Z okazji zbli aj¹cych siê Œwi¹t Wielkiej Nocy sk³adamy najlepsze yczenia od dyrekcji, pracowników oraz redakcji Agro Podkarpacia.

Transkrypt

1 PIR Nr 3 (9) marzec 2013 Str. 28 Gospodarstwa niskotowarowe są ważnymi podmiotami agrobiznesu - mówi Marek Kot, p.o. dyrektora Departamentu Rolnictwa i Gospodarki Wodnej Urzędu Marszałkowskiego TEMAT MIESIĄCA Dopłaty bezpośrednie Str. 32

2

3 Szanowni Państwo, Ju po raz dziesi¹ty od momentu wst¹pienia Polski do Unii Europejskiej bêdziemy mogli skorzystaæ ze œrodków finansowych przeznaczonych na p³atnoœci bezpoœrednie. W tym celu zapraszam od 15 marca do skorzystania z us³ug pracowników Podkarpackiego Oœrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale. Nasi pracownicy, podobnie jak w latach ubieg³ych, bêd¹ pomagaæ za niewielk¹ odp³atnoœci¹ w poprawnym wype³nianiu wniosków. Bêd¹ to osoby merytorycznie przygotowane do prawid³owej realizacji tego dzia³ania, bior¹ce odpowiedzialnoœæ za wykonan¹ pracê. Doradcy nie tylko pomog¹ wype³niæ wniosek, ale udziel¹ szczegó³owych informacji z zakresu spe³nienia przez rolników szeregu wymagañ dotycz¹cych zasad wzajemnej zgodnoœci (ang. cross-compliance). Od spe³nienia okreœlonych wymogów zale y bowiem uzyskanie wsparcia finansowego w pe³nej wysokoœci. Wnioski sporz¹dzane przez pracowników PODR bêd¹ podpisane, a potrzebne zmiany, korekty i uzupe³nienia osoba sporz¹dzaj¹ca bêdzie nanosiæ bezp³atnie. Szerzej na ten temat informujemy w artykule na str. 32 Dop³aty bezpoœrednie. Mam nadziejê, e nasza dobra wspó³praca przyczyni siê do pozyskania jak najwiêkszych œrodków finansowych, dziêki którym mamy szansê unowoczeœniaæ podkarpack¹ wieœ. Tadeusz P³oszaj Dyrektor PODR Drodzy Czytelnicy! Z okazji zbli aj¹cych siê Œwi¹t Wielkiej Nocy sk³adamy najlepsze yczenia od dyrekcji, pracowników oraz redakcji Agro Podkarpacia. Stanis³aw Bartman Prezes PIR Tadeusz P³oszaj Dyrektor PODR W NUMERZE 3 Od redakcji 4 Wywiad 5 Aktualnoœci PODR 8 Technologie w rolnictwie 17 Z ekologi¹ na Ty 18 Przedsiêbiorczoœæ 18 Dom i rodzina 21 Og³oszenia 23 Z ycia samorz¹du rolniczego 24 Porady weterynaryjne 25 Spotkania 26 Wydarzenia 28 Nasze rozmowy 29 Wieœci z Urzêdu Marsza³kowskiego 30 Informacje KRUS 31 Prawnik radzi 32 POR ARiMR 33 Informacje ARR 34 Informacje PAE 36 Informacje WIORiN 38 Technologia 39 Informacje OSChR 40 Dzia³alnoœæ KGW 41 Wieœci z Podkarpackiego Urzêdu Wojewódzkiego AGRO PODKARPACIE Miesiêcznik Rolniczy WYDAWCY: Podkarpacki Oœrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale ul. Tkaczowa 146, Boguchwa³a, tel , boguchwala@podrb.pl Podkarpacka Izba Rolnicza w Boguchwale ul. Tkaczowa 146, Boguchwa³a, tel , pir@xo.pl REDAKCJA: Redaktor Naczelny: Arkadiusz Bêben (Podkarpacka Izba Rolnicza) Z-ca Redaktora Naczelnego: Tadeusz P³oszaj (Podkarpacki Oœrodek Doradztwa Rolniczego) Zespó³ redakcyjny: Lucyna Rudny , Anna Bielañska Adres redakcji: Boguchwa³a, ul. Tkaczowa 146. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za treœæ og³oszeñ. Zastrzega sobie tak e prawo do skracania materia³ów, zmiany tytu³ów i redagowania. SK AD I DRUK: ZUH Spó³ka DUET, Boguchwa³a, ul. Tkaczowa 146b, tel ISSN Nak³ad: egz. AGRO PODKARPACIE marzec

4 WYWIAD Dodatkowe miliony dla podkarpackich rolników O działalności Wojewódzkiej Rady Konsultacyjnej ds. Rolnictwa i Obszarów Wiejskich rozmawialiśmy z jej przewodniczącą, wicewojewodą podkarpacką, Alicją Wosik. Redakcja: Pani Wojewodo, czym właściwie jest Wojewódzka Rada Konsultacyjna ds. Rolnictwa i Obszarów Wiejskich? Rada jest zespo³em doradczo-konsultacyjnym. Zespó³ dzia³a przy Wojewodzie Podkarpackim od 2004 r., a jego dzia³alnoœæ zapocz¹tkowana zosta³a w momencie wejœcia Polski do Unii Europejskiej. Od 27 listopada ubieg³ego roku jestem jej przewodnicz¹c¹. Zatem jakie są jej zadania? Jednym z najwa niejszych zadañ Rady jest analiza i ocena poziomu wykorzystania unijnych instrumentów wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich. Chodzi o to, by pomóc rolnikom i innym mieszkañcom wsi w jak najlepszym wykorzystaniu dostêpnych œrodków unijnych. Dziêki temu, e Rada ³¹czy przedstawicieli ró nych instytucji i œrodowisk rolniczych, mamy tak e mo liwoœæ wypracowywania wspólnych opinii przydatnych w pracach rz¹du, zw³aszcza Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a jednoczeœnie przekazywania rolnikom bie ¹cych informacji o pracach parlamentu, rz¹du i rz¹dowych instytucji rolniczych. Kto wchodzi w skład Rady? Obecnie Rada liczy 25 cz³onków. W jej sk³ad wchodz¹ przedstawiciele œrodowisk rolniczych i oko³orolniczych inspekcji, agencji, doradztwa i samorz¹du rolniczego, a tak e przedstawiciele 4 samorz¹dów terytorialnych wszystkich szczebli, naukowcy oraz reprezentanci spó³dzielni i stowarzyszeñ. Jak często odbywają się spotkania Rady? Do tej pory posiedzenia odbywa- ³y siê dwa lub trzy razu w roku. Jednak na ostatnim posiedzeniu wspólnie uznaliœmy, e w zwi¹zku z nowym bud etem unijnym i wag¹ spraw rolnictwa, nale y zintensyfikowaæ jej prace i spotykaæ siê raz na kwarta³. Od listopada jest Pani przewodniczącą Rady. Co udało się w tym okresie zrobić? Na ostatnim posiedzeniu, które odby³o siê 19 grudnia dokonaliœmy oceny stanu rolnictwa i obszarów wiejskich na Podkarpaciu w oparciu o wyniki Powszechnego Spisu Rolnego. Omówiliœmy równie problematykê mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej oraz instrumentów dostêpnych w jej ramach. G³ówna dyskusja skupi³a siê na dzia³aniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Modernizacja gospodarstw rolnych. W œlad za tym zwróciliœmy siê z proœb¹ do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Stanis³awa Kalemby, o dodatkowe œrodki na to dzia³anie. Jak minister rolnictwa odniósł się do tej prośby? W styczniu spotka³am siê z ministrem Kalemb¹ i osobiœcie przedstawi- ³am problematykê tego zagadnienia. Przekonywa³am, e modernizacja gospodarstw jest szczególnie potrzebna w³aœnie na Podkarpaciu, e przy tak wielkim zainteresowaniu podkarpackich rolników œrodkami na unowoczeœnienie gospodarstw (wp³ynê³o 3-krotnie wiêcej wniosków ni wynosi³ limit œrodków), na pewno bêd¹ to lepiej spo- ytkowane pieni¹dze ni w województwach, gdzie wp³ynê³o znacznie mniej wniosków. W odpowiedzi minister zwiêkszy³ limit dla województwa podkarpackiego o dodatkowe ok. 40 milionów z³otych. Dziêki temu oko³o 270 dodatkowych wnioskodawców z Podkarpacia, którzy z³o yli poprawne wnioski w ramach dzia³ania Modernizacja gospodarstw rolnych w 2012 r., zostanie objêtych wsparciem. To świetna wiadomość dla podkarpackich rolników. A jakie plany na najbliższy czas ma Rada? Na najbli szym posiedzeniu zajmiemy siê spraw¹ obrotu nieruchomoœciami rolnymi Skarbu Pañstwa oraz problematyk¹ scalania gruntów. Ma to du e znaczenie dla o ywienia przemian agrarnych w naszym województwie, bo podkarpackie gospodarstwa nie tylko s¹ ma³e, ale na dodatek czêsto ka dy hektar ziemi to 3-4 rozrzucone w terenie dzia³ki. Podejmiemy tak e dyskusjê nt. nowej unijnej perspektywy finansowej, w której uda³o siê wynegocjowaæ korzystne warunki dla rolnictwa. Życzymy kolejnych sukcesów, nie mniejszych niż dotychczas. Dziękujemy za rozmowę. AGRO PODKARPACIE marzec 2013

5 AKTUALNOŒCI PODR Drogie Panie! Z okazji Dnia Kobiet yczymy Wam wszystkiego najlepszego, spe³nienia marzeñ, satysfakcji z wykonywania codziennych obowi¹zków oraz czerpania z ycia pe³nymi garœciami. Stanis³aw Bartman Prezes Zarz¹du Podkarpackiej Izby Rolniczej Tadeusz P³oszaj Dyrektor Podkarpackiego Oœrodka Doradztwa Rolniczego Fachowiec chętnie słuchany 21 lutego w Podkarpackim Oœrodku Doradztwa Rolniczego w Boguchwale odby³o siê seminarium wojewódzkie Nowoczesne technologie w chowie byd³a mlecznego, w którym uczestniczy³o 150 hodowców z Podkarpacia oraz przedstawiciele mleczarni, pracownicy naukowi i instytucji rolniczych, a tak e specjaliœci doradztwa rolniczego. Fot. A. Bielañska Dr Jacek Koz³owski z firmy Cargill Poland Sp. z o.o. podczas wyk³adu o ywieniu krów mlecznych AGRO PODKARPACIE marzec

