Regulacje rynku pracy a ich efektywność. Perspektywa ekonomicznej analizy prawa

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Regulacje rynku pracy a ich efektywność. Perspektywa ekonomicznej analizy prawa"

Transkrypt

1 Uniwersytet Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych Jacek Lewkowicz Regulacje rynku pracy a ich efektywność. Perspektywa ekonomicznej analizy prawa Praca doktorska na kierunku: Ekonomia Praca wykonana pod kierunkiem dr. hab. Łukasza Hardta oraz dr Katarzyny Metelskiej-Szaniawskiej z Katedry Ekonomii Politycznej Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa 2016

2 Podziękowania Serdecznie dziękuję za niezwykle cenną pomoc oraz inspirację w ramach przygotowywania dysertacji, promotorowi mojej pracy doktorskiej Profesorowi Łukaszowi Hardtowi, kierownikowi Katedry Ekonomii Politycznej na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Za wartościowe komentarze podziękowania składam również Doktor Katarzynie Metelskiej-Szaniawskiej, promotorce pomocniczej dysertacji oraz Profesorowi Markowi Bednarskiemu. Wyrazy wdzięczności kieruję także do pozostałych pracowników Katedry Ekonomii Politycznej WNE UW oraz pracowników Biura Finansów Publicznych, Instytucji i Regulacji Instytutu Ekonomicznego Narodowego Banku Polskiego. Podziękowania kieruję również do Profesora Olivera Williamsona oraz Profesora Davida Carda z University of California, Berkeley za wartościowe wskazówki (Berkeley 2015). Winien jestem również wdzięczność uczestnikom the Ronald Coase Workshop on Institutional Analysis (Tel Aviv 2015). Serdeczne podziękowania składam też Panu Wiesławowi Zającowi (Biuro Badań Społeczno-Ekonomicznych). Dziękuję gorąco także Agnieszce i Rodzinie za wsparcie i uwagi. Praca nad niniejszą rozprawą była współfinansowana przez Diamentowy Grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (DI ), za co też składam podziękowania. 1

3 Streszczenie Praca podejmuje problematykę ekonomicznej analizy regulacji rynku pracy. Podstawowym celem pracy jest wykorzystanie interdyscyplinarnego aparatu badawczego law & economics do analizy regulacji prawnych. Realizacja zamierzeń badawczych odbywa się przy zastosowaniu przede wszystkim metody analizy materiału pierwotnego oraz w pewnym stopniu metody analizy dogmatyczno-prawnej i badania jakościowego w formie indywidualnych wywiadów pogłębionych. Główna hipoteza dysertacji jest następująca: perspektywa badawcza ekonomicznej analizy prawa jest adekwatna do studiów nad regulacjami rynku pracy, prowadzonych celem określenia ich efektywności. Hipoteza główna rozprawy jest weryfikowana poprzez rozważania skoncentrowane wokół wyodrębnionych hipotez pomocniczych, odnoszących się do polskich regulacji dotyczących działalności związków zawodowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej. Istotnym elementem badania jest zgłębienie potrzeby i przesłanek regulowania rynku pracy oraz konceptualizacja efektywności regulacji z perspektywy ekonomicznej. W ramach rozprawy toczona jest w szczególności dyskusja nad polskimi regulacjami stosunków zbiorowych, dotyczącymi związków zawodowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej. Zastosowany aparat badawczy jest interdyscyplinarny. Teoretyczne ramy dla analizy zagadnień związanych z polskimi regulacjami rynku pracy stanowi w głównej mierze ekonomia instytucjonalna i ekonomiczna analiza prawa (law & economics), przy jednoczesnym nawiązaniu m.in. do mikroekonomicznych podstaw teorii regulacji, teorii gier oraz makroekonomicznych modeli rynku pracy. Ze względu na charakter badania, konieczne jest również posłużenie się aparatem badawczym teorii prawa. Rozprawa zawiera analizę empiryczną funkcjonowania regulacji rynku pracy w ujęciu ekonomicznym. Wartościowym uzupełnieniem dysertacji jest zestawienie opinii przedstawicieli związków zawodowych, organizacji pracowników oraz strony rządowej. 2

4 Słowa i zwroty kluczowe: ekonomiczna analiza prawa, ekonomia instytucjonalna, ekonomia kosztów transakcyjnych, polityka regulacyjna, efektywność regulacji, rynek pracy, efektywność rynku pracy, związek zawodowy, strajk, partycypacja pracownicza Klasyfikacja tematyczna Journal of Economic Literature: J08, J38, J58, J88, K31 Tytuł pracy w języku angielskim: Labour Market Regulations and Their Effectiveness. The Perspective of the Economic Analysis of Law 3

5 Spis treści Podziękowania... 1 Streszczenie... 2 Rozdział 1. Wprowadzenie Przedmiot i cel badania Ekonomiczna analiza prawa (law & economics) Główna hipoteza pracy i hipotezy pomocnicze Struktura pracy Rozdział 2. Regulowanie rynku pracy Uwagi wprowadzające Polityka regulacyjna rynku pracy Zawodność rynku jako przesłanka regulacji Pozostałe przesłanki regulowania rynku pracy Zawodności państwa Efektywność rynku pracy Efektywność regulacji rynku pracy Podsumowanie Rozdział 3. Efektywność instytucji warunkujących działalność związków zawodowych w Polsce Uwagi wprowadzające Podstawy istnienia związków zawodowych Modele ekonomiczne związków zawodowych Literatura teoretyczna poświęcona związkom zawodowym Literatura empiryczna poświęcona związkom zawodowym Polskie regulacje prawa pracy dotyczące związków zawodowych Efektywność polskich regulacji prawa pracy dotyczących związków zawodowych Podsumowanie Rozdział 4. Efektywność instytucji strajku w Polsce Uwagi wprowadzające Istota strajku Modele ekonomiczne strajku Strajk w ujęciu ekonomii kosztów transakcyjnych Strajk w ujęciu teorii gier Strajk w ujęciu wybranej literatury ekonomicznej

6 4.4. Polskie regulacje prawa pracy dotyczące strajków Efektywność polskich regulacji prawa pracy dotyczących strajków Podsumowanie Rozdział 5. Efektywność instytucji partycypacji pracowniczej w Polsce Uwagi wprowadzające Istota partycypacji pracowniczej Modele ekonomiczne partycypacji pracowniczej Partycypacja pracownicza a koszty transakcyjne Partycypacja pracownicza a kapitał ludzki przedsiębiorstwa Polskie regulacje obejmujące partycypację pracowniczą Efektywność polskich regulacji obejmujących partycypację pracowniczą Podsumowanie Zakończenie Bibliografia

7 ROZDZIAŁ 1 Wprowadzenie 1.1. Przedmiot i cel badania Celem niniejszej rozprawy jest ekonomiczna analiza polskich regulacji rynku pracy pod kątem ich efektywności 1. Uwagę w dysertacji poświęcono w dużej mierze zastosowaniu aparatu badawczego ekonomii kosztów transakcyjnych i innych narzędzi teorii ekonomii wykorzystywanych w law & economics do badania prawa 2. Jednym z głównych elementów pracy jest autorskie wprowadzenie do kwestii regulowania rynku. Wyjaśnieniu zasadności interwencji regulacyjnej służy badanie dostępnej literatury ekonomicznej w tym obszarze. W szczególności, scharakteryzowane są ogólne postulaty co do uzasadnienia regulowania rynku, w tym te umotywowane występowaniem jego zawodności. W rozprawie poczynione jest także odwołanie do niesprawności państwa i wskazanie jego związku z niesprawnościami rynkowymi. Tłumaczeniu motywacji przedstawicieli władzy publicznej dla tworzenia i wdrażania regulacji (instytucji formalnych), towarzyszy opis pojęć efektywności ekonomicznej, efektywności rynkowej, jak też przede wszystkim opis i konceptualizacja efektywności regulacji. Zagadnienie efektywności regulacji zostało poddane szczegółowej analizie w niniejszej rozprawie. Wychodząc od próby scharakteryzowania zasadności interwencji regulacyjnej władzy publicznej, w dysertacji badanie efektywności regulacji rynku pracy następuje w odniesieniu do jednych z najważniejszych obszarów zbiorowego prawa pracy organizacji związkowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej. Wskazane sfery pokrywają znaczną część domeny zbiorowego prawa pracy. Rozważania przedstawione w rozprawie nie obejmują jedynie kwestii układów zbiorowych pracy oraz funkcjonowania organizacji pracodawców. Zatem, za wyjątkiem układów, dysertacja uwzględnia pozostałe instytucje dedykowane pracownikom. Należy mieć jednak na uwadze, że wspomniane regulacje tworzą nie tylko uprawnienia pracownicze, lecz także ramy dialogu społecznego między stroną pracowniczą 1 Badanie zostało przeprowadzone w związku z realizacją Diamentowego Grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP, kierowanego przez autora niniejszej rozprawy (Ekonomiczna analiza prawa pracy: ocena obowiązujących regulacji oraz opracowanie modeli efektywnych instytucji, nr projektu: DI ). 2 W rozprawie zamiennie używam określeń law & economics oraz ekonomiczna analiza prawa. 6

8 a pracodawcami. Mimo, że analiza przedstawiona jest w trzech odrębnych rozdziałach, należy podkreślić występowanie wyraźnych związków między związkami zawodowymi, strajkami oraz partycypacją przedstawicielską. Na uwadze należy mieć chociażby, że związki zawodowe są jedynym ciałem uprawnionych do reprezentowania praw i interesów strony pracowniczej w sporze zbiorowym, w tym w ramach strajku. Z kolei zauważa się pewne wspólne obszary kompetencyjne między organizacjami związkowymi a radami pracowników, które są formą partycypacji (m.in. w obszarze wymogów informacyjnych). Co więcej, niektórzy klasyfikują związki zawodowe jako jeden z typów partycypacji przedstawicielskiej 3. Strajk natomiast jest ostatecznym i niepokojowym etapem sporu zbiorowego. Partycypacja pracownicza może wywoływać skutki ograniczające ryzyko wystąpienia sporu zbiorowego, a tym samym redukować prawdopodobieństwo konfliktu między stroną pracowniczą a pracodawcą w ramach organizacji. Niemniej jednak, obszary związków zawodowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej stanowią odrębne sfery badawcze, zgłębione w niniejszej rozprawie przy zastosowaniu aparatu ekonomicznego. Przedmiotem rozważań są właśnie regulacje dotyczące związków zawodowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej z dwóch względów. Po pierwsze, wskazane obszary, które łączą się z szeregiem aspektów instytucjonalnych, wiążą się też ze skutkami ekonomicznymi dla uczestników rynku pracy. Po drugie, regulacje te zajmują ważne miejsce w systemie prawa pracy. W przypadku związków zawodowych, uwaga poświęcona jest przede wszystkim regulacjom warunkującym ich tworzenie i funkcjonowanie, z perspektywy ekonomicznej. W rozdziale dotyczącym strajków, rozważania są prowadzone wokół zasad prawnych akcji strajkowej w wymiarze przedmiotowym, podmiotowym i proceduralnym, z nawiązaniem do weryfikacji legalności strajku. Z kolei ekonomiczna analiza prawa pracy stanowiącego ramy prawne dla partycypacji pracowniczej, obejmuje udział pracowników w zarządzaniu zakładem pracy w zakresie dostępu do informacji, udziału w podejmowaniu decyzji zarządczych oraz udziału we własności zakładu pracy. Przedmiotem badań rozprawy są polskie uregulowania prawne dotyczące związków zawodowych, strajków i partycypacji przedstawicielskiej pracowników 4. Podstawowym powodem, dla którego badania zostały zawężone do regulacji polskich, jest możliwość pre- 3 J. Wratny, M. Bednarski (red.). Związki zawodowe a niezwiązkowe przedstawicielstwa pracownicze w gospodarce posttransformacyjnej. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Warszawa Według stanu prawnego na koniec 2015 r. 7

