza w dacie zawarcia umowy z mocy samego prawa. Fakt, iż przelew ten dokonany został na zabezpieczenie, oznacza jedynie obowiązek cesjonariusza korzystania z tej wierzytelności w granicach określonych przez cel przelewu. Umowa przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty innej wierzytelności nie jest zwykłą umową przelewu i może nie wywoływać skutku rozporządzającego wskazanego w art. 510 par. 1 k.c. Jednak zgodnie z postanowieniami tego przepisu, inny skutek takiej umowy musiałby wynikać jedynie z ustawy albo umowy stron.

5 nr 152 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O Przewodnik Mniejsza ochrona dla dużych firm MARCIN KRAJEWSKI, Kancelaria Maciesowicz & Krajewski strona A6 Przy zmianie umów OC trzeba zachować ostrożność PAWEŁ SUKIENNIK, PS Consult strona A7 Ubezpieczenia grupowe dla firm BEATA BALAS-NOSZCZYK, partner w Kancelarii Lovells strona A8 Nowe zasady odpowiedzialności firm ubezpieczeniowych 10 sierpnia wchodzą w życie znowelizowane przepisy kodeksu cywilnego, które wprowadzają istotne zmiany w umowie ubezpieczenia. Dzięki nim klient firmy ubezpieczeniowej będzie mógł zaoszczędzić na opłatach, szybciej uzyska odszkodowanie. Zlikwidowano też lukę pozwalającą na pozbawienie poszkodowanych wypłaty z polisy odpowiedzialności cywilnej sprawcy. MARCIN JAWORSKI marcin.jaworski@infor.pl Umowę ubezpieczenia regulują przepisy art kodeksu cywilnego. Tylko dwa z nich nie ulegną od 10 sierpnia modyfikacji. Z punktu widzenia klientów towarzystw ubezpieczeniowych zmiany są korzystne, bo jak mówią sami ich twórcy przywracają równowagę między stronami umowy. Jednak zdaniem praktyków nowe przepisy nie są jasne i już pojawiają się wątpliwości co do ich stosowania w praktyce. Uważają oni, że dopiero sądy rozstrzygną, jak należy interpretować prawo. Ochrona małych firm Zgodnie z nowymi przepisami przedsiębiorcy nie będą już chronieni w identyczny sposób jak klienci indywidualni poza małymi przedsiębiorcami, prowadzącymi działalność jako osoby fizyczne. Artykuł 805 par. 4 kodeksu cywilnego w nowym brzmieniu stanowi, że przepisy art stosuje się odpowiednio, jeżeli ubezpieczającym jest osoba fizyczna zawierająca umowę związaną bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Tylko tacy przedsiębiorcy mogą nadal korzystać z ochrony przed tzw. niedozwolonymi postanowieniami umownymi. Katalog tych klauzul zawiera art k.c. Z kolei art k.c., przewiduje, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeanalizował ogólne warunki ubezpieczeń i wyłowił przykłady klauzul niedozwolonych. Można je znaleźć w raporcie z kontroli wzorców umownych stosowanych przez zakłady ubezpieczeń na stornie Duże firmy będą musiały ponieść konsekwencje podpisania umowy zawierającej niedozwolone klauzule. Do tej pory ponosiły one konsekwencje, gdy zawierały umowę na podstawie negocjacji lub zmieniały zapisy w ogólnych warunkach umów (OWU). Wówczas, nawet gdy zawierały one niedozwolone klauzule, to i tak były one obowiązujące. Teraz ta sama zasada będzie miała zastosowanie również do małych, jednoosobowych firm, jeśli zawierały umowy w drodze negocjacji. Tylko jeśli zaakceptują standardowe OWU, będą korzystali z pełnej ochrony przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi. Sposób na oszczędności Nowe przepisy dają przedsiębiorcom nowe możliwości oszczędzania na ubezpieczeniu. Ale i tu od razu napotykamy pierwszą wątpliwość, którą prawdopodobnie rozstrzygnie dopiero sąd. Chodzi o art. 813 k.c., który przewiduje, że w przypadku wygaśnięcia umowy ubezpieczenia przed upływem okresu, na jaki została zawarta, ubezpieczającemu przysługuje zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej. To nowość, bo do tej pory towarzystwa potrącały w takich wypadkach proc. składki od tej należnej do zwrotu. Mało tego, była ona wyliczana tylko za każdy pełny miesiąc, co oznaczało, że jeśli umowa wygasała 2 sierpnia, to zwrot składki przysługiwał, licząc od 1 września. Dodatkowo zapisy OWU przewidywały, że jeśli wydarzyła się szkoda w okresie ubezpieczenia, zwrot składki nie przysługiwał wcale. Poza tym towarzystwo z odszkodowania potrącało sobie należne raty składki, które nie zostały jeszcze opłacone. Teraz opisane praktyki nie będą już możliwe. Nie ulega wątpliwości, że zwrot składki należy się co do dnia i od tej kwoty nie można potrącać żadnych kosztów manipulacyjnych, jeśli nie mieliśmy żadnej szkody w okresie ubezpieczenia. Za to już teraz są spory praktyków i teoretyków, co to znaczy niewykorzystany okres ubezpieczenia. Na etapie prac nad ustawą interpretacja była taka, że obojętne jest, z jakiego powodu wygasa stosunek ubezpieczenia składkę trzeba zwracać. Teraz pojawiają się opinie, że jeśli mieliśmy do czynienia z tzw. szkodą całkowitą, co oznacza, że przedmiot ubezpieczenia przestaje istnieć (skradziony samochód, spalony doszczętnie dom), to uznaje się, że ubezpieczenie było wykorzystane i zwrot składki nie należy się. Podobne wątpliwości dotyczą sytuacji, w której mieliśmy szkodę częściową i towarzystwo wypłaciło odszkodowanie. Czy jeśli po wypłacie 10 tys. odszkodowania sprzedamy samochód o wartości 40 tys. zł, to dostaniemy zwrot składki czy też nie? Na razie zdania ekspertów są podzielone. Kluczowe więc będą pierwsze orzeczenia sądowe w takich sprawach. Towarzystwa najpewniej nie będą chciały zwracać składki w przypadku szkód całkowitych i częściowych, więc do sporu wcześniej czy później musi dojść. NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY W KODEKSIE CYWILNYM DOTYCZĄCE FIRM Art. 805 tylko przedsiębiorcy osoby fizyczne, kupując polisę związaną z działalnością gospodarczą, będą chronieni przed działaniem niedozwolonych klauzul umownych (z ochrony wyłączone są duże firmy, osoby prawne) Art. 806 nie można zawrzeć umowy, która obejmuje zdarzenia już zaszłe (np. zawrzeć ubezpieczenie szkolne 1 października, a obejmujące uczniów od 1 września) Art. 813 prawo do zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia, co do dnia, bez żadnych potrąceń w przypadku wygaśnięcia umowy Art. 814 towarzystwo ma obowiązek monitowania o zapłatę raty, przed ustaniem ochrony ubezpieczeniowej. Dopiero brak opłaty w ciągu 7 dni od otrzymania monitu, będzie mógł spowodować ustanie ochrony Art. 815 przeniesienie ciężaru udowodnienia, że dane zdarzenie jest skutkiem zatajenia informacji na towarzystwo, jeśli będzie chciało odmówić odszkodowania na tej podstawie Art. 816 prawo do żądania przez klienta zmniejszenia składki w przypadku zmiany prawdopodobieństwa wypadku Art. 817 wyłączenie możliwości umówienia się, że odszkodowanie będzie wypłacone później niż w ciągu 30 dni od zgłoszenia szkody (np. w oczekiwaniu na wyrok sądu) Art. 818 tylko w przypadku winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa w terminowym poinformowaniu o szkodzie towarzystwo może zmniejszyć odszkodowanie, ale tylko wtedy gdy brak terminowej informacji wpłynął na zwiększenie szkody lub uniemożliwił ubezpieczycielowi ustalenie skutków wypadku Art. 822 towarzystwo nie może odmówić poszkodowanemu wypłaty z polisy odpowiedzialności cywilnej, gdy ubezpieczający sprawca wypadku nie współpracuje przy likwidacji szkody Art. 823 o rozwiązaniu umowy ubezpieczenia rzeczy ruchomej i nieruchomości w przypadku sprzedaży decydują strony umowy, ale potrzebna jest zgoda ubezpieczyciela Art. 824 w przypadku ubezpieczenia tej samej rzeczy w dwóch towarzystwach roszczenie można składać do dowolnego z nich Art. 826 ratując mienie czy zmniejszając rozmiary szkody, trzeba używać tylko dostępnych (a nie wszelkich) środków Art. 827 ubezpieczyciel odpowiada też za szkody wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa osób, za które ubezpieczający (np. pracodawca) odpowiada (np. pracownicy) Art. 829 do zmiany umowy zawartej na cudzy rachunek (np. polisa grupowa w pracy) trzeba będzie zgody wszystkich ubezpieczonych, jeśli będzie zawierała ona gorsze zapisy Art. 832 ubezpieczyciel na życie nie może odmówić wypłaty, powołując się na podanie nieprawdy we wniosku, szczególnie odnośnie do stanu zdrowia, jeśli minęły 3 lata od podpisania umowy Mniejsza składka na żądanie Mniej wątpliwości budzi inny zapis umożliwiający obniżenie kosztów polisy, czyli art. 816 k.c. Przewiduje on prawo klienta do żądania zmniejszenia składki, jeśli zmniejszyło się prawdopodobieństwo wypadku. To nowość, bo do tej pory tylko towarzystwa miały prawo do podwyższania składki, jeśli prawdopodobieństwo wypadku wzrosło. Teraz mamy symetrię, bo obie strony mają podobne uprawnienia. Obie też, w razie zgłoszenia żądania obniżenia/zwiększenia składki, mają prawo wypowiedzieć umowę w ciągu 14 dni ze skutkiem natychmiastowym. Przy czym istotne jest, że tej zasady nie stosuje się do ubezpieczeń na życie. To o tyle istotny zapis, że pozwala na szybsze uzyskanie korzyści z poprawienia zabezpieczenia przedsiębiorstwa przed wypadkiem. Zdarza się, że umowę trzeba zawrzeć szybko, a okazuje się, że przez np. instalację alarmu, zmiany konstrukcyjne budynku spada ryzyko pożaru czy kradzieży. Do tej pory na zniżki z tego tytułu można było liczyć dopiero przy zawieraniu kolejnej umowy. Teraz z takimi zmianami warto się pospieszyć, bo można żądać zmniejszenia składki od dnia zakończenia ich wprowadzania (np. instalacji alarmu). Warto zwrócić uwagę, że bez zmian pozostaje zasada z art. 824 k.c., o której niewiele osób pamięta, a która również pozwala na obniżenie składek. Paragraf 2 i 3 przewidują, że jeżeli po zawarciu umowy wartość ubezpieczonego mienia uległa zmniejszeniu, ubezpieczający może żądać odpowiedniego zmniejszenia sumy ubezpieczenia. Zmniejszenia sumy ubezpieczenia może także z tej samej przyczyny dokonać jednostronnie zakład ubezpieczeń, zawiadamiając o tym jednocześnie ubezpieczającego. Oczywiście zmniejszenie sumy ubezpieczenia pociąga za sobą odpowiednie zmniejszenie składki, począwszy od dnia pierwszego tego miesiąca, w którym ubezpieczający zażądał zmniejszenia sumy ubezpieczenia lub w którym zakład ubezpieczeń zawiadomił ubezpieczającego o jednostronnym zmniejszeniu tej sumy. Przepis ten jest szczególnie istotny dla firm, które mogą korzystać z tego prawa, jeśli np. pozbędą się w okresie ubezpieczenia jakiegoś budynku lub maszyn. Nie ma on za to zastosowania w przypadku umów AC komunikacyjnego, gdzie składka jest kalkulowana już z uwzględnieniem spadku wartości auta. Sprzedać z polisą czy bez Potencjalnym źródłem oszczędności może też być zasada wprowadzona przez art. 823 k.c., który przewiduje, że w razie zbycia przedmiotu ubezpieczenia prawa z umowy ubezpieczenia mogą być przeniesione na nabywcę przedmiotu ubezpieczenia. To nowość, bo do tej pory sprzedając nieruchomość, sprzedawaliśmy też jej ubezpieczenie. Jedyną szansą na uzyskanie zwrotu składki była rezygnacja z polisy przez