6 AKTUALNOŒCI PODR Tematyka dotyczy³a najistotniejszych elementów w produkcji mleka, tj. ywienia krów, warunków œrodowiskowych w oborze i rozwi¹zañ mechanizacyjnych, a tak e mechanizacji przy produkcji pasz dla byd³a. Konferencjê otworzy³ z-ca dyrektora PODR, Antoni Golonkiewicz, który wyrazi³ satysfakcjê z bardzo du- ej frekwencji, podkreœlaj¹c równie znaczenie hodowców byd³a w województwie podkarpackim. Dr Jacek Koz³owski z firmy Cargill Poland Sp. z o.o. mówi³ jak wa ne jest przygotowanie krów do laktacji oraz sposób ywienia zwierz¹t w celu uzyskania wysokiej produkcji mleka i unikniêcia chorób metabolicznych. Andrzej Wróbel, dyrektor OT Agencji Rynku Rolnego w Rzeszowie wraz z pani¹ Bernadet¹ Czugan poruszyli zagadnienia zwi¹zane z kwotowaniem produkcji mleka na Podkarpaciu, zwracaj¹c uwagê na mo liwoœæ przekroczenia krajowej kwoty mlecznej. Wojciech Tynkiewicz z firmy GEA Farm Technologies WestfaliaSurge zaprezentowa³ szerok¹ ofertê sprzêtu zapewniaj¹cego krowom optymalne warunki œrodowiskowe w oborze, m.in. wygrodzenia dla krów, zgarniacze obornika, urz¹dzenia do zadawania pasz a po najnowszy szczyt techniki roboty udojowe. Andrzej Knop z firmy Pol Strautmann Sp. z o.o. poruszy³ zagadnienia dotycz¹ce optymalizacji kosztów produkcji pasz poprzez zastosowanie maszyn firmy Strautmann, w tym m.in. wozów paszowych i maszyn do zbioru zielonek. Podczas przerwy odby³a siê degustacja produktów mleczarskich sponsorowana przez Spó³dzielnie Mleczarskie w Jasienicy Rosielnej, Sanoku, Stalowej Woli i Oddzia³u Mlekovity w Trzebownisku, którym serdecznie dziêkujê. Pragnê równie z³o yæ serdeczne podziêkowania Panom: Jackowi Koz³owskiemu z firmy Cargill Polska, Stanis³awowi Wielgutowi z firmy WestfaliaSurge oraz Andrzejowi Knopowi z firmy Pol Strautmann, którzy tak e finansowo wsparli konferencjê w Boguchwale. 6 Stanis³aw Kawa PODR Boguchwa³a O problemach z rzepakiem Najwa niejsz¹ roœlin¹ oleist¹ w Polsce jest rzepak. W ostatnich latach zarówno w Polsce, jak i na œwiecie, obserwuje siê dynamiczny rozwój uprawy rzepaku, g³ównie ozimego. Du ym zagro eniem dla plonu nasion rzepaku s¹ szkodniki, które pojawiaj¹ siê na plantacjach przez ca³y okres wegetacji. Fot. A. Bielañska Uczestnicy szkolenia mogli wiele dowiedzieæ siê na temat aktualnych problemów w uprawie rzepaku i ochronie przed szkodnikami Na temat aktualnych problemów w uprawie rzepaku oraz jego ochronie przed szkodnikami producenci mogli dowiedzieæ siê podczas seminarium zorganizowanego 19 lutego przez Podkarpacki Oœrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale przy wspó³udziale firm: PZU SA, Bayer CropScience, RAPOOL Polska oraz Arkop Sp. z o.o. Zagro enia i sposoby zwalczania poszczególnych gatunków szkodników w uprawie rzepaku szczegó³owo omówi³ dr hab. in. prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Zbigniew Czerniakowski. Zwróci³ uwagê producentom rzepaku na wykorzystywanie progów ekonomicznej szkodliwoœci stanowi¹cych podstawê do podjêcia decyzji o celowoœci i terminie zwalczania szkodników rzepaku. W swoim wyst¹pieniu poruszy³ równie temat ochrony entomofauny po ytecznej wystêpuj¹cej na plantacjach rzepaku, czyli owadów po ytecznych, jak równie gatunków niestanowi¹cych zagro enia dla rzepaku. Powszechny Zak³ad Ubezpieczeñ SA przedstawi³ bogat¹ ofertê ubezpieczeniow¹ upraw polowych stworzon¹ z myœl¹ o gospodarstwach rolnych. Nowe preparaty przeznaczone do zwalczania chorób i szkodników na plantacjach rzepaku zaprezentowa³a firma Bayer CropScience. Zwrócono tutaj uwagê na przemienne stosowanie insektycydów z ró nych grup chemicznych, aby stosowaniem jednego preparatu nie doprowadziæ do wykszta³cenia siê odpornoœci szkodnika. Aktualn¹ ofertê odmianow¹ dotycz¹c¹ rzepaku ozimego i jarego przedstawi³a firma RAPOOL Polska. Zwrócono uwagê rolnikom na mo liwoœæ wykorzystania odmian o podwy szonej odpornoœci na ki³ê kapusty, czyli chorobê, która w ostatnim czasie stanowi coraz wiêksze zagro enie dla zasiewów rzepaku. Kwestie zwi¹zane z nawo eniem dolistnym przedstawi³a firma Arkop Sp. z o.o. Pokaza³a m.in. gamê specjalistycznych nawozów dolistnych z wysok¹ zawartoœci¹ boru, siarki i molibdenu, uzasadniaj¹c ich walory i przydatnoœæ w uprawie rzepaku. Anna Moskal, PODR Boguchwa³a AGRO PODKARPACIE marzec 2013

7 AKTUALNOŒCI PODR Odmiany zbóż i rzepaku zalecane do uprawy na Podkarpaciu Wojewódzka Komisja Porejestrowego Doœwiadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego spotka³a siê w siedzibie Podkarpackiego Oœrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, aby podsumowaæ wyniki doœwiadczeñ realizowanych w województwie podkarpackim w 2012 r., omówiæ plan doœwiadczeñ z roœlinami jarymi na 2013 r., a tak- e ustaliæ Listê Zalecanych Odmian do uprawy w województwie podkarpackim. Pani Maria Kozio³, dyrektor Stacji Doœwiadczalnej Oceny Odmian w Przec³awiu przedstawi³a sprawozdanie z realizacji ca³oœci Porejestrowego Doœwiadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego w województwie. Nastêpnie omówiono wyniki plonowania poszczególnych gatunków roœlin badanych w punktach doœwiadczalnych. Podczas prezentacji wyników zwrócono uwagê na warunki pogodowe panuj¹ce w okresie prowadzenia doœwiadczeñ, z podkreœleniem okresu srogiej zimy. W oparciu o wyniki doœwiadczeñ z wielolecia oraz znaczenia poszczególnych odmian roœlin uprawnych i dostêpnoœci kwalifikowanego materia³u siewnego, komisja ustali³a Listê Zalecanych Odmian do uprawy na terenie województwa podkarpackiego. Po raz pierwszy komisja ustali³a listê dla jêczmienia ozimego. Wybrane odmiany charakteryzowa³y siê w ostatnich latach wysokim i wiernym plonowaniem, podwy - szon¹ odpornoœci¹ na wyleganie i na choroby. Na tej liœcie znalaz³y siê nastêpuj¹ce odmiany: Posiedzenie komisji PDO w PODR Boguchwa³a Gatunek Rzepak jary Gatunek Rzepak ozimy Gatunek Jêczmieñ jary 1. Clipper 1. NK Petrol F 1 1. Stratus br 2. Rollo 2. Chagall 2. Atico 3. Kaliber F 1 3. NK Technic F 1 3. Skald 4. Fenja 4. Arot 4. Victoriana br 5. Belinda F 1 5. Artoga F 1 5. Suweren 6. Delight F 1 6. NK Diamond 6. KWS Olof 7. Markus 7. SY Kolumb F 1 8. Tamarin Gatunek Jêczmieñ ozimy Gatunek Owies Gatunek Pszenica jara 1. Bartosz 1. Krezus 1. Tybalt 2. Maybrit 2. Koneser 2. Hewilla 3. Fridericus 3. Zuch 3. Parabola 4. Scarpia 4. Berdysz 4. Trappe 5. Souleyka 5. Bingo 5. agwa 6. Arden 6. Ostaka Smolicka * 7. Haker 7. Kandela 8. Siwek ^ 8. Arabella (d. Arabeska) Gatunek Pszenica ozima Gatunek Pszen yto ozime Gatunek yto ozime 1. Smuga 1. Todan 1. Bosmo 2. Ostroga * 2. Baltiko kr 2. Dañkowskie Z³ote 3. Bamberka 3. Algoso 3. Dañkowskie Diament 4. Natula 4. Alekto kr 4. Stanko 5. Batuta 5. Pizzaro 5. Visello F 1 6. Mulan 6. Elpaso 6. Brasetto F 1 7. Jenga 7. Fredro 8. Fidelius 9. Jantarka 10. Markiza F 1 odmiana mieszañcowa, br odmiana browarna, kr odmiana krótkos³oma, * odmiana oœcista, ^ odmiana nieoplewiona Fot. A. Bielañska Micha³ Noworól PODR Boguchwa³a AGRO PODKARPACIE marzec

8 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE Porady rolnicze Warzywnictwo Przedwioœnie to czas produkcji rozsad warzyw, przystêpujemy wówczas te do wiosennej uprawy gleby oraz do siewu wprost do gruntu i sadzenia niektórych warzyw. Przygotowanie rozsad Jeszcze z pocz¹tkiem marca mo- emy wysiewaæ nasiona wczesnych odmian kapusty, kalafiora, selera korzeniowego i naciowego oraz sa³aty mas³owej. Przez ca³y marzec mo na wysiewaæ nasiona broku³ów na zbór wiosenny i letni (Batavia F 1, Bejo 2811 F 1, Sebastian, Cezar, Wiarus). Od po³owy do koñca marca mo - na wysiewaæ nasiona kapusty pekiñskiej (Monako F 1, Mirako F 1, Optiko F 1 ). Ze wzglêdu, e kapusta pekiñska nie lubi przesadzania najlepiej rozsadê uprawiaæ w wielodoniczkach tzw. multiplatach. Po wysiewie nasion kapusty pekiñskiej do jej wschodów nale y utrzymywaæ temperaturê w granicach o C, a póÿniej, w ci¹gu dnia 18 o C i 16 o C w nocy, co zapobiega wybijaniu w pêdy kwiatostanowe. Marzec to czas przygotowywania rozsady pomidorów i papryki do uprawy w gruncie. Nasiona papryki najlepiej wysiewaæ w I dekadzie miesi¹ca, natomiast nasiona pomidora wysiewa siê w II dekadzie marca. 8 Wiosenna uprawa gleby Uprawa roli pod roœliny warzywne musi byæ bardzo staranna, gdy w przeciwnym razie dadz¹ one ni sze i gorszej jakoœci plony. Wiosenn¹ uprawê roli nale y rozpocz¹æ wówczas, gdy gleba ma odpowiedni¹ wilgotnoœæ, a ko³a ci¹gnika w czasie przejazdu nie zapadaj¹ siê. Pierwsz¹ uprawk¹, któr¹ nale- y wykonaæ wiosn¹ jest w³ókowanie pola. Przerywa ono podsi¹kanie wody oraz zapobiega stratom wody przez parowanie. Kolejnymi czynnoœciami s¹: kultywatorowanie stosowane w celu spulchnienia gleby i wymieszania nawozów mineralnych, bronowanie dla wyrównania pola przed siewem lub sadzeniem rozsady. Wiosenne uprawki maj¹ równie za zadanie niszczenie chwastów i przyspieszaj¹ ogrzanie gleby. Uprawa roli przed siewem nasion powinna stworzyæ warunki umo liwiaj¹ce wysiew nasion na jednakow¹ g³êbokoœæ. Z nasion umieszczonych zbyt g³êboko wyrastaj¹ roœliny z wyd³u on¹ czêœci¹ podliœcieniow¹, która bywa silniej pora ana przez choroby i atakowana przez szkodniki. Wykonuj¹c zbyt p³ytki siew nasion, przyczyniamy siê do braku wschodów temperatura powietrza papryka pomidor od wysiewu do wschodów o C o C po wschodach o C w dzieñ o C w dzieñ 16 o C w nocy o C w nocy po przepikowaniu o C w dzieñ s³oneczny o C w dzieñ o C w dzieñ pochmurny 14 o C w nocy 18 o C w nocy oraz zasychania siewek podczas suchej wiosny. Nie zaleca siê wykonywaæ orki wiosennej pod wczesn¹ uprawê warzyw. Orka wiosenna opóÿnia termin siewu o co najmniej 2-3 tygodnie. Gleba po orce powinna siê odle eæ, wówczas ona osiada. Siew w nieodle an¹ ziemiê skutkuje ods³anianiem szyjek korzeniowych m³odych roœlin. Orka wiosenna silnie przesusza glebê, co pogarsza skutecznoœæ herbicydów doglebowych. Orkê wiosenn¹ stosuje siê tylko wówczas gdy: po deszczowej, lekkiej zimie gleba jest silnie zbita i ma zniszczon¹ strukturê; zachodzi koniecznoœæ przyorania obornika i poplonów oraz przed upraw¹ roœlin z póÿnego terminu siewu lub sadzenia (np. ogórki, pomidor, fasola). Siewy i sadzenie Fot. P. Reszko Pod koniec marca wysiewamy bób, groch, pietruszkê korzeniow¹ i naciow¹ oraz wczesn¹ marchew, rzodkiewkê, koper, a nawet o ile na to pozwoli pogoda, tak e cebulê. Warzywa korzeniowe, zw³aszcza pietruszkê korzeniow¹, lepiej jest wysiewaæ w ogrzan¹ glebê, st¹d lepiej opóÿniæ siew tego warzywa. PóŸniejszy siew skutkuje lepszymi i równomiernymi wschodami. Pod koniec marca wysadzamy cebulê dymkê i z¹bki czosnku jarego. Sadzimy tak e kêpki szczypiorku. Aby przyspieszyæ plonowanie warzyw i chroniæ je przed du ymi spadkami temperatury, wczesne wiosenne AGRO PODKARPACIE marzec 2013