9 cyzyjnej ekonomicznej analizy prawa. Istotna jest tutaj nie tylko odpowiednia wykładnia językowa regulacji, lecz również ogólna znajomość systemu prawnego, co byłoby znacznie utrudnione w przypadku rozważań nad regulacjami obowiązującymi w innych krajach. Dokładność analizy regulacji prawnych przy wykorzystaniu narzędzi ekonomicznej analizy prawa, składa się na walory naukowe dysertacji, co jest podkreślone w charakterystyce nurtu law & economics w kolejnej sekcji. Choć analiza dotyczy polskich instytucji formalnych, zawarte w dysertacji wnioski mogą być również punktem wyjścia do rozważań nad regulacjami innych porządków prawnych, jak i punktem wyjścia do prac empirycznych. Przedstawione zadania badawcze są realizowane na podstawie analizy najważniejszych publikacji (analiza materiału pierwotnego) i innych rodzajów źródeł aktów prawnych (analiza dogmatyczno-prawna) oraz indywidualnych wywiadów pogłębionych. Materiał pierwotny zawiera przekrój prac o charakterze teoretycznym i empirycznym. Wśród analizowanych pozycji znajdują się prace z zakresu m.in. law & economics, ekonomii kosztów transakcyjnych, ekonomii instytucjonalnej, teorii agencji, teorii praw własności oraz teorii gier. W rozprawie przywołane są także liczne pozycje makroekonomiczne i artykuły odnoszące się do kwestii kapitału ludzkiego (zwłaszcza w kontekście partycypacji pracowniczej). W ramach źródeł prawa, w dysertacji występują odniesienia przede wszystkim do aktualnie obowiązujących przepisów prawa pracy w obszarach związków zawodowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej, tj. m.in do Konstytucji RP, kodeksu pracy, ustawy o związkach zawodowych, ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji oraz innych aktów prawnych. W pracy przywołane są także wybrane rozważania prowadzone w ramach doktryny prawa oraz projekty ustaw. Badanie jakościowe, stanowiące element rozprawy, zostało przeprowadzone w okresie sierpień-październik 2015 r. i miało charakter wywiadów indywidualnych pogłębionych (individual in-depth interview, IDI). Metoda IDI jest popularnym narzędziem badań jakościowych i polega na pozyskiwaniu szczegółowych informacji od respondenta poprzez zadanie szeregu pytań otwartych 5. Indywidualne wywiady pogłębione są najczęściej wykorzystywane w przypadku, kiedy poszukuje się szczegółowych informacji z perspektywy specjalistów 5 M. R. Rolles, P. J. Lavrakas. Applied Qualitative Research Design. A Total Quality Framework Approach. The Guilford Press. Nowy Jork-Londyn

10 w danym obszarze. Metodę IDI uznaje się za skuteczną w zastosowaniu do analizy złożonych problemów. Wywiady pogłębione charakteryzują się wysokim stopniem koncentracji na opinii danego respondenta. W badaniu jakościowym udział wzięło dwunastu respondentów reprezentujących organizacje pracodawców (cztery osoby), organizacje pracowników (trzy osoby), Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej RP (dwie osoby), Państwową Inspekcję Pracy (jedna osoba), Sąd Apelacyjny (Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, jedna osoba) oraz Uniwersytet Warszawski (Wydział Prawa i Administracji, jedna osoba). Wywiady zostały nagrane, a transkrypcje pisemne wszystkich przeprowadzonych badań stanowiły podstawę do opracowania raportu końcowego. Respondenci wywiadów to: ekspert ds. prawa pracy NSZZ Solidarność, szef biura prawnego Forum Związków Zawodowych, dyrektor wydziału prawno-interwencyjnego OPZZ, prezes Związku Rzemiosła Polskiego, doradca prezydenta Pracodawców RP ds. prawa pracy, ekspert ds. prawa pracy Business Center Club, ekspert ds. stosunków pracy i rynku pracy Konfederacji Lewiatan, radca prawny i specjalista w Wydziale Prawno-Legislacyjnym i Układów Zbiorowych Departamentu Dialogu i Partnerstwa Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej RP, naczelnik Wydziału ds. Legislacji w Departamencie Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej RP, dyrektor Departamentu Prawnego Państwowej Inspekcji Pracy, sędzia Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Sądu Apelacyjnego oraz samodzielny pracownik naukowy Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Dodatkowo, w badaniu w charakterze doradców udział wzięło dwóch specjalistów Departamentu Prawnego Państwowej Inspekcji Pracy, specjalista w biurze Związku Rzemiosła Polskiego oraz specjalista Wydziału Prawno- Legislacyjnego i Układów Zbiorowych Pracy w Departamencie Dialogu i Partnerstwa Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej RP. Wywiady objęły zasady polskiego prawa pracy, działalność związków zawodowych w Polsce, rad pracowników, organizacji pracodawców, spory zbiorowe, układy zbiorowe prawa pracy, partycypacja przedstawicielska, zatrudnienie nietypowe, ustanie stosunku pracy, jak też treść stosunku pracy. Kolejny podrozdział zawiera ogólny zarys nurtu ekonomicznej analizy prawa (law & economics), ze wskazaniem na m.in. jego genezę, rozwinięte podejścia i korzyści z zastosowania przez ekonomistów. Główna hipoteza pracy oraz hipotezy pomocnicze, przedstawione są w podrozdziale 1.3. dysertacji. Wprowadzenie kończy charakterystyka struktury rozprawy. 9

11 1.2. Ekonomiczna analiza prawa (law & economics) Ekonomiczna analiza prawa (law & economics) koncentruje się na związkach prawa i ekonomii w głównej mierze na badaniu prawa przy zastosowaniu metod ekonomicznych. Ekonomiczna analiza prawa bywa różnorodnie klasyfikowana. Niektórzy uznają ją za poddziedzinę ekonomii 6, jako pewien ruch 7, jak również za poddziedzinę lub dziedzinę nauki, lecz bez określenia jakiego typu ekonomii czy prawa 8. W niniejszej pracy, ekonomiczna analiza prawa ujmowana jest jako nurt nauki, co nie stoi w sprzeczności z przytoczonymi powyżej perspektywami występującymi w literaturze. Jednym z kluczowych postulatów law & economics jest dążenie do większej efektywności prawa 9. Efektywność prawa (regulacji) nie posiada jednak jednolitej definicji, co jest także przedmiotem dyskusji w literaturze. Przedstawiciele nauki prawa często interpretują efektywność regulacji jego skuteczność w ramach realizacji celu wyznaczonego przez ustawodawcę 10. Ekonomiści z kolei reprezentują szersze podejście do efektywności, choć w literaturze ekonomicznej termin efektywności prawa jest przedmiotem licznych rozbieżności, czemu również poświęcone jest miejsce w kolejnych sekcjach rozprawy. W ogólnym ujęciu, według ekonomii, prawo powinno pozwalać na realizację założonych celów, przy jak najmniejszym zużyciu niezbędnych zasobów 11. Podejście do regulacji prawnych z punktu widzenia ekonomii podkreśla, że powinny one sprzyjać maksymalizacji użyteczności indywidualnych podmiotów, jako że instytucje formalne są istotnym elementem warunkującym podział zasobów między uczestnikami rynku 12. Efektywność jest w ramach ekonomicznej analizy prawa oceniana najczęściej poprzez zastosowanie wybranych kryteriów. Przykładowymi kryteriami efektywności są kryterium 6 Ch. Rowley. An Intellectual History of Law and Economics: , w: F. Parisi, Ch. Rowley (red.). The Origins of Law and Economics. Essays by the Founding Fathers. Edward Elgar. Cheltenham- Northampton R. A. Posner. The Law and Economics Movement. American Economic Review 77 (2), 1987, s R. Coase. Law and Economics at Chicago. Journal of Law and Economics 1, 1993, s H.-B. Schaefer, C. Ott. The Economic Analysis of Civil Law. Edward Elgar. Cheltenham-Northampton J. Stelmach, B. Brożek, W. Załuski. Dziesięć wykładów o ekonomii prawa. Wolters Kluwer. Warszawa R. Stroiński. Wprowadzenie do ekonomicznej analizy prawa (law and economics), w: M. Bednarski, J. Wilkin (red.). Ekonomia dla prawników i nie tylko. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis. Warszawa N. L. Georgakopoulos. Principles and Methods of Law and Economics. Basic Tools for Normative Reasoning. Cambridge University Press. Cambridge

12 Pareto, Kaldora-Hicksa, Posnera lub Buchanana (opisane szerzej w niniejszej dysertacji), choć trudnością jest wskazanie dominującego podejścia, przy czym nie jest to również lista zamknięta stosowanych podejść do kwestii efektywności. Jednak przytoczone kryteria dotyczą przede wszystkim efektywności ekonomicznej w ogólnym ujęciu, a nie efektywności regulacji. Efektywność regulacji jest mniej zgłębionym tematem w literaturze i trudno o wskazanie dominującego podejścia w tym zakresie. Zarzuty wobec ekonomicznej analizy prawa w obszarze efektywności regulacji dotyczą m.in. problematyki sprawiedliwości prawa 13. Teoria ekonomii nie dostarcza jednak satysfakcjonujących wytycznych w zakresie sprawiedliwości prawa, odnoszącej się w praktyce często do redystrybucji zasobów między podmiotami 14. Można zatem stwierdzić, że efektywność prawa jest jego ważnym aspektem, chociaż nie jedynym 15. Ekonomiczna analiza prawa w dużym stopniu czerpie z dorobku teorii ekonomii kosztów transakcyjnych 16. Za genezę rozwoju ekonomii kosztów transakcyjnych przyjmuje się artykuł The Nature of the Firm Ronalda Coase a 17. Coase dostrzegł koszty transakcyjne towarzyszące wymianie rynkowej. Stwierdził on, że istnienie i rozwój organizacji (firm) są zależne od kosztów wejścia na rynek i kosztów organizowania transakcji wewnątrz przedsiębiorstwa. Należy też podkreślić znaczenie późniejszej pracy Coase a z 1960 r., w której dowodzi on, że początkowy podział praw jest możliwy do zmiany w każdym przypadku poprzez transakcje rynkowe, a taka zmiana zajdzie zawsze, kiedy będzie przyczyniała się do zwiększenia wartości produkcji (o ile transakcje rynkowe nie wiążą się z kosztami), co jest znane jako twierdzenie (teoremat) Coase a 18. W twierdzeniu tym występuje silne założenie o braku kosztów transakcyjnych, precyzyjnym określeniu praw własności, istnieniu zewnętrznej władzy strzegącej egzekwowania kontraktów, dostępie do wymienialnego miernika wartości oraz o tym, że redystrybucja dochodów nie wpływa na wartości krańcowe. Zgodnie z teorematem Coase a, tylko przy wyżej wskazanych warunkach alokacja zasobów ustali się na poziomie efektywnym (niezależnie od pierwotnej dystrybucji praw własności) w sensie 13 H.-B. Schaefer, C. Ott., op. cit. 14 R. A. Posner. Economic Analysis of Law. Aspen Law & Business. Nowy Jork H.-B. Schaefer, C. Ott., op. cit. 16 J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska. Law & Economics geneza i charakterystyka ekonomicznej analizy prawa. Bank i Kredyt 10, 2007, s R. Coase. The Nature of the Firm. Economica 4, 1937, s R. Coase. The Problem of Social Cost. Journal of Law and Economics 3, 1960, s