6 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 152 A6 przewodnik Mniejsza ochrona dla dużych firm Na jakie zmiany dotyczące umów ubezpieczenia powinni zwrócić uwagę przedsiębiorcy? MARCIN KRAJEWSKI współautor zmian w kodeksie cywilnym, Kancelaria Maciesowicz & Krajewski Wykreślenie par. 5 z art. 384 k.c. i dodanie do art. 805 par. 4 k.c. spowodowało istotne zmiany w zakresie ochrony przedsiębiorców przed zapisami warunków ubezpieczenia, które mogą być uznane za niedozwolone postanowienia umowne. Do tej pory nawet duże przedsiębiorstwa były chronione w tym zakresie jak konsumenci indywidualni, co zgodnie z art par.1 k.c. oznaczało, że postanowienia umowy zawartej z konsumentem, nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Taki zapis w naszym prawie był ewenementem w skali europejskiej. Zwykle uznaje się, że duże firmy są równie profesjonalne co towarzystwa ubezpieczeniowe i nie potrzebują dodatkowej ochrony. Teraz to się zmienia i przepisy dotyczące niedozwolonych klauzul umownych (art k.c.) będą miały zastosowanie, tylko jeżeli ubezpieczającym podmiotem gospodarczym jest osoba fizyczna. Chodziło o to, żeby ochronę typową dla osób indywidualnych zagwarantować też drobnym przedsiębiorcom. Wobec trudności w znalezieniu jasnej definicji tego pojęcia, zdecydowano się na takie rozwiązanie. Oznacza to, że mały przedsiębiorca, kupujący ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zawodowej, mienia firmy czy firmowego auta, jest chroniony jak konsument. Z punktu widzenia przedsiębiorców działających w skali międzynarodowej istotne będzie skreślenie art. 807 par. 2 k.c., dotyczącego ubezpieczeń w obrocie zagranicznym, czyli np. cargo. Przewidywał on, że w tych ubezpieczeniach mogą być stosowane warunki ubezpieczeń odbiegające od przepisów kodeksu cywilnego. Ten przepis został usunięty, bo pozwalał na odstępstwa od polskiego k.c. nawet w stosunku do umów ubezpieczenia turystycznego, zawieranego przez klientów indywidualnych. Prowadziło to do sytuacji, w której strony mogły zrezygnować z instrumentów ochrony przewidzianych w prawie polskim, nie przechodząc jednocześnie na żadne instrumenty ochrony przewidziane w prawie obcym. Ubezpieczyciele mogli korzystać z zagranicznych warunków ubezpieczeń, ale nie musieli wybierać prawa obcego. Po wprowadzeniu zmiany nadal będzie można zawierać umowy ubezpieczenia, co do których właściwe będzie prawo obce, ale strony muszą wyraźnie wybrać to prawo. W tej sytuacji, rezygnując z prawa polskiego, decydują się na instrumenty ochronne przewidziane np. przez prawo niemieckie czy angielskie. Ważną zmianą jest też nowelizacja art. 827 k.c., który przewidywał, że zakład ubezpieczeń nie odpowiada za szkody wyrządzone z winy umyślnej przez osoby, za które ubezpieczający ponosi odpowiedzialność. Problem polegał na tym, że do tego grona zaliczano zazwyczaj także pracowników ubezpieczającego i stąd pojawiła się interpretacja, iż przedsiębiorca nie może ubezpieczyć się od szkody wyrządzonej przez pracownika. Nowe przepisy nie wyłączają już takiej odpowiedzialności towarzystwa. Ale przedsiębiorcy muszą uważać, bo zakład ubezpieczeń może zapisać takie wyłączenie w swoich warunkach ubezpieczenia. WIĘCEJ NA TEN TEMAT Trudniej będzie zmienić warunki polisy na życie Gazeta Prawna nr 148/2007 Trudniej będzie rozbić składkę na raty Gazeta Prawna nr 117/2007 Sprzedaż rzeczy z pakietem ubezpieczeń Gazeta Prawna nr 115/2007 Spóźniona składka - nie od razu utrata ochrony Gazeta Prawna - nr 115/2007 kupującego lub wypowiedzenie jej przez ubezpieczyciela. Za to przy sprzedaży rzeczy ruchomej, np. samochodu, umowa rozwiązywała się automatycznie, choć prawo przewidywało możliwość umówienia się inaczej. Co to oznacza w praktyce? Teraz przy transakcji zakupu nieruchomości trzeba będzie od razu pomyśleć o ubezpieczeniu i kupić nową polisę, dającą ochronę od daty zakupu. Mało prawdopodobne jest, że sprzedający nie będzie chciał skorzystać z prawa do zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia, tym bardziej że w praktyce raczej nie uda mu się uzyskać uwzględnienia pełnych kosztów ubezpieczenia w cenie nieruchomości. Kupujący najczęściej będzie chciał dostać polisę jako dodatkowy bonus albo ponieść tylko część związanych z nią kosztów. Dodatkowo przeniesienie praw z umowy ubezpieczenia na nabywcę wymaga zgody ubezpieczyciela, chyba że warunki ubezpieczenia stanowią inaczej. Nie wiadomo, jak będą postępowały towarzystwa. Najprawdopodobniej wprowadzą do umów zapisy, zakładające, że trzeba je będzie poinformować o chęci sprzedaży rzeczy z polisą. I jeśli w określonym czasie (np. siedem dni) towarzystwo nie zgłosi zastrzeżeń, będzie to oznaczało akceptację przeniesienia umowy ubezpieczenia na nabywcę rzeczy. Jeśli nabywca ubezpieczonej rzeczy będzie chciał mieć ciągłość ochrony ubezpieczeniowej, to sprzedający będzie musiał wcześniej wystąpić do ubezpieczyciela o taką zgodę. To dodatkowy problem, więc najpewniej w większości przypadków umowa będzie rozwiązywała się przy sprzedaży ubezpieczonej rzeczy. Łatwiej o odszkodowanie Nowe przepisy ułatwią też szybsze uzyskiwanie odszkodowań, a ubezpieczycielom trudniej będzie ograniczyć wypłatę lub wręcz odmówić odszkodowania. Przede wszystkim ma się poprawić terminowość wypłat, przez odebranie zapisom art. 817 k.c. charakteru dyspozytywnego. Do tej pory przepisy przewidywały wypłatę całości odszkodowania, a przynajmniej jego bezspornej części w ciągu 30 dni od otrzymania zawiadomienia od wypadku, pod warunkiem że nie umówiono się inaczej. Towarzystwa wykorzystywały to, wprowadzając zapisy przewidujące oczekiwanie z wypłatą np. na wyrok sądu (np. karnego, cywilnego). Wprowadzały też zapisy, że towarzystwo wypłaca odszkodowanie w ciągu 30 dni od otrzymania kompletu dokumentów uzasadniających wypłatę odszkodowania. Pozwalało to na ciągłe żądanie coraz to nowych dokumentów, żeby tylko opóźnić wypłatę. Teraz nie będzie to już możliwe. Nadal jednak została furtka pozwalająca na wydłużenie okresu likwidacji szkody, gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela lub wysokości świadczenia okazało się niemożliwe. W takim wypadku odszkodowanie może być wypłacone w ciągu 14 dni od dnia, w którym, przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Monit do klienta Zgodnie z nowym brzmieniem art. 814 k.c. towarzystwo, zanim przestanie udzielać ochrony, będzie musiało monitować klienta o składkę. Ochrona ustanie dopiero po siedmiu dniach od otrzymania przez klienta wezwania do zapłaty składki. Taki monit musi być jednak dostarczony skutecznie, czyli np. listem poleconym z potwierdzeniem odbioru. Oznacza to, że jeśli ubezpieczający wyjedzie i nie będzie odbierał monitu, cały czas będzie korzystał z ochrony ubezpieczyciela. Dla towarzystw może być to duży problem, gdyż będą udzielały ochrony ubezpieczeniowej, nie dostając składki. Nie oznacza to jednak, że unikniemy zapłaty składki, bo art. 813 par. 1 k.c. daje ogólną podstawę do tego, by w każdym przypadku, gdy udzielona była ochrona ubezpieczeniowa, ubezpieczyciel żądał zapłaty składki. Może się też zdarzyć, że zakłady ubezpieczeń będą próbowały rozwiązać umowę np. po kilku próbach bezskutecznego monitowania klienta o składkę. Zwykle w ogólnych warunkach ubezpieczenia znajduje się zapis, że klient ma obowiązek przekazywać towarzystwu informację o zmianie adresu do korespondencji. W przypadku niedopełnienia tego obowiązku towarzystwo może uznać pismo wysłane na dotychczasowy adres za doręczone i przestanie udzielać ochrony. Taka praktyka spotka się jednak z pewnością ze skargami ze strony klientów, a nie wiadomo, jak podejdą do tego sądy. Dotąd jednak obowiązujące przepisy pozwalały na sytuację odwrotną. Warunki ubezpieczeń przewidywały bowiem, że w przypadku braku płatności kolejnej raty ochrona przynajmniej ulegała zawieszeniu, a w niektórych przypadkach umowa ulegała rozwiązaniu. Jeśli klient opłacił ratę, to w tym pierwszym przypadku ochrona była odwieszana, ale już niemożliwe było ponowne zawiązanie umowy. Oznaczało to, że klient płacił kolejne raty, nie mając już umowy! Gdy dochodziło do zdarzenia objętego pierwotnie ubezpieczeniem, towarzystwo oddawało nadpłacone raty, ale nie wypłacało odszkodowania, bo umowa była już rozwiązana. Trudniej o odmowę wypłaty Towarzystwom trudniej będzie też odmówić wypłaty ze względu na nieprzestrzeganie różnych zapisów OWU i zawartych w nich obowiązków klienta. Teraz to towarzystwo ubezpieczeniowe będzie musiało udowodnić, że klient przyczynił się swoich zachowaniem (najczęściej przez rażące niedbalstwo lub winę umyślną) do sytuacji, która spowodowała szkodę lub jej zwiększenie. KORZYSTNE ZMIANY ZWIĄZANE Z WYPŁATĄ ODSZKODOWAŃ Towarzystwo nie może przestać udzielać ochrony w przypadku braku płatności składki bez uprzedzenia o tym klienta art. 814 k.c. Nie można do ogólnych warunków umów wprowadzać zapisów pozwalających na zwłokę w wypłacie odszkodowania, np. w oczekiwaniu na wyrok sądu. Odszkodowanie, a przynajmniej jego bezsporna część, ma być wypłacona w ciągu 30 dni od dnia zawiadomienia ubezpieczyciela o wypadku. Termin ten może zostać wydłużony przy bardziej złożonych sprawach art. 817 k.c. Przy roszczeniach z polis OC towarzystwo nie może odmówić wypłaty poszkodowanemu, jeśli sprawca, któremu wystawiło polisę, nie współpracuje przy likwidacji szkody (np. nie dostarcza