9 zasiewy i nasadzenia przykrywamy os³onami bezkonstrukcyjnymi, tj. foli¹ perforowan¹ o liczbie 100 otworów/1 m 2 (rzodkiewka, kalafior, kapusta, sa³ata), lub agrow³óknin¹ o gramaturze 17 g/m 2. Od pierwszych dni marca w nieogrzewanych tunelach foliowych, zimnych szklarniach lub inspektach mo- emy uprawiaæ rzodkiewkê i sa³atê z rozsady na wczesny zbiór. Anna Cieszyñska Sekcja Ogrodnictwa Sadownictwo O rozpoczêciu wegetacji roœlin decyduje przebieg pogody. Zabiegi ciêcia drzew oraz chemicznej ochrony powinny byæ poprzedzone wczesnowiosennymi lustracjami. W sadach sprawdzamy stopieñ pora enia drzew przez: miodówki, przêdziorki, mszyce, pordzewiacze (szkodników szukamy na rozwijaj¹cych siê m³odych listkach, odchylaj¹c ³uski p¹ków), wzdymacza i podskórnika gruszowego, kwieciaki, zwójki. Bardzo wa nym zabiegiem ochroniarskim bêd¹ zabiegi przeciwko miodówkom. Kilka s³onecznych dni i temperatura powy ej 6-8 o C spowoduj¹ opuszczenie przez nie kryjówek i sk³adanie jaj. Przy du ym nasileniu szkodnika poleca siê opryskiwaæ drzewa dwukrotnie, najlepiej wczesn¹ wiosn¹, kiedy miodówki nie s¹ obficie pokryte ros¹ miodow¹. Pierwsze opryskiwanie nale y wykonaæ w okresie pêkania p¹ków kwiatowych, pod koniec wylêgania siê larw tu po pêkaniu p¹ków lub na pocz¹tku zielonego p¹ka kwiatowego, stosuj¹c preparat Dimilin 480 SC w dawce 0,3 l/ha. Fot. A. Bielañska Natomiast tu po kwitnieniu Dimilin 480 SC w dawce 0,375 l/ha lub jeden z preparatów zawieraj¹cych abamektynê (Acaramik 018 EC, Clayton Abtin EC, Mandinka 18 EC i Pro-metryna 018 EC w dawce 0,75 l/ha). Rozpocz¹æ zabiegi w sadach brzoskwiniowych przeciwko kêdzierzawoœci liœci. Zanim ruszy wegetacja, nale y opryskaæ drzewa preparatem miedziowym. Zabieg ten wykonujemy tu przed rozchyleniem siê p¹ków preparatami dodynowymi (wykazuj¹ wiêksz¹ skutecznoœæ) w temperaturze powy ej 6 o C. Do opryskiwania nie u ywaæ bardzo zimnej wody. Drzewa nale y bardzo dok³adnie pokryæ ciecz¹ robocz¹, dostosowuj¹c iloœæ cieczy do wielkoœci drzew (sad w pe³ni owocowania l/ha). Przed rozpoczêciem sezonu ochroniarskiego usun¹æ z sadu lub dok³adnie rozdrobniæ ga³êzie z ciêcia zimowego (nie mog¹ byæ przyczyn¹ niewykonania zabiegu chemicznego przeciwko chorobom i szkodnikom). Oceniæ stan zachwaszczenia w sadzie i w razie potrzeby wykonaæ zabieg jednym z polecanych preparatów: Roundup 360 SL lub jego odpowiedniki. Do niszczenia chwastów dwuliœciennych trwa³ych stosowaæ: Roundup w dawce powy ej 5 l/ha lub z adiuwantem AS 500 SL. TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE Chwasty dwuliœcienne i skrzyp zwalczaæ za pomoc¹ Chwastoxu Ekstra w mieszance z Awansem Premium 360 SL. Do zwalczania chwastów uporczywych, g³êboko korzeni¹cych siê, stosowaæ Starane 250 EC. Chwasty dwuliœcienne trwa³e w sadach ziarnkowych mo na równie zwalczaæ za pomoc¹ Orkanu 350 SL, opryskuj¹c w okresie intensywnego wzrostu chwastów do pocz¹tku ich kwitnienia lub po kwitnieniu. Chwasty jednoliœcienne zwalczaæ za pomoc¹ graminicydów: Agil 100 EC, Galeon 100 EC, Fusilade Forte 150 EC, Targa Super 05 EC, Aria 100 EC. Uwaga! Wszystkie preparaty stosować zgodnie z etykietą stosowania, zwracając szczególną uwagę na prowadzenie zabiegu z osłonami. Obserwowaæ przebieg pogody, zwracaj¹c uwagê na mo liwoœæ wyst¹pienia zarodników workowych pod koniec marca. Rozpocz¹æ zabiegi fungicydami miedziowymi przeciwko parchowi i zgorzelom. Kontynuowaæ ciêcie i formowanie drzew prawid³owe formowanie koron i ich ciêcie jest bardzo wa nym czynnikiem regulowania wzrostu i owocowania, a tak e u³atwia ochronê przed chorobami i szkodnikami. Je eli w ci¹gu ostatnich trzech lat nie pobierano prób glebowych, nale- y to zrobiæ teraz, jak tylko ziemia rozmarznie. Nawo enie drzew i krzewów owocowych nale y prowadziæ w oparciu o analizê gleby. Prowadziæ ciêcie na plantacjach malin i porzeczek. Wyciête pêdy rozdrabniaæ lub usuwaæ z plantacji. Maj¹c na uwadze prowadzenie monitoringu owocnic, owocówek i zwójek, nale y zaopatrzyæ siê w pu³apki lepowe i feromonowe. Zapoznaæ siê z aktualnym Programem Ochrony Roœlin Sadowniczych. Dok³adnie przeanalizowaæ œrodki ochrony roœlin, zwracaj¹c uwagê na nowoœci, preparaty wycofane z ochrony i preparaty z podwójn¹ etykiet¹. Anna Rydzik PODR Boguchwa³a AGRO PODKARPACIE marzec

10 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE Pasieka w marcu W³aœciwy okres zimowania pszczó³ koñczy siê w marcu. Jeœli w styczniu lub lutym rodzina pszczela nie dokona³a pierwszego oblotu, to nast¹pi on w marcu przy temperaturze powy ej 10 o C. Dla pszczelarza bardzo wa na jest obserwacja oblotu pszczó³, poniewa dostarcza informacji o stanie pasieki. Przed rozpoczêciem wylatywania pszczó³ pszczelarz powinien oczyœciæ i poszerzyæ wyloty. 10 Fot. A. Bielañska Po marcowym oblocie wykonujemy odymienie kilku rodzin Apiwarolem Oblot silnych, dobrze przezimowanych rodzin jest intensywny, trwaj¹cy ok. 1 godziny. Rodziny s³abe, g³odne lub chore oblatuj¹ siê mniej dynamicznie i d³ugo. Kiedy w ulu brakuje matki pszczo³y, chodz¹ ospale po przedniej œcianie, zaka one nosem¹ pe³zaj¹ z rozdêtymi odw³okami, zanieczyszczaj¹c ka³em mostki wylotowe i pasieczysko. Obserwacja oblatuj¹cych siê rodzin daje podstawy do wstêpnej oceny stanu zimowli. Je eli mimo intensywnego oblotu wiêkszoœci rodzin, zauwa ymy, e z niektórych uli nie wylatuj¹ pszczo³y, trzeba do nich zastukaæ, a nastêpnie os³uchaæ przy pomocy wê yka lub s³uchawki. Gdy nie s³ychaæ adnego odg³osu, otwieramy ul, wyjmujemy beleczkê miêdzyramkow¹ i sprawdzamy czy rodzina siê nie osypa³a. Jeœli tak, to zamykamy wylot celem zabezpieczenia przed dostêpem innych pszczó³. Je eli s³ychaæ brzêk g³oœny i równy, który nagle ustaje, rodzina jest zdrowa i wyjdzie na oblot. Po zastukaniu s³ychaæ bardzo cichy odg³os, pszczo³y wychodz¹c z ula spadaj¹ na ziemiê przed wylotem. Mo e to oznaczaæ, e rodzina jest g³odna. Nale y j¹ natychmiast podkarmiæ ciep³ym syropem. Kiedy oblot ustanie, przegl¹damy rodziny najs³absze. Czynnoœæ ta ogranicza siê do stwierdzenia: ile ramek obsiadaj¹ pszczo³y i czy maj¹ potrzebn¹ iloœæ pokarmu. Zostawiamy tyle ramek, ile rodzina obsi¹dzie. Maj¹c na uwadze optymalne wykorzystanie wczesnych po ytków w pasiece, utrzymujemy rodziny silne. S³abe, obsiadaj¹ce nie wiêcej ni 3 ramki ³¹czymy, tworz¹c wiêksze rodziny, zostawiamy najlepsze matki. Nie ³¹czymy pni s³abych z silnymi. Tej zasady przestrzegamy przez ca³y sezon, szczególnie w okresie wiosny ze wzglêdu na mo - liwoœæ rozprzestrzeniania siê chorób. Przegl¹daj¹c rodziny silne, zwracamy uwagê na zapas pokarmu i zestawiamy gniazdo tak, aby wszystkie ramki by³y obsiadane. Dbamy o dobre ocieplenie gniazda, poniewa Fot. P. Reszko Oblot silnych dobrze przezimowanych rodzin jest intensywny, trwaj¹cy ok.1 godziny w tym okresie w ulach jest ju du o czerwiu. Wykonuj¹c przegl¹d, przestrzegamy zasad higieny, aby nie przenieœæ choroby z jednej rodziny na drug¹. Koñcz¹c przegl¹d, zmniejszamy wylot, poniewa istnieje zagro- enie rabunkiem przez pszczo³y z s¹siednich pasiek, które w tym czasie mog¹ byæ g³odne. Po marcowym oblocie, gdy temperatura osi¹gnie wartoœæ dodatni¹ 8-10 o C, wykonujemy odymienie kilku rodzin Apiwarolem w celu stwierdzenia czy jesienne zabiegi zwalczania warrozy by³y skuteczne. Je eli stwierdzimy w kontrolnych rodzinach obecnoœæ roztoczy, odymianie nale y wykonaæ w ca³ej pasiece. Na podst. Zak³adanie i prowadzenie pasieki towarowej dr in. S³awomir Bakier. Produkcja roślinna Ziemniaki oprac. Tadeusz Litwin PODR Boguchwa³a Najlepiej plonuj¹ na glebach l ejszych i przewiewnych, w dobrej kulturze, zasobnych w sk³adniki mineralne, o odczynie lekko kwaœnym. S¹ to najczêœciej gleby III i IV klasy bonitacyjnej, kompleksu ytniego bardzo dobrego i dobrego. Nie nadaj¹ siê pod ziemniaki gleby bardzo lekkie oraz zlewne, gliniaste. Najlepszymi przedplonami dla ziemniaków s¹ roœliny motylkowe lub ich mieszanki z trawami. Zalecane nawo enie: je eli jesieni¹ zastosowano 20 do 30 t/ha obornika, wiosn¹ stosujemy œrednio: kg P 2 O 5 /ha, kg K 2 O /ha, kg N/ha. W przypadku uprawy odmian wczesnych z przeznaczeniem na wczesny zbiór, ca³oœæ zaplanowanej dawki azotu nale y zastosowaæ wiosn¹ przed sadzeniem, najlepiej podczas wykonywania zabiegów uprawowych, celem dok³adnego wymieszania azotu z gleb¹. Natomiast ustalon¹ dawkê azotu pod odmiany ziemniaka zbierane po za- AGRO PODKARPACIE marzec 2013