13 Pareto, gdy koszty transakcyjne są zerowe. Można zatem stwierdzić, że wymiana praw własności na rynku przyczynia się do naprawy ich nieoptymalnej alokacji początkowej 19. Jednak kiedy koszty transakcyjne są znaczące, wstępny podział praw własności staje się istotny i ma wpływ na alokację zasobów (alokacja praw powinna być taka, że mają je ci, którzy przypisują im najwyższą wartość). Władza publiczna powinna zapewnić wtedy środowisko instytucjonalne zachęcające do zawierania kontraktów. Usuwane powinny być przeszkody dla porozumień prywatnych a szkody występujące wskutek niepowodzenia porozumień minimalizowane. Duży wkład w ewolucję ekonomii kosztów transakcyjnych miał też Oliver E. Williamson, który skoncentrowany był na badaniach nad tworzeniem i funkcjonowaniem instytucji jako form organizowania i zarządzania wymianą oraz struktury organizacji 20. Na dorobek Williamsona składają się również spostrzeżenia co do stopnia racjonalności i zachowania stron kontraktu, co ma istotny wpływ na jego egzekwowanie. Rozwój ekonomii kosztów transakcyjnych przyczynił się do popularyzacji i pogłębienia badań ekonomicznych i prawnych nad instytucjami formalnymi 21. Przedmiotem analiz w law & economics stała się m.in. optymalizacja poziomu kosztów transakcyjnych. Ze względu na znaczenie ekonomii kosztów transakcyjnych dla rozwoju law & economics oraz wykorzystaniu aparatu badawczego tej teorii w niniejszej rozprawie, w dalszych sekcjach znajduje się bardziej szczegółowa charakterystyka tego podejścia. Za prekursorów rozważań nad relacjami między ekonomią a prawem uznaje się m.in. Niccolo Macchiavelliego, Thomasa Hobbesa, Christiana Wolffa, Cesarego Beccaria oraz Davida Huma i Adama Smitha, ze względu na czynione przez nich odniesienia do tych zależności, najczęściej w ramach prac o charakterze filozoficznym lub politycznym 22. W literaturze wyróżnia się w tym zakresie dorobek Jeremy ego Benthama, ze względu na reprezentowane przez niego podejście do badania polityki karnej w oparciu o analizy ekonomiczne. Posner wskazuje, że dorobek Benthama przyczynił się do rozwoju ekonomicznej analizy 19 F. Parisi. Coase Theorem and Transaction Cost Economics in the Law, w. J. Backhaus (red.). The Elgar Companion to Law and Economics. Edward Elgar. Cheltenham 2005, s O. E. Williamson. The Economic Institutions of Capitalism - Firms, Markets, Relational Contracting. The Free Press. Nowy Jork F. Parisi. Coase Theorem and Transaction Cost Economics in the Law, op. cit. 22 J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s. 52; E. Mackaay. History of Law and Economics, w: B. Bouckaert, G. De Geest (red.). Encyclopedia of Law and Economics. Edward Elgar. Cheltenham 2000; J. Backhaus (red.). The Elgar Companion to Law and Economics. Edward Elgar. Cheltenham

14 prawa, poprzez skonstruowanie podstawy do rozważań nad pozarynkowymi zachowaniami ludzkimi 23. Jednak uznaje się, że pierwsze próby usystematyzowanego badania regulacji prawnych z zastosowaniem aparatu ekonomicznego, miały miejsce dopiero w XIX w, w Europie 24. Ważny w kontekście law & economics jest także rozwój instytucjonalizmu w Stanach Zjednoczonych. Początki regularnych badań w ramach ekonomicznej analizy prawa były związane w dużej mierze z teorią praw własności, przy czym badacze próbowali udzielić odpowiedzi na pytanie, na ile zmiany w sferze praw własności powinny odzwierciedlać zmiany warunków ekonomicznych 25. W literaturze wskazuje się wystąpienie tzw. pierwszej fali law & economics 26 w połowie XIX w. Poza spostrzeżeniem jej przedstawicieli, że regulacje są zależne od warunków ekonomicznych, można zaobserwować ich zainteresowanie rozróżnieniem praw indywidualnych od praw odnoszących się do wykorzystywania zasobów wspólnych, co było oparte m.in. o teorię ekonomii kosztów transakcyjnych 27. Istotne jest także dostrzeżenie znaczenia ewolucji instytucji (przede wszystkim formalnych) z perspektywy ekonomii. Przedstawiciele pierwszej fali ekonomicznej analizy prawa opierali swoje rozważania m.in. na analizie korzyści i kosztów dla podmiotu podejmującego racjonalne decyzje ekonomiczne przy wykorzystaniu ograniczonych zasobów. Instytucjonalizm amerykański końca XIX w. (instytucjonalizm klasyczny), był skoncentrowany na współzależnościach między procesami ekonomicznymi i prawnymi. Instytucjonalizm zyskał znaczenie w latach 20. i 30. XX w., m.in. dzięki próbom sformułowania alternatywnej teorii ekonomii względem dominującego podejścia neoklasycznego 28. Przykładowymi przedstawicielami klasycznego instytucjonalizmu byli Thorstein Veblen, John R. Commons, czy też Wesley C. Mitchell. Instytucjonaliści kontestowali wybrane aspekty ekonomii neoklasycznej, m.in. autonomiczny mechanizm rynkowy, statyczny typ analizy, silny formalizm, założenie o samoregulacji gospodarki, jak też odseparowanie kwestii ekono- 23 R. A. Posner. The Law and Economics Movement: From Bentham to Becker, w: F. Parisi, Ch. Rowley (red.). The Origins of Law and Economics. Essays by the Founding Fathers. Edward Elgar. Cheltenham- Northampton J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s H. Pearson. Origins of Law and Economics the Economists New Science of Law Cambridge University Press. Cambridge 1997, s E. Mackaay. History of Law and Economics, op. cit. 27 J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s Ibidem, s

15 micznych od otoczenia kulturowego i społecznego 29. Niemniej jednak, w literaturze uznaje się, że klasyczny instytucjonalizm miał charakter marginalnego nurtu ekonomii, co w dużym stopniu było spowodowane problemami metodologicznymi 30. Warto zwrócić uwagę, że w pierwszej połowie XX w. powstały istotne kierunki w ramach nauki prawa, takie jak realizm prawniczy i jurysprudencja socjologiczna 31. W ramach rozważań nad rzeczywistym sposobem funkcjonowania prawa, badacze rozpoczęli badania nad rolą sądów w tworzeniu prawa oraz społecznymi skutkami regulacji prawnych. Przełom w rozwoju ekonomicznej analizy prawa nastąpił w kolejnych latach. Pierwsza współczesna szkoła law & economics powstała na Uniwersytecie w Chicago. Pod koniec lat 30. XX w., na tejże uczelni w ramach studiów prawniczych ujęto również m.in. wykłady z ekonomii 32. Dzięki staraniom Henry ego Simonsa i Friedricha A. von Hayeka, na Uniwersytecie w Chicago rozpoczęto oficjalnie pionierski program dotyczący prawa antymonopolowego. W 1958 r. powstało pierwsze czasopismo naukowe poświęcone wprost ekonomicznej analizie prawa, The Journal of Law & Economics, którego redaktorem sześć lat później został Ronald Coase. Nowatorskie i interdyscyplinarne podejścia w kontekście law & economics w połowie XX w. reprezentowali także m.in. Gary Becker lub Richard A. Posner. Becker wykorzystywał aparat ekonomiczny do analizy problemów takich jak np. przestępczość, dyskryminacja, czy tez uzależnienia. Z kolei Posner w 1973 r. wydał popularny do teraz podręcznik Economic Analysis of Law 33. Posner jest zaliczany do szkoły chicagowskiej ekonomicznej analizy prawa, ze względu na poczynienie przez niego założenia, że jednostki powinny być powstrzymywane przed dokonywaniem transakcji niezgodnych z obowiązującymi regulacjami, poprzez system kar, wyższych niż rzeczywiste straty społeczne wynikające z działania wbrew prawu (rola prawa odstraszająca od popełniania przestępstw) 34. W ramach szkoły chicagowskiej można wyróżnić zestaw założeń wykorzystywanych przez jej przedstawicieli w badaniach ekonomicznej analizy prawa, na który składają się racjonalne dążenie do mak- 29 J. Wilkin. Ewolucja ekonomii politycznej i jej miejsce we współczesnej myśli ekonomicznej, w: J. Wilkin (red.). Czym jest ekonomia polityczna dzisiaj? Wydawnictwo Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa H. Pearson, op. cit. 31 J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s Ibidem, s. 59; N. Mercuro, S. G. Medema. Economics and the Law. From Posner to Post-Modernism and Beyond. Princeton University Press. Princeton R. A. Posner. Economic Analysis of Law. Little, Brown & Co. Boston J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s