informacji) art. 822 k.c. To ubezpieczyciel musi udowodnić, że szkoda jest skutkiem okoliczności, o które pytał we wniosku o ubezpieczenie, a klient z winy umyślnej nie podał ich art Towarzystwo musi udowadniać, że nieprzekazanie przez klienta informacji o wypadku w terminie określonym w OWU wpłynęło na zwiększenie szkody lub uniemożliwiło ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i skutków wypadku art. 818 k.c. Ubezpieczyciel musi udowadniać, że klient umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa nie użył dostępnych mu środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia, zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów, jeśli na tej podstawie będzie chciał odmówić wypłaty za szkody powstałe z tego powodu art. 826 k.c. NOWE MOŻLIWOŚCI OSZCZĘDZANIA NA UBEZPIECZENIU Prawo do zwrotu całej składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia art. 813 par. 1 k.c. Prawo do żądania zmniejszenia składki w trakcie umowy, jeśli pojawiły się okoliczności zmniejszające prawdopodobieństwo wypadku art. 816 k.c. Prawo do zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia w przypadku sprzedaży nieruchomości art. 823 k.c. Uwaga! Zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia dotyczy tylko umów dobrowolnych, jeśli nie przekazaliśmy polisy wraz ze sprzedawaną rzeczą. W ubezpieczeniu OC komunikacyjnego to od decyzji kupującego (na którą ma 30 dni od zakupu) zależy, czy będzie kontynuował umowę. Jeśli tak, to sprzedającemu nie przysługuje zwrot składki. Jeśli nie, może domagać się zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia. Obecnie wiele odmów wypłat jest związanych z niedopełnieniem obowiązków informacyjnych przez klienta, czyli np. podaniem nieprawdy we wniosku o ubezpieczenie czy nieinformowanie o jakichś istotnych zmianach w czasie trwania umowy. Na razie łatwo towarzystwom odmawiać wypłaty na tej podstawie, bo to do klientów należy przeprowadzenie dowodu, że zatajona okoliczność nie miała wpływu na prawdopodobieństwo zajścia wypadku. Po modyfikacji art. 815 par. 3 k.c. nie będzie to takie łatwe, bo to towarzystwo będzie musiało wykazać, że dane zdarzenie jest skutkiem zatajenia. Ważne informacje Podobnie rzecz się ma z obowiązkami informacyjnymi. Artykuł 818 k.c. stanowi, że umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą przewidywać, że ubezpieczający ma obowiązek w określonym terminie powiadomić ubezpieczyciela o wypadku. Przy czym, jeśli umowa jest zawierana na cudzy rachunek (np. w ubezpieczeniu grupowym na życie), ten obowiązek może spoczywać zarówno na ubezpieczającym, jak i ubezpieczonym. I tu ponownie ubezpieczyciel może w przypadku niewykonania tych obowiązków zmniejszyć świadczenie. Musi to być jednak efekt winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczonego lub ubezpieczającego, a dodatkowo naruszenie tych wymogów musi przyczyniać się do zwiększenia szkody lub uniemożliwić ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i skutków wypadku. Oznacza to, że towarzystwom trudniej będzie odmawiać wypłat np. w przypadku opóźnienia w poinformowaniu o kradzieży samochodu. Obecnie niektóre towarzystwa dają na to 24 godziny i spóźnienie powoduje odmowę wypłaty odszkodowania. Teraz, jeśli tylko natychmiast poinformowaliśmy policję, towarzystwo nie będzie mogło odmówić wypłaty, bo trudno mu będzie udowodnić, że w ten sposób szkoda zwiększyła się lub ubezpieczyciel będzie miał problem z ustaleniem swojej odpowiedzialności. Jak ratować mienie Sukcesem zakończyła się też batalia o zmianę art. 826 k.c., który przewiduje, że w razie zajścia wypadku ubezpieczający obowiązany jest użyć wszelkich dostępnych mu środków w celu zmniejszenia szkody w ubezpieczonym mieniu oraz w celu zabezpieczenia bezpośrednio zagrożonego mienia przed szkodą. Po nowelizacji z tego zapisu wypadnie słowo wszelkich, co

7 nr 152 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O przewodnik A7 zamknie towarzystwom drogę do odmów wypłat odszkodowań tylko dlatego, że ubezpieczający nie wpadł na pomysł, że mógł jeszcze w innych sposób ratować mienie. Teraz mają to być tylko środki dostępne, co nadal jest pojęciem trudnym do zdefiniowania. Kluczowe więc będą kolejne orzeczenia sądów w spornych sprawach. Towarzystwo, odmawiając wypłaty odszkodowania, będzie musiało udowodnić winę umyślną lub rażące niedbalstwo ubezpieczającego w wypadku niezastosowania przez niego środków zapobiegawczych. Bez zmian zostaje zasada, zgodnie z którą ubezpieczyciel ma obowiązek w granicach sumy ubezpieczenia zwrócić koszty poniesione na ratowanie mienia lub zapobieżenie zwiększaniu się szkody, jeśli podjęte środki były celowe, nawet jeśli nie okazały się skuteczne. Przy czym umowa ubezpieczenia może zawierać postanowienia bardziej korzystne dla ubezpieczającego i w praktyce często spotykane są zapisy, w których wydatki są pokrywane w ramach dodatkowe limitu, a nie sumy ubezpieczenia. To korzystniejsze rozwiązanie, bo jeśli do szkody dojdzie, to te koszty mogą skonsumować część należnego odszkodowania. Poszkodowani lepiej chronieni Nowe przepisy likwidują też istotną lukę umożliwiającą pozbawienie poszkodowanych wypłaty z polisy odpowiedzialności cywilnej sprawcy. Artykuł 822 pkt 5 k.c. przewiduje bowiem, że ubezpieczyciel nie może przeciwko uprawnionemu do odszkodowania podnieść zarzutu naruszenia obowiązków wynikających z umowy lub ogólnych warunków ubezpieczenia przez ubezpieczającego lub ubezpieczonego, jeżeli nastąpiło ono po zajściu wypadku (a taką możliwość ma obecnie). Chodzi o wypadki, w których sprawca wypadku nie współpracuje z ubezpieczycielem przy likwidacji szkody, np. nie dostarcza informacji potrzebnych do oceny słuszności roszczeń poszkodowanego. Według obowiązujących przepisów, w takim wypadku towarzystwo może przestać zajmować się likwidacją takiej szkody. Po wejściu w życie nowelizacji nie będzie to możliwe. Dla poszkodowanych to spory problem. Co prawda, poszkodowany zachowuje cały czas prawo do dochodzenia swoich roszczeń przed sądem cywilnym bezpośrednio od sprawcy. Jednak uzyskanie rekompensaty z polisy OC jest szybsze i pewniejsze, bo majątek sprawcy może nie wystarczyć, a towarzystwo ubezpieczeniowe zawsze będzie musiało znaleźć pieniądze. Sami przedsiębiorcy i kontrahenci, którzy mogą być przez nich poszkodowani (np. klienci architektów czy inżynierów budowlanych), muszą sprawdzić, czy polisa OC zawarta w nowym systemie (lub posiadana przez kontrahenta) da im pełną ochronę na wypadek jakichś szkód, które trzeba będzie z niej pokryć. Nowe przepisy dają więcej możliwości stosowania różnych triggerów, czyli zapisania w umowach OC, że polisę uruchamia np. zdarzenie wyrządzające szkodę lub zgłoszenie roszczenia przez poszkodowanego. Co prawda, obecnie różnorodne triggery były już przemycane do umów przez definiowanie wypadku ubezpieczeniowego. Kodeks cywilny przewidywał bowiem, że ochroną ubezpieczeniową objęty jest wypadek przewidziany w umowie ubezpieczenia, ale nie była określona definicja wypadku. Zakłady ubezpieczeń wprowadzały tą definicję i określały w ten sposób trigger. Jeśli było zapisane, że wypadek ubezpieczeniowy to działanie lub zaniechanie, mieliśmy do czynienia z najbardziej popularnym triggerem act commited. Jeśli wypadek był określany jako zgłoszenie roszczenia, mieliśmy trigger claims made. Cały czas były jednak wątpliwości co do legalności takiego postępowania, więc takie praktyki nie były powszechne i dotyczyły zasadniczo tylko umów indywidualnie negocjowanych. Teraz jest jasne, że można stosować różne triggery i można się spodziewać, że znajdzie to swoje odzwierciedlenie w ogólnych warunkach ubezpieczeń. To spore wyzwanie szczególnie dla przedsiębiorców. Muszą oni tak konstruować swój program ubezpieczeniowy, żeby nie spowodować dziury w ochronie ubezpieczeniowej. To o tyle istotne, że poszkodowani, jeśli nie mogą uzyskać rekompensaty od ubezpieczyciela sprawcy szkody, mogą zgłaszać roszczenie bezpośrednio do niego. Odpowiedzialność za pracownika Dla przedsiębiorców istotna będzie nowelizacja art. 827 k.c., który przewiduje, że ubezpieczyciel nie będzie wolny od odpowiedzialności, jeśli szkody zostały wyrządzone z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przez osoby, za które ubezpieczony sprawca szkody ponosił odpowiedzialność, czyli np. pracowników. To również oznacza szerszy zakres ochrony poszkodowanych, choć w praktyce i tak takie szkody były bardzo często obejmowane polisą, przez wprowadzenie tzw. klauzuli reprezentantów. Teraz przedsiębiorcy nie będą musieli pamiętać o konieczności jej umieszczania w warunkach ubezpieczenia. Problemy z ubezpieczeniami grupowymi Najwięcej wątpliwości prawników i praktyków budzą zapisy dotyczące umów zawieranych na rzecz osób trzecich, czyli szczególnie grupowych ubezpieczeń na życie. Osoby prowadzące je w przedsiębiorstwach będą miały problem, jak prowadzić takie umowy. Mimo że do wejścia w życie tych przepisów pozostało kilka dni, to wciąż więcej jest wątpliwości niż jasnych odpowiedzi. Przede wszystkim trzeba pamiętać o zasadzie, że umowy zawarte pod rządami starego prawa pozostaną w mocy do czasu ich wygaśnięcia. Oznacza to, że pracownicy przystępujący do ubezpieczenia nawet już po 10 sierpnia, ale do umów zawartych przed tą datą będą objęci SKUTKI POSIADANIA DWÓCH POLIS Posiadanie dwóch polis na samochód czy mieszkanie nie oznacza, że dostaniemy dwa odszkodowania w razie ich zniszczenia. Towarzystwa podzielą się między sobą odpowiedzialnością. Przy czym od 10 sierpnia łatwiej będzie dochodzić roszczeń w takich wypadku. Zgodnie z art , będzie można żądać wypłaty tylko od jednego ubezpieczyciela, a ten musi rozliczyć się z tym drugim (do tej pory trzeba było składać roszczenia do obu równocześnie). Wypłaty z każdej z polis dostaniemy tylko przy ubezpieczeniach osobowych, czyli np. następstw nieszczęśliwych wypadków, kosztów leczenia za granicą, na życie. Jeśli sprawca szkody miał więcej niż jedną polisę OC, to poszkodowany może liczyć na pokrycie swoich szkód z każdej z nich. WAŻNE PRAWO PRZEDSIĘBIORCY Nowym