MILIARD W ROZUMIE. Ranking szkół wyższych 2006

Transkrypt

1 MILIARD W ROZUMIE STANISŁAW JANECKI Polski rynek szkolnictwa wyższego jest najbardziej konkurencyjny w Europie Katowice są obecnie czwartym pod względem potencjału ośrodkiem akademickim w Polsce. Ustępują wprawdzie Warszawie, Poznaniowi i Krakowowi, ale wyprzedzają Łódź, Wrocław i Gdańsk. Stolica Polski zdecydowanie dominuje na rynku edukacji niepaństwowej (jej przewaga nad innymi ośrodkami jest wręcz miażdżąca), co wynika głównie z potencjału kadrowego. Ma to jednak ten skutek, że większość profesorów pracuje na czterech, pięciu etatach, co rodzi konflikty interesów. Zastanawia z kolei swoista stagnacja akademicka w Łodzi. Przykłady dużych europejskich miast, gdzie panowało wysokie bezrobocie (jak w Łodzi), pokazują, że sposobem na podniesienie ich rangi było postawienie na edukację. W Łodzi takiej strategii jeszcze nie widać. Takie wnioski wynikają z przygotowanego po raz trzynasty przez tygodnik Wprost rankingu szkół wyższych. Pierwszy ranking Wprost powstał pięć lat przed podobnymi przedsięwzięciami Perspektyw i Rzeczpospolitej oraz sześć lat przed rankingiem Polityki. Profesor Karol Musioł, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, i studenci uczelni, która od lat plasuje się w czołówce rankingu Polski skok Z danych zestawionych w Key Data on Education in Europe wynika, że mamy najbardziej konkurencyjny rynek edukacji wyższej w Europie. Funkcjonuje na nim około 450 uczelni. Widocznym efektem tej konkurencji jest wręcz lawinowe upowszechnienie studiów. Odsetek obywateli z wyższym wykształceniem w ciągu ostatnich 10 lat w Polsce się podwoił - z 7 proc. do 14,1 proc. To największy skok w dziejach powojennej Europy, porównywalny tylko z tym, co działo się w Korei Południowej w latach 50. i 60. Przy takim tempie wzrostu za kolejne 10 lat osiągniemy poziom krajów starej Unii Europejskiej (22 proc.), a za 20 lat - Stanów Zjednoczonych (35 proc.). Tak zwany współczynnik skolaryzacji, czyli odsetek osób studiujących w grupie wiekowej lata, w ostatnim piętnastoleciu zwiększył się u nas czterokrotnie - z 12,8 proc. do 50,9 proc., co jest najwyższym wzrostem w historii powojennej Europy. Osoby obecnie studiujące w Polsce (około 1,7 mln) stanowią aż ponad

2 Uniwersytety Uczelnie techniczne Uniwersytet Warszawski 94,5 57,75 18,75 14,5 3, Uniwersytet Jagielloński 94,25 57,5 18,5 14,5 3, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 94 57,25 18,5 14,5 3, Uniwersytet Wrocławski 92, , Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ,75 3, Uniwersytet Łódzki 91,75 56, ,75 3, Uniwersytet Śląski w Katowicach 90,5 56,25 17,5 13,5 3, Uniwersytet Gdański 90 55,5 17,5 13,75 3, Uniwersytet Marii Curie- -Skłodowskiej w Lublinie 89,75 55,25 17,5 13,75 3, Uniwersytet Warmińsko- -Mazurski w Olsztynie 89 55,25 17,25 13,25 3, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie 88,5 55, , Uniwersytet w Białymstoku , , Uniwersytet Szczeciński 86, , Uniwersytet Zielonogórski 85,5 53,75 15,75 12,75 3, Katolicki Uniwersytet Lubelski 84,75 53,5 15,25 12,75 3, Uniwersytet Opolski 84,5 53, ,75 3, Uniwersytet Rzeszowski 84 53, ,5 3, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy , ,25 A - punkty ogółem (maksymalnie 100 pkt) B - ocena zaplecza intelektualnego szkoły (maksymalnie 60 pkt): a - typ kształcenia na wydziałach i kierunkach (magisterskie, zawodowe; uprawnienia do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego); b - jakość wydziałów, instytutów i katedr (na podstawie waloryzacji KBN); c - osiągnięcia naukowe kadry (obronione