16 symalizacji użyteczności przez, reagowanie aktorów gospodarczych na bodźce cenowe oraz możliwość oceny regulacji prawnych z perspektywy efektywności ekonomicznej 35. Pierwotnie szkoła chicagowska reprezentowała podejście pozytywne. Jednak nowa szkoła chicagowska przejawia szerokie zainteresowanie perspektywą normatywną i dostrzega wyraźną potrzebę regulowania rynków 36. W ewolucji nurtu law & economics istotną rolę odegrała także szkoła New Haven 37. Za początkowe etapy tego podejścia uważa się publikacje Guido Calabresiego 38, jednego ze współtwórców ekonomicznej analizy prawa. Calabresi zajmował się m.in. regulacjami prawnymi, determinującymi poziom ostrożności w ramach działań, które mogą spowodować szkody innym podmiotom oraz kosztami administracyjnymi funkcjonowania takiego systemu. W dalszej kolejności Calabresi wyodrębnił trzy rodzaje kosztów odnoszących się do wypadków - bezpośrednich kosztów wypadków, kosztów związanych z nieadekwatnym wynagradzaniem strat osobom poszkodowanym i kosztów administrowania systemem (koszty pierwszorzędne, drugorzędne i trzeciorzędne). W ramach rozważań zostały zaproponowane metody redukcji tych kosztów (odstraszanie ogólne i szczególne general detterence, specific detterence) 39. Priest zwraca uwagę, że Calabresi obejmuje w swoich pracach także problematykę redystrybucji bogactwa oraz alokacji ryzyka 40. Jak zauważają J. Bełdowski i K. Metelska-Szaniawska, Calabresi postuluje wprowadzanie zmian normatywnych w aktualnych systemach prawa, celem ich urzeczywistnienia. W ramach szkoły New Haven wyraźny jest kierunek badań nawiązujący do dorobku szkoły chicagowskiej, z zauważalnym naci- 35 N. Mercuro, S. G. Medema. Economics and the Law, op. cit. 36 Ibidem. Interwencja regulacyjna rządu jest postrzegana przez przedstawicieli tej szkoły jako pożądana (w odróżnieniu od starej szkoły chicagowskiej), ponieważ oddziałuje ona na normy społeczne, kształtujące zachowania ludzi. Przedmiotem zainteresowania nowej szkoły chicagowskiej law & economics są m.in. zależności między decyzjami uczestników rynku a prawem i normami społecznymi. 37 Nazwa ta wywodzi się od miasta, w którym znajduje się Yale University. Pozostałe określenia tej szkoły to szkoła progresywna w law & economics lub szkoła reformatorów prawniczych. 38 G. Calabresi. Some Thoughts on Risk Distribution and the Law of Torts. Yale Law Journal 70, 1961, s G. Calabresi. The Costs of Accidents: A Legal and Economic Analysis. Yale University Press. New Haven G. I. Priest. The rise of law and economics: a memoir of the early years, w: F. Parisi, Ch. Rowley (red.). The Origins of Law and Economics. Essays by the Founding Fathers. Edward Elgar. Cheltenham- Northampton

17 skiem na eliminowanie zawodności rynku, m.in. w drodze interwencji regulacyjnej 41. W obszarze zainteresowań szkoły New Haven znajduje się też analiza instytucji politycznych oraz rola sądów w systemach podejmowania decyzji. W literaturze szkołę New Haven klasyfikuje się jako reprezentację podejścia normatywnego 42. Odmienne podejście do law & economics, funkcjonalne, jest związane ze szkołą Virginii. Perspektywa funkcjonalna czerpie w szczególności z teorii wyboru publicznego. Z kolei teoria wyboru publicznego opiera się na nierynkowym procesie podejmowania decyzji lub ekonomicznej analizie polityki 43. W rozważaniach z zakresu teorii wyboru publicznego utrwalone jest wykorzystanie modelu racjonalnego wyboru do rozważań nad kwestiami politycznymi 44. Jako przedstawicieli teorii wyboru publicznego wymienia się m.in. Jamesa M. Buchanana i Gordona Tullocka 45. W ramach teorii wyboru publicznego zakłada się racjonalne działania aktorów politycznych, operujących jak homo oeconomicus. Tym samym zachowania w sferze politycznej także mogą być analizowane przy wykorzystaniu aparatu ekonomicznego 46. W funkcjonalnej ekonomicznej analizie prawa szczególnie ważnym założeniem jest indywidualizm normatywny, co implikuje że studia nad regulacjami prawnymi wymagają analizy struktury bodźców instytucjonalnych 47. Zauważalnym wkładem podejścia funkcjonalnego w rozwój law & economics są opracowania poświęcone mechanizmom instytucjonalnym i znaczeniu wyborów indywidualnych. Za odrębną szkołę ekonomicznej analizy prawa uznaje się także instytucjonalną law & economics 48, choć nie jest to jednoznacznie przyjmowane w literaturze 49. Instytucjonalna eko- 41 J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s. 61; A. Katz. Foundations of Economic Approaches to Law. Oxford University Press. Nowy Jork-Oksford J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s J. Wilkin. Teoria wyboru publicznego homo oeconomicus w sferze polityki, w: J. Wilkin (red.). Teoria wyboru publicznego. Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar. Warszawa J. Wilkin. Teoria wyboru publicznego homo oeconomicus w sferze polityki, op. cit.; J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s J. M. Buchanan, G. Tullock. The Calculus of Consent. Logical Foundations of Constitutional Democracy. The University of Michigan Press. Ann Arbor J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s F. Parisi. Positive, Normative and Functional Schools in Law and Economics. European Journal of Law and Economics 18, 2004, s J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s. 62; E. Mackaay. Schools: General, w: B. Bouckaert, G. De Geest (red.). Encyclopedia of Law and Economics. Edward Elgar. Cheltenham 2000; N. Mercuro, S. G. Medema. Economics and the Law, op. cit. 49 H.-B. Schaefer, C. Ott., op. cit. 16

18 nomiczna analiza prawa bywa bowiem traktowana także jako część ekonomii instytucjonalnej lub nowej ekonomii politycznej 50. Instytucjonalna law & economics jest związana z nową ekonomią instytucjonalną, wyodrębnioną w latach 70. XX w 51. Jednymi z jej najbardziej znanych przedstawicieli byli Douglas C. North i Oliver E. Williamson. Nowa ekonomia instytucjonalna rozwija teorię neoklasyczną o problematykę instytucji. Spectrum badań w ramach nowej ekonomii instytucjonalnej jest szerokie, choć jako najbardziej znaczące wskazuje się te dotyczące analizy kontraktowej, praw własności oraz roli państwa w gospodarce 52. Instytucjonalne podejście do ekonomicznej analizy prawa uwzględnia natomiast przede wszystkim sferę ładu społeczno-gospodarczego oraz ładu prawnego, efektywność regulacji, relacje wzajemne występujące między zagadnieniami ekonomicznymi i prawnymi, ewolucyjny charakter regulacji, rozważania nad trwaniem i zmianą ram instytucjonalnych oraz potrzebą wykorzystania porównawczego instytucjonalnego podejścia do stosowania law & economics 53. W ogólnym ujęciu, instytucjonalna ekonomiczna analiza prawa koncentruje się na wzajemnych relacjach między prawem a gospodarką. Rozróżnienie między ekonomią instytucjonalną a instytucjonalną ekonomiczną analizą prawa dotyczy faktu, że instytucjonalna law & economics podkreśla wykorzystanie aparatu ekonomicznego do analizy prawa, zaś ekonomia instytucjonalna bada przede wszystkim znaczenie instytucji z perspektywy systemu gospodarczego 54, chociaż nie jest to podział klarowny i jednoznaczny 55. Należy podkreślić, że scharakteryzowane powyżej szkoły law & economics nie są wyłącznymi, lecz w literaturze są uznawane za szczególnie ważne dla rozwoju ekonomicznej analizy prawa. Istnieje również szereg rozmaitych podejść obserwowanych w ekonomicznych badaniach nad prawem, choć nie można ich uznać za samodzielną szkołę nurtu law & economics 56, lub jest to przedmiotem dyskusji, jak w przypadku szkoły austriackiej w ekono- 50 J. M. Buchanan. Constitutional Economics, w: J. M. Buchanan. Exploration into Constitutional Economics. Texas A&M University Press. College Station J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s. 62; J. Wilkin. Ewolucja ekonomii politycznej i jej miejsce we współczesnej myśli ekonomicznej, op. cit., s J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s. 61, S. G. Medema, N. Mercuro, W. J. Samuels. Institutional Law and Economics, w: B. Bouckaert, G. De Geest (red.). Encyclopedia of Law and Economics. Edward Elgar. Cheltenham R. Coase. Essays on Economics and Economists. Chicago University Press. Chicago S. G. Medema, N. Mercuro, W. J. Samuels. Institutional Law and Economics, op. cit. 56 E. Mackaay. Schools: General, op. cit. 17

19 micznej analizie prawa 57. Istnieje także szereg programów badawczych blisko związanych z ekonomiczną analizą prawa, takich jak np. ekonomia konstytucyjna, nowa historia gospodarcza lub podejście socjologiczne 58. Law & economics, jak sama jego nazwa wskazuje, jest nurtem interdyscyplinarnym. Ekonomia może być przydatna prawnikom, jako że buduje ona fundamenty w formie narzędzi badawczych dla analizy prawa 59. Spójna teoria i weryfikowalne oraz precyzyjne hipotezy badawcze, jak i aparat empiryczny składają się na atrakcyjność nauki ekonomii z perspektywy prawników. W literaturze można zetknąć się z pracami, dotyczącymi korzyści z ekonomicznej analizy prawa w odniesieniu do implementowania regulacji rynkowych, pozytywnie oddziaływujących na rozwój gospodarczy 60. Interesujące są jednak pożytki z law & economics dla ekonomistów, co jest tematem zdecydowanie mniej zgłębionym w literaturze, co podkreśla Katarzyna Metelska-Szaniawska 61. Jej zdaniem, pewne problemy mogą wynikać z popularnej percepcji ekonomicznej analizy prawa jako nurtu dziedzin nauk prawnych 62 i problemów z jego klasyfikacją. Zdaniem K. Metelskiej-Szaniawskiej, regulacje prawne dostarczają interesujące problemy badawcze przedstawicielom ekonomii. Takie problemy po pierwsze mogą zmniejszać stopień abstrakcyjności badań ekonomistów, a dodatkowo stymulować wysiłki podejmowane w ramach analiz w kierunku wyjaśniania konkretnych wyborów i decyzji podmiotów ekonomicznych funkcjonujących w środowisku ograniczonych zasobów 63. Badania z zakresu ekonomicznej analizy prawa mogą mieć zarówno charakter teoretyczny, jak też empiryczny. Przykładem przytaczanym przez K. Metelską-Szaniawską klasycznych badań jest wkład 57 B. Bouckaert, G. De Geest (red.). Encyclopedia of Law and Economics. Edward Elgar. Cheltenham J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, op. cit,, s K. Metelska-Szaniawska. Piękno ekonomii w działaniu, czyli o pożytkach dla ekonomii z badania prawa przez ekonomistów, w: Ł. Hardt, D. Milczarek-Andrzejewska (red.). Ekonomia jest piękna? Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Wilkinowi. Wydawnictwo Naukowe Scholar. Warszawa 2015; J. Hersch, W. K. Viscusi. Law and economics as a pillar of legal education. Review of Law and Economics 8 (2), 2012, s M. Mota Prado, M. J. Trebilcock. Advanced Introduction to Law and Development. Edward Elgar. Cheltenham K. Metelska-Szaniawska. Piękno ekonomii w działaniu, op. cit., s Ibidem; R. Cooter, T. Ulen. Ekonomiczna analiza prawa. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa K. Metelska-Szaniawska. Piękno ekonomii w działaniu, op. cit. 18