11 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE koñczeniu okresu wegetacji najlepiej podzieliæ: oko³o 60% dawki, czyli do 80 kg N/ha zastosowaæ wiosn¹ przed sadzeniem, pozosta³¹ iloœæ bezpoœrednio przed wschodami roœlin. Zastosowanie zbyt wysokiej dawki azotu bezpoœrednio przed sadzeniem i brak wymieszania nawozu z gleb¹ mo e prowadziæ do zniszczenia kie³ków i pozostawiania pustych miejsc na plantacji. Termin sadzenia: od 10 do 30 kwietnia. Ziemniaki przeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji wymagaj¹ obsady tys. roœlin/ha. Obecnie d¹ y siê do uprawy ziemniaków w rozstawie miêdzyrzêdzi 75 cm, gêstoœæ sadzenia w rzêdzie cm, œrednio na 1 ha wysadza siê od 2-3,5 tony sadzeniaków w zale noœci od ich wielkoœci. Kukurydza (ziarnowa) Najlepsze s¹ dla niej gleby próchniczne, przewiewne i ciep³e. Mo e byæ uprawiana na glebach zaliczanych do kompleksu ytniego bardzo dobrego i dobrego, klasy bonitacyjne IVa i b, a nawet V pod warunkiem dobrego zaopatrzenia w wodê i sk³adniki pokarmowe. Na glebach lekkich najlepiej uprawia siê bezpoœrednio na oborniku. Najlepszymi przedplonami s¹ okopowe i str¹czkowe, mo e byæ uprawiana po mieszankach zbo owo-str¹czkowych i po zbo ach. Dobrze znosi te uprawê po sobie. Zalecane nawo enie: przy œredniej zasobnoœci gleb w sk³adniki pokarmowe stosujemy oko³o kg P 2 O 5 /ha, kg K 2 O/ha, kg N/ha. Celowy jest podzia³ ca³ej dawki azotu na przedsiewn¹ (na oko³o 2/3) i pog³ówn¹ stosowan¹ w okresie od wschodów do fazy 5-7 liœci. Pog³ówne nawo enie drug¹ dawk¹ azotu nale y zastosowaæ na suche roœliny, w przeciwnym razie, granule zatrzymuj¹ce siê na roœlinach mog¹ powodowaæ poparzenia. Termin siewu: od 20 do 30 kwietnia. Fenologicznym wskaÿnikiem rozpoczêcia siewu kukurydzy jest kwitnienie czereœni, czarnej porzeczki, czeremchy pospolitej i mniszka lekarskiego. Obsada przy uprawie kukurydzy na ziarno wynosi tys. roœlin na 1 ha. Do siewu powinien byæ wykorzystany tylko materia³ siewny pochodz¹cy z zakupu. Wiêkszoœæ firm hodowlano-nasiennych sprzedaje go w jednostkach siewnych po 50 lub 80 tys. nasion. Nasiona s¹ ju najczêœciej zaprawione przeciwko chorobom grzybowym. Łąki i pastwiska Fot. A. Bielañska Ziemniaki przeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji wymagaj¹ obsady tys. roœlin na ha Zabiegi pielêgnacyjne na u ytkach zielonych nale y stosowaæ przez ca³y okres wegetacji, jednak szczególnie wa na pod tym wzglêdem jest wiosna. Zaniedbania agrotechniki i niew³aœciwe u ytkowanie prowadz¹ bowiem do degradacji zbiorowisk ³¹kowych i pastwiskowych. Najwa niejsze wiosenne zabiegi pielêgnacyjne na ³¹kach i pastwiskach to: wa³owanie, w³ókowanie, wykaszanie kêp i niedojadów, wiosenne nawo enie, sprawdzenie i naprawa urz¹dzeñ wodno-melioracyjnych. U ytki zielone po³o one na glebach silnie próchnicznych i organicznych, zw³aszcza torfach, które maj¹ tendencjê do rozluÿniania siê w okresie zimy, wiosn¹ koniecznie nale y wa- ³owaæ. Celem tego zabiegu jest usuniêcie z gleby zbêdnego powietrza. Jednoczeœnie nastêpuje dociœniêcie darni do pod³o a, które umo liwia podsi¹k kapilarny wody. Dziêki temu zabiegowi nastêpuje wyrównanie powierzchni. Z tego wzglêdu wa³owanie zalecane jest równie na intensywnie u ytkowanych pastwiskach zlokalizowanych na lekkich glebach mineralnych, na których darñ rozluÿnia siê od nacisku pas¹cych siê zwierz¹t. Wa ny przy wa³owaniu jest wybór optymalnego terminu tego zabiegu. Nie nale y wa³owaæ gleb nadmiernie uwilgotnionych i zbyt suchych. W przypadku wyst¹pienia na u ytkach zielonych warstwy tzw. filcu oraz zbytniej zwartoœci darni mo na zastosowaæ bronowanie. Pobudzi ono darñ do ycia, spowoduje dobre dotlenienie roœlin oraz korzystnie wp³ynie na krzewienie. Wad¹ bronowania mo e byæ jednak niebezpieczeñstwo zachwaszczenia u ytku. Bronowanie mo e byæ jednym z zabiegów poprzedzaj¹cych podsiew u ytków zielonych. Wykaszanie wiosn¹ kêp i niedojadów oraz rozrzucanie ³ajniaków sprzyja tworzeniu siê wyrównanej roœlinnoœci, ogranicza rozwój chwastów oraz zapobiega wyrastaniu bujnych kêp roœlin. Wiosna jest odpowiednim okresem na równomierne rozgarniêcie kretowisk poprzez w³ókowanie. Kopce krecie nierozrzucone szybko zarastaj¹ i tworz¹ nierówn¹ darñ, któr¹ trudno u ytkowaæ. Oprac. Katarzyna Sitek Anna Moskal PODR Boguchwa³a AGRO PODKARPACIE marzec

12 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE Produkcyjne nawożenie łąk i pastwisk Na sk³ad botaniczny ³¹k i pastwisk, ich trwa³oœæ, produktywnoœæ oraz wartoœæ pokarmow¹ masy roœlinnej w najwiêkszym stopniu wp³ywa nawo enie. Nale y uwzglêdniæ dwie zasadnicze kategorie nawo enia ³¹k i pastwisk: podstawowe i produkcyjne. Nawo enie podstawowe okreœlane mianem melioracyjnego, ma na celu polepszenie fizyko-chemicznych i chemicznych w³aœciwoœci gleb oraz zwiêkszenie ich urodzajnoœci. Mo na to zrealizowaæ przez wapnowanie i nawo enie organiczne. Tematem tego artyku³u bêdzie nawo- enie produkcyjne (podkarmiaj¹ce). Nawożenie produkcyjne Stosuje siê je w celu uzyskania op³acalnego plonu masy roœlinnej w danym roku u ytkowania. Coroczne stosowanie azotu, fosforu i potasu poza nawo eniem podstawowym (okresowym) pozwala uzupe³niæ sk³adniki pokarmowe, których iloœæ lub przyswajalnoœæ w glebie jest niewystarczaj¹ca. Nawo enie produkcyjne stosuje siê w trzech zasadniczych okresach, powi¹zanych z biologi¹ rozwoju roœlin i porami roku. Pe³ni ono okreœlone funkcje w ich wegetacji: wiosn¹ (przed rozpoczêciem wegetacji) wprowadzenie fosforu i potasu, równowa y gospodarkê wêglowodanow¹ w komórkach roœlinnych, jednoczesny dodatek azotu przyspiesza wzrost i rozwój roœlin, latem stosowanie azotu po drugim i trzecim pokosie oraz po wypasach przyspiesza odrastanie roœlin, zastosowanie potasu po pierwszym pokosie oraz po drugim wypasie ma na celu przeciwdzia³anie sezonowemu obni eniu plonowania, jesieni¹ (prze³om wrzeœnia i paÿdziernika) zastosowanie fosforu i potasu zapewnia dobre przezimowanie oraz sprzyja tworzeniu wiêkszej liczby pêdów na wiosnê, poprzez zgromadzenie w komórkach roœlin substancji zapasowych. Stosuj¹c nawo enie produkcyjne ³¹k i pastwisk, nale y zwróciæ uwagê na iloœæ stosowanych nawozów, ich 12 dawkowanie oraz wybór odpowiedniej formy nawozu. Racjonalne stosowanie nawozów na u ytkach zielonych polega m.in. na zabezpieczeniu taniej i wartoœciowej paszy Azot Nawo enie azotowe zale y od rodzaju gleb i intensywnoœci u ytkowania ³¹k i pastwisk. Optymalne dawki azotu zalecane na ³¹ki po³o one na glebach mineralnych wynosz¹ od 80 do 180 kg N/ha, a na glebach organicznych s¹ ni sze do 140 kg N/ha. Na pastwiskach zaleca siê stosowaæ wiêksze dawki azotu ze wzglêdu na czêstsze wypasanie m³odej runi. Jednak, gdy zale y nam na utrzymaniu du ego udzia³u roœlin motylkowatych w runi (20-30%), nie powinno siê stosowaæ wiêcej ni 60 kg N/ha w roku. Dawkowanie nawozów azotowych powinno byæ dostosowane do sposobu u ytkowania, œciœlej do czêstotliwoœci koszenia lub wypasania. Roczn¹ dawkê nawozów azotowych dzieli siê na tyle porcji, ile przewiduje siê pokosów (wypasów). Na ³¹ki u ytkowane trzykoœnie dawkê azotu dzielimy na trzy porcje, stosuj¹c pod kolejne odrosty 50:30:20%. Na ³¹kach dwukoœnych stosujemy dwie dawki azotu w iloœci 60:40%. Jednorazowa dawka azotu stosowana pod kolejny pokos lub po wypasie nie powinna byæ wiêksza ni kg N/ha. Wczesn¹ wiosn¹ zalecane jest stosowanie nawozów saletrzanych, zawieraj¹cych azot w postaci azotanowej (np. saletra wapniowa czy saletra potasowa). W tej formie jest on ³atwo pobierany przez roœliny ³¹kowe, co wp³ywa na szybki odrost runi. Ponadto nawozy saletrzane s¹ fizjologicznie zasadowe, co w typowych siedliskach ³¹kowych przeciwdzia³a pog³êbianiu siê zakwaszenia gleby. Bardzo dobre o tej porze roku s¹ tak e nieco wolniej dzia³aj¹ce, nawozy saletrzano-amonowo (np. saletra amonowa czy saletrzak). Na ³¹kach trójkoœnych wczesn¹ wiosn¹ zaleca siê zastosowaæ saletrê amonow¹, a pod drugi i trzeci pokos wolniej dzia³aj¹cy mocznik. Fosfor Nawo enie fosforem zale y od rodzaju gleby i zawartoœci w niej sk³adników pokarmowych. Nawozy fosforowe s¹ s³abo rozpuszczalne i powoli przenikaj¹ w g³¹b gleby. Nie ma potrzeby dzielenia ich pod poszczególne pokosy. Mo na je zastosowaæ jednorazowo wczesn¹ wiosn¹ lub jesieni¹. Dawki fosforu na ³¹kach i pastwiskach wynosz¹ od kg P 2 O 5 /ha. Najpopularniejszym nawozem jest superfosfat pojedynczy lub potrójny, chocia na glebach Fot. P. Reszko AGRO PODKARPACIE marzec 2013