prace doktorskie i habilitacyjne, nominacje profesorskie, staże i wykłady zagraniczne); d - jakość pracy naukowej (publikacje w pismach o międzynarodowym zasięgu, przyznane granty, udział w międzynarodowych programach badawczych) C - ocena procesu kształcenia (maksymalnie 20 pkt): a - jakość programów nauczania; b - umiejętności dydaktyczne kadry; c - zaplecze informatyczno-biblioteczne; d - weryfikacja wiedzy (praktyki, staże, programy własne); e - języki obce D - ocena szans kariery zawodowej (maksymalnie 15 pkt): a - popyt na absolwentów na rynku pracy; b - ocena absolwentów przez pracodawców; c - ścieżki kariery (płace absolwentów, udział w konkursach na różne stanowiska, tempo awansu) E - ocena warunków socjalnych studiowania (maksymalnie 5 pkt): a - jakość i wielkość bazy materialnej; b - koszt kształcenia; c - system stypendiów i nagród; d - baza rekreacyjno-socjalna (domy studenckie, stołówki, kluby, zaplecze sportowo-rekreacyjne) Politechnika Wrocławska 91, , , Politechnika Warszawska 91,25 56,75 17,5 13,75 3, Politechnika Poznańska 90,75 56,75 17,25 13,5 3, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 90, , Politechnika Łódzka 89,5 56,25 16,75 13, Politechnika Śląska 89,25 56,25 16,75 13, Politechnika Gdańska 89 56,25 16,25 13, Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie 88 55, , Politechnika Szczecińska 87,25 55,25 15, , Politechnika Krakowska 86, , , Akademia Techniczno- -Rolnicza w Bydgoszczy 86 54,5 15, , Politechnika Lubelska 84,75 54, , Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 82,5 52,5 14,25 12, Akademia Morska w Gdyni 82,25 52,25 14,25 12, Politechnika Koszalińska 80,75 51, , Politechnika Rzeszowska 80, , Akademia Morska w Szczecinie 79,5 50,75 13,5 12, Politechnika Białostocka 78 50, , Politechnika Częstochowska 77,5 50,5 12,75 11, Politechnika Radomska 76,5 50,25 12,25 11,25 2, Politechnika Opolska 75, , Akademia Techniczno- -Humanistyczna w Bielsku-Białej 75, , ,5 Uczelnie pedagogiczne Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie 89,75 55, ,25 3, Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie 89,5 55,5 16, , Akademia Świętokrzyska w Kielcach 88 54,75 16,25 13,75 3, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie 86 53,75 15,75 13, Akademia Podlaska w Siedlcach 83,5 53, Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku 82,75 52, ,5 proc. wszystkich studentów kształcących się na świecie i niemal 8 proc. wszystkich studentów Europy. W Polsce studiuje obecnie tylko trzy razy mniej osób niż w całej Afryce! Czy wzrost liczby wykształconych obywateli przełoży się na wzrost gospodarczy i cywilizacyjny rozwój Polski? Tak Profesor Katarzyna Chałasińska, rektor Uniwersytetu Warszawskiego, zwycięzcy tegorocznego rankingu wynikałoby z doświadczeń innych krajów. Dzisiaj wiedza i kwalifikacje pozostały same na placu boju jako jedyne źródło cywilizacyjnej przewagi. Stały się one zasadniczym czynnikiem przy wyborze lokalizacji aktywności gospodarczej. Dolina Krzemowa i Route 128 [w Bostonie] są tam,

3 Profesor Ryszard Borowiecki, rektor Akademii Ekonomicznej w Krakowie, ze studentami uczelni jący, ale te 700 tys. osób ma przynajmniej elementarną wiedzę w swojej dziedzinie i zostało wdrożone do innego sposobu myślenia. Geografia wyższej edukacji w Polsce dowodzi, że wykształcenie staje się coraz ważniejszym czynnikiem rozwoju także w regionach cywilizacyjnie zapóźnionych. O ile nie dziwi, że najwięcej studentów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców mamy na Mazowszu (72), to już zaskakujące jest drugie miejsce