20 R. Coase a w analizę efektów zewnętrznych z perspektywy teorii praw własności oraz wymiany 64. Analizy nad regulacjami prowadzone przez ekonomistów niekiedy cechują się wysokim stopniem ogólności lub niedoskonałości. Można zauważyć badania, w których instytucje formalne traktowane są zerojedynkowo lub autorzy nie zwracają uwagi na znaczenie tych regulacji w całym systemie prawnym (interakcje między instytucjami). Bardzo wyrazistym przykładem na zbyt powierzchowne badania ekonomistów nad kwestiami związanymi z prawem, jest kryzys finansowy sprzed kilku lat 65. W tym zakresie okazało się, że różnice w konstrukcji przepisów prawnych obejmujących funkcjonowanie rynków kapitałowych, wpłynęły na odczuwalne skutki kryzysu w różnych państwach. Rozwój ekonomicznej analizy prawa, opartej na zaawansowanych narzędziach ekonomicznych oraz na pogłębionych analizach prawa, mogą ograniczać pobieżność badań prowadzonych na styku ekonomii i prawa. Rozwój teorii ekonomii może następować również poprzez aplikowanie niektórych metod stosowanych w badaniach prawniczych. Znaczna część badań prawniczych opiera się na wykorzystaniu metod dogmatyczno-prawnych lub prawnoporównawczych, skoncentrowanych na problemach praktycznych. Często rozważania prawnicze przybierają charakter studiów przypadków, kazusów. Szczególnie ważna w nauce prawa jest m.in. precyzja językowa i dbałość w analizie stanu faktycznego oraz prawnego w ramach danej sprawy. Okazuje się, że szereg kwestii traktowanych przez ekonomistów w sposób ogólny, jak przykładowo kontrakty między stronami transakcji, czy też umowa o pracę stanowiąca podstawę zatrudnienia, wiążą się z wieloma szczegółowymi uregulowaniami, wpływającymi pośrednio i bezpośrednio na sprawność wymiany lub optymalność zatrudnienia w organizacji. Poddawanie analizie kolejnych obszarów poddanych działaniu prawa, lecz przy większym stopniu precyzji, zdecydowanie wzbogaca teorię ekonomii i zbliża modele teoretyczne do warunków rzeczywistych. Aktualnie w ramach law & economics analizuje się przede wszystkim regulacje de iure. Atrakcyjnym polem rozwoju ekonomicznej analizy prawa są badania nad regulacjami de facto i instytucjami nieformalnymi. 64 R. Coase. The Problem of Social Cost, op. cit. 65 K. Metelska-Szaniawska. Piękno ekonomii w działaniu, op. cit. s

21 Wykorzystanie teorii prawa w badaniach ekonomicznych przyczynia się także do otwarcia kolejnych sfer badawczych w ekonomii 66. W tym względzie na szczególną uwagę zasługuje nurt behawioralny ekonomicznej analizy prawa, spajający istniejące wcześniej ekonomię behawioralną 67 z behawioralnymi studiami nad prawem 68. Teoria gier bywa wykorzystywana do wyjaśniania decyzji strategicznych w odniesieniu do wybranych problemów prawnych. Badania empiryczne nad konkretnymi regulacjami prawnymi w ramach law & economic są prowadzone przy wykorzystaniu różnych podejść. Opracowywane są m.in. case studies oraz analizy oparte na zaawansowanych metodach ilościowych. Trudno o wskazanie dominującego podejścia w ekonomicznej analizie prawa do badań empirycznych. Warto zwrócić uwagę na zastosowanie metod statystycznych i ekonometrycznych do analizy problemów z zakresu kryminalistyki, również do określenia odpowiedniego poziomu penalizacji wybranych zachowań. Wykorzystanie podejścia law & economics do badań nad rynkiem pracy, a w szczególności jego regulacjami, także może wnieść znaczący wkład w rozwój ekonomii. Zaznaczyć należy, że ekonomiczna analiza prawa pracy należy do kierunków badań relatywnie mniej dotychczas zgłębionych, względem m.in. ekonomicznej teorii kontraktów, czy też ekonomicznej teorii prawa karnego Główna hipoteza pracy i hipotezy pomocnicze Przedmiotem zainteresowania przedstawicieli nurtu ekonomicznej analizy prawa jest w dużej mierze prowadzenie badań nad określoną sferą związaną z regulacjami prawnymi, z perspektywy nauki ekonomii. Takimi sferami mogą być m.in. teoria prawa, prawo cywilne, prawo deliktów, prawo karne, jak również prawo procesowe. Zakres przedmiotowy badań w ramach law & economics może być de facto dowolny, o ile dotyczy regulacji. Mimo, że efektywność regulacji jest kluczowym obiektem zainteresowania ekonomicznej analizy prawa, samo zagadnienie efektywności regulacji wymaga skonkretyzowania i skonceptualizowania (co zawiera kolejny rozdział rozprawy). W ramach dysertacji, rozważania dotyczą przede wszystkim konstrukcji regulacji (jeden z wymiarów efektywności regulacji), która jest analizowana przy wykorzystaniu metod law & economics. 66 Ibidem. 67 C. F. Camerer, G. Loewenstein, M. Rabin. Advances in Behavioral Economics. Princeton University Press. Princeton D. C. Langevoort. Behavioral Theories of Judgement and Decision Making in Legal Scholarship: A Literature Review. Vanderbilt Law Review 51,

22 Zadaniem przedstawiciela ekonomicznej analizy prawa jest prowadzenie rozważań nad instytucjami formalnymi w kontekście ich skutków ekonomicznych, co sprawia że takie badania stanowią cenny wkład w rozwój teorii ekonomii. W pracach z zakresu ekonomicznej analizy prawa zasadnicze jest właściwe określenie problemu badawczego, jak również zastosowanie odpowiednich metod ekonomicznych do jego eksplorowania, które mogą wywodzić się z różnych dziedzin ekonomii. Kluczem dla prowadzenia rozważań naukowych jest hipoteza badawcza, stanowiąca zarazem ramy badań. Punktem wyjścia badań zawartych w niniejszej dysertacji są regulacje rynku pracy. Zaprezentowane rozważania, ze względu na złożoność rynku pracy, dotyczą jego wybranych aspektów, ale mimo to pozwolą na dokonanie kilku istotnych uogólnień. Przedmiotem analizy są badania nad efektywnością regulacji rynku pracy. Wokół nich osnuta jest myśl przewodnia rozprawy. Sama dysertacja oparta jest na aparacie badawczym ekonomicznej analizy prawa. Główna hipoteza rozprawy jest następująca: perspektywa badawcza ekonomicznej analizy prawa jest adekwatna do studiów nad regulacjami rynku pracy, prowadzonych celem określenia ich efektywności. Prowadzenie badań nad efektywnością regulacji rynku pracy wymaga studiów w konkretnych obszarach rynku pracy. W ramach rozprawy, analiza znajduje odniesienie do polskich regulacji rynku pracy w sferze wybranych stosunków zbiorowych działalności związków zawodowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej. Wskazane obszary cechują się istotnym znaczeniem na tle pozostałych regulacji rynku pracy. Główną przyczyną, dla której przedmiot badań został sprowadzony do polskich regulacji prawnych, jest możliwość dokonania precyzyjnej ekonomicznej analizy prawa. W przypadku prawa, dla jego interpretacji w kontekście znaczenia ekonomicznego, konieczna jest właściwa interpretacja językowa i logiczna oraz dokładna znajomość miejsca przepisów w systemie prawnym (m.in. wykładnia systemowa, celowościowa i funkcjonalna). Stąd też przeprowadzenie podobnych badań nad regulacjami obowiązującymi w innych krajach, byłoby relatywnie utrudnione. Dodatkowo, jak będzie mowa dalej, polskie prawo pracy nie było jeszcze poddane kompleksowym analizom ekonomicznym. Dogłębna analiza prawa za pomocą metod law & economics wzbogaca walory naukowe rozprawy. 21

23 Skoro celem badania ma być efektywność regulacji, to same regulacje muszą stać się przedmiotem analizy. W ostatnich latach teoria ekonomii poczyniła istotne postępy w tym zakresie, o czym świadczy rosnąca popularność nowej ekonomii instytucjonalnej, w której centrum zainteresowania leżą instytucje (w tym regulacje), organizacje i koszty transakcyjne. Wydaje się więc naturalnym, aby regulacje analizować właśnie z tej perspektywy, co wkomponowuje się w podejście reprezentowane w ramach ekonomicznej analiza prawa. Z drugiej jednak strony, ostateczne potwierdzenie adekwatności zastosowania tego podejścia musi wiązać się z przeprowadzeniem studiów empirycznych nad konkretnymi regulacjami prawnymi, co też jest przedmiotem tej dysertacji i czego dotyczy jej główna hipoteza badawcza. Weryfikacja tejże hipotezy będzie więc przebiegała dwustopniowo: najpierw na poziomie teoretycznym powiązana zostanie kwestia spojrzenia na regulacje z perspektywy law & economics z ich efektywnością (rozdział 2), a następnie poprzez weryfikację poniższych hipotez szczegółowych (pomocniczych), wykazana zostanie skuteczność tej perspektywy badawczej w odniesieniu do konkretnych aspektów prawa pracy (rozdziały 3, 4 i 5). Trzy hipotezy pomocnicze przedstawiam poniżej. Każda z hipotez pomocniczych odnosi się do odrębnego obszaru regulacji rynku pracy odpowiednio dotyczących związków zawodowych, strajków oraz partycypacji pracowniczej. Rozważania objęły wskazane sfery przede wszystkim ze względu na znaczenie ekonomiczne tych instytucji oraz podstawy teoretyczne do prowadzenia badań. Dodatkowo, instytucje te zajmują ważne miejsce w polskim systemie prawa pracy (zwłaszcza w kontekście zbiorowego prawa pracy). Dostrzec można również związki między związkami zawodowymi, strajkami oraz partycypacją pracowniczą, co jest przedstawione w rozprawie. Związki zawodowe są powoływane celem reprezentowania interesów pracowniczych wobec pracodawcy. Znaczenie w kontekście możliwości pozytywnego wpływu związków na rynek pracy, mają regulacje obejmujące funkcjonowanie związków zawodowych, jako że warunkują one ramy ich działalności lub mogą stanowić bodziec do określonych decyzji, powodujących skutki ekonomiczne. Zgodnie z pierwszą hipotezą pomocniczą: polskie regulacje rynku pracy dotyczące działalności związków zawodowych zapewniają ramy instytucjonalne, korzystne z perspektywy kondycji rynku pracy w kontekście ekonomicznego modelu korporatyzmu. 22

KONSTYTUCJA W ŚWIETLE NAUK EKONOMICZNYCH

KONSTYTUCJA W ŚWIETLE NAUK EKONOMICZNYCH KONSTYTUCJA W ŚWIETLE NAUK EKONOMICZNYCH dr Katarzyna Metelska-Szaniawska Wydział Nauk Ekonomicznych UW Seminarium PSEAP 25/10/2007 PLAN WYSTĄPIENIA I II III IV Ekonomia konstytucyjna jako program badawczy

Bardziej szczegółowo

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI Wykład 1 Homo Oeconomicus w świecie polityki wprowadzenie do ekonomicznej analizy polityki Katarzyna Metelska-Szaniawska SPRAWY ORGANIZACYJNE wykład + ćwiczenia strona przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

U2 - Rozwiązuje problemy prawne przy użyciu EAP. (SD_U06) U3 - Ocenia efektywność ekonomiczną decyzji