13 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE o odczynie kwaœnym wiêksze korzyœci mo e daæ wysiewanie m¹czki fosforytowej. Jest ona nawozem odkwaszaj¹cym glebê oraz wolno dzia³aj¹cym. Potas Nawozy potasowe s¹ bardzo dobrze rozpuszczalne i ³atwo pobierane przez roœlinnoœæ na u ytkach zielonych. Nadmiar potasu w paszy mo e powodowaæ u zwierz¹t ni¹ ywionych tê yczkê pastwiskow¹. Stosowanie potasu na u ytkach zielonych odmiennie ni na gruntach ornych wymaga dzielenia dawek. Jednorazowa dawka tego sk³adnika nie powinna byæ wiêksza ni 50 kg K 2 O/ha. Przy dzieleniu dawek potasu na dwie, najlepiej po³owê dawki wysiaæ wiosn¹ z nawozami fosforowymi, a drug¹ po- ³owê po zbiorze pierwszego pokosu na ³¹kach oraz po drugim wypasie na pastwiskach. Podstawow¹ form¹ nawozów potasowych na ³¹ki i pastwiska s¹ sole potasowe (60%). Cennymi nawozami potasowymi do stosowania na u ytkach zielonych s¹ m.in. kainit magnezowy, kalimagnezja lub kamex. Zalecenia dotycz¹ce wielkoœci dawek rocznych dla ró nych rodzajów gleb i ró nej intensywnoœci u ytkowania ³¹k i pastwisk podano w tabeli. Racjonalne stosowanie nawozów na u ytkach zielonych ma nie tylko znaczenie gospodarcze, ale i ekono- Zalecane roczne dawki sk³adników mineralnych na ³¹ki i pastwiska w zale noœci od rodzaju i zasobnoœci gleb Źródło: P. J. Domañski Nawo enie produkcyjne ³¹k i pastwisk, Poradnik Rolniczy nr13/2007 miczne polegaj¹ce na zabezpieczeniu taniej i wartoœciowej paszy. Jest równie wa ne z punktu widzenia ochrony œrodowiska, poniewa u ytki zielone znajduj¹ siê najczêœciej w pobli u cieków wodnych, stanowi¹c ich naturaln¹ barierê filtracyjn¹. Ponadto w³aœciwe stosowanie nawozów na u ytkach zielonych, to jeden z podstawowych czynników ochrony gleb i zbiorowisk roœlinnych przed degradacj¹. Oprac. Anna Moskal PODR Boguchwa³a Szwajcarsko-Polski Program Współpracy W ramach Funduszu Promocji Produktów Regionalnych i Ekologicznych Przedsiêbiorcy realizowanego w zakresie projektu: Alpejsko-Karpacki Most Wspó³pracy zosta³a zakoñczona realizacja projektu pt. Modernizacja przydomowej przetwórni owoców i warzyw przedsiêbiorstwa GAL-VIT w Husowie. Projekt wspó³finansowany ze œrodków szwajcarskich w kwocie: ,26 z³, co stanowi 60% ca³kowitych wydatków kwalifikowanych, przy udziale œrodków w³asnych w kwocie ,51 z³. Realizacja powy szego projektu bêdzie skutkowaæ popraw¹ jakoœci produkcji, zwiêkszeniem wydajnoœci oraz utrzymaniem i zdobywaniem nowych rynków zbytu. Dane kontaktowe: Przedsiêbiorstwo GAL-VIT, Husów 429, tel AGRO PODKARPACIE marzec

14 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE Bydło opasowe bezpieczna obsługa Wyprowadzanie byd³a opasowego z obory, zw³aszcza byków, przeprowadzanie ich na inne stanowiska lub za³adunek na œrodki transportu, nale y do najbardziej niebezpiecznych prac w gospodarstwach zajmuj¹cych siê opasaniem byd³a. Przy wykonywaniu tych prac dochodzi do wielu groÿnych wypadków. Najczêstsze zdarzenia to: uderzenia rogami, kopniêcia i przygniecenia. G³ówn¹ przyczyn¹ tych wypadków s¹ przede wszystkim Ÿle zaprojektowane pomieszczenia, bagatelizowanie agresji zwierz¹t, stres czy nieprzewidywalne zachowania, np. mamek z cielêtami, podczas rui itp. Najbardziej niebezpieczny jest stres, jaki zwierzêta prze ywaj¹ podczas zmiany stanowiska, wyprowadzania z obory i za³adunku na samochód do przewozu. Zwierzêta zwykle bardzo niechêtnie opuszczaj¹ dotychczasowe stanowiska, poniewa tam adne niebezpieczeñstwo im nie grozi³o: by³o sta³e Ÿród³o po ywienia, ta sama obs³uga. W sposób nag³y rytm ich ycia zostaje zburzony, staj¹ siê bardzo nerwowe w obecnoœci nieznanych ludzi, którzy je przeganiaj¹, popêdzaj¹ i poszturchuj¹. Przeprowadzanie zwierz¹t jest bardzo absorbuj¹ce, stresuj¹ce dla ludzi, którzy to wykonuj¹ i nie zawsze robione z nale yt¹ uwag¹ i przezornoœci¹. Przedstawiam kilka zasad postêpowania ze zwierzêtami w praktyce, które pozwalaj¹ w bezpieczny sposób przeprowadziæ byd³o (zw³aszcza byki): bezpieczniej jest zarówno dla ludzi, jak i zwierz¹t, jeœli nie maj¹ ze sob¹ bezpoœredniego kontaktu, byki przeznaczone na ubój, jeœli nie by³y utrzymywane na indywidualnych stanowiskach, powinny byæ sprzedawane ca³¹ grup¹ utrzymywan¹ w boksie, korytarz przepêdowy powinien byæ tak zaprojektowany, aby zwierzêta po wyjœciu z boksu nie mog³y do niego wróciæ, podczas za³adunku na samochód zwierzêta nie mog¹ mieæ mo liwoœci powrotu do zagrody, droga zwierz¹t z boksu do samochodu transportuj¹cego ywiec powinna byæ równomiernie oœwietlona. Poniewa zwierzêta dostosowuj¹ wzrok po wyjœciu z jasnego pomieszczenia do ciemnego 5 razy d³u ej ni cz³owiek, byd³o odruchowo omija ciemne obszary, wiêc w razie potrzeby nale y doœwietliæ miejsca zacienione/ciemne, np. korytarze przepêdowe, wejœcia na przyczepê, na posadzce korytarza przepêdowego nale y uk³adaæ maty gumowe lub inne materia³y nieprzepuszczaj¹ce œwiat³a. Dziêki temu zapobiegniemy odbijaniu siê œwiat³a od powierzchni, które mog³yby p³oszyæ zwierzêta, wszystkie nierównoœci czy przedmioty le ¹ce w korytarzu przepêdowym powoduj¹, e byd³o nie chce przez nie przechodziæ, wejœcie na rampê powinno byæ usytuowane na wysokoœci korytarza przepêdowego, aby zwierzêta nie musia³y przebiegaæ przez prawie pionowo ustawion¹ klapê samochodu, przy d³ugich i szerokich korytarzach przepêdowych nale y montowaæ co jakiœ czas bramki, które uniemo liwi¹ powrót i ucieczkê zwierz¹t z powrotem na stanowisko. Jednym z najprostszych rozwi¹zañ zapewniaj¹cych bezpieczeñstwo ludziom i zwierzêtom jest usytuowanie korytarza przepêdowego za stanowiskami dla byków. Œrodkiem zaradczym mog¹ byæ te ró ne (specjalne) rozwi¹zania konstrukcyjne tzw. poganiacze z u yciem ³adowacza czo³owego, za pomoc¹ którego bezpiecznie mo na przeprowadziæ zwierzêta z boksu i przez korytarz przepêdowy/ paszowy i wypchaæ do samochodu transportuj¹cego ywiec. Je eli jest koniecznoœæ przeprowadzania pojedynczych zwierz¹t, poza zachowaniem ww. warunków, nale y u ywaæ linek, ³añcuchów lub powrozów. Nigdy jednak nie mo na owijaæ ich wokó³ d³oni, poniewa zwierzê mo e siê sp³oszyæ, szarpn¹æ i spowodowaæ groÿny uraz. Buhaja powy ej 12. miesi¹ca ycia powinno prowadziæ siê na dr¹ ku o d³ugoœci 1,4 m wpiêtym w kó³ko nosowe. Przepêdzania zwierz¹t nie wolno powierzaæ dzieciom, osobom starszym i niepe³nosprawnym. Osoba zajmuj¹ca siê zwierzêtami, oprócz wiedzy i umiejêtnoœci, powinna posiadaæ odpowiednie cechy charakteru, takie jak: cierpliwoœæ i opanowanie. Strach lub agresjê cz³owieka, zwierzêta natychmiast wyczuj¹ i wtedy mog¹ byæ niebezpieczne. Jan Wach, PODR Boguchwa³a 14 AGRO PODKARPACIE marzec 2013