prawem przedsiębiorców jest żądanie obniżenia składki, jeśli zmniejszyło się prawdopodobieństwo wypadku, poczynając od chwili, w której zaszła okoliczność zmieniająca ryzyko, czyli np.: firma zainstalowała nowe zabezpieczenia antywłamaniowe lub zatrudniła ochronę, co zmniejszyło prawdopodobieństwo kradzieży, zamontowano ognioodporne drzwi, ściany działowe, co zmniejsza prawdopodobieństwo objęcia ogniem całego budynku, zlikwidowano potencjalne źródła ognia, np. przestarzałe maszyny, magazyn łatwo palnych materiałów itp. zmniejsza prawdopodobieństwo pożaru, zainstalowano system tryskaczy zmniejsza prawdopodobieństwo pożaru, zainstalowano monitoring trasy przejazdu ciężarówek, system lokalizacji aut zmniejsza prawdopodobieństwo kradzieży towaru i samochodu. starymi przepisami, a więc mniej korzystnymi z punktu widzenia ochrony konsumentów. Jeśli więc pracownik będzie dostawał propozycję przystąpienia do ubezpieczenia grupowego, będzie musiał sprawdzać, kiedy umowa została zawarta: czy przed czy po 10 sierpnia. Co ciekawe, według nowych przepisów nie będzie już można najpierw zawrzeć umowy ubezpieczenia grupowego, a dopiero potem zbierać deklaracje przystąpienia. Jednak zmianą, która u zarządzających umowami grupowymi budzi prawdziwy postrach, jest konieczność uzyskania zgody wszystkich ubezpieczonych na każdą zmianę umowy naruszającej ich prawa oraz prawa osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci ubezpieczonego. Niektórzy uważają, że jeśli zmiany są korzystne, to takich zgód uzyskiwać nie trzeba. Sceptycy uważają, że trudno jest jednoznacznie określić, które zmiany są korzystne i rekomendują każdorazowe uzyskiwanie zgód wszystkich zainteresowanych, przy jakiejkolwiek modyfikacji OWU. Szczególnie w ubezpieczeniach grupowych jest to uzasadnione, bo wiadomo, że każdy z 1 tys. ubezpieczonych pracowników może inaczej odbierać zmianę warunków ubezpieczenia. Na przykład czy rezygnacja z wypłaty w razie śmierci teściów, w zamian za znaczne podwyższenie sum ubezpieczenia na życie, czy obniżenie składki jest korzystne czy nie? Wszystko zależy od indywidualnych preferencji. Niestety, wygląda na to, że przepisy są nie do końca dostosowane do prowadzenia ubezpieczeń grupowych. Zmiany w kodeksie cywilnym korzystne dla ubezpieczających i ubezpieczonych mogą skłaniać niektórych ubezpieczających lub zawierających ubezpieczenia grupowe do wypowiedzenia obowiązujących umów (zgodnie z art. 830 par. 1 k.c.). Te stare umowy będą bowiem nadal podlegały pod stary reżim prawny. Przed podjęciem takiej decyzji warto jednak dokładnie przeanalizować, czy jest to rzeczywiście korzystne mówi Cezary Jaźnicki, szef departamentu ubezpieczeń na życie w firmie brokerskiej Gras Savoye Polska. Tak może być głównie w przypadku ubezpieczeń ochronnych. W przypadku ubezpieczeń ochornno-inwestycyjnych trzeba uważać na kwestie podatkowe. Przy spełnieniu kilku warunków, min. utrzymanie umowy przez pięć lat, można wliczać składki w koszty uzyskania przychodu. Takie umowy przewidują wtedy zwykle, że ich wartość wykupu może być podjęta przez klienta tylko po upływie tego terminu. Dla niektórych osób, szczególnie starszych, może to być niekorzystne, bo wypowiedzenie dotychczasowej umowy i zawiązanie nowej spowoduje wydłużenie tego okresu oczekiwania na możliwość wypłaty zgromadzonych na polisie środków o pięć lat mówi Cezary Jaźnicki. W sytuacji gdy pracownik za dwa, trzy lata ma przejść na emeryturę albo myśli o zmianie pracy i o wypłacie środków, i ma to być dla niego dodatkowy bonus, będzie to nieopłacalne. Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 82, poz. 557). Przy zmianie umów OC trzeba zachować ostrożność Jak będzie się kształtowała odpowiedzialność ubezpieczyciela po wejściu w życie nowych przepisów? Przedsiębiorcy będą musieli sporo uwagi poświęcić konstrukcji programu ubezpieczenia OC. Zmiana kodeksu cywilnego i ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych likwiduje wątpliwości co do dopuszczalności stosowania na naszym rynku klauzuli czasowej podstawy odpowiedzialności ubezpieczyciela claims made, czyli daty zgłoszenia roszczenia. Przewiduje ona, że towarzystwo PAWEŁ SUKIENNIK PS Consult, brał udział w pracach nad zmianami w k.c. z ramienia Izby Gospodarczej Ubezpieczeń i Obsługi Ryzyka odpowiada tylko za szkody zgłoszone w okresie ubezpieczenia lub dodatkowym okresie zgłaszania roszczeń, nawet jeśli wynikają ze zdarzeń, które zaistniały przed zawarciem umowy (oczywiście jeśli ubezpieczony nie wiedział o ich wystąpieniu). Zgłoszenie roszczenia jest w tym przypadku tzw. triggerem, czyli okolicznością uruchamiającą polisę aktualną w danym momencie. Ponieważ taka baza odpowiedzialności jest standardem na Zachodzie, m.in. w ubezpieczeniach odpowiedzialności zawodowej, członków władz spółek, ryzyk ekologicznych czy też medycznych, również u nas towarzystwa będą starały się ją wprowadzić na szerszą skalę niż dotychczas. Tymczasem na naszym rynku bardzo popularną bazą odpowiedzialności jest wciąż tzw. act committed, czyli trigger zdarzenia powodującego szkodę. Oznacza ona, że towarzystwo odpowiada za szkody, które wynikają ze zdarzeń zaistniałych w okresie ubezpieczenia bez względu na to, kiedy zostaną zgłoszone roszczenia z ich tytułu. Jeśli dotąd zawieraliśmy umowy właśnie na takiej bazie i zdecydujemy się na nową, z triggerem claims made, w krótkim okresie nie ma zagrożenia. Mało tego, może się zdarzyć, że będziemy mieli podwójną ochronę. Jeśli komuś wyrządziliśmy szkodę dwa lata temu, z tytułu której zostało zgłoszone roszczenie w tym roku, już po zawarciu umowy z nowym triggerem, poszkodowany będzie mógł liczyć na pokrycie jego roszczeń z dwóch polis, jeżeli któraś z nich tej sytuacji nie wyklucza. Zadziała więc i ta nowa (bo w okresie jej obowiązywania roszczenie zostało zgłoszone), i ta stara (bo w okresie jej obowiązywania nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę, której dotyczy roszczenie). Decydując się na wybór umowy ubezpieczenia opartej o bazę claims made przedsiębiorca musi mieć świadomość, że polisę będzie musiał kupować również po zakończeniu lub zmianie działalności, dopóki roszczenia za szkody przez niego wyrządzone nie przedawnią się. A zgodnie z nowym art. 442 k.c. ten okres może wynosić nawet ponad 20 lat! Z tego powodu problem może się też pojawić przy okazji zmiany czasowego zakresu umowy ubezpieczenia OC w drugą stronę, czyli gdy po kilku latach ubezpieczania się na bazie claims made przejdziemy znowu na act committed lub podobny do niego trigger. Jeśli w tym czasie ktoś zgłosi roszczenie związane ze szkodą spowodowaną rok wcześniej, nie będziemy mieli ochrony! Polisy na bazie claims made już nie mamy, a nowa na bazie act committed nie zadziała, bo zdarzenie powodujące szkodę miało miejsce przed jej zawarciem. Żeby uniknąć tej sytuacji, trzeba pamiętać o zawarciu w nowej umowie odpowiedniej klauzuli retroaktywnej przewidującej pokrycie roszczeń ze zdarzeń, które miały miejsce przed zawarciem umowy (jeśli nie wiedzieliśmy o wynikłych z nich szkodach). Inną możliwością jest zapewnienie w ostatniej polisie claims made odpowiednio długiego dodatkowego okresu zgłaszania roszczeń. Trzeba jednak pamiętać, że obie klauzule rozszerzające czasowy zakres ubezpieczenia mogą być dodawane wyłącznie w chwili zawierania danej umowy oraz że towarzystwa bardzo niechętnie włączają klauzule retroaktywne do polis, jak również nie chcą zgadzać się na dodatkowy okres zgłaszania roszczeń przekraczający trzy lata. WIĘCEJ NA TEN TEMAT Kiedy zwrot niewykorzystanej składki Gazeta Prawna nr 115/2007 Kupujący polisy nie będą już petentami Gazeta Prawna nr 30/2007

8 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 152 A8 przewodnik reklama Ubezpieczenia grupowe dla firm Jak poradzić sobie z prowadzeniem umów grupowych według nowych przepisów? Wszystko wskazuje na to, że twórcy projektu zmian w kodeksie cywilnym nie wzięli pod uwagę ich wpływu na ubezpieczenia grupowe. Przepisy w nowym kształcie mogą sprawić wiele nowych problemów zarówno ubezpieczycielom, jak i ubezpieczającym czy samym ubezpieczonym. Według starych przepisów BEATA BALAS-NOSZCZYK partner w Kancelarii Lovells ubezpieczający, czyli pracodawca czy bank zawierał umowę ubezpieczenia, a ubezpieczony, czyli pracownik lub klient, deklarował tylko przystąpienie do niej, wyrażając zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową. Obecnie istnieje problem, w jaki sposób interpretować przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy ubezpieczenia na życie. Czy dotychczasowa praktyka będzie akceptowana przez sądy bądź inne organy uprawnione do weryfikacji dokumentów ubezpieczenia na gruncie nowych przepisów. Jeśli ściśle i literalnie odczytywać nowe przepisy, oznaczałoby to, że ubezpieczony powinien wyrażać zgodę na zawarcie umowy ubezpieczenia. Taka interpretacja byłaby niezgodna z ideą ubezpieczeń grupowych, gdyż umowa ubezpieczenia jest zawierana pomiędzy bankiem czy też pracodawcą a ubezpieczycielem, zaś ubezpieczony (klient lub pracownik) wyraża zgodę na objęcie ubezpieczeniem. Jeżeli przyjąć literalną interpretację przepisów, oznaczałyby, że grupowa umowa powinna być zawierana dla każdego ubezpieczonego. Dodatkowo, w przypadku zmiany warunków umowy ubezpieczenia na niekorzyść ubezpieczonego, trzeba będzie uzyskać zgodę na taką zmianę wszystkich ubezpieczonych, a więc nie tylko pracownika, ale też bliskie mu osoby, jeśli są objęte ubezpieczeniem. Tu pojawia się też istotny problem określenia, czy zmiany wprowadzone w umowie ubezpieczeniowej powinny zostać uznane za korzystne czy nie, z punktu widzenia ubezpieczającego. Wiadomo, bo tak jest obecnie, że jeśli zmiana pociąga za sobą podwyżkę składki, to potrzebna jest zgoda ubezpieczonego pracownika lub klienta. Za to w sytuacjach, gdy zmianie będą ulegały tylko ogólne warunki ubezpieczenia, trzeba będzie każdorazowo ocenić, czy jest to korzystne dla ubezpieczonego czy nie. W praktyce może zaistnieć problem, gdyż dla jednych zmiana może być korzystna zaś dla innych już niekoniecznie. Z kolei w ubezpieczeniach majątkowych najważniejszym dylematem jest kwestia zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia w przypadku wygaśnięcia stosunku ubezpieczeniowego. Spotkałam się z interpretacją, że będzie on przysługiwał również wtedy, gdy mamy tzw. szkodę całkowitą, tzn. przedmiot ubezpieczenia został całkowicie zniszczony (np. spalony dom) czy został on utracony (np. kradzież samochodu). Bylibyśmy chyba jedynym krajem, w którym obowiązywałaby taka zasada. Założenie, że jeśli kupiliśmy ubezpieczenie i dwa dni później nasz samochód zostanie skradziony, a ubezpieczyciel będzie musiał oddać nam składkę za pozostałe 362 dni roku, należałoby uznać za bezzasadne, gdyż w takim wypadku ochrona ubezpieczeniowa została już wykorzystana. Dlatego nie uważam, by w takim przypadku ubezpieczyciel musiał zwracać składkę. Nie wiadomo jednak, jakie stanowisko zająłby w tej kwestii sąd. MASZ PYTANIE Masz problem z interpretacją nowych przepisów kodeksu cywilnego dotyczących umowy ubezpieczenia? Nie wiesz, jak zawrzeć umowę według nowych zasad? Pisz do naszego eksperta MARCINA JAWORSKIEGO na adres marcin.jaworski@infor.pl