U2 - Rozwiązuje problemy prawne przy użyciu EAP. (SD_U06) U3 - Ocenia efektywność ekonomiczną decyzji SYULABUS PRZEDMIOTU/MODUŁU NA STUDIACH DOKTORANCKICH W roku akademickim 2018/2019 Lp. Elementy składowe sylabusu Opis 1. Nazwa przedmiotu Ekonomiczna analiza prawa 2. Jednostka prowadząca przedmiot/ moduł

Bardziej szczegółowo

Nowa ekonomia instytucjonalna Ronald Coase

Nowa ekonomia instytucjonalna Ronald Coase Nowa ekonomia instytucjonalna Ronald Coase Nowa ekonomia instytucjonalna wywodzi się od artykułu Ronalda Coase a The Nature of the Firm, w którym wprowadzone zostało do analizy ekonomicznej pojęcie kosztów

Bardziej szczegółowo

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa Prof. dr hab. Edward Nowak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Rachunku Kosztów, Rachunkowości Zarządczej i Controllingu Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność

Bardziej szczegółowo

Książka została wydana dzięki dotacji Instytutu Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk w Warszawie

Książka została wydana dzięki dotacji Instytutu Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk w Warszawie Recenzja: prof. dr hab. Janina Godłów-Legiędź Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na okładce: Fotolia anyaberkut Redaktor prowadzący: Łukasz Żebrowski Redakcja i korekta: Claudia Snochowska-Gonzalez

Bardziej szczegółowo

TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO

TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO Wykład 1 Homo oeconomicus w świecie polityki wprowadzenie do TWP Katarzyna Metelska-Szaniawska 20/02/2008 SPRAWY ORGANIZACYJNE wykład + ćwiczenia strona przedmiotu: http://www.ekonpol.wne.uw.edu.pl/index.php?n=dydaktyka.twp

Bardziej szczegółowo

Dynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu

Dynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu Dynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem naukowym prof. dr hab. Tomasz

Bardziej szczegółowo

Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego. Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj

Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego. Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj Jak to się zaczęło??? W latach 30 badacze doszli do wniosku, że neoklasyczna metoda badawcza nie odpowiada na

Bardziej szczegółowo

PROJECT FINANCE POLAND

PROJECT FINANCE POLAND PROJECT FINANCE POLAND rekomenduje najnowszą publikację Mariana Moszoro Partnerstwo publiczno-prywatne w monopolach naturalnych w sferze użyteczności publicznej. O książce Autor przedstawia aktualną tematykę

Bardziej szczegółowo

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01 Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

mgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ

mgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ mgr Karol Marek Klimczak KONCEPCJA I PLAN ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Tytuł: Zarządzanie ryzykiem finansowym w polskich przedsiębiorstwach działających w otoczeniu międzynarodowym Ostatnie dziesięciolecia rozwoju

Bardziej szczegółowo

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI I PRAWA seminarium licencjackie i magisterskie. Ekonomiczna analiza prawa

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI I PRAWA seminarium licencjackie i magisterskie. Ekonomiczna analiza prawa EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI I PRAWA seminarium licencjackie i magisterskie Ekonomiczna analiza prawa Katarzyna Metelska-Szaniawska 23/11/2009 PLAN WYKŁADU I II III Co to jest Law & Economics? Podstawowe

Bardziej szczegółowo

Ekonomia behawioralna a ekonomia głównego nurtu

Ekonomia behawioralna a ekonomia głównego nurtu Ekonomia behawioralna a ekonomia głównego nurtu Konsekwencje podejścia behawioralnego dla teorii i praktyki gospodarczej Centrum Interdyscyplinarnych Badań nad Rynkami Finansowymi, Kolegium Gospodarki

Bardziej szczegółowo

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI I PRAWA seminarium licencjackie. Ekonomiczna analiza prawa

EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI I PRAWA seminarium licencjackie. Ekonomiczna analiza prawa EKONOMICZNA ANALIZA POLITYKI I PRAWA seminarium licencjackie Ekonomiczna analiza prawa Katarzyna Metelska-Szaniawska 9/12/2010 PLAN WYKŁADU I II III Co to jest Law & Economics? Podstawowe obszary zainteresowań

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE DYSERTACJI DOKTORKSIEJ MGR MARCINA SURÓWKI PT.

STRESZCZENIE DYSERTACJI DOKTORKSIEJ MGR MARCINA SURÓWKI PT. STRESZCZENIE DYSERTACJI DOKTORKSIEJ MGR MARCINA SURÓWKI PT. INSTRUMENTY FINANSOWE POLITYKI MIESZKANIOWEJ PAŃSTWA A ZASPOKAJANIE POTRZEB MIESZKANIOWYCH SPOŁECZEŃSTWA. Mieszkanie, jako dobro podstawowe,

Bardziej szczegółowo

Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2014/2015

Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2014/2015 Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 201/2015 Wydział Zarządzania UW posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora w dwóch dyscyplinach:

Bardziej szczegółowo

6.4. Wieloczynnikowa funkcja podaży Podsumowanie RÓWNOWAGA RYNKOWA Równowaga rynkowa w ujęciu statycznym

6.4. Wieloczynnikowa funkcja podaży Podsumowanie RÓWNOWAGA RYNKOWA Równowaga rynkowa w ujęciu statycznym Spis treœci Przedmowa do wydania ósmego... 11 Przedmowa do wydania siódmego... 12 Przedmowa do wydania szóstego... 14 1. UWAGI WSTĘPNE... 17 1.1. Przedmiot i cel ekonomii... 17 1.2. Ekonomia pozytywna

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE. rozprawy doktorskiej pt. Zmienne jakościowe w procesie wyceny wartości rynkowej nieruchomości. Ujęcie statystyczne.

STRESZCZENIE. rozprawy doktorskiej pt. Zmienne jakościowe w procesie wyceny wartości rynkowej nieruchomości. Ujęcie statystyczne. STRESZCZENIE rozprawy doktorskiej pt. Zmienne jakościowe w procesie wyceny wartości rynkowej nieruchomości. Ujęcie statystyczne. Zasadniczym czynnikiem stanowiącym motywację dla podjętych w pracy rozważań

Bardziej szczegółowo

I. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty:

I. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty: Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji z siedzibą w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych oraz Międzywydziałowych Środowiskowych

Bardziej szczegółowo

NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off

NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off Wydział Zarządzania mgr Jerzy Ryżanycz Proponowany temat rozprawy : NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off Opiekun naukowy: prof. dr hab. Jerzy Kisielnicki PLAN 1. Wstęp

Bardziej szczegółowo

Główne nurty ekonomii politycznej

Główne nurty ekonomii politycznej Główne nurty ekonomii politycznej Jerzy Wilkin WNE UW Ekonomia polityczna jako nauka i jako sztuka J. S. Mill (Principles of Political Economy - 1848): ekonomia polityczna jest zarówno nauką, jak i sztuką:

Bardziej szczegółowo

Bartosz Rakoczy * w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym], Rzeszów 2013 (review)

Bartosz Rakoczy * w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym], Rzeszów 2013 (review) Bartosz Rakoczy * Recenzja monografii autorstwa Prof. Jerzego Stelmasiaka pt. Interes indywidualny a interes publiczny w ochronie środowiska w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym, Rzeszów 2013

Bardziej szczegółowo

Streszczenie rozprawy doktorskiej MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO

Streszczenie rozprawy doktorskiej MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu Wydział Finansów i Zarządzania Streszczenie rozprawy doktorskiej mgr Magdalena Krawiec MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO Praca

Bardziej szczegółowo

PUBLIC CHOICE i PUBLIC GOVERNANCE

PUBLIC CHOICE i PUBLIC GOVERNANCE PUBLIC CHOICE i PUBLIC GOVERNANCE Wykład1 Homo Oeconomicus w świecie polityki wprowadzenie do teorii wyboru publicznego (Public Choice) Katarzyna Metelska-Szaniawska SPRAWY ORGANIZACYJNE konwersatorium!

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Jasiecki MIĘDZY MODERNIZACJĄ A PERYFERIAMI UNII EUROPEJSKIEJ

Krzysztof Jasiecki MIĘDZY MODERNIZACJĄ A PERYFERIAMI UNII EUROPEJSKIEJ Krzysztof Jasiecki MIĘDZY MODERNIZACJĄ A PERYFERIAMI UNII EUROPEJSKIEJ Wydawnictwo IFiS PAN Warszawa 2013 Spis treści Spis tabel... 9 Podziękowania... 11 Wstęp... 13 1. Instytucjonalna różnorodność kapitalizmu...

Bardziej szczegółowo

Publicznej na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji

Publicznej na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji PROFILAKTYKA SPOŁECZNA I RESOCJALIZACJA 2015, 25 ISSN 2300-3952 Jarosław Utrat-Milecki 1 Uwagi nt. uprawnień do nadawania stopnia doktora nauk o polityce publicznej na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych

Bardziej szczegółowo

Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty:

Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty: Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty: a) Konwersatorium I 30 godzin 3 ECTS b) Konwersatorium II 30 godzin 3 ECTS c)

Bardziej szczegółowo

Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce

Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce lnstitutions for Market Economy. The Case ofpoland MARIA LISSOWSKA B 369675 WYDAWNICTWO C.RBECK WARSZAWA 2008 Contents Introduction 8 Chapter 1. Elements of Institutional

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.

Bardziej szczegółowo

Analiza ekonomiczna w instytucjach publicznych analiza organizacji i projektów

Analiza ekonomiczna w instytucjach publicznych analiza organizacji i projektów Analiza ekonomiczna w instytucjach publicznych analiza organizacji i projektów dr Piotr Modzelewski Katedra Bankowości, Finansów i Rachunkowości Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego Zajęcia

Bardziej szczegółowo

Wsparcie publiczne dla MSP

Wsparcie publiczne dla MSP Marta Gancarczyk Wsparcie publiczne dla MSP Podstawy teoretyczne a praktyka gospodarcza Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2010 Wstęp 9 Część i. TEORETYCZNE PODSTAWY PODEJMOWANIA DECYZJI O WSPARCIU PUBLICZNYM

Bardziej szczegółowo

Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu

Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu ostatnich kilku dekad diametralnie zmienił się charakter prowadzonej

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ. mgr Marcin Druszcz ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE DZIAŁAŃ PODODDZIAŁÓW POLICJI NA TERYTORIUM KRAJU W LATACH

STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ. mgr Marcin Druszcz ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE DZIAŁAŃ PODODDZIAŁÓW POLICJI NA TERYTORIUM KRAJU W LATACH STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ mgr Marcin Druszcz /Autor rozprawy/ ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE DZIAŁAŃ PODODDZIAŁÓW POLICJI NA TERYTORIUM KRAJU W LATACH 2010-2015.... /Temat rozprawy/ dr hab. Andrzej Czupryński..