15 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE Umiejêtnoœæ rozpoznawania gatunków chwastów oraz znajomoœæ warunków, w jakich siê rozwijaj¹ s¹ niezbêdne do podejmowania decyzji o ich zwalczaniu. W zale noœci od zastosowanych kryteriów (m.in. cechy morfologiczne czy wymagania yciowe) mo emy dokonywaæ ró nego podzia³u chwastów. Chwasty jednoliścienne i dwuliścienne Najbardziej ogólny dotyczy podzia³u na dwie klasy: roœliny jednoliœcienne wytwarzaj¹ tylko jeden liœcieñ w czasie kie³kowania. Jest to klasa, w której najliczniejsz¹ grupê stanowi¹ trawy. W celu ich zwalczania stosujemy grupê herbicydów nazywan¹ graminicydami, roœliny dwuliœcienne gatunki, które w czasie wschodów wytwarzaj¹ dwa liœcienie. Do tej klasy nale y zdecydowana wiêkszoœæ chwastów zwalczanych œrodkami chwastobójczymi o ogólnej nazwie herbicydy. Zakres zwalczanych gatunków zale y od substancji aktywnej herbicydu. Chwasty krótkotrwałe, dwuletnie, wieloletnie Na podstawie ró nic w sposobach rozmna ania, w budowie organów rozmna ania, d³ugoœci ycia osobniczego oraz sposobów od ywiania siê chwastów polnych, wyró niamy nastêpuj¹ce grupy biologiczne: chwasty krótkotrwa³e, chwasty dwuletnie, chwasty wieloletnie. Chwasty krótkotrwa³e to chwasty yj¹ce niespe³na rok, czasem dwa lata. Raz tylko kwitn¹ i owocuj¹, a nastêpnie Fot. P. Reszko gin¹. Rozmna aj¹ siê tylko za pomoc¹ nasion. Ich korzenie zamieraj¹ równoczeœnie z pêdami. Ze wzglêdu na czas rozwoju oraz stosunek do pory zimowej w tej grupie roœlin wyró niamy: chwasty krótkotrwa³e jare obejmuj¹ gatunki, których pe³ny rozwój zamyka siê w ci¹gu jednego okresu wegetacyjnego. Nasiona kie³kuj¹ i siewki wschodz¹ wiosn¹ lub latem. Nasiona dojrzewaj¹ jesieni¹ lub na pocz¹tku zimy, po czym roœliny obumieraj¹ (pod wp³ywem niskich temperatur). Do tej grupy zaliczamy m.in.: chwastnicê jednostronn¹, gorczycê poln¹ i ó³tlicê drobnokwiatow¹, chwasty krótkotrwa³e zimuj¹ce obejmuj¹ gatunki, którym nie jest potrzebna do rozwoju niska temperatura, a roœliny pochodz¹ce z nasion kie³kuj¹cych jesieni¹ s¹ zdolne przetrwaæ zimê. Zimuj¹ w postaci ró yczek liœciowych, np. tasznik pospolity albo nawet w stanie kwitn¹cym, np. gwiazdnica pospolita czy starzec zwyczajny. Zaliczamy tu te miot³ê zbo ow¹, chwasty krótkotrwa³e ozime kie³kowanie nasion i wschody rozpoczynaj¹ siê jesieni¹, po czym roœliny wykszta³caj¹ skrócony pêd. Gatunki dwuliœcienne najczêœciej zimuj¹ w postaci rozety, zakwitaj¹ wiosn¹ nastêpnego roku, a latem wytwarzaj¹ nasiona. Warunkiem kwitniêcia i wydania nasion jest okres tzw. jarowizacji, czyli przebywania nasion przez pewien okres w temperaturze poni ej 0 o C. Nale ¹ tu m.in. przetacznik trójlistkowy, stok³osa polna i ytnia. Chwasty dwuletnie pe³ny cykl yciowy trwa dwa lata. W pierwszym roku roœliny wytwarzaj¹ silnie rozwiniêt¹ czêœæ wegetatywn¹. W organach podziemnych gromadz¹ zapasy pokarmu. Zimuj¹ tylko organy podziemne, czêœæ zielona obumiera. W drugim roku wydaj¹ owoce i nasiona. Do tej grupy zaliczamy np. bniec bia³y i wiesio³ek dwuletni. Chwasty wieloletnie czyli trwa³e, po pierwszym zaowocowaniu nie gin¹, ale nadal rozmna aj¹ siê za pomoc¹ k³¹- AGRO PODKARPACIE marzec

16 TECHNOLOGIE W ROLNICTWIE czy, roz³ogów, korzeni itp. Do najczêœciej spotykanych chwastów wieloletnich nale ¹: mniszek pospolity, ostro eñ polny, perz w³aœciwy i powój polny. Oprócz rozmna ania wegetatywnego, mog¹ siê rozmna aæ generatywnie, wydaj¹ znaczne iloœci nasion i rozprzestrzeniaj¹ siê na znaczne obszary pól uprawnych. Chwasty ruderalne i segetalne Innym kryterium podzia³u chwastów jest podzia³ ze wzglêdu na ich miejsce wystêpowania. Wyró niamy chwasty ruderalne oraz segetalne. Chwasty ruderalne rosn¹ zazwyczaj na ugorach, od³ogach, nasypach kolejowych, œcierniskach, przydro ach, zrêbach leœnych i innych podobnych miejscach nieuprawianych. Wykazuj¹ du ¹ tolerancjê na warunki glebowe. Z tej grupy chwastów tylko nieliczne gatunki s¹ w pe³ni dostosowane do warunków ycia w zasiewach polowych np.: komosa bia³a czy rdesty, jednak wiêkszoœæ z nich nie wystêpuje na polach uprawnych. Chwasty segetalne maj¹ cykl rozwojowy Bniec bia³y zwi¹zany ze stanowiskiem glebowym i roœlin¹ uprawn¹, poza któr¹ zwykle nie wystêpuj¹. Wschodz¹ w roœlinach uprawnych i razem z nimi dojrzewaj¹. S¹ wœród nich np.: k¹kol polny, chaber b³awatek czy stok³osa ytnia. 16 Chwasty samożywne, pasożyty i półpasożyty Ze wzglêdu na sposób ywienia siê roœlin chwasty dzielimy na: samo ywne oraz paso yty i pó³paso yty. Paso yty to roœliny, które czerpi¹ z roœlin samo ywnych ca³y pokarm. W zwi¹zku z takim trybem ycia, na korzeniach lub ³odygach tych chwastów wystêpuj¹ specjalne organy, zwane ssawkami, którymi pobieraj¹ pokarm z tkanek swoich ywicieli, natomiast ich korzenie i liœcie zanikaj¹. S¹ to np. kanianka koniczynowa, kanianka lnowa. Chwasty pó³paso ytnicze maj¹ wygl¹d taki jak roœliny samo ywne, ró ni¹ siê od nich tylko obecnoœci¹ ssawek na korzeniach, za pomoc¹ których pobieraj¹ sole mineralne z korzeni innych roœlin zielonych. Dziêki zielonym pêdom same wytwarzaj¹ zwi¹zki organiczne, np. szelê nik w³ochaty czy wiêkszy. S¹ to ro- Fot. P. Reszko œliny jednoroczne i rozsiewaj¹ siê na polach tylko za pomoc¹ nasion. Układ przestrzenny chwastów w łanach roślin uprawnych Jedn¹ z charakterystycznych cech zachwaszczonych ³anów roœlin uprawnych jest warstwowy uk³ad chwastów. Podzia³ chwastów na piêtra w obrêbie ³anu ma znaczenie dla rolnika, gdy dostarcza informacji o sposobie ich rozsiewania siê. Mo emy wyró niæ: chwasty warstwy górnej stanowi¹ chwasty wy sze od roœliny uprawnej góruj¹ce nad ³anem, zakwitaj¹ce i owocuj¹ce wczeœniej ni roœlina uprawna, np. ostro eñ polny, miot³a zbo owa czy owies g³uchy. Nasiona lub owoce tych chwastów rozsiewaj¹ siê po polach z wiatrem, jeszcze przed zebraniem plonu, chwasty warstwy œrodkowej roœliny te wyrastaj¹ do po³owy wysokoœci ³anu lub te siêgaj¹ wy ej np. chaber b³awatek, k¹kol polny, stok³osa polna. Roœliny te dojrzewaj¹ równoczeœnie z roœlinami uprawnymi, razem z nimi s¹ zbierane i zanieczyszczaj¹ nasionami materia³ siewny, chwasty warstwy dolnej s¹ to chwasty rosn¹ce stosunkowo nisko w ³anie np. fio³ek polny, rolnica pospolita, niezapominajka polna. Podczas niw nie ulegaj¹ skoszeniu, a pozostawione na polu kwitn¹ i owocuj¹ na œcierniskach do póÿnej jesieni, chwasty warstwy przyziemnej s¹ to chwasty drobne i p³o ¹ce siê po ziemi oraz owocuj¹ce przewa nie na œcierniskach, gdy nie podlegaj¹ one wykaszaniu i wobec tego okres ich wegetacji przed³u a siê a do podorywki lub orki przedzimowej np. karmnik rozes³any, po³onicznik kosmaty, lnica zgiêtoostrogowa. Oprac. na podst. lit. Katarzyna Sitek AGRO PODKARPACIE marzec 2013

17 Jak rozpoznać eko żywność ywnoœæ ekologiczna jest coraz wy ej ceniona i czêœciej poszukiwana. Jak j¹ rozpoznaæ i na co zwróciæ uwagê przy zakupie, aby nie daæ siê oszukaæ? ywnoœæ naprawdê ekologiczna podlega procesowi kontroli i certyfikacji i powinna byæ w odpowiedni sposób oznakowana. Zastosowanie okreœleñ odnosz¹cych siê do ekologicznej metody produkcji, takich jak eko czy bio, jest dozwolone przy znakowaniu i reklamie ywych lub nieprzetworzonych produktów rolnych wy³¹cznie wtedy, gdy wszystkie sk³adniki tego produktu zosta³y wyprodukowane zgodnie z wymogami dotycz¹cymi rolnictwa ekologicznego. W przypadku wielosk³adnikowej ywnoœci przetworzonej w opisie handlowym mo na stosowaæ terminy odnosz¹ce siê do ekologicznej produkcji, jeœli co najmniej 95% suchej masy sk³adników pochodzenia rolniczego stanowi¹ sk³adniki ekologiczne (nie s¹ brane pod uwagê sól i woda). Pozosta³e 5% sk³adników, jak równie substancje dodatkowe, mog¹ byæ zastosowane wy³¹cznie te, które s¹ wymienione w przepisach reguluj¹cych produkcjê ekologiczn¹. Przygotowanie ywnoœci ekologicznej jest oddzielone w czasie i przestrzeni od nieekologicznej. Zabronione jest stosowanie promieniowania jonizuj¹cego w obróbce produktu ekologicznego lub sk³adników wchodz¹cych w sk³ad przetworzonego produktu oraz u ywania jakichkolwiek substancji pochodz¹cych z organizmów modyfikowanych genetycznie. I tylko w takim przypadku możliwe jest umieszczenie unijnego logo na opakowaniu produktu. Wspólnotowe logo rolnictwa ekologicznego Jest to po³¹czenie dwóch symboli: flagi europejskiej oraz liœcia, który symbolizuje naturê i ideê zrównowa onego rozwoju. Zaleca siê stosowanie wersji wzorcowej: bia³y liœæ na zielonym tle, jednak dopuszczone jest stosowanie wersji czarno-bia³ej, w przypadku, gdy proces drukowania nie pozwala na u ycie oryginalnego odcienia zieleni. Europejskie logo ywnoœci ekologicznej powoduje, e konsumenci maj¹ pewnoœæ co do pochodzenia i jakoœci kupowanej przez siebie ywnoœci. Obecnoœæ tego logo na dowolnym produkcie oznacza zgodnoœæ tego wyrobu z rozporz¹dzeniem UE w sprawie rolnictwa ekologicznego. Z EKOLOGI NA TY Etykieta eko produktu musi zawierać: numer identyfikacyjny jednostki certyfikuj¹cej, która prowadzi certyfikacjê danego producenta. Rozpoczyna siê on od akronimu okreœlaj¹cego pañstwo cz³onkowskie lub kraj trzeci zgodnie z miêdzynarodow¹ norm¹ ISO Nastêpnie zawiera termin odnosz¹cy siê do metody produkcji (bio lub eko) oraz numer referencyjny nadany przez w³aœciwy organ w Polsce s¹ to numery od 01 do 10 ze wzglêdu na liczbê akredytowanych jednostek certyfikuj¹cych (tabela); Wykaz upowa nionych jednostek certyfikuj¹cych w Polsce Nazwa jednostki Numer identyfikacyjny EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o. PL-EKO-01 PNG Sp. z o.o. PL-EKO-02 COBICO Sp. z o.o. PL-EKO-03 BIOEKSPERT Sp. z o.o. PL-EKO-04 BIOCERT MA OPOLSKA Sp. z o.o. PL-EKO-05 Polskie Centrum Badañ i Certyfikacji S.A. PL-EKO-06 AGRO BIO TEST Sp. z o.o. PL-EKO-07 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. PL-EKO-08 Centrum Jakoœci AgroEko Sp. z o.o. PL-EKO-09 SGS Polska Sp. z o.o. PL-EKO-10 dla ywnoœci paczkowanej równie wspólnotowe logo rolnictwa ekologicznego; obowi¹zek znakowania nowym logo nie obejmuje produktów w opakowaniach hurtowych oraz eko-produktów importowanych z krajów trzecich, ale mo na je stosowaæ dobrowolnie; w przypadku u ycia wspólnotowego logo, w tym samym polu widzenia, na etykiecie umieszcza siê oznaczenie miejsca, w którym wyprodukowano nieprzetworzone produkty rolnicze, z których wytworzono dany produkt. Mo e to byæ: rolnictwo UE, gdy surowiec wyprodukowano w UE, rolnictwo spoza UE, gdy surowiec rolniczy wyprodukowano w krajach trzecich, rolnictwo UE/spoza UE, gdy czêœæ surowców wyprodukowano we Wspólnocie, a czêœæ w kraju trzecim. Powy sze oznaczenie mo e byæ zast¹pione lub uzupe³nione nazw¹ kraju, jeœli wszystkie surowce wyprodukowano w tym kraju np. Rolnictwo Polska lub Rolnictwo UE Polska. Jeœli mniej ni 95% rolniczych sk³adników produktu jest pochodzenia eko-rolniczego, odnoœne powo³anie na rolnictwo ekologiczne mo e zostaæ zamieszczone wy³¹cznie w sk³adzie surowcowym, z adnotacj¹ x% sk³adników z rolnictwa ekologicznego. Stosowanie logo UE w przypadku tych produktów jest niedozwolone. Produkty pochodzenia roœlinnego w okresie konwersji mog¹ byæ opisane oznaczeniem produkt w trakcie konwersji na rolnictwo ekologiczne pod warunkiem, e zosta³ spe³niony wymóg co najmniej 12 miesiêcy okresu konwersji, poprzedzaj¹cy zbiór produktu roœlinnego, a produkt zawiera tylko jeden sk³adnik pochodzenia rolniczego. W tym przypadku stosowanie unijnego logo jest niedozwolone. Jedynie produkty wytworzone zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym mog¹ byæ opisane w sposób sugeruj¹cy ich ekologiczne pochodzenie. Nieuzasadnione zastosowanie sposobu znakowania zastrze onego dla ekologicznej metody produkcji, podlega karze pieniê nej w wysokoœci do 200% korzyœci maj¹tkowej uzyskanej lub któr¹ mo na by uzyskaæ. Marta Dziadek PODR Boguchwa³a AGRO PODKARPACIE marzec