9 nr 152 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O prawo cywilne A9 PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ Z CZYNÓW NIEDOZWOLONYCH Poszkodowany w wypadku będzie mógł żądać odszkodowania nawet po 40 latach Roszczenie wynikające z czynu niedozwolonego na osobie będzie przysługiwało poszkodowanemu, nawet jeśli skutki tego zdarzenia ujawnią się dopiero po kilkudziesięciu latach. Nowe terminy przedawnień wprowadza nowelizacja kodeksu cywilnego, która wchodzi w życie 10 sierpnia. TERESA SIUDEM teresa.siudem@infor.pl Dotychczas roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawniało się z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W każdym przypadku roszczenie przedawniało się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Jeśli więc po jedenastu latach ujawniła się choroba (żółtaczka, Z ORZECZNICTWA LICZENIE TERMINU AIDS) będąca następstwem infekcji, do której doszło jedenaście lat wcześniej poszkodowany nie mógł żądać od sprawcy naprawienia szkody. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 1 września 2006 r. uznał przepis pozbawiający pokrzywdzonego dochodzenia odszkodowania za szkodę na osobie, która ujawniła się po dziesięciu latach od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę za niezgodny z Konstytucją RP (TK SK 14/05 OTK-A 2006/8/97). W uzasadnieniu TK wskazał na szczególną ochronę, jakiej Termin przedawnienia roszczeń wobec członków zarządu spółki z o.o. rozpoczyna bieg od momentu uzyskania przez wierzyciela świadomości, że wyegzekwowanie długu od spółki jest niemożliwe. Wyrok SN z 31 stycznia 2007 r., II CSK 417/06, M.Prawn. 2007/5/229 BIEG PRZEDAWNIENIA Zasadą jest, iż rozpoczęcie biegu przedawnienia jest niezależne od świadomości uprawnionego co do przysługującego mu roszczenia. Taką regułę daje się wywieść w sposób pośredni z treści art. 442 par. 1 k.c. Jeżeli jednak ustawa wyjątkowo takiej świadomości wymaga, świadomością tą, ocenianą na podstawie obiektywnych kryteriów, muszą być objęte wszystkie elementy konstytutywne roszczenia. Tym samym trzyletni termin przedawnienia roszczenia deliktowego może rozpocząć swój bieg dopiero wówczas, gdy poszkodowanemu (także osobie prawnej) znany jest zarówno sam fakt powstania szkody, osoba sprawcy oraz związek przyczynowy pomiędzy działaniem sprawcy i powstałą szkodą. Należy więc przyjąć, iż do istoty terminów liczonych a tempore scientiae należy to, że ich bieg rozpoczyna się nie od dnia, w którym poszkodowany (także osoba prawna) otrzymał jakąkolwiek wiadomość na temat sprawcy, ale dopiero od momentu otrzymania takich informacji, które, obiektywnie oceniając, pozwalają z wystarczającą dozą prawdopodobieństwa przypisać sprawstwo konkretnemu podmiotowi. Naturalnie poszkodowany powinien zachować się w swoich sprawach w sposób zapobiegliwy. Jeżeli więc, po powstaniu pierwszych podejrzeń co do osoby sprawcy, poszkodowany ma możliwość zdobycia dalszych informacji potwierdzających te podejrzenie, bieg 3-letniego terminu należy liczyć od chwili, w której przy zachowaniu należytej staranności mógłby takie dalsze informacje zdobyć. Wyrok SN z 17 maja 2006 r. I, CSK 176/05, LEX nr konstytucja udziela życiu i zdrowiu człowieka, co w konsekwencji wymaga uwzględnienia przy konstruowaniu instytucji przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody na osobie. Szkoda na osobie Nowelizacja kodeksu cywilnego, która wchodzi w życie 10 sierpnia 2007 r. uchyla cały art. 442 k.c. i wprowadza w jego miejsce art Zgodnie z nim tak jak dotychczas roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym będzie się przedawniało z upływem lat trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, lub lat dziesięciu od chwili zdarzenia powodującego szkodę. Ten dziesięcioletni okres nie dotyczy jednak szkód na osobie. Ustawa w tym przypadku nie zakreśla górnej granicy przedawnienia. Dla przykładu, jeśli właściciel dowie się po dwunastu latach, kto ponosi odpowiedzialność za zniszczenie jego mienia, nie będzie mógł wystąpić z roszczeniem do sprawcy o naprawienie szkody, ponieważ przedawniło się ono z upływem lat dziesięciu. Zasada ta nie dotyczy jednak szkód na osobie. Jeśli po dwunastu latach ujawnią się następstwa zdrowotne, będące skutkiem nieszczęśliwego wypadku sprzed dwunastu lat, poszkodowany będzie mógł wystąpić z roszczeniem do sprawcy, ponieważ zgodnie z nowymi przepisami nie ulegnie ono przedawnieniu. W każdym przypadku poszkodowany musi pamiętać, że od chwili gdy dowiedział się o skutku nieszczęśliwego wypadku i o osobie, która ponosi za niego odpowiedzialność, ma tylko trzy lata na wystąpienie z roszczeniem. W przeciwnym razie ulegnie ono przedawnieniu. Osoby małoletnie Nowela włączyła do kodeksu cywilnego nowy przepis dotyczący przedawnienia roszczeń osoby małoletniej art par. 4. Przedawnienie roszczeń takiej osoby nie będzie się mogło skończyć wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania przez nią pełnoletniości. Nawet jeśli rodzice (opiekun ustawowy) małoletniego wiedzieli o tym, że został on zarażony, gdzie i kiedy do tego doszło, a nie wystąpili z roszczeniem w ciągu trzech lat od powzięcia takiej informacji, małoletni i tak będzie mógł z takim roszczeniem wystąpić. Będzie miał na to dwa lata od uzyskania pełnoletniości. Zbrodnia i występek Ustawodawca wydłużył też termin dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wynikłej ze zbrodni lub występku. Do tej pory przedawniało się ono z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa, bez względu na to kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Teraz poszkodowany będzie miał dwadzieścia lat na wystąpienie z roszczeniem. Przepis art par. 2 nie wyłącza jednak zastosowania przepisu art par. 3, który zastrzega, że szkoda na osobie nie może przedawnić się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Ten kto doznał szkody na osobie w wyniku przestępstwa, może więc dochodzić naprawienia szkody, mimo że minęło dwadzieścia lat od popełnienia czynu przestępczego. Musi jednak udowodnić, że o szkodzie dowiedział się po tym terminie (Z. Radwański, Monitor Prawniczy 11/2007). Przepisy przejściowe Nowe przepisy stosuje się do roszczeń, które powstały po wejściu w życie nowelizacji oraz do tych, które do dnia 10 sierpnia 2007 r. nie uległy przedawnieniu na podstawie dotychczasowych przepisów. Oznacza to, że roszczenia z tytułu szkód na osobie powstałych przed 10 sierpnia 1997 r. nie będą mogły być dochodzone przez poszkodowanych. Data ta dotyczy również szkód wynikających ze zbrodni i występku. Jeśli jednak ktoś został poszkodowany wypadku w listopadzie 1997 r., a o skutkach zdrowotnych tego zdarzenia dowie się w grudniu 2017 r. będzie mógł wystąpić z roszczeniem. Musi jednak wykazać istnienie szkody (np. uszczerbek zdrowia), osobę zobowiązaną do jej naprawienia (szpital, lekarz) oraz związek przyczynowy między tym zdarzeniem a szkodą. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. nr 80, poz. 538). E K S P E R T R A D Z I Bieg przedawnienia roszczenia przerywa mediacja W jakiej kategorii spraw z tytułu czynów niedozwolonych poszkodowani najczęściej składają pozwy o odszkodowanie? Najwięcej roszczeń dotyczy wypadków komunikacyjnych. Pozwy są kierowane przeciwko ubezpieczycielowi i dotyczą wysokości świadczenia wypłacanego z ubezpieczenia. Zazwyczaj ubezpieczyciel ocenia wysokość szkody korzystnie dla siebie i nie pokrywa całości szkody. Wówczas strona poszkodowana wnosi pozew do sądu. Coraz więcej pozwów dotyczy też szkód wynikłych podczas leczenia. Nie są to jednak sprawy proste. Zdarza się, że poszkodowany zachorował na wirusowe zapalenie wątroby typu C, ale jeśli ktoś leczył się w kilku placówkach i do tego poddawany był kilku zabiegom inwazyjnym, trzeba ustalić, w której placówce doszło do infekcji. Medycyna w zakresie wirusowego zapalenia wątroby rozwinęła się dopiero w ostatnich latach. Dopiero na początku lat dzie- ROBERT ZEGADŁO sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, sekretarz Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego więćdziesiątych zaczęto wykrywać tego wirusa. Jeśli więc ktoś doznał zakażenia wcześniej, praktycznie nie miał szans na odszkodowanie. Od kiedy jednak wirus ten został zdiagnozowany, zdarzają się skuteczne pozwy, chociaż nadal bywają problemy z ustaleniem, gdzie i kiedy dokładnie doszło do zakażenia. Ustawodawca w nowelizacji kodeksu cywilnego nie wyznaczył jednak ostatecznej granicy czasowej dla dochodzenia roszczeń ze szkód na osobie. Z roszczeniami poszkodowany będzie mógł więc wystąpić nawet po kilkudziesięciu latach od wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę. Udowodnienie winy sprawcy nie będzie chyba proste po tak długim czasie? Nie będzie. Poszkodowany będzie musiał przecież wykazać istnienie szkody, np. uszczerbku na zdrowiu, osobę zobowiązaną do jej naprawienia i związek przyczynowy między szkodą i zdarzeniem wywołującym szkodę, mającym miejsce przed wieloma laty. Poza tym trudno odnaleźć nawet dokumentację medyczną, która by to potwierdzała. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego początkowo zamierzała wydłużyć tylko terminy od zdarzenia wywołującego szkodę do 20 lat. Jednak w trakcie prac legislacyjnych Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis art. 422 kodeksu cywilnego jest niekonstytucyjny w takim zakresie, w jakim przewiduje przedawnienie roszczenia z tytułu szkody na osobie liczone od chwili zdarzenia. Czy aby przerwać bieg przedawnienia, należy złożyć pozew w sądzie przeciwko sprawcy? Złożenie pozwu jest najbardziej oczywiste, ale w pewnych przypadkach bieg przedawnienia przerywają także czynności przedprocesowe, np. wszczęcie mediacji. Zgodnie z art. 123 kodeksu cywilnego każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw i egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia lub jego zabezpieczenia, przerywa bieg przedawnienia. Taki skutek ma również uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Czy nowe zasady przedawnień wprowadzone art dotyczą również przepisów szczególnych? Nowe zasady przedawnienia roszczeń znajdą odpowiednie zastosowanie do roszczeń z tytułu nieuczciwej konkurencji. Natomiast ustawodawca świadomie nie dokonał zmian w terminach przedawnienia roszczeń wynikających ze szkód wyrządzonych przez produkt niebezpieczny, ponieważ terminy te są determinowane przez Dyrektywę 374/85. Rozmawiała TERESA SIUDEM

