Osoby w wieku od piętnastu do dwudziestu czterech lat. Osoby bezrobotne przez okres ponad roku i poszukujące pracy.

Transkrypt

1 Artykuł 1 - Prawo do pracy W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do pracy, Umawiające się Strony zobowiązują się: 1. przyjąć, jako jeden z ich zasadniczych celów i obowiązków, osiągnięcie i utrzymanie możliwie najwyższego i stabilnego poziomu zatrudnienia w celu osiągnięcia stanu pełnego zatrudnienia; 2. chronić skutecznie prawo pracownika do zarabiania na życie poprzez pracę swobodnie wybraną; 3. ustanowić lub utrzymywać bezpłatne służby zatrudnienia dla wszystkich pracowników; 4. zapewnić lub popierać odpowiednie poradnictwo zawodowe, szkolenie i readaptację zawodową. Artykuł 1, ustęp 1 Pytanie A Proszę opisać politykę realizowaną przez wasz Rząd, zmierzającą do osiągnięcia i utrzymania stanu pełnego zatrudnienia. Uzupełnić odpowiedź poprzez podanie informacji na temat rozwiązań i programów wdrażanych w celu osiągnięcia możliwie najwyższego i najbardziej stabilnego poziomu zatrudnienia. Proszę przedstawić ewolucję wysokości wydatków przeznaczanych na realizację polityki zatrudnienia w ciągu ostatnich pięciu lat, w tym wielkość części tych wydatków przeznaczanej na "środki aktywne" (tworzenie miejsc pracy, szkolenia, inne) oraz na "środki pasywne" (zasiłki pieniężne, inne). Proszę opisać działania w zakresie polityki aktywnej, realizowane w celu popierania dostępu do pracy grup osób najbardziej narażonych lub najsilniej dotkniętych bezrobociem (na przykład kobiety, pracownicy młodociani 1, pracownicy w zaawansowanym wieku, długoterminowo bezrobotni 2, osoby niepełnosprawne, imigranci i/lub mniejszości etniczne). Proszę podać informacje na temat liczby osób uczestniczących w tych działaniach i, o ile to możliwe, wpływ realizowanych działań na poziom zatrudnienia. 1. Polityka zatrudnienia W latach 1999 i 2000 polityka Rządu koncentrowała się na realizacji następujących, głównych celów: - kontynuacja aktywnej polityki, zmierzającej do popierania pełnego, produktywnego zatrudnienia, akcentującej swobodny wybór i możliwość podnoszenia kwalifikacji, - doskonalenie i rozwój działań urzędów pracy na rzecz ograniczenia bezrobocia, - zwiększanie skuteczności oddziaływania instrumentów przeciwdziałania bezrobociu. Realizacja zadań służących osiągnięciu powyższych celów odbywała się przy uwzględnieniu: - efektów ogólnogospodarczych korzyści wynikających z udziału zatrudnionych w tworzeniu dochodu narodowego, - efektów zatrudnieniowych przyrostu miejsc pracy, - efektów społecznych niwelowanie stref ubóstwa, zmniejszanie napięć społecznych, jak też celów polegających na: 1 2 Osoby w wieku od piętnastu do dwudziestu czterech lat. Osoby bezrobotne przez okres ponad roku i poszukujące pracy. 1

2 - zwiększeniu efektywności działania zwiększenie skuteczności działania urzędów pracy, - racjonalizacji wydatków poprawa efektywności nakładów finansowych na ograniczanie bezrobocia. Ze względu na społeczną wagę problemu pozostawania bez pracy osób kończących szkoły, wśród wyznaczonych celów głównych polityki zatrudnienia znalazło się ograniczenie bezrobocia wśród absolwentów szkół. W celu jego realizacji został opracowany i wprowadzony w życie ogólnopolski Program Absolwent '98", którego realizacja była kontynuowana w latach 1999 i 2000 roku. Program ten stanowi zestaw różnorodnych działań podejmowanych w stosunku do nowo rejestrujących się absolwentów, którzy mogą liczyć na szczególną pomoc urzędów pracy w rozwiązywaniu problemów z zatrudnieniem. Dużą wagę przywiązywano do realizacji aktywnych programów rynku pracy. Umożliwiają one bowiem zwiększenie dopasowania strukturalnego bezrobotnych i ofert pracy, tworzenie dodatkowych miejsc pracy w gospodarce, podnoszenie produktywności siły roboczej oraz readaptację zawodową pracowników zmarginalizowanych. Aktywne programy rynku pracy realizowane były w oparciu o zasadę tzw. kontraktowania zadań koncepcji wdrożonej w roku Kontraktowanie zadań sprowadzało się - w uproszczeniu - do powiązania (lub uzależnienia) kwot przyznawanych z Funduszu Pracy z precyzyjnie określonymi wynikami działań w zakresie aktywnych form przeciwdziałania skutkom bezrobocia na lokalnych rynkach pracy. Kontrakt Zadaniowy obejmuje zestaw celów i zadań urzędów pracy przewidzianych do realizacji w danym roku, przyjęty przez kierownictwo Krajowego Urzędu Pracy. W oparciu o ten zestaw, powiatowe urzędy pracy przygotowują cele i zadania do realizacji na lokalnych rynkach pracy. W efekcie stosowanej procedury kontraktowej, w roku 1999 przeciętny koszt aktywizacji jednej osoby bezrobotnej uległ pewnemu obniżeniu, przy jednoczesnym wzroście liczby osób uczestniczących w szkoleniach i stażach oraz podejmujących pracę stałą. Doskonaląc rozwiązania przyjęte w celu świadczenia maksymalnie efektywnej pomocy osobom poszukującym pracy, urzędy pracy brały pod uwagę dwa istotne aspekty: - utrzymanie więzi bezrobotnych ze społeczeństwem i podtrzymanie ich gotowości do podjęcia pracy (ochrona przed syndromem bezrobocia długookresowego, które kreuje zachowania patologiczne i przekreśla szansę na aktywizację zawodową w przyszłości), - promowanie przedsiębiorczości, głównie w wymiarze lokalnym (środki kierowane na tę dziedzinę wywołują efekt nie tylko społeczny, ale i ekonomiczny w postaci nowej produkcji lub świadczenia usług). W roku 1999 aktywizacją zawodową objęto, w ramach: - prac interwencyjnych osób; - robót publicznych osób; - refundacji składki ZUS osób; - utworzonych przez pracodawców dodatkowych miejsc pracy z uzyskanych na ten cel pożyczek osób; - szkoleniami i przekwalifikowaniami osób; - programami specjalnymi osób, w tym: osób długotrwale bezrobotnych, kobiet, osób zamieszkałych na wsi, osób w wieku do 24 lat; - stażami absolwenckimi osoby; - refundacjami wynagrodzenia absolwentów, zatrudnionych w programie prac społecznie użytecznych osób; - pożyczkami udzielonymi z Funduszu Pracy na rozpoczęcie działalności gospodarczej osób. 2