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ

STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Autor rozprawy: mgr Łukasz Młynarkiewicz Promotor: dr hab. Agnieszka Skóra, prof. UWM Promotor pomocniczy: dr Tomasz Nowacki Temat: Decyzja zasadnicza jako forma działania

Bardziej szczegółowo

Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. Uwarunkowania stosowania koncepcji otwartych innowacji w instytucjach naukowych i badawczo-rozwojowych

Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. Uwarunkowania stosowania koncepcji otwartych innowacji w instytucjach naukowych i badawczo-rozwojowych mgr Aneta Olejniczak Promotor: prof. dr hab. Agnieszka Izabela Baruk Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. Uwarunkowania stosowania koncepcji otwartych innowacji w instytucjach naukowych i badawczo-rozwojowych

Bardziej szczegółowo

SPOŁECZNE ASPEKTY ROZWOJU RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO

SPOŁECZNE ASPEKTY ROZWOJU RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO SPOŁECZNE ASPEKTY ROZWOJU RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO Wstęp Ogólny zamysł napisania książki wywodzi się ze stwierdzenia, iż dalszy rozwój rynku ubezpieczeniowego w Polsce jest uzależniony od znacznego zwiększenia

Bardziej szczegółowo

prof. dr hab. Barbara Kożuch Uniwersytet Jagielloński

prof. dr hab. Barbara Kożuch Uniwersytet Jagielloński prof. dr hab. Barbara Kożuch Uniwersytet Jagielloński RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr inż. Danuty Trybuch pt. Proces audytu i warunki doskonalenia systemu zarządzania jakością na przykładzie urzędów

Bardziej szczegółowo

Autorzy książki są pracownikami Katedry Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Autorzy książki są pracownikami Katedry Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikacja prezentuje podstawy ekonomii i polityki gospodarczej przy wykorzystaniu metody instytucjonalnej analizy gospodarki. Zawiera zestaw najważniejszych informacji z historii myśli ekonomicznej, ekonomii

Bardziej szczegółowo

Wstęp... 7. Rozdział 1. Skuteczność i efektywność jako kryteria ocen ekonomicznych. 13

Wstęp... 7. Rozdział 1. Skuteczność i efektywność jako kryteria ocen ekonomicznych. 13 Spis treści Wstęp... 7 Rozdział 1. Skuteczność i efektywność jako kryteria ocen ekonomicznych. 13 1.1. Podejście komplementarne do interpretacji efektywności i skuteczności... 14 1.2. Efektywność jako

Bardziej szczegółowo

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA

Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA II STOPIEŃ OGÓLNOAKADEMICKI

WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA II STOPIEŃ OGÓLNOAKADEMICKI Nazwa kierunku Poziom Profil Symbol efektów na kierunku WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA II STOPIEŃ OGÓLNOAKADEMICKI Efekty - opis słowny. Po ukończeniu studiów drugiego stopnia na kierunku

Bardziej szczegółowo

Dr hab. Magdalena Knapińska, prof. nadzw. UEP Katedra Makroekonomii i Historii Myśli Ekonomicznej

Dr hab. Magdalena Knapińska, prof. nadzw. UEP Katedra Makroekonomii i Historii Myśli Ekonomicznej Dr hab. Magdalena Knapińska, prof. nadzw. UEP Katedra Makroekonomii i Historii Myśli Ekonomicznej Terminy konsultacji: E-mail: magdalena.knapinska@ue.poznan.pl Inne przedmioty: Makroekonomia (wykłady i

Bardziej szczegółowo

Zasada proporcjonalności dla samorządów (jednostek samorządu terytorialnego)

Zasada proporcjonalności dla samorządów (jednostek samorządu terytorialnego) Prof. dr hab. Stanisław Kasiewicz Sekretarz naukowy ALTERUM Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Zasada proporcjonalności dla samorządów (jednostek samorządu terytorialnego) Skuteczność i efektywność systemu

Bardziej szczegółowo

EFEKTYWNE ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM BANKU KOMERCYJNEGO W Tytuł: POLSCE W ŚWIETLE STANDARDÓW ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ Autor: Tomasz Cicirko Wstęp

EFEKTYWNE ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM BANKU KOMERCYJNEGO W Tytuł: POLSCE W ŚWIETLE STANDARDÓW ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ Autor: Tomasz Cicirko Wstęp EFEKTYWNE ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM BANKU KOMERCYJNEGO W Tytuł: POLSCE W ŚWIETLE STANDARDÓW ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ Autor: Tomasz Cicirko Wstęp Praca składa się z pięciu rozdziałów. Całość zaprezentowana

Bardziej szczegółowo

Od koncepcji do sukcesu. Publikacja artykułów w czasopismach z tzw. Listy Filadelfijskiej

Od koncepcji do sukcesu. Publikacja artykułów w czasopismach z tzw. Listy Filadelfijskiej Od koncepcji do sukcesu. Publikacja artykułów w czasopismach z tzw. Listy Filadelfijskiej dr Piotr Trąpczyński Katedra Konkurencyjności Międzynarodowej VIII Konferencja Badania Naukowe na Uniwersytecie

Bardziej szczegółowo

System monitorowania realizacji strategii rozwoju. Andrzej Sobczyk

System monitorowania realizacji strategii rozwoju. Andrzej Sobczyk System monitorowania realizacji strategii rozwoju Andrzej Sobczyk System monitorowania realizacji strategii rozwoju Proces systematycznego zbierania, analizowania publikowania wiarygodnych informacji,

Bardziej szczegółowo

Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ

Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ Instytucjonalne uwarunkowania narodowego systemu innowacji w Niemczech i w Polsce wnioski dla Polski Frankfurt am Main 2012 1 Instytucjonalne uwarunkowania

Bardziej szczegółowo

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego WYŻSZA SZKOŁA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH W ŁODZI WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I DYPLOMACJI Michał Adamski Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego Praca doktorska napisana pod kierunkiem

Bardziej szczegółowo

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Załącznik nr 1 do uchwały nr 17/II/2018 Senatu UJ z 28 lutego 2018 r. Nazwa Wydziału: Nauk o Zdrowiu Nazwa kierunku studiów: organizacja i ekonomika ochrony zdrowia

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

Głównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa.

Głównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa. KAPITAŁ W PRZEDSIĘBIORSTWIE I JEGO STRUKTURA Autor: Jacek Grzywacz, Wstęp W opracowaniu przedstawiono kluczowe zagadnienia dotyczące możliwości pozyskiwania przez przedsiębiorstwo kapitału oraz zasad kształtowania

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Wstęp... 9 Wykaz skrótów... 13 Rozdział 1. Prawo podatkowe w systemie prawa... 15 1.1. Uwagi wprowadzające... 16 1.2. Prawo podatkowe jako gałąź prawa... 16 1.2.1. Przesłanki uzasadniające

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY Tabela odniesienia kierunkowych efektów kształcenia do charakterystyk drugiego stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacji

Bardziej szczegółowo

Kierunkowe efekty kształcenia

Kierunkowe efekty kształcenia Kierunkowe efekty kształcenia Kierunek: ekonomia Obszar kształcenia: nauki społeczne Poziom kształcenia: studia drugiego stopnia Profil kształcenia: ogólnoakademicki Uzyskane kwalifikacje: magister Symbol

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Wydział Nauk Ekonomicznych UW Warszawa, 28 października 2014 Najważniejsze rodzaje badań Typy badań Podział wg celu badawczego Kryteria przyczynowości

Bardziej szczegółowo

Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać?

Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać? Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać? Jerzy Wilkin Wydział Nauk Ekonomicznych UW Seminarium: Good governance, 7.11.2013 Książka podsumowująca projekt badawczy (finansowany przez

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny

Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Załącznik do uchwały Nr XXIII 5.5/13 Senatu UMCS z dnia 27 lutego 2013 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze

Bardziej szczegółowo

Teoria integracji: Jan J. Michałek Centrum Europejskie UW

Teoria integracji: Jan J. Michałek Centrum Europejskie UW Teoria integracji: Jan J. Michałek Centrum Europejskie UW Struktura wykładu Celem tego 15 godzinnego wykładu jest zaprezentowanie podstawowych elementów teorii integracji gospodarczej, w kontekście Unii

Bardziej szczegółowo

Wykaz skrótów... Bibliografia... Wykaz cytowanych orzeczeń... Wstęp Problematyka Cel badawczy Struktura Tezy

Wykaz skrótów... Bibliografia... Wykaz cytowanych orzeczeń... Wstęp Problematyka Cel badawczy Struktura Tezy Wykaz skrótów... Bibliografia... Wykaz cytowanych orzeczeń... Wstęp... 1 XI XIII XXI 1. Problematyka... 1 2. Cel badawczy... 2 3. Struktura... 3 4. Tezy... 4 5. Uwagi metodologiczne... 4 6. Uwagi terminologiczne...

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH

PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH dr Marta Janina Skrodzka PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH Wprowadzenie Mediacja jest przedstawiana, jako alternatywna

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp (Bogusław Fiedor) Część I. Teoretyczne podstawy ochrony środowiska i gospodarowania jego zasobami

Spis treści. Wstęp (Bogusław Fiedor) Część I. Teoretyczne podstawy ochrony środowiska i gospodarowania jego zasobami Spis treści Wstęp (Bogusław Fiedor) Część I. Teoretyczne podstawy ochrony i gospodarowania jego zasobami Rozdział 1. Problemy ekologiczne w teorii ekonomii ujęcie retrospektywne 1.1. Wstęp 1.2. Ekonomia

Bardziej szczegółowo

7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu

7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu Zagadnienia na egzamin magisterski na kierunku Ekonomia 1. Znaczenie wnioskowania statystycznego w weryfikacji hipotez 2. Organizacja doboru próby do badań 3. Rozkłady zmiennej losowej 4. Zasady analizy

Bardziej szczegółowo

Ekonomia kosztów transakcji Ronalda Coase a. Instytucje gospodarki rynkowej Blok 5

Ekonomia kosztów transakcji Ronalda Coase a. Instytucje gospodarki rynkowej Blok 5 Ekonomia kosztów transakcji Ronalda Coase a Instytucje gospodarki rynkowej Blok 5 Ekonomia neoklasyczna w konfrontacji z ekonomicznymi problemami współczesności Konsument nie jest istotą ludzką, lecz logicznym

Bardziej szczegółowo

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu : Makroekonomia II 2. Kod modułu : MEKOII (10-MEKOII-z2-s; 10-MEKOII-z2-ns)

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII CZĘŚĆ I. Prawo jako przedmiot nauk prawnych Rozdział I. Podstawowe koncepcje prawa... 3 1. Koncepcje prawnonaturalne...