10 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 152 A10 mały przedsiębiorca RACHUNKOWOŚĆ Obowiązki rozpoczynających działalność gospodarczą Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą, jeśli jest osobą fizyczną, musi wybrać formę opodatkowania dochodu z tej działalności. Dokonany wybór z góry przesądza, w jaki sposób podatnik będzie się rozliczał z fiskusem. EDYTA DOBROWOLSKA gp@infor.pl Jeśli podatnik spełnia warunki wymagane przez ustawę o podatkach ryczałtowych, może zdecydować się na płacenie podatku w formie ryczałtu lub karty podatkowej. Jeśli nie pozostaje mu płacenie podatku na zasadach ogólnych, przy czym jeśli nie świadczy usług na rzecz byłego pracodawcy, może płacić podatek wyliczany nie według skali tabeli podatkowej, ale w stałej wysokości 19 proc. Karta podatkowa Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę. Podatnicy objęci kartą podatkową nie muszą prowadzić ksiąg, składać zeznań i deklaracji, a także wpłacać zaliczek na podatek dochodowy. Wniosek (specjalny PIT-16) trzeba wypełnić tylko raz, występując o objęcie opodatkowaniem w formie karty. Jeśli podatnik nie rezygnuje z opodatkowania w formie karty, przed początkiem kolejnych lat podatkowych nie musi już dopełniać żadnych formalności, urząd skarbowy sam prześle mu decyzję o wysokości stawki podatku w formie karty obowiązującej w kolejnym roku. Podatek dochodowy w formie karty podatkowej, wynikający z decyzji, podatnik obniża o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym, zgodnie z przepisami o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, o ile nie została odliczona od podatku dochodowego. Podatnicy płacą podatek dochodowy w formie karty podatkowej, pomniejszony o zapłaconą składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, bez wezwania w terminie do dnia siódmego każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień w terminie do dnia 28 grudnia roku podatkowego, na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Po upływie roku podatkowego, w terminie do dnia 31 stycznia, podatnik jest obowiązany złożyć we właściwym urzędzie skarbowym roczną deklarację według wzoru (PIT-16A) o wysokości składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach. Ryczałt od przychodów W każdym przypadku podatek zryczałtowany pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania. Jeżeli podatnik obowiązany do prowadzenia ewidencji przychodów prowadzi działalność, z której przychody są opodatkowane różnymi stawkami, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ustala się według stawki właściwej dla przychodów z każdego rodzaju działalności, pod warunkiem że ewidencja przychodów jest prowadzona w sposób umożliwiający określenie przychodów z każdego rodzaju działalności. W razie gdy podatnik nie prowadzi ewidencji w sposób zapewniający ustalenie przychodów dla każdego rodzaju działalności, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi 8,5 proc. przychodów. Podatnicy są obowiązani za każdy miesiąc obliczać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień w terminie złożenia zeznania. Podatnicy korzystający z opodatkowania na zasadzie ryczałtu są obowiązani złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania podatnika zeznanie według ustalonego wzoru o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (PIT-28) w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok podatkowy, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku. W razie niezłożenia zeznania o wysokości osiągniętego przychodu, dokonanych odliczeniach i kwocie należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, urząd skarbowy wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Podatek z księgi Przedsiębiorcy nieobjęci kartą podatkową lub ryczałtem mogą płacić podatek według trzystopniowej skali podatkowej, czyli według stawek 19, 30 i 40 proc. albo w stałej wysokości 19 proc. Z podatku liniowego nie mogą jednak skorzystać samozatrudnieni, którzy działają na rzecz byłego pracodawcy. Niezależnie od sposobu płacenia podatku dochodowego osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą muszą założyć i prowadzić księgę przychodów i rozchodów oraz ewentualnie dodatkową dokumentację. W przypadku spółki cywilnej osób fizycznych lub spółki jawnej osób fizycznych księga jest prowadzona dla spółki. Księga jest niezbędna do ustalenia wysokości przychodów z działalności, kosztów ich uzyskania, a w konsekwencji dochodu, który podlega opodatkowaniu. Podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na podstawie art. 27 (czyli ze skali podatkowej) są STAWKI RYCZAŁTU Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi: 20 proc. przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów, 17 proc. przychodów ze świadczenia niektórych usług, 8,5 proc. przychodów z działalności usługowej, 5,5 proc. przychodów z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów, 3,0 proc. przychodów z innej działalności m.in. gastronomicznej czy usługowej w zakresie handlu. KSIĘGA PRZYCHODÓW Księgę przychodów i rozchodów zakładamy z dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej. Gdy księgę zakładamy po raz pierwszy, musimy w ciągu 20 dni od jej założenia zawiadomić o tym kierownika urzędu skarbowego na piśmie. Jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych, spółki jawnej osób fizycznych lub spółki partnerskiej, zawiadomienie składają wszyscy wspólnicy naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania każdego z nich. obowiązani bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy. Zaliczki mogą płacić miesięcznie lub raz na kwartał. Podobne obowiązki i prawa mają przedsiębiorcy, którzy wybrali podatek liniowy. Co ważne, od 1 stycznia 2007 r. zarówno osoby opłacające zaliczki na podatek co miesiąc według zasad standardowych, jak rozliczające się kwartalnie lub wybierające system zaliczek uproszczonych, nie muszą składać deklaracji miesięcznych (np. PIT-5 czy PIT-5L) ani żadnych innych, poza zeznaniem rocznym. Podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie według ustalonego wzoru (PIT-36), o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. W terminie tym podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym odrębne zeznania, według ustalonych wzorów, o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty) z: kapitałów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 30b (PIT-38), z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach określonych w art. 30c (PIT-36L). Ten drugi przypadek dotyczy sytuacji, w której podatnik osiąga dochody opodatkowane z tabeli z innego tytułu niż pozarolnicza działalność gospodarcza, a przy opodatkowaniu pozarolniczej działalności gospodarczej korzysta z podatku w stałej wysokości 19 proc. W przeciwieństwie natomiast do rocznego rozliczenia pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem w stałej wysokości 19 proc. (na podstawie art. 30c) w rocznym rozliczeniu opartym na tabeli podatkowej, w PIT-36 trzeba uwzględnić wszystkie dochody opodatkowane na zasadach ogólnych: z pracy, emerytur i rent, działalności wykonywanej osobiście, cywilnych umów zlecenia i o dzieło, najmu, gdy podatnik nie korzysta z ryczałtu. Art. 22j ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). Czy można płacić zaliczki kwartalnie Rozpoczynam działalność gospodarczą od września 2007 r. Czy będę mógł płacić zaliczki w cyklu kwartalnym? Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą ma prawo do zadeklarowania fiskusowi, że będzie płacić zaliczki w cyklach kwartalnych. Podatnicy, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności w trakcie roku podatkowego, są zobowiąza- Tak ni zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o wyborze tego sposobu wpłacania zaliczek w terminie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Art. 44 ust. 3i ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). Czy może być stawka 17 proc. Czy to prawda, że niektóre rodzaje działalności opodatkowane ryczałtem objęte są wyższymi stawkami podatku, np. 17 proc.? Ryczałtem w wysokości 17 proc. przychodów objęta jest działalność polegająca na świadczeniu niektórych usług, m.in. reprodukcji komputerowych nośników informacji, pośrednictwa w sprzedaży pojazdów mechanicznych, po- Tak średnictwa w handlu hurtowym, wynajmu samochodów osobowych czy przyjmowania telefonów (pełna lista zawarta jest w art. 12 ust.1 pkt 2 ustawy o podatku ryczałtowym). Art. 12 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 ze zm.). tydzień małego przedsiębiorcy ŚRODA Tygodnik Samorządu i Administracji Kto może świadczyć usługi tłumacza przysięgłego CZWARTEK Tygodnik Prawa Pracy Jak prawidłowo wypłacać wynagrodzenia PONIEDZIAŁEK Tygodnik Podatkowy Jak opodatkowana jest firma otrzymana w spadku WTOREK Tygodnik Prawa Gospodarczego Rozliczenia z fiskusem osoby opodatkowanej w formie karty