3 W zakresie stosowanych rozwiązań uwzględniano specjalną rolę pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego w rozwoju potencjału zasobów ludzkich. W ramach pośrednictwa pracy urzędy pracy nawiązały współpracę z pracodawcami, pozyskały ofert pracy niesubsydiowanej, w tym ofert dla absolwentów i przyczyniły się do zatrudnienia na stanowiskach pracy niesubsydiowanej osób. Pośrednicy pracy przeprowadzili wizyt u pracodawców, w wyniku czego pozyskano ofert pracy niesubsydiowanej. Zwiększono dostępność profesjonalnych usług poradnictwa zawodowego, świadczonych przez służby zatrudnienia, co zaowocowało wzrostem liczby osób, którym udzielono porad indywidualnych i grupowych (bezrobotni, poszukujący pracy, uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Poradnictwem zawodowym objęto osób bezrobotnych i poszukujących pracy. Z usług doradców zawodowych w zakresie indywidualnego poradnictwa zawodowego skorzystało osób, z poradnictwa grupowego osób. Poradnictwem indywidualnym i grupowym objęto osób pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy. Informacji zawodowych udzielono osobom bezrobotnym i poszukującym pracy. W dniu 4 stycznia 2000 roku Rada Ministrów przyjęła Narodową Strategię Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach (załącznik 1). Strategia zawiera pogłębioną analizę sytuacji na rynku pracy w Polsce oraz określa kierunki działań, jakie należy podjąć, aby osiągnąć wzrost produktywnego zatrudnienia oraz ograniczenie bezrobocia i jego negatywnych skutków. Strategia stanowi kontynuację dwóch wcześniejszych programów rządowych: Programu Promowania Produktywnego Zatrudnienia i Zmniejszania Bezrobocia oraz Programu Promocji Aktywności Zawodowej Młodzieży. Zmienione uwarunkowania polityczno-gospodarcze, takie jak: - wdrożenie w gospodarce czterech wielkich reform (podziału terytorialnego kraju, systemu edukacji, systemu emerytalnego, systemu ochrony zdrowia), - uwzględnienie zaleceń i kierunków działań dotyczących rynku pracy, przyjętych przez Unię Europejską na lata , - przyspieszenie procesów restrukturyzacji polskiej gospodarki, - zwiększony napływ absolwentów na rynek pracy w związku z wyżem demograficznym, - zwiększona presja partnerów społecznych na uwzględnienie w prawodawstwie pracy zabezpieczeń socjalnych dla pracowników, ograniczających swobodę pracodawców w kreowaniu konkurencyjnego rynku pracy, spowodowały potrzebę ponownego zdefiniowania celów, priorytetów i instrumentów służących poprawie sytuacji na rynku pracy. Do podstawowych kierunków działań Rządu w latach będzie należeć: - poprawa zatrudnialności : bardziej skuteczne niż dotąd kształtowanie u osób poszukujących pracy umiejętności warunkujących uzyskanie zatrudnienia, - rozwój przedsiębiorczości, - wspieranie zdolności adaptacji przedsiębiorstw i ich pracowników do nowych i zmieniających się warunków funkcjonowania rynku pracy, - wdrożenie polityki równości szans na rynku pracy. Poprawa zatrudnialności wymaga podniesienia jakości zasobów ludzkich. W tym celu planowane jest: - zbudowanie systemu edukacji zgodnego z potrzebami rynku pracy, - wzmocnienie systemu edukacji i wychowania młodzieży niedostosowanej społecznie, - budowa systemu edukacji dorosłych, - wzmocnienie instytucjonalnej obsługi rynku pracy, - rozwój działań prewencyjnych wobec bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem, 3

4 - promowanie programów rynku pracy sprzyjających podnoszeniu kwalifikacji, - doskonalenie systemu prognozowania podaży pracy. W ramach rozwoju przedsiębiorczości przewiduje się: - doskonalenie systemu podatkowego, - likwidację barier administracyjnych, - upowszechnianie nowoczesnych technologii, - rozwój doradztwa gospodarczego, - promowanie rozwoju funduszy inwestycyjnych, - edukacja młodzieży w zakresie przedsiębiorczości, - wspieranie rozwoju regionalnych i lokalnych instytucji działających w obszarze wspierania przedsiębiorczości. Plan poprawy zdolności adaptacji przedsiębiorstw i ich pracowników do nowych i zmieniających się warunków funkcjonowania rynku pracy zakłada: - zwiększenie elastyczności pracy, - ograniczenie kosztów pracy, - zmianę mechanizmów ustalania płacy minimalnej, - zmianę przepisów regulujących stosunki pracy, - zwiększenie motywacji do podejmowania zatrudnienia, - wdrożenie systemu ubezpieczenia od bezrobocia, - doskonalenie regulacji prawnych w zakresie dialogu społecznego, - prowadzenie polityki wspierania mobilności pracowników, - doskonalenie systemu programowania popytu na pracę. W ramach wyrównania szans na rynku pracy zakłada się: - prowadzenie działania na rzecz zwiększenia szans zatrudnienia osób niepełnosprawnych, - usuwanie barier i zwalczanie zachowań dyskryminacyjnych wobec kobiet na rynku pracy, - prowadzenie działań prozatrudnieniowych dla ludności zamieszkałej na wsi. 20 czerwca 2000 roku przyjęty został przez Radę Ministrów Narodowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na lata (załącznik 2), będący szczegółowym rozwinięciem Strategii. Priorytety Narodowego Planu (...) są następujące: - obniżenie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, ułatwienie procesów adaptacji przedsiębiorstw do zmieniających się wymagań rynku i zwiększenie mobilności pracowników, - redukcja kosztów pracy, - kontynuacja reformy systemu podatkowego w celu zmniejszenia obciążeń zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, - wdrożenie nowego modelu wspierania procesów restrukturyzacji zatrudnienia poprzez zaniechanie polityki dezaktywizacji osób starszych, zwiększenie nacisku na wspomaganie alternatywnych miejsc pracy oraz poprawę kwalifikacji odchodzących młodszych, bardziej mobilnych pracowników, - stosowanie aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, opartych o indywidualne i grupowe programy aktywizacji zawodowej oraz aktywne pośrednictwo pracy, - zracjonalizowanie podziału kompetencji między poszczególnymi organami administracji publicznej w realizacji polityki rynku pracy (istnieje pilna potrzeba przekazania samorządowi województwa kompetencji w zakresie organizowania i współfinansowania aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, zaś wojewodom zadań związanych z kontrolą legalności zatrudnienia i wydawaniem zgody na zatrudnienie cudzoziemców), - w programowaniu środków pomocowych preferowanie projektów z obszaru rozwoju zasobów ludzkich, 4

5 - wdrożenie nowego modelu kształcenia ustawicznego, opartego o zasady gospodarki rynkowej, z gwarantowaniem współdecydowania partnerów społecznych o wyborze kierunków kształcenia oraz wsparcia finansowego przez budżet państwa. Zadania określone w Narodowym Planie Działania adresowane są do administracji rządowej i samorządowej oraz partnerów społecznych. Będą one finansowane z budżetu państwa, budżetów samorządów i funduszy przedakcesyjnych PHARE 2 SAPARD. 2. Wydatki na realizację polityki zatrudnienia Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym, powołanym jako podstawowy instrument łagodzenia negatywnych skutków bezrobocia, zarówno społecznych, jak i ekonomicznych, a także restrukturyzacji zatrudnienia. Fundusz został utworzony 1 stycznia 1990 roku, w miejsce Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej. Dysponentem Funduszu Pracy, zgodnie z ustawą z 14 grudnia 1994 o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, jest Prezes Krajowego Urzędu Pracy. Struktura wydatków z Funduszu Pracy ma stały charakter i przedstawia się w sposób następujący: - wypłata zasiłków i świadczeń dla osób bezrobotnych, - wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, - refundacja wynagrodzeń za pracowników młodocianych, - dotacje dla instytucji i organizacji, - wydatki inwestycyjne, - pozostałe wydatki, związane głównie z wypłatą obligatoryjnych świadczeń dla bezrobotnych, rozwojem systemu informatycznego w Urzędach pracy, poradnictwem zawodowym, klubami pracy. Wydatki z Funduszu Pracy (w mln zł) Wydatki ogółem 7.525, , , , ,9 Zasiłki i świadczenia, w tym 6.413, , , , ,9 zasiłki dla bezrobotnych 6.413, , , , ,0 zasiłki przedemerytalne - 427,5 671, , ,4 Świadczenia przedemerytalne - 6,3 14,9 144,0 644,5 Aktywne formy przeciwdziałania 806, , , ,4 767,8 bezrobociu w tym szkolenia 86,1 108,9 115,1 112,5 79,5 prace interwencyjne 277,2 319,0 355,6 272,3 150,4 roboty publiczne 238,2 414,6 334,7 208,3 146,2 pożyczki 78,3 153,1 177,7 166,2 120,2 aktywizacja zawodowa absolwentów 126,3 160,2 229,4 264,9 234,4 pozostałe - 12,6 29,3 73,2 37,7 Refundacja wynagrodzeń młodocianych 226,3 269,1 315,0 316,0 247,0 Pozostałe wydatki 79,4 84,1 597,9 344,8 181,2 W roku 1996 wydatki na zasiłki i świadczenia dla bezrobotnych stanowiły 85,2% ogółu wydatków Funduszu Pracy, zaś w roku 2000 udział tych wydatków zmniejszył się do 72,3%. Jednocześnie udział wydatków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu (łącznie z wydatkami na refundację wynagrodzeń młodocianych pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego) wzrósł z 13,7% w 1996 roku do 14,6% w roku W roku 2000 sytuacja finansowa Funduszu Pracy była trudna. Z uwagi na zwiększone wydatki na zasiłki i świadczenia przedemerytalne, realizacja w pełnym zakresie wszystkich zobowiązań Funduszu Pracy nie była możliwa. Pomimo zaciągnięcia przez Prezesa Krajowego Urzędu Pracy pożyczki w kwocie 745,1 mln zł oraz zwiększenia dotacji o kwotę 100 mln zł, zobowiązania Funduszu w końcu grudnia roku 2000 z tytułu aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu wynosiły około 270 mln zł. 3. Aktywna polityka rynku pracy 5