Zachodniopomorskiego (54) czy czwarte Świętokrzyskiego (49). Oczywiście, po części studiowanie jest tam sposobem na bezrobocie. Ale po studiach szanse na znalezienie pracy rosną co najmniej trzykrotnie. W dodatku wielu absolwentów (22-23 proc.) zakłada własne firmy, stwarzając miejsca pracy dla innych. Profesor Stanisław Lorenc od czterech lat kieruje Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu gdzie są, po prostu dlatego, że znajduje się tam potencjał intelektualny. Nic innego nie przemawia na ich korzyść - pisał Lester C. Thurow w Przyszłości kapitalizmu. W Polsce ten potencjał intelektualny zaczyna przekraczać krytyczną Uczelnie ekonomiczne Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 93 57,25 18,25 14,25 3, Akademia Ekonomiczna w Krakowie 90, ,75 13,5 3, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu 90,25 55,75 17,75 13,5 3, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu 89,5 55,5 17,5 13,25 3, Akademia Ekonomiczna w Katowicach 89,25 55,25 17,5 13,25 3,25 wartość, co zwykle przynosi jego szybkie i efektywne wykorzystanie. Dość powiedzieć, że aż 700 tys. studentów uczy się obecnie u nas na tak istotnych dla nowoczesnej gospodarki i państwa kierunkach, jak zarządzanie, ekonomia, administracja, informatyka, prawo, finanse i bankowość, elektronika i telekomunikacja, biotechnologia czy ekonometria. Oczywiście, poziom tych studiów nie zawsze jest zadowala- Akademie wychowania fizycznego AWF w Katowicach 87,5 54,5 16,25 13,5 3, AWF w Warszawie ,25 13,5 3, AWF w Gdańsku 86,75 53,75 16,5 13, AWF w Poznaniu 86,5 53,5 16,25 13,5 3, AWF w Krakowie 85, ,25 13, AWF we Wrocławiu 85 52, ,25 3 Premia za wiedzę Truizmem jest teza, że wykształcenie i wiedza przekładają się na innowacyjność gospodarki, na kreatywność społeczeństwa. Najlepiej to widać, analizując udział nowoczesnych technologii i know-how w eksporcie. Największy udział mają kraje, w których odsetek obywateli z wyższym wykształceniem przekracza 25 proc. - Irlandia (ponad 40 proc. jej eksportu stanowią nowoczesne technologie i know- -how), USA (29 proc. eksportu), Luksemburg (28 proc. eksportu), Wielka Brytania (27 proc. eksportu) czy Japonia (25 proc. eksportu). Niestety, w Polsce na razie tylko prawie 3 proc. eksportu stanowią nowoczesne technologie i know-how. Studenci Wydziału Chemii Politechniki Wrocławskiej, która zwyciężyła w kategorii uczelni technicznych Innowacyjności i kreatywności zbudowanej na wiedzy dowodzą też statystyki zgłoszeń patentowych. I tu najlepiej wypadają kraje, w których jest najwięcej osób z wyższym wykształceniem. Przoduje Szwajcaria - ponad 350 zgłoszeń patentowych na milion mieszkańców, a za nią są Finlandia (260), Szwecja (250), Holandia (187), Dania (152), Japonia (141), Luksemburg (140), USA (104). Polska, ze wskaźnikiem WPROST

4 Uczelnie medyczne Uczelnie plastyczne, muzyczne, teatralne i filmowe Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie 93 57, ,25 3, Akademia Medyczna w Warszawie 92, ,25 3, Akademia Medyczna w Poznaniu 92, , Śląska Akademia Medyczna w Katowicach 91,5 56,75 17,75 13,5 3, Uniwersytet Medyczny w Łodzi* 91 56,5 17,75 13,5 3, Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie 90,5 56,25 17,5 13,5 3, Akademia Medyczna w Białymstoku 90,25 56,25 17,5 13,25 3, Akademia Medyczna w Gdańsku ,5 13,25 3, Akademia Medyczna we Wrocławiu 89, ,25 13,25 3, Akademia Medyczna w Bydgoszczy 89, , , Akademia Medyczna w Lublinie 89,25 55,75 17,25 13,25 3 * Uniwersytet Medyczny w Łodzi powstał z połączenia Akademii Medycznej w Łodzi z Wojskową Akademią Medyczną w Łodzi Uczelnie