Bardziej szczegółowo

NATURA PRZEDSIĘBIORSTWA

NATURA PRZEDSIĘBIORSTWA INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek-Andrzejewska KONSPEKT WYKŁADU 11 Nowa teoria mikroekonomiczna Koncepcje przedsiębiorstwa i przedsiębiorczości NATURA PRZEDSIĘBIORSTWA Podstawowe

Bardziej szczegółowo

Nowa ekonomia instytucjonalna

Nowa ekonomia instytucjonalna Nowa ekonomia instytucjonalna Ronald Coase: przedsiębiorstwo, rynek i koszty transakcji Opracowanie: Janina Godłów-Legiędź Nowa ekonomia instytucjonalna James Buchanan, 1986 Teoria wyboru publicznego Ronald

Bardziej szczegółowo

Plan studiów dla kierunku prawno-ekonomicznego I stopień, studia stacjonarne

Plan studiów dla kierunku prawno-ekonomicznego I stopień, studia stacjonarne Plan studiów dla kierunku prawno-ekonomicznego I stopień, studia stacjonarne I ROK STUDIÓW L. Nazwa przedmiotu Blok Semestr zimowy (1) Semestr letni (2) Uczelnia 1. Matematyka z elementami A 5 15 30 E

Bardziej szczegółowo

TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO

TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO Wykład 11 Ekonomiczna teoria władzy Katarzyna Metelska-Szaniawska 14/05/2008 PLAN ZAJĘĆ I II III Zasada podziału władz Władza ustawodawcza Władza sądownicza I Zasada podziału

Bardziej szczegółowo

Zarys historii myśli ekonomicznej

Zarys historii myśli ekonomicznej Zarys historii myśli ekonomicznej Ekonomia Rok akademicki 2009/2010 Literatura H. Landreth, D.C. Colander, Historia myśli ekonomicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, cz. I: rozdz. 3; cz. II:

Bardziej szczegółowo

Ekonomia instytucjonalna główne tezy. Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych. Zakład Polityki Gospodarczej

Ekonomia instytucjonalna główne tezy. Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych. Zakład Polityki Gospodarczej Ekonomia instytucjonalna główne tezy Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych. Zakład Polityki Gospodarczej I. Znaczenie instytucji dla funkcjonowania gospodarki. 1. Ekonomia

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Zaoczne Studia Doktoranckie z Ekonomii Warszawa, 23 października 2016 Metodologia i metoda naukowa 1 Metodologia Metodologia nauka o metodach nauki

Bardziej szczegółowo

3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów

3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów Spis treści Wprowadzenie... 7 Rozdział 1. Cele, uwarunkowania i obszary działania współczesnej polityki fiskalnej... 11 1.1. Istota, zarys historyczny i uwarunkowania polityki fiskalnej... 12 1.2. Obszary

Bardziej szczegółowo

Jednym z podstawowych aktów prawnych, regulujących udział mieszkańców w życiu publicznym, jest Europejska Karta Samorządu Lokalnego (EKSL).

Jednym z podstawowych aktów prawnych, regulujących udział mieszkańców w życiu publicznym, jest Europejska Karta Samorządu Lokalnego (EKSL). Jedną z bardzo ważnych kwestii, jakie pojawiają się w praktycznym aspekcie inicjowania i prowadzenia działań konsultacyjnych, jest ich formalne oraz nieformalne uregulowanie. Okoliczność ta jest o tyle

Bardziej szczegółowo

Wydział Prawa i Administracji. Wydział prowadzący kierunek studiów:

Wydział Prawa i Administracji. Wydział prowadzący kierunek studiów: E f e k t y k s z t a ł c e n i a d l a k i e r u n k u i i c h r e l a c j e z e f e k t a m i k s z t a ł c e n i a d l a o b s z a r ó w k s z t a ł c e n i a Wydział prowadzący kierunek studiów: Kierunek

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA I STOPIEŃ PRAKTYCZNY

WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA I STOPIEŃ PRAKTYCZNY Nazwa kierunku Poziom Profil Symbol efektów na kierunku WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I EKONOMII ADMINISTRACJA I STOPIEŃ PRAKTYCZNY Efekty - opis słowny. Po ukończeniu studiów pierwszego stopnia na kierunku Administracja

Bardziej szczegółowo

Szymon Mamrot. Streszczenie rozprawy doktorskiej. Wydział Informatyki i Gospodarki Elektronicznej. Katedra Technologii Informacyjnych

Szymon Mamrot. Streszczenie rozprawy doktorskiej. Wydział Informatyki i Gospodarki Elektronicznej. Katedra Technologii Informacyjnych Szymon Mamrot Zastosowanie modelowania i symulacji procesowych na etapie stanowienia prawa gospodarczego do predykcyjnej oceny kosztów obciążeń administracyjnych przedsiębiorstw Streszczenie rozprawy doktorskiej

Bardziej szczegółowo

INWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI

INWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI Autor: Stanisław Kasiewicz, Waldemar Rogowski, Wstęp Po ukazaniu się książek Płaski świat Thomasa L. Friedmana i Wędrujący świat Grzegorza Kołodki

Bardziej szczegółowo

ISBN (wersja drukowana) ISBN (ebook)

ISBN (wersja drukowana) ISBN (ebook) Sylwia Roszkowska Katedra Makroekonomii, Instytut Ekonomii Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r., nr 41/43 RECENZENT Marek Bednarski PROJEKT OKŁADKI Barbara

Bardziej szczegółowo

Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce

Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Arkadiusz Michał Kowalski 4. OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFONAWTDAWN^ WARSZAWA 2013 SPIS TREŚCI wstęp : 9 1. Przedmiot,

Bardziej szczegółowo

Wymagania stawiane pracom dyplomowym realizowanym na kierunku Socjologia

Wymagania stawiane pracom dyplomowym realizowanym na kierunku Socjologia Wymagania stawiane pracom dyplomowym realizowanym na kierunku Socjologia Podstawowa przesłanka wskazująca na konieczność zróżnicowania obu typów prac wynika ze stawianego celu odmiennych umiejętności w

Bardziej szczegółowo

Stosunek prawa ochrony konkurencji do prawa własności intelektualnej Dawid Miąsik Wolters Kluwer Polska - LEX, Seria: MONOGRAFIE

Stosunek prawa ochrony konkurencji do prawa własności intelektualnej Dawid Miąsik Wolters Kluwer Polska - LEX, Seria: MONOGRAFIE Stosunek prawa ochrony konkurencji do prawa własności Dawid Miąsik Wolters Kluwer Polska - LEX, Seria: MONOGRAFIE.. Ksiazka jest pierwszym na polskim rynku wydawniczym kompleksowym opracowaniem zagadnien

Bardziej szczegółowo

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10 Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 69 /2012. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 31 maja 2012 roku

Uchwała Nr 69 /2012. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 31 maja 2012 roku Uchwała Nr 69 /2012 Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach z dnia 31 maja 2012 roku w sprawie określenia efektów kształcenia dla kierunku zarządzanie na poziomie drugiego stopnia o profilu

Bardziej szczegółowo

TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO

TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO Wykład 10 Ekonomiczna teoria biurokracji, regulacji i grup interesu Katarzyna Metelska-Szaniawska 27/04/2009 PLAN ZAJĘĆ I Ekonomiczna teoria biurokracji II I Ekonomiczna teoria

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie pojęć sprawności, skuteczności, efektywności i produktywności w administracji publicznej

Wykorzystanie pojęć sprawności, skuteczności, efektywności i produktywności w administracji publicznej Wykorzystanie pojęć sprawności, skuteczności, efektywności i produktywności w administracji publicznej dr Piotr Modzelewski Zakład Strategii i Polityki Gospodarczej Plan prezentacji 1) Rodzaje sprawności

Bardziej szczegółowo

Normy techniczne, normy prawne, przepisy techniczne wzajemne relacje z punktu widzenia prawa administracyjnego

Normy techniczne, normy prawne, przepisy techniczne wzajemne relacje z punktu widzenia prawa administracyjnego Normy techniczne, normy prawne, przepisy techniczne wzajemne relacje z punktu widzenia prawa administracyjnego dr Bogdan Fischer Uniwersytet Jagielloński Zjawisko globalizacji i wyzwania przed administracjami

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1) z dnia... 2011 r. w sprawie szkolenia na asystenta rodziny

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1) z dnia... 2011 r. w sprawie szkolenia na asystenta rodziny Projekt z dnia 11 sierpnia 2011 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1) z dnia... 2011 r. w sprawie szkolenia na asystenta rodziny Na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca

Bardziej szczegółowo

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA Opis efektów kształcenia dla kierunku politologia II stopnia przyjętych uchwałą Rady Wydziału Nauk Politycznych w dniu 27 lutego 2012 r., zmodyfikowanych 24 września 2012 r. oraz 25 maja 2015 r. Efekty

Bardziej szczegółowo

Summary in Polish. Fatimah Mohammed Furaiji. Application of Multi-Agent Based Simulation in Consumer Behaviour Modeling

Summary in Polish. Fatimah Mohammed Furaiji. Application of Multi-Agent Based Simulation in Consumer Behaviour Modeling Summary in Polish Fatimah Mohammed Furaiji Application of Multi-Agent Based Simulation in Consumer Behaviour Modeling Zastosowanie symulacji wieloagentowej w modelowaniu zachowania konsumentów Streszczenie

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie CZĘŚĆ I TEORETYCZNE PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ

Wprowadzenie CZĘŚĆ I TEORETYCZNE PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ Książka Współczesna polityka gospodarcza" jest podzielona na pięć części: Teoretyczne podstawy polityki gospodarczej; Główne obszary polityki rozwoju gospodarczego; Polityka stabilizacyjna państwa; Polityka

Bardziej szczegółowo

dziedzina nauk prawnych, prawo

dziedzina nauk prawnych, prawo Załącznik nr 1 do Uchwały nr 64/2013 Senatu UKSW z dnia 21 maja 2013 r. Załącznik nr 1 do Uchwały nr 53/2012 Senatu UKSW z dnia 24 maja 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu dla programu prawo studia

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczna analiza prawa alternatywa dla głównego nurtu ekonomii

Ekonomiczna analiza prawa alternatywa dla głównego nurtu ekonomii UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI Z e s z y t y Naukowe nr 858 Współczesne Problemy Ekonomiczne DOI: 10.18276/wpe.2015.11-19 Joanna Pomaskow* Ekonomiczna analiza prawa alternatywa dla głównego nurtu ekonomii Słowa

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR 50 Senatu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie z dnia 28 maja 2012 r.

UCHWAŁA NR 50 Senatu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie z dnia 28 maja 2012 r. UCHWAŁA NR 50 Senatu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie z dnia 28 maja 2012 r. w sprawie określenia opisu efektów kształcenia dla kierunku studiów ekonomia pierwszego i drugiego

Bardziej szczegółowo

Spis treści (skrócony)

Spis treści (skrócony) Spis treści (skrócony) WSTĘP Rozdział 1. SPOŁECZNY PROCES GOSPODAROWANIA A EKONOMIA (Jerzy Wilkin) 1.1. Potrzeby człowieka i moŝliwości ich zaspokajania 1.2. Gospodarowanie, ekonomizacja działań ludzkich

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1. Analiza zmian i tendencje rozwoju rynku ubezpieczeń komunikacyjnych

Spis treści. 1. Analiza zmian i tendencje rozwoju rynku ubezpieczeń komunikacyjnych Spis treści Wstęp... 9 1. Analiza zmian i tendencje rozwoju rynku ubezpieczeń komunikacyjnych w Polsce... 11 1.1. Charakterystyka i regulacje prawne rynku ubezpieczeń komunikacyjnych w Europie... 11 1.2.

Bardziej szczegółowo

Kierunek prawno-ekonomiczny

Kierunek prawno-ekonomiczny Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii PLAN STUDIÓW stacjonarnych pierwszego stopnia Kierunek prawno-ekonomiczny Obowiązuje studentów rozpoczynających kształcenie od roku akademickiego 2015/2016

Bardziej szczegółowo