6 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu przewiduje następujące aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu: finansowane ze środków budżetowych przeznaczonych na obsługę urzędów pracy: - pośrednictwo pracy, - udzielanie upoważnień do prowadzenia pośrednictwa pracy i kierowania obywateli polskich do pracy za granicą organom, organizacjom i instytucjom innym niż urzędy pracy, - kluby pracy, - informacja i poradnictwo zawodowe, - kontrola legalności zatrudnienia. finansowane ze środków Funduszu Pracy: - prace interwencyjne, - roboty publiczne, - zwrot składki na ubezpieczenie społeczne, - pożyczki na tworzenie nowych miejsc pracy, - pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej przez bezrobotnych, - przekwalifikowania i szkolenia, - usługi na rzecz łagodzenia skutków zwolnień grupowych, - programy specjalne (dla grup szczególnie zagrożonych długotrwałym bezrobociem), - subsydiowanie zatrudnienia absolwentów, - staże absolwentów u pracodawców, - prace społecznie użyteczne. Osoby objęte aktywizacją zawodową w 2000 roku Województwo Ogółem Z tego Inne Pożyczki Roboty Prace Ukończone Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Publiczne Interwencyjne szkolenia

7 Kobiety objęte aktywizacją zawodową w 2000 roku Województwo Ogółem Z tego Inne Pożyczki Roboty publiczne Prace Interwencyjne Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ukończone szkolenia Pośrednictwo pracy W latach dokonywało się przejście od stworzenia modelu polityki biernej, zwłaszcza pośrednictwa pracy i obsługi bezrobotnych, do modelu aktywnego. Dokonała się zmiana działań Krajowego Urzędu Pracy; wspierana ona była programami współpracy międzynarodowej - z USA, Niemcami, Szwecją, Francją i Danią. Istotną rolę odegrały też działania Ministerstwa Pracy podjęte w roku 1993, w ramach Projektu Promocji Zatrudnienia i Rozwoju Służb Zatrudnienia, finansowanego z pożyczki Banku Światowego. Doprowadziły one do profesjonalizacji służb pośrednictwa pracy. Wdrożone zostało podejście marketingowe, co oznacza systematyczne badanie oczekiwań i potrzeb klientów (bezrobotnych i pracodawców) oraz dostosowywanie do nich oferowanych usług. Wprowadzono standardy i procedury postępowania. Opracowane zostały zalecenia, materiały informacyjne i dydaktyczne, które określają kierunki rozwoju pośrednictwa realizowanego przez urzędy pracy. W ramach tego przygotowano: Wytyczne polityki wobec pośrednictwa", Zalecenia dotyczące standardu wyposażenia stanowiska pośrednictwa pracy", kwestionariusze służące do przeprowadzania wywiadu selekcyjnego na stanowiska pośrednika pracy, moduły szkoleniowe dla pośredników pracy, zestaw narzędzi do badań Jak badać potrzeby szkoleniowe pośredników pracy", zeszyty metodyczne dla pośredników pracy. Materiały te przekazane zostały urzędom pracy. Corocznie opracowywany jest Raport o stanie pośrednictwa pracy". Upowszechnione zostało stosowanie nowych technik pośrednictwa pracy, takich jak: sklepy z pracą, biura karier (tworzone we współpracy z uczelniami punkty promocji zawodowej absolwentów tych szkół), giełdy pracy. Duża waga przywiązywana jest do doskonalenia zawodowego kadry urzędów pracy, odpowiedzialnej za właściwą realizację pośrednictwa pracy. Objęcie w tym okresie szkoleniami kilku tysięcy osób było możliwe głównie dzięki środkom finansowym projektu Banku Światowego. W ramach projektu opracowane też zostały w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej modułowe programy szkoleniowe dla pośredników; prace nad programami szkolenia i samokształcenia prowadzone były również przez Krajowy Urząd Pracy. Przeszkolono własną kadrę wykładowców z grona pracowników urzędów pracy. Wdrożony został specjalny zespół procedur działania urzędów pracy w sytuacji dokonywania przez pracodawcę zwolnień grupowych. Osoby niepełnosprawne Pomimo że nie jest prowadzone specjalne pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych i osoby te korzystają z pośrednictwa pracy prowadzonego na zasadach

8 ogólnych, można stwierdzić, że prowadzona jest aktywna polityka popierania dostępu do pracy osób niepełnosprawnych. W dokumencie Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich, w latach przewidziano podjęcie następujących działań adresowanych do osób niepełnosprawnych: - zwiększenie szans zatrudnienia na otwartym rynku pracy, poprzez podnoszenie poziomu wykształcenia osób niepełnosprawnych oraz radykalne zwiększenie udziału w szkoleniach mających na celu zdobycie kwalifikacji lub przekwalifikowanie, - zwiększenie udziału wydatków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na działania służące integracji ze środowiskiem ludzi zdrowych, - tworzenie, przy udziale środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, stanowisk pracy dla osób najciężej poszkodowanych, - aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych na wsi, poprzez przygotowanie i wdrożenie programów celowych, - tworzenie zakładów aktywności zawodowej w celu wspierania zatrudnienia osób najciężej poszkodowanych, - utworzenie niezbędnej liczby specjalistycznych ośrodków szkolenioworehabilitacyjnych dla osób, które z powodu niepełnosprawności mają utrudniony lub uniemożliwiony dostęp do innych placówek szkolących, - przeprowadzenie badań w zakładach pracy chronionej pod kątem warunków pracy, kosztów zatrudnienia w tej formie, efektywności systemu i potrzeb jego modyfikacji. W celu ułatwienia osobom niepełnosprawnym zdobywania i podwyższania kwalifikacji realizowane są programy celowe, adresowane do różnych grup osób niepełnosprawnych. Programy te są opracowywane przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, a następnie zatwierdzane przez Radę Nadzorczą Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i finansowane ze środków tego funduszu. Są to następujące programy: - Wspieranie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych WAZON II realizowany od 1995 roku, - Komputer dla Homera realizowany od 1999 roku, zakładający pomoc finansową przy zakupie sprzętu elektronicznego oraz oprogramowania umożliwiającego prace osobom niewidomym i niedowidzącym, a także pomoc w sfinansowaniu kosztów szkolenia w zakresie obsługi sprzętu elektronicznego, - Pegaz realizowany od 1999 roku, zakładający pomoc w aktywizowaniu osób niepełnosprawnych poprzez likwidację barier transportowych utrudniających im funkcjonowanie w życiu zawodowym i społecznym; dla osób z dysfunkcją narządu ruchu pomoc finansowa w zakupie samochodu z odpowiednim oprzyrządowaniem, - Drogowskaz realizowany od roku 2000, polegający na finansowaniu szkoleń w zakresie nauki języka migowego oraz pomocy finansowej dla osób niepełnosprawnych w zaopatrzeniu w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i lecznicze środki techniczne, pomoc w zakupie sprzętu komputerowego dla osób z brakiem lub znacznym niedowładem obu kończyn górnych oraz pomoc w zakupie wózków inwalidzkich o napędzie elektrycznym, - Uniwersytet dla wszystkich realizowany od 2000 roku program pomocy finansowej dla Uniwersytetu Warszawskiego w zakresie likwidacji wszelkich barier (architektonicznych, transportowych, komunikacyjnych) w dostępie osób niepełnosprawnych do edukacji na poziomie wyższym, 8