rolnicze SGGW w Warszawie 91 55,75 17,5 14,5 3, Akademia Rolnicza w Poznaniu 90,5 55,5 17,5 14,25 3, Akademia Rolnicza w Szczecinie 89,5 55, , Akademia Rolnicza w Krakowie 88,5 54, ,75 3, Akademia Rolnicza we Wrocławiu 88,25 54, ,75 3, Akademia Rolnicza w Lublinie 87, ,75 13, Akademia Muzyczna w Warszawie 90,5 55,5 17,5 14, Akademia Muzyczna w Katowicach 90,25 55,5 17,25 14, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie 89, ,5 14, Akademia Teatralna w Warszawie (razem z Wydziałem Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku) 89, , Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu 89, ,5 13, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego w Krakowie ,25 13, Akademia Muzyczna w Krakowie 88,5 54, , Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi 88, , Akademia Muzyczna we Wrocławiu 87,75 53,75 17, , Akademia Muzyczna w Gdańsku 87 53, , Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 86, , , Akademia Muzyczna w Poznaniu 86,25 52, , Akademia Muzyczna w Bydgoszczy 86 52,75 16,75 13,75 2, Akademia Muzyczna w Łodzi 85, , Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu 85,5 52,25 16,75 13, Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 85 52,25 16,5 13, Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi 83, , , Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach 82,25 51, ,75 2, Uniwersytet Śląski w Katowicach 81,5 51,5 14,75 12,75 2, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 81 51,25 14,75 12,5 2,5 Profesor Eugeniusz Knapik, pianista i kompozytor, rektor Akademii Muzycznej w Katowicach 10 jednego zgłoszenia patentowego na milion mieszkańców, na razie znajduje się na szarym końcu wśród krajów OECD. Ale to też pokazuje, jak wielkie mamy perspektywy, jeśli wiedza zacznie się przekładać na praktyczne zastosowania. Ranking Wprost jest właściwie oceną jakości wiedzy uzyskiwanej na polskich uczelniach, czyli najważniejszego obecnie kapitału - mówiąc językiem prof. Lestera Thurowa. Naszym atutem jest to, że jedyni w Polsce uwzględniamy wszystkie uczelnie, które mają absolwentów, czyli przygotowujemy ranking obejmujący całą ofertę cywilnego rynku edukacyjnego (bez szkół oficerskich i teologicznych). Oceniamy polskie fabryki wiedzy przekonani, że ich produkty są coraz bardziej konkurencyjne na unijnym rynku, o czym przekonuje łatwość, z jaką Polacy znajdują pracę w krajach starej unii oraz rosnący popyt na nich. Od polityków zależy, czy stworzą w Polsce takie warunki, żeby jak najwięcej absolwentów studiów zostawało w naszym kraju. Studenci Wydziału Farmacji Akademii Medycznej w Warszawie, która zajęła drugie miejsce wśród uczelni medycznych 11

5 Adam Budnikowski od 2005 r. kieruje Szkołą Główną Handlową Maksymalnie 40 punktów przyznawaliśmy za jakość kształcenia (kryteria podobne jak przy ocenie uczelni publicznych). Maksymalnie 20 punktów można było uzyskać za stworzenie warunków kariery zawodowej oraz za najlepsze warunki studiowania (połączono dwie kategorie, które w odniesieniu do szkół publicznych rozpatrywano oddzielnie, choć kryteria były identyczne). W rankingu studiów MBA braliśmy pod uwagę wartość dyplomu (maksymalnie - 40 pkt), określoną m.in. przez to, czy jest to dyplom krajowy, czy dyplom uczelni, której program jest realizowany. Braliśmy także pod uwagę powodzenie absolwentów na rynku i pozycję uczelni zagranicznej, której program realizowano. Ocenialiśmy jakość programów MBA (maksymalnie - 40 pkt), m.in. zawartość programu, możliwość uczestniczenia w międzynarodowych projektach i konkurencyjność w stosunku do innych realizowanych