11 nr 152 T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O orzecznictwo A11 SĄD APELACYJNY W POZNANIU o skutkach rozwiązania umowy agencyjnej Prawo agenta do świadczenia wyrównawczego Roszczenie o świadczenie wyrównawcze po rozwiązaniu umowy agencyjnej uzasadnia łączne spełnienie przesłanek z art par. 1 k.c. (pozyskanie przez agenta w czasie trwania umowy nowych klientów lub doprowadzenie do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami; czerpanie przez dającego zlecenie nadal znacznych korzyści z umów z tymi klientami; utrata przez agenta prowizji od umów zawartych przez dającego zlecenie z klientami agenta; za roszczeniem muszą też przemawiać względy słuszności). Samo rozwiązanie umowy agencyjnej jest znaczące z tego względu, że dopiero z nastąpieniem tego faktu ustawa wiąże powstanie roszczenia. Nie jest natomiast istotna przyczyna ani sposób rozwiązania umowy, z wyjątkiem opisanych w art pkt 1 i 2 k.c. przypadków. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18 lipca 2007 r. SYGN. AKT I A Ca 415/07 STAN FAKTYCZNY Powód, który jest byłym agentem, domagał się zasądzenia od dającego zlecenie Banku na jego rzecz kwoty ,95 zł z ustawowymi odsetkami tytułem świadczenia wyrównawczego w oparciu o przepis art par. 1 k.c. Sąd okręgowy zasądził na rzecz powoda całą dochodzoną kwotę. Z UZASADNIENIA Strony łączyła umowa agencyjna, na podstawie której powód wykonywał czynności agencyjne w imieniu i na rzecz pozwanej. Rozliczenia finansowe między stronami odbywały się co miesiąc na podstawie niezakwestionowanych faktur. Działalność powoda pozwoliła uzyskać liczną grupę nowych klientów, obsługiwał on około 25 proc. klientów oddziału banku na określonym terenie. Wielokrotne kontrole działalności agencyjnej powoda nie wykazywały żadnych istotnych zastrzeżeń. Pozwany jednak rozwiązał umowę agencyjną z zachowaniem trzymiesięcznego wypowiedzenia i odmówił żądaniu wypłaty świadczenia wyrównawczego. Z wyrokiem sądu okręgowego nie zgodził się pozwany bank. W wyroku z 18 lipca 2007 r. sąd apelacyjny obniżył świadczenie do kwoty 58 tys. zł z ustawowymi odsetkami od 31 stycznia 2006 r. Ponieważ pozwana zaskarżyła rozstrzygnięcie co do zasady, jako wydane wskutek błędnej wykładni przepisów prawa materialnego, sąd apelacyjny wskazywał, że art k.c. zawiera cztery przesłanki nabycia roszczenia o świadczenie wyrównawcze. Zaistnienie pierwszej przesłanki (pozyskanie nowych klientów lub doprowadzenie do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami) było niewątpliwe, gdyż strony przyznały, że to powód założył pierwsze punkty agencyjne pozwanej na danym terenie i zdobywał od 1996 roku nowych klientów dla banku. Ustalona ilość otwartych przez powoda rachunków bankowych dla osób fizycznych i przedsiębiorców wynosiła około 2 tys. Z drugą przesłanką (dający zlecenie musi nadal czerpać znaczne korzyści z umów z pozyskanymi klientami) wiązała się kwestia wykazania związku przyczynowego między działalnością agenta w toku trwania umowy, a znacznymi korzyściami czerpanymi przez dającego zlecenie po rozwiązaniu umowy. Umowy rachunku bankowego, a także umowy odnoszące się do poszczególnych produktów bankowych należą do umów trwałych, a migracja klientów obejmuje niewielki procent ogółu. Powód wykazał, że każdy otwarty rachunek bankowy przynosi bankowi dochód z opłat za prowadzenie tego rachunku w wysokości od 128 zł do 500 zł rocznie. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez bank, który nie wypowiedział się co do tych twierdzeń powoda, więc po myśli art. 230 k.p.c. sąd apelacyjny fakt dochodów z opłat za prowadzenie rachunku uznał za przyznany. Wielkość korzyści banku wynikająca z obrotu środkami pieniężnymi lokowanymi na rachunkach, sprzedaż kolejnych produktów jest niestała, choć są to korzyści znaczne, a ich czerpanie przez bank jest rzeczywiste i systematyczne. Powód nie miał obowiązku wykazywać konkretnych sum tych korzyści, a to z uwagi na niezwykłą trudność związaną z brakiem dostępu do dokumentacji banku, obwarowania prawa bankowego oraz ustawy o ochronie danych osobowych. Z dostępnych danych ogólnych można było w sposób prawidłowy wywieść istotny dla rozstrzygnięcia wniosek. Przemnożywszy zatem wskazywane wielkości, tj. liczbę pozyskanych i nieutraconych klientów przez korzyści banku uzyskiwane z prowadzenia rachunków sąd doszedł do sum od zł do 650 tys. zł. Wymienione przesłanki są ściśle wzajemnie powiązane i nakazywały rozważyć wszystkie okoliczności sprawy przez pryzmat względów słuszności. Przepis art par. 1 k.c. wyszczególnia w ramach tej przesłanki utratę prowizji agenta od umów zawartych już bez jego udziału z klientami wcześniej przez agenta pozyskanymi. Ogół okoliczności branych pod uwagę stanowią te związane z umową agencyjną. Bank nie wykazał, aby to on pokrywał koszty kampanii reklamowej w większym stopniu niż agent lub koszty inwestycji przedsiębiorstwa agenta. Działalność agencyjna powoda była prowadzona z należytą starannością i skutkowała dominującą pozycją banku na rynku lokalnym. Rozmiar świadczenia wyrównawczego określony jest normą art par. 2 k.c., która precyzuje jego górną granicę. Nie może ono przekroczyć wysokości wynagrodzenia agenta za jeden rok, obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat. W ocenie sądu apelacyjnego wysokość świadczenia wyrównawczego powinno stanowić nie wynagrodzenie brutto, lecz dochód uzyskiwany przez agenta po odliczeniu kosztów działalności. Świadczenie wyrównawcze jako swego rodzaju kompensacja, ma równać się wartości dochodu z prowizji agenta w kwocie odpowiadającej proporcjonalnie co do rzędu wielkości korzyściom nadal osiąganym przez dającego zlecenie. Przepis nie reguluje metodyki obliczania świadczenia wyrównawczego, jego wysokość powinna więc być pozostawiona uznaniu sądu. Powód wykazał średnią roczną prowizję brutto w kwocie ,90 zł. Koszty działalności stanowiły około 70 proc. kwoty uzyskiwanej tytułem wynagrodzenia. Dochód powoda można więc było oszacować na kwotę około 58 tys. zł., która powinna być górną granicą wysokości świadczenia wyrównawczego. Wyliczone hipotetycznie przychody banku z tytułu korzyści, jakie uzyskuje od umów zawartych z pozyskanymi przez powoda klientami uzasadniały przyznanie agentowi świadczenia wyrównawczego w maksymalnej wysokości 58 tys. zł z ustawowymi odsetkami od 31 stycznia 2006 r. według analogicznego zastosowania art par. 3 k.c. OPINIA Elżbieta Fijałkowska sędzia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu Teza i uzasadnienie wyroku potwierdza, że uzyskanie świadczenia wyrównawczego po rozwiązaniu umowy agencyjnej możliwe jest po spełnieniu przesłanek z art par. 2 k.c., przy czym, co wymaga podkreślenia, obowiązek wykazania ich istnienia spoczywa, zgodnie z art. 6 k.c., na agencie. Przepis art par. 2 k.c. określa tylko górną granicę świadczenia wyrównawczego. Jego wysokość powinna być pozostawiona uznaniu sądu, który, kierując się jego celem i rozważając wszystkie okoliczności faktyczne sprawy, powinien według swojej oceny zasądzić odpowiednią sumę (art. 322 k.p.c.). SĄD APELACYJNY W KRAKOWIE o naruszeniu prawa przez sąd Strona nie może powoływać się na pozorność umowy Nie można zarzucać naruszenia art. 83 par. 1 k.c., kiedy istota rozstrzygnięcia sprowadza się do ustalenia, że zawarte umowy kreowały rzeczywisty stosunek zobowiązaniowy. Naruszenie art. 83 par. 1 k.c. nie może polegać na błędnym ustaleniu, że umowa nie była pozorna, a jedynie na niezastosowaniu tego przepisu w sytuacji, gdy poczyniono ustalenia faktyczne, że umowa pozorną była. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 3 kwietnia 2007 r. SYGN. AKT I A Ca 268/07 STAN FAKTYCZNY Adam A. w pozwie przeciwko AB Sp. z o.o. domagał się kwoty 70 tys. zł, jaką zapłacił stronie pozwanej za żwir, którego jednak strona pozwana nie dostarczyła oraz kwoty zł jako należnego czynszu za dzierżawę ładowarki. Sąd okręgowy zasądził na rzecz powoda od strony pozwanej żądane kwoty, ustalając, że powód skutecznie złożył zamówienie na żwir u strony pozwanej, za którą działał jej prezes Jan D. i za ten żwir zapłacił w połowie przelewem na rachunek strony pozwanej, a w połowie w gotówce do rąk prezesa. Zamówienie jednak nie zostało zrealizowane, a pieniędzy powodowi nie zwrócono. Powód zawarł ze stroną pozwaną również skutecznie umowę dzierżawy ładowarki, którą to ładowarkę powód wydał stronie pozwanej, jednak nie uzyskał czynszu dzierżawnego. Strona pozwana zaskarżyła wyrok sądu I instancji, zarzucając m.in. naruszenie art. 83 par. 1 k.c. Z UZASADNIENIA Sąd apelacyjny uznał apelację strony pozwanej za bezzasadną i ją oddalił. Sąd wskazał, że strona pozwana w postępowaniu przed sądem I instancji nie zaprzeczała faktom zawarcia umów dostawy żwiru i dzierżawy ładowarki, przy czym fakty te zostały udowodnione dokumentami i zeznaniami świadków. W takiej sytuacji zarzut naruszenia art. 83 par. 1 k.c. jest oczywistym nieporozumieniem, bowiem istota rozpoznawanej kwestii sprowadza się do ustalenia faktycznego, że zawarte umowy kreowały rzeczywisty stosunek zobowiązaniowy. Naruszenie art. 83 par. 1 k.c. nie może polegać na błędnym ustaleniu, że umowa nie była pozorna, a jedynie na niezastosowaniu tego przepisu w sytuacji, gdy poczyniono ustalenia faktyczne, że umowa pozorną była. OPINIA Magdalena Wawro asystent sędziego Sądu Apelacyjnego w Krakowie Naruszenie prawa materialnego przez sąd nie zachodzi, jeśli strona kwestionuje, że sąd dokonał błędnych ustaleń faktycznych. Na przykład takiego niewłaściwego sformułowania zarzutu naruszenia prawa materialnego wskazuje niniejsze orzeczenie sądu apelacyjnego. Nie można bowiem tak jak w niniejszej sprawie przyznawać, że umowa została zawarta, a jednocześnie powoływać się na jej pozorność, tj. utrzymywać, że faktycznie do zawarcia umowy nie doszło.