18 PRZEDSIÊBIORCZOŒÆ / DOM I RODZINA Europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN sieæ danych rachunkowych gospodarstw rolnych, czyli europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych prowadzony w gospodarstwach reprezentacyjnych w celu monitorowania dochodów i dzia- ³alnoœci gospodarstw rolnych i oceny wp³ywu dzia³añ podejmowanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. System ten powsta³ w 1965 r. i obejmowa³ swym zasiêgiem kraje cz³onkowskie EWG. W miarê poszerzania siê Unii Europejskiej rozwija³a siê sieæ FADN, która aktualnie pozyskuje dane z 27 krajów cz³onkowskich i ok gospodarstw. W Polsce system FADN zosta³ zapocz¹tkowany w 2002 r. jako pilota, nastêpnie z chwil¹ uzyskania cz³onkowstwa w Unii Europejskiej przyjêliœmy do realizacji to zadanie, które obecnie na terenie Polski obejmuje bazê gospodarstw. Tak du a reprezentacja (druga pod wzglêdem iloœci po W³oszech), powoduje du y wp³yw na ca³okszta³t dzia³añ Wspólnej Polityki Rolnej. Funkcjonowanie FADN reguluj¹ przepisy prawne Wspólnoty, a tak e przepisy krajowe. W rozporz¹dzeniu Komisji Europejskiej zosta³y okreœlone zasady funkcjonowania systemu rachunkowoœci, miêdzy innymi: dobrowolnoœæ uczestnictwa w systemie FADN, Rzeżucha pełna witamin Rze ucha tradycyjnie wysiewana jest na Wielkanoc, ale warto o niej pamiêtaæ przez ca³y rok. Te zielone akcenty to nie tylko dekoracja, to olbrzymie bogactwo witamin i sk³adników mineralnych. Rze uchê bardzo ³atwo mo na hodowaæ na parapecie. Delikatne nasionka wysiewane na mokr¹ bibu³kê, watê lub ligninê, po 10 dniach osi¹gaj¹ swoj¹ finaln¹ postaæ. Ma ostry, orzeÿwiaj¹cy smak, jako jedna z niewielu roœlin zawiera du e iloœci 18 dane z gospodarstw traktowane s¹ jako œciœle tajne, danych nie mo na wykorzystywaæ do adnych innych celów jak tylko dla potrzeb FADN. G³ównym celem FADN jest dostarczanie danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw rolnych, dodatkowo rachunkowoœæ rolna FADN spe³nia cele poœrednie jakimi s¹: dostarczanie danych oœrodkom decyzyjnym, dostarczanie danych dla organizacji przedstawicielskich rolników, dostarczanie danych dla œrodowisk naukowo-badawczych, dostarczanie danych dla pracowników zajmuj¹cych siê udzielaniem porad, dostarczanie danych dla rolników uczestnicz¹cych w FADN. W powiecie jaros³awskim FADN prowadzony jest w 15 gospodarstwach. Struktura gospodarstw jest bardzo zró nicowana, gdy s¹ to gospodarstwa ³atwo przyswajalnego jodu. Z tego powodu jest zalecana dla osób chorych na tarczycê. Tak e cukrzycy powinni siêgaæ po rze uchê, poniewa zawiera cenny chrom, który wspó³dzia³a z insulin¹ w regulowaniu poziomu glukozy we krwi. Ponadto jest Ÿród³em elaza, siarki, potasu, wapnia i witamin A, B 1, B 2 PP, i E. Posiada w³aœciwoœci oczyszczaj¹ce organizm, poprawia apetyt i wspomaga trawienie. Dzia³a dezynfekuj¹co na jamê ustn¹ i uk³ad pokarmowy, a tak e jako kosmetyk, poprawia wygl¹d skóry i paznokci, znikaj¹ wysypki i egzema. Kto codziennie doda trochê rze uchy do spo ywanych potraw ma o wiele wiêcej si³ yciowych i piêkne w³osy. Œwie ym sokiem mo na przemywaæ twarz, by rozjaœniæ plamy, piegi i przebarwienia. wielokierunkowe, jak te ogrodnicze, mleczarskie, pszczelarskie, ekologiczne oraz zajmuj¹ce siê tylko produkcj¹ roœlinn¹, w ró nym zakresie wielkoœci od 10 do 200 ha. Dziêki temu, e wœród obecnie prowadz¹cych znajduj¹ siê gospodarstwa wspó³pracuj¹ce od pocz¹tku funkcjonowania polskiego FADN, tj. od 2004 r. dane zgromadzone przez ten czas mo na wykorzystaæ do wnikliwej analizy tych e gospodarstw i na tej podstawie podejmowaæ decyzje dotycz¹ce ich funkcjonowania w przysz³oœci. Stosowane zasady maj¹ na celu uzyskanie reprezentatywnych danych w trzech wymiarach: region, wielkoœæ ekonomiczna i typ rolnictwa. FADN jest jedynym Ÿród³em mikroekonomicznych danych, które s¹ zharmonizowane, tzn. stosuje te same zasady ksiêgowoœci w ka dym kraju Unii Europejskiej. Do opracowania artyku³u wykorzystano m.in. strony internetowe: Oprac. Roman aniosz PODR Boguchwa³a Nie mo na jednak zbytnio objadaæ siê ni¹, gdy jest silnie moczopêdna. Jeœli zjemy jej za du o, mo e spowodowaæ stan zapalny pêcherza. Kilka porcji wielkoœci ³y eczki od herbaty na dobê w zupe³noœci wystarczy. Rze ucha jest wspania³ym dodatkiem do ró nych potraw. Nadaje siê nie tylko do kanapek, ale tak e do wielu rodzajów, sa³atek, surówek, zup, sosów czy mas³a. Dziêki niej potrawy nabieraj¹ oryginalnego i wyrazistego smaku. Rze ucha ogrodowa jest doskona³¹ roœlin¹ na kie³ki. Szczególnie teraz, po zimie, gdy organizm potrzebuje uzupe³nienia niedoboru wielu sk³adników mineralnych oraz witamin. Barbara Rajzauer PODR Boguchwa³a AGRO PODKARPACIE marzec 2013

19 DOM I RODZINA Symbolika Świąt Wielkiej Nocy Wielkanoc nazywana inaczej Pasch¹ lub Wielk¹ Niedziel¹ jest najwa niejszym i jednoczeœnie najstarszym œwiêtem chrzeœcijañskim. Podczas Wielkanocy wype³nia siê najwa niejsza tajemnica wiary chrzeœcijañskiej niezale nie od jej od³amów. Sposób okreœlenia daty Wielkanocy by³ zawsze przedmiotem sporów. W koñcu, w 325 r. na Soborze Nicejskim, ustalono, e bêdzie ona œwiêtem ruchomym, i obchodzonym w pierwsz¹ niedzielê, po pierwszej wiosennej pe³ni ksiê yca. W praktyce oznacza to, e Wielkanoc jest obchodzona miêdzy 22 marca a 25 kwietnia. Wybór akurat takiej a nie innej pory roku na œwiêtowanie z pewnoœci¹ nie jest przypadkowy. Wiosenne odradzanie siê przyrody, budzenie siê do ycia roœlin i zwierz¹t doskonale oddaje charakter tych œwi¹t. W czasach pogañskich, staro ytnych i wœród innych wyznañ mo na znaleÿæ podobne œwiêta oparte na œmierci i odrodzeniu jako naturalnych procesów ycia. Symbolika Wielkiej Nocy oczywiœcie jest g³êboko chrzeœcijañska, ale w swojej istocie nawi¹zuje te do pogañskich, prastarych wierzeñ i praktyk le ¹cych u zarania historii cz³owieka jako istoty religijnej. Œwiêta wielkanocne wœród Polaków chrzeœcijan s¹ obchodzone niezwykle uroczyœcie. Najbardziej znane i rozpowszechnione wœród wiernych zwyczaje to: malowanie pisanek, œwiêcenie pokarmów, tradycja przystrajania Grobu Pañskiego, œmigus-dyngus, dzielenie siê jajkiem. Symbole i ich znaczenie Najwa niejszym symbolem Wielkanocy jest jajko. Od tysi¹cleci uwa ane jest za symbol ycia, odradzania siê i zmartwychwstania. Uwa ano, e jajko posiada niezwyk³¹ moc ochrony przed z³em, przynosi urodzaj i obdarza p³odnoœci¹. Najstarsze pisanki licz¹ po kilka tysiêcy lat i zosta³y znalezione w staro ytnym Egipcie i Mezopotamii. Podobno i w Polsce zwyczaj zdobienia jajek jest bardzo stary i siêga czasów przedchrzeœcijañskich. W naszej kulturze ka dy region posiada w³asne elementy zdobnicze, które symbolizuj¹ lokalne treœci. Pisankami obdarowywano siê przy okazji œwi¹tecznych odwiedzin, szczególnie m³odzi ch³opcy obdarowywali dziewczêta takim podarkiem, co oznacza³o, e maj¹ wobec nich ma³ eñskie plany. Dawniej pisany równie przynoszono na groby bliskich, okazuj¹c zmar³ym wiarê w zmartwychwstanie. Obecnie zwyczaj ten utrzymuje siê w koœciele prawos³awnym. Baranek Nierozerwalnie z Wielkanoc¹ zwi¹zany jest baranek, czyli zwierzê niewinne i potulne, ale przede wszystkim bezbronne, wed³ug przekazów biblijnych, jest symbolem ofiary, któr¹ sk³ada siê Bogu na odpuszczenie grzechów. Baranek równie kojarzy siê z samym Chrystusem. To przez krew Baranka Bo ego, Jezusa zyskaliœmy wyzwolenie od œmierci. Powinien byæ wykonany g³ównie z ciasta chlebowego, jako podstawowego pokarmu lub cukru jako dawnego symbolu dobrobytu. Zając dziêki swojej ruchliwoœci i ywotnoœci od najdawniejszych czasów kojarzony z p³odnoœci¹, witalnoœci¹ i odradzaniem siê przyrody. Do symboli wielkanocnych zaj¹c do- ³¹czy³ w XVII w. Przyby³ do nas z Niemiec na pocz¹tku XX w., jednak nie we wszystkich regionach naszego kraju jest umieszczany w koszu wielkanocnym. Chleb Symbolem najwa niejszym jest chleb, gdy odgrywa w yciu ka dego chrzeœcijanina bardzo wa n¹ rolê ma swoje odniesienie ju w Biblii. Oznacza przede wszystkim coœ, co karmi cz³owieka, co powstaje z p³odów ziemi, które daje nam przecie Bóg. Chleb zatem jest czymœ, co jednoczy ka dego cz³owieka, bo jest niezbêdny do ycia i jest celem ka dego z nas. Jego znaczenie jest zatem zrozumia³e: chleb to po prostu po ywienie, które daje Bóg i które jest niezbêdne podczas ziemskiego ycia. Sól Kolejnym elementem jest sól, która chroni potrawy przed zepsuciem. W symbolice chrzeœcijañskiej odnosi siê ona bezpoœrednio do cz³owieka. Jej zadaniem jest chronienie przed grzechem i zepsuciem, które to czyhaj¹ na nas na ka dym kroku. Woda Nale y równie wspomnieæ o wodzie, która ma œwiadczyæ o czystoœci i oczyszczeniu. Jest to symbol energii witalnych, Ÿród³o naszego zdrowia i oczywiœcie coœ, bez czego nie mo emy normalnie funkcjonowaæ. Umieszczana w koszyku bêdzie wod¹ œwiêcon¹, któr¹ skropimy swoje domostwa i potrawy. Wspólne śniadanie Najwiêkszym i najwa niejszym symbolem jest wspólny posi³ek w gronie rodzinnym, który nas jednoczy i stwarza poczucie, e nie jesteœmy sami imo emy liczyæ na bliskich w trudnych chwilach. Wielkanocne menu Zupa z zielonego groszku i szpinaku 1 opakowanie mro onego groszku, 1/2 opakowania mro onego szpinaku, 1 ma³a marchew, kawa³ek pora, 2 pêdy selera naciowego, 1 ma³a cebula, 2-3 z¹bki czosnku, 3 ³y ki posiekanej natki lub koperku, ³y ka w³oskich zió³, ³y ka majeranku, ³y eczka kminku, sól, œwie o mielony pieprz, 1/2 szklanki s³odkiej œmietanki, 2 ³y ki mas³a. Grzanki: 3-4 kromki chleba (zwyk³y, tostowy lub ytni), po pó³ ³y eczki zió³ w³oskich i suszonego czosnku. Groszek, szpinak, pokrojony na kawa³ki seler naciowy oraz obran¹ marchew zalaæ 2 litrami zimnej wody i gotowaæ do miêkkoœci. Cebulê obraæ i posiekaæ, zeszkliæ na maœle, dodaj¹c pod koniec zmia d ony czosnek. Dodaæ razem z zio³ami do wywaru warzywnego. Gotowaæ jeszcze kilka minut, nastêpnie zmiksowaæ, wlaæ œmietankê, doprawiæ sol¹ i pieprzem, dodaæ natkê lub koperek. Przygotowaæ grzanki. Chleb pokroiæ w drobn¹ kostkê, wy³o yæ na such¹ patelniê i zrumieniæ, dodaj¹c pod koniec suszony czosnek i zio³a. Gor¹c¹ zupê rozlaæ do miseczek, wrzuciæ po 2 ³y ki grzanek. AGRO PODKARPACIE marzec

20 DOM I RODZINA Fot. 1,2,3 P. Reszko 20 Pieczeń z polędwiczką wieprzową 50 dag mielonego miêsa, najlepiej wieprzowo-wo³owego, 1 sucha kajzerka, 2 jajka, 1 ³y ka suszonego majeranku, 1 ³y eczka kminku (ca³ego) oraz ³y eczka do posypania, 1 ³y eczka zió³ prowansalskich, sól, pieprz, 2 z¹bki czosnku, 1 œrednia cebula, t³uszcz i bu³ka tarta do formy, olej do sma enia. Polêdwiczkê umyæ, osuszyæ. Natrzeæ olejem, posypaæ sol¹ i pieprzem. W³o- yæ do lodówki na 1/2 godziny. Cebulê pokroiæ w drobn¹ kostkê i zeszkliæ na oleju. Kajzerkê namoczyæ w zimnej wodzie, odcisn¹æ i rozdrobniæ. Wymieszaæ z miêsem, jajkami, zio³ami, doprawiæ sol¹, pieprzem, Dodaæ przeciœniêty przez praskê czosnek. Masê dok³adnie wyrobiæ d³oñmi. Pod³u n¹ keksówkê wysmarowaæ t³uszczem i posypaæ bu³k¹ tart¹. Wy³o yæ po³owê masy miêsnej. Na niej u³o yæ wzd³u polêdwiczkê. Przykryæ reszt¹ masy, wyg³adziæ wierzch i posypaæ kminkiem. Wstawiæ do piekarnika nagrzanego do temperatury 180 o C i przykryæ foli¹ aluminiow¹. Piec oko³o 60 minut. Podawaæ na ciep³o, kroj¹c w grube plastry, z sosem grzybowym lub chrzanowym. Pasztet z indyka bez pieczenia 70 dag miêsa gulaszowego z indyka, 1 marchew, 1/2 selera, sól, pieprz, majeranek, imbir, czosnek, ok. 5 dag rozpuszczonego mas³a, 30 dag mro onych wiœni bez pestek, 3 ³y eczki elatyny, cukier do smaku. Miêso wraz z w³oszczyzn¹ w³o yæ do zimnej wody i gotowaæ a miêso bêdzie miêkkie. Pod koniec posoliæ rosó³. Miêso i jarzyny wyj¹æ, pokroiæ na kawa³ki i zmiksowaæ w malakserze. Dodaæ przyprawy oraz rozpuszczone mas³o, miksuj¹c na kremow¹ masê, któr¹ nastêpnie nale y prze³o yæ do pojemniczków i wyrównaæ powierzchniê. Wiœnie rozmroziæ, wraz z sokiem i 1/2 szklanki wody zagotowaæ. Zmiksowaæ na mus. Dodaæ elatynê i rozpuœciæ. Dodaæ cukier do smaku i wylaæ na wierzch pasztetu. W³o yæ do lodówki i zostawiæ do zastygniêcia. Sałatka z kurczakiem w krakersach 3 niewielkie filety z kurczaka, opakowanie krakersów (najlepsze paprykowe), du y kubek jogurtu naturalnego lub kefiru, przyprawa do kurczaka, opakowanie mieszanki sa³at, du a garœæ pomidorków koktajlowych przekrojonych na pó³, pó³ czerwonej papryki, ma³y s³oik oliwek, kilka korniszonów pokrojonych w plastry, 3 ³y ki kukurydzy konserwowej, pó³ czerwonej cebuli pokrojonej w pó³plasteki, garœæ grzanek, 2 ³y ki pestek dyni lub s³onecznika. Sos: 1/2 szklanki majonezu wymieszanego z jogurtem, zmia d onym czosnkiem, ³y eczk¹ zió³, ³y k¹ soku z cytryny, sol¹ i pieprzem. Filety pokroiæ na 3-4 cm kawa³ki. W³o yæ do du ej miski, zalaæ jogurtem dodaæ przyprawê do kurczaka i wymieszaæ. Odstawiæ do lodówki na 2 godziny. Nastêpnie wyjmowaæ z jogurtu, obtaczaæ w pokruszonych krakersach, uk³adaæ na wy³o onej papierem blasze i piec oko³o 20 minut w temperaturze 200 o C. Wyj¹æ i ostudziæ. Do du ej salaterki wy³o yæ sa³atê oraz warzywa. Na koñcu u³o yæ kurczaka, warzywa, polaæ sosem, a wierzch posypaæ grzankami i pestkami. Jajka z pomidorowym farszem 7-8 jajek ugotowanych na twardo, 4 suszone pomidory z oliwy, 10 zielonych oliwek, sól, pieprz, szczypta oregano, 2 ³y ki koncentratu pomidorowego, ³y eczka s³odkiej papryki. Pomidory i oliwki ods¹czyæ z zalewy, pokroiæ w drobn¹ kostkê. Jajka obraæ ze skorupek, umyæ, przekroiæ na pó³. Wyj¹æ ó³tka. 1 ca³e jajko zetrzeæ na drobnej tarce, ó³tka rozgnieœæ widelcem. Po³¹czyæ ze startym jajkiem, s³odk¹ papryk¹, koncentratem, pomidorami i oliwkami. Doprawiæ do smaku. Farsz nak³adaæ na po³ówki bia³ek, formuj¹c kopu³ki. Uk³adaæ na pó³misku wy³o onym sa³at¹. Sernik z ajerkoniakiem i Michałkami Spód: 25 dag ciastek zbo owych, 70 dag solonych orzeszków ziemnych (grubo zmielonych), 8 dag stopionego mas³a, 2-3 ³y ki mas³a orzechowego. Masa serowa i wykoñczenie: 1 kg t³ustego sera na serniki, 10 dag bia³ej czekolady, 1/3 szklanki mleka lub s³odkiej œmietanki, 250 ml ajerkoniaku, 5 jajek, 1 budyñ waniliowy bez cukru, 250 ml kwaœnej œmietany 18%, 2 ³y ki cukru pudru, opakowanie bia³ych Micha³ków (28 dag). Fistaszki grubo zmieliæ w malakserze, a ciastka nieco drobniej. Mas³o orzechowe rozpuœciæ ze zwyk³ym, wymieszaæ z ciastkami i orzechami. Wylepiæ dno tortownicy (26 cm) wy³o onej papierem do pieczenia. W³o yæ do lodówki. Tortownicê nale y z zewn¹trz zabezpieczyæ foli¹ przed wyciekaniem mas³a. Czekoladê rozpuœciæ w gor¹cej œmietance lub mleku, ostudziæ i wymieszaæ z ajerkoniakiem. Jajka zmiksowaæ z zimn¹ mieszank¹ alkoholu i rozpuszczonej czekolady, a nastêpnie po³¹czyæ z serem oraz proszkiem budyniowym. Wylaæ na ciasteczkowy spód. Micha³ki pokroiæ w kosteczkê, oko³o 6 sztuk zostawiæ do dekoracji, pokrojone wrzuciæ do masy i zatopiæ ³y k¹. Wstawiæ do piekarnika nagrzanego do temperatury 180 o C i piec oko³o 40 minut, potem dopiekaæ w 150 o C a wierzch bêdzie œciêty. Na koñcu œmietanê wymieszaæ z cukrem pudrem i zalaæ wierzch sernika. Temperaturê zwiêkszyæ do 180 o C i piec oko³o 20 minut a œmietana siê zetnie. Wyj¹æ i ostudziæ. Zimny posypaæ od³o onymi, posiekanymi Micha³kami. Sernik sch³odziæ. Oprac. i wybr. Dorota Szczykutowicz PODR Boguchwa³a AGRO PODKARPACIE marzec 2013