w Polsce programów, powodzenie programu wśród słuchaczy z zagranicy. Uwzględniliśmy jakość kształcenia (maksymalnie - 20 pkt), m.in. jakość kadry naukowo- -dydaktycznej, jakość realizowanych projektów i zaplecza naukowo-dydaktycznego (bazy komputerowej, bibliotecznej), warunki studiowania. W zestawieniu uczelni, na których warto studiować poszczególne kierunki i specjalności, uwzględniliśmy jakość kształcenia (maksymalnie - 50 pkt): wartość programów nauczania, adekwatność kształcenia do wymagań rynku, potencjał jednostek naukowych w porównaniu z najlepszymi ośrodkami na świecie (udział w programach badawczych, granty, innowacje, oryginalne projekty, publikacje w czasopismach o międzynarodowym zasięgu, cytowania w tzw. indeksie filadelfijskim). Uwzględniliśmy rynkową wartość dyplomu (maksymalnie - 50 pkt): popyt na absolwentów na rynku, ocenę absolwentów przez pracodawców, płace absolwentów, tempo awansu. Jak powstał ranking Wprost Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, najlepsza uczelnia ekonomiczna, świętuje w tym roku stulecie istnienia 12 Ranking Wprost uwzględnia wartość zaplecza intelektualnego: szkoły publiczne premiowaliśmy maksymalnie 60 punktami (to kryterium miało 60-procentową wagę). Braliśmy pod uwagę typ kształcenia na wydziałach i kierunkach - magisterskie, zawodowe, uprawnienia do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego, jakość wydziałów, instytutów i katedr (m.in. na podstawie waloryzacji KBN). Uwzględnialiśmy osiągnięcia naukowe kadry (obronione prace doktorskie i habilitacyjne, nominacje profesorskie, staże i wykłady zagraniczne), ocenialiśmy jakość pracy naukowej (publikacje w pismach o międzynarodowym zasięgu - szczególnie liczbę cytowań w tzw. indeksie filadelfijskim, przyznane granty, udział w międzynarodowych programach badawczych). W wypadku uczelni artystycznych braliśmy pod uwagę udział w międzynarodowych wystawach czy festiwalach. Maksymalnie 20 punktów można było uzyskać za jakość programów nauczania, umiejętności dydaktyczne kadry, zaplecze informatyczno-biblioteczne (w tym dostępność Internetu), praktyki, staże, programy własne, warunki i skuteczność nauczania języków obcych. Ocenialiśmy dostosowanie programów nauczania do wymogów współczesnej gospodarki i społeczeństwa, otwartość na nowe zjawiska. Ocenialiśmy otwarcie na świat, czyli prowadzenie studiów w języku angielskim. Braliśmy pod uwagę szanse kariery zawodowej (maksymalnie - 15 pkt): sprawdzaliśmy popyt na absolwentów różnych szkół na rynku pracy, uwzględniliśmy ocenę absolwentów zatrudnionych przez konkretnych pracodawców, porównywaliśmy płace absolwentów, odnotowywaliśmy ich udział w konkursach na różne stanowiska, tempo awansu. Ocenialiśmy socjalne warunki studiowania (maksymalnie - 5 pkt): jakość i wielkość bazy materialnej, wielkość wypracowanych środków i wielkość inwestycji, koszt kształcenia, system stypendiów i nagród, bazę rekreacyjno-socjalną (domy studenckie, stołówki, kluby, obiekty sportowo-rekreacyjne). W wypadku szkół niepublicznych maksymalnie 40 punktów można było uzyskać za wartość zaplecza intelektualnego: typ kształcenia na wydziałach i kierunkach (magisterskie, zawodowe, uprawnienia do nadawania stopni doktora, programy MBA), jakość wydziałów i kierunków (na podstawie posiadanych akredytacji), osiągnięcia naukowe kadry (obronione prace doktorskie i habilitacyjne, nominacje profesorskie, staże i wykłady zagraniczne), jakość pracy naukowej (publikacje w pismach o międzynarodowym zasięgu, przyznane granty, udział w międzynarodowych programach badawczych). 13