9 - Program pomocy w kształceniu na poziomie wyższym osób z uszkodzeniem słuchu realizowany od 2000 roku, mający na celu zapewnienie wszystkim niesłyszącym i niedosłyszącym studentom oraz uczestnikom kursów przygotowawczych do egzaminów do szkół wyższych pomocy tłumaczy migowych lub możliwości korzystania z elektronicznych urządzeń wspomagających, - Partner realizowany od roku 2001, mający na celu dofinansowanie szkoleń, kursów i warsztatów dla osób niepełnosprawnych, - Sezam, Braille 2000, Merkury, Hefajstos skierowane do pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej; szerzej omówione w pierwszym sprawozdaniu. Ponadto, w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej opracowywane jest obecnie sprawozdanie dotyczące bezrobocia rejestrowanego osób niepełnosprawnych. Sprawozdanie dostarczy pełniejszej wiedzy, pozwalającej na sporządzenie bilansu osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy. Pozwoli to na właściwe rozpoznanie uwarunkowań decydujących o tym, jaka ta sytuacja jest i na wypracowanie skutecznych rozwiązań, które zwiększą zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Kluby pracy W klubach odbywają się zajęcia z bezrobotnymi, mające na celu ich przygotowanie do powrotu na rynek pracy, a także umożliwienie im zdobycia umiejętności poruszania się na rynku pracy. Pierwsze kluby powstawały samorzutnie przed rokiem 1993 i działały według programów opracowywanych amatorsko. W okresie nastąpił wyraźny rozwój działalności klubów pracy. W ramach systemu urzędów pracy wypracowano standardy funkcjonowania, a dzięki stałemu finansowemu wspieraniu procesu tworzenia nowych placówek ich liczba wzrosła do ponad 400. Wdrożony został również nowy program działania klubów pracy oraz program szkolenia liderów klubów. Oba programy opracowane zostały w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, w ramach projektu Banku Światowego. Program ten, poza urzędami pracy, udostępniany jest również innym, zainteresowanym prowadzeniem klubów instytucjom. Ponadto, stworzono możliwość korzystania z usług klubów pracy osobom niewidomym i niedowidzącym, poprzez przygotowanie i upowszechnienie w systemie urzędów pracy odpowiednich podręczników w brajlu. W 1999 roku funkcjonowało 471 klubów pracy. Urzędy pracy objęły programem klubów pracy osób, w tym absolwentów. Zatrudnienie znalazły osoby, w tym absolwentów (18% spośród osób objętych programami klubów pracy). W 2000 roku funkcjonowały 873 kluby pracy, które objęły osób, w tym absolwentów. W wyniku działań klubów pracy zatrudnienie znalazło osób, w tym absolwentów (wskaźnik efektywności zatrudnieniowej wyniósł 19,4%). Informacja i poradnictwo zawodowe Rozwinięcie sieci usług poradnictwa zawodowego w ramach systemu urzędów pracy nastąpiło poprzez zwiększenie zatrudnienia doradców zawodowych w urzędach pracy. W lipcu 1997 roku zatrudnienie doradców wynosiło 489 osób, zaś w roku 1999 zatrudniano 582 osoby. W ramach organizowania i doskonalenia systemu poradnictwa zawodowego zrealizowano szereg zadań: w roku 1995 opracowano i wdrożono Ogólne zasady funkcjonowania poradnictwa zawodowego, a w roku 1996 Wojewódzkie programy rozwoju poradnictwa zawodowego, doskonalono zawodowo kadrę doradców zawodowych, poprzez : - kształcenie na studiach podyplomowych w zakresie poradnictwa zawodowego i zawodoznawstwa (w latach ), 9

10 - szkolenia długo- i krótkookresowe oraz wieloetapowe z udziałem wykładowców krajowych i ekspertów zagranicznych; objęto nim wszystkich doradców zawodowych (w latach ), - coroczne krajowe konferencje przeglądowo-szkoleniowe dla doradców zawodowych (w latach ), - samokształcenie z wykorzystaniem opracowanej w KUP serii Zeszytów Informacyjno-Metodycznych Doradcy Zawodowego oraz podręczników i poradników (od roku 1994). Wdrożono nowoczesne metody pracy, takie jak prowadzenie rozmów doradczych, kursy inspiracji, psychologiczne testy oceny zawodowej. Opracowano i upowszechniono multimedialne zbiory informacji zawodowych, takie jak: Teczki informacji o zawodach - według metodologii niemieckiej, zbiór ulotek zawodoznawczych, zbiór filmów zawodoznawczych (adaptacja filmoteki niemieckiej). W latach utworzono 51 Centrów Informacji Zawodowej i Planowania Karier Zawodowych oraz Mobilne Centrum Informacji Zawodowej w Warszawie, które obecnie ma charakter stacjonarny i działa w ramach Centrum Metodycznego Informacji i Poradnictwa Zawodowego Krajowego Urzędu Pracy. Centrum Metodyczne ma oddziały w Gdańsku, Katowicach i Toruniu. Otworzono 248 Sal Informacji Zawodowej i Poradnictwa Grupowego w całym kraju. Opracowany został również program komputerowy Doradca 2000", służący wspieraniu poradnictwa zawodowego. Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej opowiadają za: - poradnictwo zawodowe, - świadczenie wyspecjalizowanych usług w zakresie planowania kariery zawodowej z wykorzystaniem metod psychologicznych, zasobów informacji zawodowej w formie drukowanej, audiowizualnej i innych nowoczesnych technik przekazu informacji, opartych na technologii komputerowej, - prowadzenie zajęć umożliwiających zdobycie umiejętności poszukiwania i uzyskiwania zatrudnienia, - pomoc pracodawcom w doborze kandydatów do pracy wymagającej szczególnych predyspozycji psychofizycznych, - gromadzenie, aktualizowanie, opracowywanie i upowszechnianie informacji zawodowej o zasięgu regionalnym, - organizowanie i koordynowanie rozwoju usług poradnictwa zawodowego oraz informacji zawodowej na terenie województwa i wspieranie klubów pracy. W Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej osoby bezrobotne, poszukujące pracy oraz młodzież ucząca się, mogą samodzielnie korzystać z różnorodnych zbiorów informacji zawodowej, uzyskać indywidualną pomoc doradczą, wziąć udział w zajęciach warsztatowych dotyczących planowania kariery zawodowej, poddać się badaniom psychologicznym, umożliwiającym określenie predyspozycji zawodowych. Poza bezpośrednią pracą z klientami Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej podejmują inicjatywy związane z działalnością wydawniczą, promocyjną, badawczą, szkoleniową oraz współpracują z organizacjami, placówkami naukowo-badawczymi i innymi partnerami na rynku pracy. W ramach tego prowadzą: - działania na rzecz poszerzania zasobów informacji zawodowej opracowywanie w różnej formie: książkowej, CD, w witrynie internetowej - katalogów instytucji szkolących, własnych publikacji przybliżających problematykę rynku pracy, informatorów, poradników i ulotek; - działalność promocyjną usług świadczonych przez Centra, poprzez współpracę ze środkami masowego przekazu (media lokalne, TV, radio i prasa), udział lub współorganizację imprez typu Dni Kariery, Targi Pracy, Targi Edukacyjne, Giełdy Pracy, Targi Przedsiębiorczości, Forum Aktywizacji Zawodowej; 10

11 - działalność o charakterze badawczym, dotyczącą badania rynku pracy i zachodzących na nim zmian, w tym przeprowadzanie analizy skali bezrobocia wśród absolwentów szkół ponadpodstawowych, zbieranie informacji o zawodach deficytowych i nadwyżkowych w określonych regionach, sondaże pozwalające określić oczekiwania młodzieży szkół rolniczych odnośnie zajęć z problematyki dotyczącej rynku pracy; - współpracę instytucjonalną, w ramach której pracownicy Centrów prowadzą lub biorą udział w szkoleniach, warsztatach poświęconych aktywizacji zawodowej; wśród partnerów znajdują się zarządy wojewódzkie Związku Młodzieży Wiejskiej, zakłady karne, ośrodki pomocy społecznej, stowarzyszenia ochrony bezrobotnych i miejskie ośrodki zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości usług oferowanych przez służby zatrudnienia Krajowy Urząd Pracy opracował projekt standardu Poradnictwo zawodowe. Standard ten dotyczy usługi realizowanej na poziomie powiatowego urzędu pracy oraz Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej wojewódzkiego urzędu pracy. Struktura standardu obejmuje opis podstawowych elementów, takich jak: organizacja usługi, procedury postępowania oraz metody i techniki pracy, konieczne do wykonania usługi zasoby ludzkie i sprzęt, miary jakości usługi. Wprowadzenie standardu usługi ma na celu zapewnienie wysokiej jakości świadczenia oraz pomoc dla kadry kierowniczej w odpowiednim przygotowaniu organizacji świadczenia usługi, sprawowania merytorycznego nadzoru nad jej jakością, a dla doradców zawodowych instrukcję prawidłowego wykonywania powierzonych zadań. W roku 2000 upowszechnione zostały podręczniki Gotowość do zmian, przeznaczone do realizacji nowego programu aktywizującego zawodowo i zajęć w klubach pracy. Podręcznik zawiera tematyczny zestaw ćwiczeń oraz wskazówki organizacyjne do prowadzenia zajęć warsztatowych, mające na celu przygotowanie osób bezrobotnych, poszukujących pracy lub zagrożonych jej utratą do: - aktywizacji, wyzwolenia kreatywności oraz nowego sposobu myślenia, - udoskonalenia umiejętności w podejmowaniu decyzji, ich realizacji i brania odpowiedzialności za nie, - przełamania barier w procesie zdobywania wiedzy i doskonalenia zawodowego. W 1999 roku urzędy pracy objęły poradnictwem zawodowym (bez młodzieży uczącej się) bezrobotnych i poszukujących pracy. Z usług doradców zawodowych w zakresie indywidualnego poradnictwa zawodowego skorzystało osób, w ramach grupowego poradnictwa zawodowego osób. Poradnictwem indywidualnym i grupowym objętych zostało osób pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy. W 1999 roku doradcy zawodowi udzielili informacji zawodowych osobom bezrobotnym i poszukującym pracy. W pierwszej połowie 2000 roku z indywidualnego poradnictwa zawodowego skorzystały osoby, w tym kobiet. Z grupowego poradnictwa zawodowego skorzystało osób. Z indywidualnej informacji zawodowej skorzystało osób, w tym kobiety, a z grupowej informacji zawodowej skorzystało osób, w tym kobiet. Prace interwencyjne Zakłady pracy, w tym także jednoosobowe podmioty gospodarcze, które zamierzają zatrudniać bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych, występują z wnioskiem do powiatowego urzędu pracy. Powiatowy urząd pracy zawiera z wnioskodawcą stosowną umowę. Pracodawcy zawierają z bezrobotnymi, skierowanymi przez powiatowe urzędy pracy w ramach prac interwencyjnych, umowy o pracę na czas określony (nie dłuższy jednak niż 6 lub 12 miesięcy). W tym okresie bezrobotny ma status pracownika i przysługuje mu 11

12 wynagrodzenie według obowiązujących w zakładzie zasad wynagradzania oraz ma prawo do innych świadczeń pracowniczych. Powiatowy urząd pracy zwraca pracodawcy część kosztów wynagrodzenia, nagród, zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz składek na ubezpieczenie społeczne. W latach urzędy pracy skierowały do prac interwencyjnych łącznie bezrobotnych, z czego osób uczestniczyło w programie do końca. W miarę upływu lat i nabywania doświadczeń w organizacji prac interwencyjnych uzyskiwano coraz wyższą efektywność programu. W roku 1993 efektywność ta wyrażała się 30%-ową stopą ponownego zatrudnienia uczestników programu po jego zakończeniu, natomiast w roku 1998 wskaźnik ten przekroczył 64%. W 1999 roku pracami interwencyjnymi objęte zostały osoby. Po zakończeniu uczestnictwa w pracach interwencyjnych zatrudnienie znalazło osób, uzyskano wskaźnik efektywności zatrudnieniowej wynoszący 48,1% Bezrobotni (stan na koniec roku) Osoby skierowane do prac interwencyjnych Udział osób skierowanych do prac interwencyjnych w ogólnej liczbie bezrobotnych (w %) 7,85 6,02 9,56 8,19 7,13 Stopa ponownego zatrudnienia po pracach interwencyjnych (w %) 42,07 50,56 56,79 64,10 48,05 Koszt przywrócenia do pracy bezrobotnego (w zł ) Roboty publiczne Roboty publiczne organizowane są na wniosek organów samorządów terytorialnych, administracji rządowej lub instytucji użyteczności publicznej oraz organizacji statutowo zajmujących się problematyką: ochrony środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej oraz pomocy społecznej, a także spółek wodnych i ich związków. Wnioski w sprawie zatrudniania bezrobotnych w ramach robót publicznych pracodawcy składają w powiatowych urzędach pracy, właściwych ze względu na miejsce wykonywania pracy. Z bezrobotnymi skierowanymi do robót publicznych zawierane są umowy o pracę na czas określony. Powiatowy urząd pracy zwraca organizatorowi robót publicznych część kosztów wynagrodzenia, nagród, zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz składek na ubezpieczenie społeczne. W latach urzędy pracy skierowały do robót publicznych łącznie bezrobotnych, z czego osoby uczestniczyły w programie do końca. Wraz z nabywaniem doświadczeń w organizacji robót publicznych uzyskiwano coraz wyższą efektywność. W roku 1994 efektywność wyrażała się 3,5%-ową stopą ponownego zatrudnienia uczestników programu po jego zakończeniu, natomiast w roku 1998 wskaźnik ten wyniósł 11,8%. W 1999 roku urzędy pracy objęły programem robót publicznych osób. Po zakończeniu uczestnictwa w programie robót publicznych zatrudnienie uzyskało osób; uzyskano wskaźnik efektywności zatrudnieniowej 11,1% Bezrobotni ogółem (stan na koniec roku) Osoby skierowane do robót publicznych Udział osób skierowanych do robót publicznych w ogólnej liczbie bezrobotnych (w %) 4,66 4,50 8,27 5,81 3,22 Stopa ponownego zatrudnienia po robotach publicznych (w %) 4,60 8,20 7,07 11,84 11,10 Koszt przywrócenia do pracy bezrobotnego (w zł ) Zwrot składki ZUS z tytułu zatrudnienia skierowanego bezrobotnego Powiatowe urzędy pracy zawierają z pracodawcami umowę przewidującą zrefundowanie poniesionych kosztów opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne zatrudnionego bezrobotnego. Programem refundacji składki ZUS w 1999 roku objęto 2400 osób. W wyniku refundowania składki ZUS zatrudnienie uzyskało 1114 osób; uzyskano wskaźnik efektywności zatrudnieniowej wynoszący 46,4%. 12

13 Pożyczki na tworzenie nowych miejsc pracy w zakładach pracy Powiatowe urzędy pracy udzielają z Funduszu Pracy pożyczek zakładom pracy na zorganizowanie miejsc pracy dla zarejestrowanych bezrobotnych. Warunki udzielenia pożyczki, wysokość stopy procentowej, jak również warunki spłaty określane są w umowie cywilno-prawnej. W latach urzędy pracy udzieliły zakładom pracy pożyczek na utworzenie łącznie miejsc pracy. W 1999 roku zakłady pracy z uzyskanych pożyczek zorganizowały dodatkowe miejsca pracy dla osób. W roku 2000 udzielono pożyczek na dodatkowe miejsca pracy na kwotę 29 milionów złotych. Województwo Liczba utworzonych miejsc pracy w tym dla kobiet Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Polskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie W 1999 roku wspierano rozwój małej przedsiębiorczości w ramach preferencyjnych (niskooprocentowanych) linii kredytowych, które znacznie ułatwiają dostęp do kapitału inwestycyjnego osobom chcącym inwestować na obszarach wiejskich. Krajowy Urząd Pracy kontynuował współpracę w tym zakresie z Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej (EFRWP) Counterpart Fund, Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP), Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) oraz bankami obsługującymi linie kredytowe: BIG Bankiem Gdańskim S.A., Bankiem Inicjatyw Społeczno- Ekonomicznych S.A., Bankiem Gospodarki Żywnościowej S.A., Wielkopolskim Bankiem Rolniczym S.A. Pracodawcy mogą korzystać z niskooprocentowanych kredytów inwestycyjnych pod warunkiem, że w wyniku realizowanych przez nich przedsięwzięć inwestycyjnych powstaną nowe pozarolnicze miejsca pracy dla bezrobotnych zamieszkałych na wsi i w małych miastach, skierowanych na te miejsca przez powiatowe urzędy pracy. Od Krajowego Urzędu Pracy pracodawcy (inwestorzy) otrzymują pomoc w formie dopłat do odsetek od kredytu. W latach , w ramach uruchomionych preferencyjnych kredytów inwestycyjnych, pracodawcy (inwestorzy) utworzyli ogółem nowych, pozarolniczych miejsc pracy: - linia EFRWP "Counterpart Fund" 663 miejsca, - linia AWRSP 279 miejsc, - linia ARiMR 1009 miejsc. Pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej przez bezrobotnych Powiatowe urzędy pracy udzielają bezrobotnym oraz pracownikom w okresie wypowiedzenia (zwalnianym z przyczyn dotyczących zakładu pracy na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych) jednorazowych pożyczek na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej, z wyjątkiem zakupu ziemi (dla rolników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy i nie uprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych obowiązują odrębne uregulowania). Warunki udzielenia pożyczki, wysokość stopy procentowej, jak

14 również warunki spłaty określane są w umowie zawieranej przez powiatowy urząd pracy z pożyczkobiorcą. Wiele powiatowych urzędów pracy wprowadziło zasadę udzielania bezrobotnym pożyczek dopiero po ukończeniu przez nich kursu z zakresu przedsiębiorczości. Program kursu obejmuje prawo gospodarcze, marketing, finanse i księgowość, tworzenie biznes planu. W latach urzędy pracy udzieliły bezrobotnym pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej na własny rachunek, co pozwoliło na utworzenie łącznie miejsc pracy. W 1999 roku z racji uzyskanych pożyczek własną działalność gospodarczą podjęło osób. W roku 2000 na podjęcie działalności gospodarczej udzielono pożyczek dla bezrobotnych na kwotę 88 milionów złotych oraz dofinansowano kredyty dla bezrobotnych za kwotę 2,6 miliona złotych. Województwo Liczba udzielonych pożyczek - ogółem w tym kobietom Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Przekwalifikowania i szkolenia Rozwój i doskonalenie profesjonalnego systemu szkolenia bezrobotnych w urzędach pracy dokonywały się w latach poprzez: - opracowanie i wdrożenie Ogólnych zasad organizacji szkolenia bezrobotnych". - opracowanie i upowszechnienie w urzędach pracy procedur związanych z przygotowywaniem i przeprowadzaniem szkolenia, w tym: zasad diagnozowania potrzeb szkoleniowych, procedur doboru jednostek szkolących do przeprowadzania szkolenia, zasad doboru uczestników szkolenia, form monitoringu szkolenia, udzielania pożyczek szkoleniowych. - upowszechnienie ujednoliconych wskaźników badania efektywności szkolenia. - systematyczne dokonywanie sondaży i analiz działalności urzędów pracy w zakresie szkolenia bezrobotnych (sporządzenie raportu Działalność urzędów pracy w zakresie dostosowywania kwalifikacji do potrzeb rynku pracy w latach "). - zainicjowanie cyklu wydawniczego Zeszyty informacyjno-metodyczne dla kadry specjalistów ds. szkolenia i rozwoju zawodowego". W latach liczba osób bezrobotnych objętych szkoleniem była względnie stała, przy wzrastającej liczbie osób podejmujących zatrudnienie po przeszkoleniu. Łącznie w latach skierowano na przeszkolenie osób, z czego osób ukończyło szkolenie. W 1993 roku szkolenie ukończyło osób, a znalazło zatrudnienie około 35% uczestników. W 1999 roku szkoleniem finansowanym ze środków Funduszu Pracy objęto osób. Zatrudnienie po zakończeniu szkolenia znalazło osób; uzyskano wskaźnik efektywności zatrudnieniowej wynoszący 41,6%. 14

15 W 2000 roku szkoleniem finansowanym z Funduszu Pracy objęto osoby. Zatrudnienie po zakończeniu szkolenia uzyskały osoby; oznacza to wskaźnik efektywności zatrudnieniowej 37,0 % Bezrobotni ogółem (stan na koniec roku) Osoby, które odbyły szkolenie Udział osób, które ukończyły szkolenie w ogólnej liczbie bezrobotnych (w %) 3,14 3,59 6,81 7,47 5,81 3,8 15 Stopa ponownego zatrudnienia po szkoleniu (w %) 53,64 55,54 49,03 51,84 41,61 37,0 Koszt przywrócenia do pracy bezrobotnego (w zł ) Urzędy pracy finansują szkolenia dla: - bezrobotnych, - pracowników w okresie wypowiedzenia stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, - zatrudnionych u przedsiębiorców, wobec których ogłoszono upadłość lub, którzy są w stanie likwidacji - z wyjątkiem likwidacji w celu prywatyzacji, - otrzymujących świadczenie socjalne lub zasiłek socjalny na urlopie górniczym, - pobierających gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej, aby tym samym dostosować ich kwalifikacje do wymagań pracodawców. Są to szkolenia: - grupowe - wybór kierunku szkolenia następuje po dokonaniu analizy potrzeb lokalnego rynku pracy, - wskazane indywidualnie przez bezrobotnego, jeżeli uprawdopodobni on, że właśnie takie szkolenie umożliwi uzyskanie przez niego pracy. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości usług oferowanych przez służby zatrudnienia osobom bezrobotnym, poszukującym pracy oraz pracodawcom, opracowano projekt standardu Szkolenia. Standard ten dotyczy usługi realizowanej na poziomie powiatowego urzędu pracy. Struktura standardu realizacji usługi obejmuje opis podstawowych elementów, takich jak: organizacja usługi, procedury postępowania oraz metody i techniki pracy, zasoby ludzkie i sprzętowe oraz miary jakości usługi. W roku 2000 Krajowy Urząd Pracy przeznaczył na szkolenia złotych. Województwo Rozpoczęte szkolenia Ukończone szkolenia Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Działania w ramach usług na rzecz łagodzenia skutków zwolnień grupowych Przepisy ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (ustawa o zwolnieniach grupowych) mają zastosowanie do zakładów pracy, w których następuje zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn

16 ekonomicznych lub w związku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi lub technologicznymi, w tym także, gdy zmiany te następują w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska naturalnego. Ustawa z dnia 31 marca 2000 roku o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu wprowadziła do zadań samorządu województwa i samorządu powiatowego inicjowanie przedsięwzięć w zakresie udzielania pomocy pracownikom przewidzianym do zwolnienia w przypadku, gdy zwolnienia te mają znaczący wpływ na lokalny rynek pracy oraz w zakresie wspierania regionalnych i lokalnych rynków pracy. Polega to na inicjowaniu przez organy samorządu województwa programów mających na celu: zmniejszenie skutków bezrobocia, utrzymanie i tworzenie miejsc pracy oraz wsparcie przebiegu restrukturyzacji podmiotów objętych programami restrukturyzacyjnymi przyjętymi przez Radę Ministrów. Urzędy pracy wypracowały model świadczenia usług dla zakładów dokonujących zwolnień grupowych. Główne elementy są następujące: powołanie - w miarę potrzeb - wydzielonych stanowisk: - koordynatora do spraw zwolnień grupowych na poziomie wojewódzkiego urzędu pracy, którego głównym zadaniem jest śledzenie zwolnień grupowych (gromadzenie danych statystycznych i przygotowywanie informacji, udzielanie pomocy osobom przewidzianym do zwolnienia, organizowanie i koordynowanie działań w tym zakresie); - specjalisty do spraw zwolnień grupowych w powiatowym urzędzie pracy, którego podstawowym zadaniem jest udzielanie pomocy osobom przewidzianym do zwolnienia - przeprowadzanie grupowych i indywidualnych rozmów, udzielanie porad oraz organizowanie różnego rodzaju usług; stosowanie przez urzędy pracy następujących procedur: - zbieranie informacji o planowanych zwolnieniach pracowników; - powiadamianie wojewódzkiego urzędu pracy - dyrektor wojewódzkiego urzędu pracy wtedy wyznacza osobę odpowiedzialną za koordynowanie działań związanych ze zwolnieniami grupowymi w województwie, która na bieżąco współpracuje w tym zakresie z pracownikami powiatowych urzędów pracy. przedstawianie oferty usług - jeżeli zaistnieje potrzeba, wówczas wojewódzki koordynator, po uzgodnieniu z kierownictwem powiatowego urzędu pracy, kontaktuje się z zakładem pracy, w celu omówienia: - sytuacji zakładu pracy (jakie są podejmowane przedsięwzięcia zmierzające do ograniczenia zwolnień pracowników); - propozycji alternatywnych rozwiązań (ewentualne zaproponowanie udziału w programie specjalnym); - kryteriów doboru i kolejności zwolnień pracowników; - usług, jakie mogłyby zaoferować urzędy pracy (przedstawiane są informacje ogólne - o szczegółach rozmawia się po analizie imiennych wykazów osób przewidzianych do zwolnienia wraz z charakterystyką zawodową). działania przygotowawcze do świadczenia usług - jeżeli kierownictwo zakładu pracy nie jest zainteresowane zaproponowanymi usługami, to podejmowana jest próba nawiązania współpracy z przewodniczącymi organizacji związkowych i innych przedstawicielstw pracowniczych. Współpraca powinna polegać na: - przekazywaniu informacji o sytuacji na lokalnym rynku pracy ; - organizowaniu spotkań grupowych ze zwalnianymi pracownikami oraz rozmów indywidualnych (zarówno w zakładzie jak i poza siedzibą zakładu). świadczenie usług i oferowanie wsparcia - zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wprowadzenie w życie czterech podstawowych reform oraz działania restrukturyzacyjne w niektórych branżach nasiliły w I półroczu 1999 roku zjawisko zwolnień pracowników z przyczyn dotyczących zakładu pracy. W I półroczu 1999 roku w urzędach pracy 16

17 zarejestrowało się osób zwolnionych grupowo (6,2% wszystkich nowo zarejestrowanych bezrobotnych). W I półroczu 1999 roku urzędy pracy dysponowały informacjami o planowanych lub dokonywanych zwolnieniach z zakładów pracy, w tym 613 z sektora publicznego. W ramach podejmowanych działań pracownicy urzędów pracy przeprowadzili rozmowy z kierownictwem - w celu omówienia aktualnej sytuacji zakładu i przedstawienia propozycji pomocy oraz uzgodnienia metod dalszej współpracy w 862 zakładach pracy. W 337 zakładach zorganizowano spotkania informacyjne, mające na celu omówienie aktualnej sytuacji na rynku pracy, przybliżenie zasad rejestracji, praw i obowiązków bezrobotnego. Uczestniczyło w nich osób zagrożonych zwolnieniami. W 81 zakładach pracy pracownicy urzędów pracy zorganizowali punkty" (dyżury) informacyjno-doradcze dla osób przewidzianych do zwolnienia, gdzie udzielano porad, przekazywano oferty pracy będące w dyspozycji urzędów pracy, udzielano informacji o szkoleniach, przekwalifikowaniach i pożyczkach. Z usługi tej skorzystało osób. W wyniku spotkań informacyjno-doradczych z osobami zwalnianymi, pracę podjęło w innym zakładzie pracy 478 osób, na przeszkolenie zawodowe zdecydowało się 295 osób, z pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej skorzystały 34 osoby, do udziału w programie specjalnym zostały zakwalifikowane osoby. W 40 zakładach pracy zorganizowano rejestrację zwalnianych pracowników. Zarejestrowano łącznie osoby. Programy specjalne Programy specjalne są odpowiedzią na specyficzne potrzeby grup bezrobotnych, które mają największe problemy z powrotem na rynek pracy. Programy specjalne są adresowane do ściśle określonych grup, nazwanych grupami ryzyka. Przez grupę ryzyka należy rozumieć: - osoby długotrwale bezrobotne, - pracownicy w okresie wypowiedzenia stosunku pracy (stosunku służbowego) z przyczyn dotyczących zakładu pracy, - poszukujący pracy i otrzymujący świadczenie socjalne lub zasiłek socjalny przewidziane w układzie zbiorowym pracy dla pracowników zakładów górniczych lub w odrębnych przepisach, - osoby poszukujące pracy, które uzyskały obywatelstwo polskie na warunkach repatriacji, - osoby otrzymujące gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej, które z uwagi na ich kwalifikacje zawodowe oraz sytuację na lokalnym rynku pracy są zagrożone długotrwałym bezrobociem oraz jego skutkami. Celem programów specjalnych jest: - zmniejszenie dopływu nowych bezrobotnych, - zwiększenie tempa odpływu bezrobotnych, - zwiększenie szans bezrobotnych na rynku pracy. Programy specjalne są finansowane ze środków Funduszu Pracy, ale mogą być także finansowane ze środków organów, organizacji i instytucji współdziałających z urzędami pracy. W 1999 roku urzędy pracy, w ramach kontraktowych programów specjalnych aktywizowały bezrobotnych i poszukujących pracy. Programami specjalnymi objęto: osób długotrwale bezrobotnych, kobiet, osoby zamieszkałe na wsi, osób w wieku do 24 lat. Najwięcej osób z tzw. grup ryzyka objęto działaniami aktywizującymi w województwie warmińsko - mazurskim osoby. W wyniku działań urzędów pracy zatrudnienie po zakończeniu uczestnictwa w programach specjalnych uzyskało bezrobotnych i poszukujących pracy, w tym: 17

18 osób długotrwale bezrobotnych, kobiet, osób zamieszkałych na wsi, osób w wieku do 24 lat. Wskaźnik efektywności zatrudnieniowej programów specjalnych w 1999 roku osiągnął 25,2%. W 2000 roku zakończono realizację 410 programów specjalnych, którymi objęto 6061 osób, w tym: osób długotrwale bezrobotnych, kobiet, osób zamieszkałych na wsi, osób w wieku do 24 lat. Najwięcej osób z tzw. grup ryzyka objęto działaniami aktywizującymi w województwie warmińsko-mazurskim 697 osób. W wyniku działań urzędów pracy zatrudnienie po zakończeniu programów specjalnych uzyskało 3824 bezrobotnych i poszukujących pracy, w tym: bezrobotnych kobiet, bezrobotnych zamieszkałych na wsi, bezrobotnych w wieku do 24 lat. Wskaźnik efektywności zatrudnieniowej programów specjalnych w 2000 roku wyniósł 63,1%. Mając na względzie potrzebę upowszechniania programów specjalnych, kontynuowano współpracę służb zatrudnienia Polski i Danii. Zakończono cykl regionalnych szkoleń prowadzonych wspólnie przez ekspertów duńskich i polskich, których celem było doskonalenie umiejętności pracowników systemu urzędów pracy w zakresie projektowania i realizacji programów specjalnych. Subsydiowanie zatrudnienia absolwentów Zakład pracy może uzyskać ze środków Funduszu Pracy zwrot części wydatków związanych z zatrudnieniem absolwentów, w ramach umów absolwenckich. Warunkiem uzyskania refundacji jest zatrudnienie absolwenta skierowanego przez powiatowy urząd pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, po podpisaniu odpowiedniej umowy. W 1999 roku aktywizację zawodową absolwentów urzędy pracy objęły refundacją wynagrodzenia osób. W wyniku tego programu zatrudnienie na stałe znalazło osób, co oznacza, że wskaźnik efektywności zatrudnieniowej osiągnął 44,8%. Umowy absolwenckie zawarte w 2000 roku Województwo Ogółem Kobiety Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Staże absolwentów u pracodawców

19 Celem stażu jest nabycie praktycznych umiejętności wykonywania pracy, poprzez realizację zadań w miejscu pracy, bez nawiązywania stosunku pracy z pracodawcą. Staż jest odbywany według programu określonego w umowie zawartej pomiędzy powiatowym urzędem pracy a pracodawcą, w czasie od 3 do 12 miesięcy. Absolwent przyjmowany na staż świadczy pracę według ustalonego programu, zgodnie z zasadami funkcjonowania firmy, pracodawca nie ponosi zaś kosztów wynagrodzenia za świadczoną pracę. Ponadto, ma on możliwość sprawdzenia przydatności zawodowej absolwenta w firmie, pod kątem zatrudnienia go po zakończeniu stażu. Absolwent ma zaś okazję zaprezentować swoje umiejętności i predyspozycje pracodawcy, u którego odbywa staż. Za świadczoną pracę uzyskuje stypendium opłacane z Funduszu Pracy. Przez okresy pobierania stypendium w trakcie trwania stażu opłacana jest przez powiatowy urząd pracy składka na ZUS. W 1999 roku w ramach aktywizacji zawodowej absolwentów urzędy pracy objęły refundacją stażu osoby. W wyniku tego programu zatrudnienie na stałe znalazło osób, co oznacza, że efektywność zatrudnieniowa wyniosła 22,5%. Staże dla absolwentów w 2000 roku Województwo Ogółem Kobiety Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Prace społecznie użyteczne Absolwenci, na swój wniosek lub za ich zgodą, są kierowani przez powiatowy urząd pracy do wykonywania przez okres do 6 miesięcy pracy nie związanej z wyuczonym zawodem (na zasadach robót publicznych), w wymiarze nie przekraczającym połowy wymiaru czasu pracy, w instytucjach użyteczności publicznej zajmujących się problematyką: kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej. Powiatowy urząd pracy zawiera umowę, zgodnie z którą może zwrócić pracodawcy, który zatrudnił skierowanego absolwenta, część poniesionych kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenie społeczne, w wysokości nie przekraczającej kwoty ustalonej jako iloczyn liczby zatrudnionych absolwentów i połowy najniższego wynagrodzenia obowiązującego w ostatnim dniu zatrudnienia każdego rozliczonego miesiąca, łącznie ze składką na ubezpieczenie społeczne od refundowanego wynagrodzenia. W 1999 roku urzędy pracy objęły refundacją wynagrodzenia absolwentów. W wyniku działania programu zatrudnienie na stałe znalazło 138 osób, co daje efektywność zatrudnieniową 12,2%. Pytanie B 19

20 Proszę przedstawić tendencje w zatrudnieniu 3 we wszystkich sektorach gospodarki. W tym celu podać, w możliwym zakresie, poziom aktywności zawodowej 4, poziom zatrudnienia 5 oraz zróżnicowanie poziomu zatrudnienia zależnie od regionu, płci, wieku, grupy zawodowej (osoby pracujące najemnie, osoby pracujące na własny rachunek), rodzaju zatrudnienia (w pełnym wymiarze czasu pracy, w niepełnym wymiarze czasu pracy, na czas nieokreślony, na czas określony, praca dorywcza), w poszczególnych sektorach działalności gospodarczej. Proszę również podać, jak w waszym kraju zmieniała się liczba i procent zarejestrowanych bezrobotnych. Przedstawić zróżnicowanie liczby bezrobotnych według regionów, grup zawodowych, płci, wieku i długości trwania bezrobocia. Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia w latach Stan w końcu: Liczba bezrobotnych w tysiącach Stopa bezrobocia w % 1999 roku I kwartał 2.170,4 12,0 II kwartał 2.074,0 11,6 III kwartał 2.177,8 12,1 IV kwartał 2.349,8 13, roku I kwartał 2.533,6 13,9 II kwartał 2.437,4 13,5 III kwartał 2.528,8 14,0 IV kwartał 2.702,6 15,0 Tradycyjnie początek roku to okres wzrostu bezrobocia (martwy sezon dla robót publicznych, wzmożona rejestracja bezrobotnych w celu nabycia różnego rodzaju świadczeń). Niemniej jednak odnotowany w I kwartale 2000 roku wzrost liczby bezrobotnych (o 183,8 tysiące) był prawie dwukrotnie słabszy od wzrostu, jaki miał miejsce w I kwartale 1999 roku (339,1 tysięcy). W kwietniu 2000 roku zaobserwowano się spadek liczby bezrobotnych w końcu II kwartału bezrobocie spadło do poziomu 2.437,4 tysięcy (o 96,2 tysięcy w porównaniu do końca I kwartału). Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu 2000 roku wyniosła 2702,6 tysięcy osób i była o 352,8 tysięcy wyższa w porównaniu z końcem 1999 roku. Tempo wzrostu bezrobocia w 2000 roku było prawie dwukrotnie niższe niż w 1999 roku. Udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo wyniósł w końcu 2000 roku 15,0%. Utrzymuje się znaczne przestrzenne zróżnicowanie natężenia bezrobocia. W dalszym ciągu w najtrudniejszym położeniu są słabo rozwinięte rolnicze regiony północnej i północno wschodniej Polski, najniższa zaś stopa bezrobocia występuje w województwach będącymi siedzibami dużych aglomeracji miejskich. Województwo Najwyższa stopa bezrobocia (%) stan w końcu: 1999 roku I półrocze 2000 roku 2000 roku Warmińsko-mazurskie Zachodniopomorskie Lubuskie Kujawsko-pomorskie 22,8 17,5 17,5 16,6 23,0 17,4 18,5 17,6 24,5 20,5 20,5 19,4 Województwo Najniższa stopa bezrobocia (%) stan w końcu: 1999 roku I półrocze 2000 roku 2000 roku 3 Definicja pojęcia "zatrudnienie": patrz definicja przyjęta przez trzynastą Międzynarodową Konferencję Statystyków Pracy (Genewa, 1982) lub jakakolwiek późniejsza wersja tej definicji. 4 Poziom aktywności zawodowej stanowi liczba osób czynnych zawodowo, wyrażona jako procent ludności w wieku powyżej piętnastu lat oraz żyjącej w prywatnych gospodarstwach domowych. Liczba ludności czynnej zawodowo jest określana jako łączna liczba osób pracujących i bezrobotnych. 5 Poziom zatrudnienia stanowi liczba osób pracujących, wyrażona jako procent ludności w wieku od piętnastu do sześćdziesięciu czterech lat i żyjącej w prywatnych gospodarstwach domowych. 20