12 P R O C E D U R Y K O N T R A K T Y O R Z E C Z N I C T W O T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O nr 152 A12 orzecznictwo ETS SPIS PRZEWODNIKÓW WYROKI EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI LIPIEC 2007 R. PRAWO CYWILNE Prawa i obowiązki wspólników w spółce cywilnej GP NR 147 ORZECZNICTWO Orzeczenia sądów w sprawach cywilnych i administracyjnych GP NR 142 NIERUCHOMOŚCI Nowe obowiązki organów spółdzielni mieszkaniowych GP NR 137 PRAWO GOSPODARCZE Jak prowadzić bary i restauracje GP NR 132 PRAWO ADMINISTRACYJNE Jak świadczyć usługi turystyczne GP NR 127 CZERWIEC 2007 R. PRAWO CYWILNE I ADMINISTRACYJNE Jak nabyć nieruchomość pod działalność gospodarczą GP NR 122 PRAWO CYWILNE Na co zwracać uwagę w umowach z deweloperem GP NR 117 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Jakie prawa ma przedsiębiorca podczas kontroli w firmie GP NR 112 PRAWO CYWILNE Jak wykorzystać weksle w obrocie gospodarczym GP NR 108 Prenumerata Gazety Prawnej Zamówienia na prenumeratę przyjmują: jednostki kolportażowe RUCH S.A. prywatne fi rmy kolporterskie: As Press, Garmond, GLM, HDS Polska, Kolporter, Prasa do domu (prenumerata realizowana jest na bieżąco po uprzednim skontaktowaniu się z fi rmą kolporterską) urzędy pocztowe na terenie kraju (z wyjątkiem Warszawy) Szczegółowe informacje oraz pełny wykaz adresowy fi rm kolporterskich znajdziesz: Dodatkowe informacje tel. (0 22) , Tygodnik Prawa Gospodarczego Warszawa, ul. Okopowa 58/72, tel. (022) , (022) , fax (022) Redaktor prowadzący: Teresa Siudem, tel. (022) , teresa.siudem@infor.pl Sekretarz redakcji: Jerzy Majkut, tel. (022) , jerzy.majkut@infor.pl Biuro Reklamy: tel. (022) , (022) , fax (022) Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27, Warszawa Przywództwo kartelu a wysokość grzywien Pełnienie funkcji inicjatora kartelu może, ale nie musi wpłynąć na zwiększenie odpowiedzialności przedsiębiorcy, którego taki zarzut dotyczy. Odwołanie SGL Carbon zostaje oddalone orzekł Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) w wyroku z dnia 10 maja 2007 r. w sprawie SGL Karbon AG / Komisja Wspólnot Europejskich (sygn. akt C-328/05 P) Holandia naruszyła wyłączną kompetencję Wspólnoty do zawierania z państwami trzecimi umów dotyczących ograniczenia swobody taryfowej przewoźników innych niż wspólnotowi. Królestwo Niderlandów podejmując lub utrzymując w mocy w renegocjowanej umowy o transporcie lotniczym zawartej ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki postanowienia dotyczące taryf za usługi lotnicze stosowane przez przewoźników wskazanych przez Stany Zjednoczone na połączeniach wewnątrzwspólnotowych uchybiło swym zobowiązaniom państwa członkowskiego orzekł Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) w wyroku z dnia 24 kwietnia 2007 r. w sprawie Komisja Wspólnot Europejskich / Królestwo Niderlandów (sygn. akt C-523/04) SGL Carbon AG w odwołaniu od wyroku Sądu Pierwszej Instancji (SPI) wniosła o częściowe uchylenie wyroku SPI w sprawie Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, w którym sąd oddalił skargę SGL Carbon przeciwko decyzji Komisji dotyczącej postępowania na podstawie art. 81 TWE (niedozwolone praktyki antykonkurencyjne). Wśród swych zarzutów SGL Carbon utrzymuje, że nie była systematycznie wysłuchiwana na potrzeby oceny jej naruszenia przez komisję i że sąd błędnie ocenił znaczenie prawne tej okoliczności. W piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów komisja przypisała SGL Carbon łącznie z innym przedsiębiorstwem funkcję przywódcy kartelu. Natomiast w zaskarżonej decyzji komisja uznała jedynie SGL Carbon za przywódcę i inicjatora naruszenia na rynku grafitu izostatycznego, nakładając na nią grzywnę o najbardziej zwiększonej (tj. o 50 proc.) kwocie podstawowej. SGL Carbon twierdziła więc, że sąd naruszył jej prawo do obrony, a jej rzekoma funkcja przywódcy kartelu jest okolicznością mającą zasadniczy wpływ na ustalenie kwoty grzywny. Gdyby pismo w sprawie przedstawienia zarzutów wskazywało, że komisja zamierza zastosować taką ocenę wagi naruszenia, SGL Carbon sprzeciwiłaby się temu. UZASADNIENIE ETS przypomniał, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów z jednej strony i dostęp do akt z drugiej strony umożliwiają przedsiębiorstwom, których dotyczy dochodzenie, zapoznanie się z dowodami, w których posiadaniu jest Komisja. A to zapewnia im pełną skuteczność prawa do obrony. Z utrwalonego orzecznictwa wynika ponadto, że komisja czyni zadość obowiązkowi poszanowania prawa przedsiębiorstw do bycia wysłuchanym, jeśli wskazuje w piśmie o przedstawieniu zarzutów zasadnicze okoliczności faktyczne i prawne, które mogą prowadzić do nałożenia grzywny, takich jak np. waga i okres trwania zarzucanego naruszenia, a także jego dokonanie umyślnie lub przez niedbalstwo. SPI stwierdził, iż pismo w sprawie przedstawienia zarzutów zawierało informację, zgodnie z którą spółka SGL Carbon pełniła funkcję przywódcy i inicjatora naruszenia. Wnosząca odwołanie została więc uprzedzona, że ta okoliczność może zostać wzięta pod uwagę w ramach ustalania kwoty grzywny. SPI słusznie orzekł, że nic nie pozwala na uznanie stwierdzenia, iż odpowiedzialność spółki SGL Carbon jako przywódcy kartelu uległa zwiększeniu, ponieważ Komisja w zaskarżonej decyzji zrezygnowała z przypisania tej samej funkcji innemu przedsiębiorstwu biorącemu udział w tym kartelu. Fakt, że spółka SGL Carbon została uznana przez komisję za jedynego przywódcę kartelu, nie wpłynął na stanowisko komisji co do pozycji tego przedsiębiorstwa w kartelu i nie spowodował naruszenia prawa do obrony. Cechą charakterystyczną pisma w sprawie przedstawienia zarzutów jest jego tymczasowy charakter i możliwość wprowadzania zmian w trakcie oceny, którą przeprowadza później komisja na podstawie przedstawionych jej stanowisk stron i dalszych ustaleń faktycznych. Ograniczenia swobody taryfowej przewoźników Komisja wniosła do ETS skargę na naruszenie zobowiązań państwa członkowskiego przez Holandię. W 1993 roku renegocjowała ona ze Stanami Zjednoczonymi umowę o transporcie lotniczym zawartą w 1957 roku mimo obowiązywania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2409/92 z dnia 23 lipca 1992 r. w sprawie taryf i stawek za usługi lotnicze. W ramach renegocjacji z USA Holandia utrzymała w mocy postanowienia tej umowy w zakresie taryf za usługi lotnicze stosowanych przez przewoźników wskazanych przez USA na połączeniach wewnątrz Wspólnoty. UZASADNIENIE ETS wskazał, że zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 2409/92 nie znajduje ono zastosowania do taryf za usługi lotniczego transportu pasażerskiego i towarowego stosowanych przez przewoźników innych niż wspólnotowi. Zgodnie z art. 1 ust. 3 wyłącznie przewoźnicy lotniczy Wspólnoty są uprawnieni do wprowadzenia nowych produktów lub taryf niższych od istniejących dla tych samych produktów. Rozporządzenie nr 2409/92 zakazuje, w sposób pośredni, lecz jednoznaczny przewoźnikom lotniczym z państw trzecich działającym na terytorium Wspólnoty wprowadzania nowych produktów lub taryf niższych od istniejących dla tych samych produktów. W ten sposób ustawodawca wspólnotowy ograniczył swobodę taryfową tych przewoźników w przypadku, gdy obsługują oni połączenia wewnątrzwspólnotowe. W związku z tym Wspólnota uzyskała w zakresie objętym unormowaniem art. 1 ust. 3 rozporządzenia nr 2409/92 wyłączną kompetencję do zawierania z państwami trzecimi umów dotyczących ograniczenia swobody taryfowej przewoźników innych niż wspólnotowi. Stąd od chwili wejścia w życie rozporządzenia nr 2409/92 Królestwo Niderlandów nie miało prawa samodzielnie podejmować ani utrzymywać w mocy zobowiązań międzynarodowych dotyczących taryf za usługi lotnicze stosowanych przez przewoźników z państw trzecich na trasach wewnątrzwspólnotowych. ANNA OSTROWSKA-TOMAŃSKA aplikantka adwokacka, doktorantka w Centrum im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego