BIULETYN INFORMACYJNY

Transkrypt

1 BIBLIOTEKA GŁÓWNA AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KRAKOWIE BIULETYN INFORMACYJNY nr 2/3 KRAKÓW 2006

2 Redagują: Elżbieta Budkiewicz, Renata Mro czek, Mał go rza ta Na hot ko. Adres redakcji: Akademia Wychowania Fizycznego, Bi blio te ka Główna Kra ków, Al. Jana Pawła II 78 Oprac DTP i druk: Dział Poligrafii AWF Kraków ul. Śniadeckich 12 B Zam. nr 114/2006, nakład 100 egz. 2

3 Z wielkim smutkiem zawiadamiamy, że w dniu 24 września 2006 r. zmarł Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Spodaryk Dziekan Wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, Prorektor ds. Nauki, Przewodniczący Rady Bibliotecznej w latach Jak nikt inny rozumiał potrzeby i problemy wynikające z konieczności dostosowania się do wymogów nowoczesnego bibliotekarstwa. Poświęcał nam swój czas, którego miał tak niewiele i za to dziękujemy Pracownicy Biblioteki Głównej Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie 3

4 4

5 Od Redakcji Bieżący, podwójny numer Biuletynu Informacyjnego rozpoczyna rok akademicki 2006/2007. Zamierzamy kontynuować, wprowadzone w poprzednim numerze Biuletynu, nowe rubryki i materiały informacyjne, m. in. Z życia Biblioteki oraz Nowości wydawnicze Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. W cyklu pt. Wybrane serwisy internetowe krótko prezentujemy kolejną bibliotekę wirtualną Cyfrowa Kolekcja Czasopism Polskich. Szczególnie polecamy artykuł Tomasza Rusina Narzędzia wyszukiwawcze źródeł naukowych sieci Internet. Osoby zainteresowane zamieszczaniem swoich materiałów w Biuletynie zapraszamy do współpracy i prosimy o kontakt z Redakcją. Wszystkim pracownikom i studentom życzymy sukcesów w nowym roku akademickim 2006/2007 Redakcja 5

6 ADRES I ŚRODKI ŁĄCZNOŚCI Al. Jana Pawła II 78, Kraków Tel./Fax DYREKTOR mgr Renata Mroczek Pok. 105, tel bmroczek@skok.awf.krakow.pl ZAST. DYREKTORA mgr Sabina Korczala pok. 110, tel bkorczal@skok.awf.krakow.pl ODDZIAŁ GROMADZENIA I UZUPEŁNIANIA ZBIORÓW pok. 108 tel./fax KIEROWNIK mgr Teresa Sikora bsikora@skok.awf.krakow.pl ODDZIAŁ OPRACOWANIA I INWENTARYZACJI ZBIORÓW pok. 110, tel KIEROWNIK mgr Sabina Korczala bkorczal@skok.awf.krakow.pl ODDZIAŁ INFORMACJI NAUKOWEJ dawna sala wykładowa A, tel KIEROWNIK mgr Elżbieta Budkiewicz bbudkiew@skok.awf.krakow.pl ODDZIAŁ UDOSTĘPNIANIA, PRZECHOWYWANIA I KONSERWACJI ZBIORÓW (wypożyczalnia miejscowa i międzybiblioteczna, czytelnie i magazyny zbiorów) pok. 106, tel KIEROWNIK mgr Bożena Niepsuj bniepsuj@skok.awf.krakow.pl INFORMATYK mgr Barbara Balicka pok. 104, tel wibalick@cyf-kr.edu.pl BIBLIOTEKARZ SYSTEMOWY mgr Małgorzata Nahotko pok. 104, tel bnahotko@skok.awf.krakow.pl UWAGA: W połączeniach wewnętrznych należy opuszczać pierwszych 6 cyfr numerów telefonów. 6

7 DNI I GODZINY OTWARCIA AGEND UDOSTĘPNIANIA Wypożyczalnia: pon., środy wt., czw., piąt soboty (zgodnie z harmonogramem zajęć studiów zaocznych) Czytelnia Ogólna: pon. piąt wszystkie soboty Czytelnia Czasopism Bieżących: pon. piąt wszystkie soboty Informatorium: pon. piąt wszystkie soboty

8 Z ŻYCIA BIBLIOTEKI 8 RADA BIBLIOTECZNA Skład Rady Bibliotecznej na okres od dnia 27 października 2005 r. do dnia 30 września 2006 roku: Przewodniczący Rady: dr hab. Jerzy Żołądź, prof. nadzw., Prorektor ds. Nauki Członkowie Rady: dr hab. Ryszard Żarów, prof. nadzw. przedstawiciel nauczycieli akademickich dr Jerzy Raciborski przedstawiciel nauczycieli akademickich dr Piotr Mika przedstawiciel nauczycieli akademickich mgr Renata Mroczek dyrektor Biblioteki mgr Sabina Korczala zastępca dyrektora Biblioteki mgr Teresa Sikora kierownik Oddziału Gromadzenia Zbiorów mgr Bożena Niepsuj kierownik Oddziału Udostępniania Zbiorów mgr Elżbieta Budkiewicz kierownik Oddziału Informacji Naukowej mgr Małgorzata Nahotko przedstawiciel bibliotekarzy dyplomowanych Posiedzenia Rady Bibliotecznej: Data posiedzenia: 17 maja 2006 r. Tematy posiedzenia: prenumerata czasopism zagranicznych na rok 2007 plan zakupu dostępu on-line do zagranicznych baz danych na rok 2007 przygotowania do uruchomienia modułu wypożyczeń, planowany zakup plastikowych kart bibliotecznych z kodami kreskowymi sprawy bieżące: propozycja prezentowania na stronie www Biblioteki najnowszych publikacji Uczelni, warunki dostępu do zagranicznych baz danych z komputerów spoza sieci uczelnianej Data posiedzenia: 25 września 2006 r. Tematy posiedzenia: sprawozdanie z działalności Biblioteki za rok akad. 2005/2006 prenumerata czasopism krajowych i polskich baz danych na rok 2007 propozycja zakupu dostępu on-line do konsorcjum Springera oraz bazy on-line Leisure Recreation and Tourism Research na rok 2007 projekt zmian w regulaminie wypożyczalni w związku z planowanym uruchomieniem modułu wypożyczeń w roku 2007 zmiany w projekcie nowego Statutu Uczelni dot. Biblioteki (zgodnie z Ustawą o Szkolnictwie Wyższym) zasady zakupu książek do zbiorów Biblioteki wg źródeł finansowania zakupów

9 KOMUNIKATY Sprawozdanie z działalności Biblioteki za rok akademicki 2005/2006 jest do wglądu u Dyrekcji Biblioteki (pok. 105) Prosimy pracowników Uczelni o zgłaszanie na bieżąco wszystkich swoich publikacji naukowych, w celu rejestracji w bazie publikacji pracowników Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, opracowywanej w Bibliotece, udostępnianej w Internecie, na stronie www Biblioteki. Przypominamy o obowiązkowych szkoleniach bibliotecznych dla studentów I roku wszystkich kierunków studiów. Harmonogramy szkoleń są udostępnione na stronie www Biblioteki oraz obok drzwi wejściowych do Informatorium. Szkolenia odbywają się we wrześniu i październiku. WSPÓŁPRACA Z INNYMI BIBLIOTEKAMI Krakowski Zespół Biblioteczny Krakowski Zespół Biblioteczny (KZB) powstał w roku 1994 na mocy Porozumienia rektorów wszystkich krakowskich uczelni oraz dyrektorów PAN i IFJ. Nowe Porozumienie zostało podpisane w roku Podstawowym celem KZB jest współpraca w zakresie działalności bibliotecznej, w tym: gromadzenia zbiorów, ze szczególnym uwzględnieniem czasopism naukowych komputeryzacji procesów bibliotecznych, głównie koordynacji współpracy bibliotek KZB z katalogiem centralnym NUKAT doskonalenia umiejętności zawodowych pracowników bibliotek. Członkami Krakowskiego Zespołu Bibliotecznego są: 1. Akademia Ekonomiczna 2. Akademia Górniczo-Hutnicza 3. Akademia Pedagogiczna 4. Akademia Rolnicza 5. Akademia Sztuk Pięknych 6. Akademia Wychowania Fizycznego 7. Międzynarodowe Centrum Kultury 8. Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna 9. Papieska Akademia Teologiczna 10. Politechnika Krakowska 11. Biblioteka Jagiellońska 12. Biblioteka Medyczna UJ. Szczegółowe informacje o Krakowskim Zespole Bibliotecznym można znaleźć na stronie: 9

10 ELEKTRONICZNE ŹRÓDŁA INFORMACJI BAZY DANYCH Uwaga: Informacje o bazach oraz linki do baz znajdują się na stronie internetowej Biblioteki AWF ( link: Biblioteka, Bazy danych) Bazy własne Biblioteki AWF w Krakowie Nazwa bazy: Publikacje pracowników AWF w Krakowie Zawartość: opisy bibliograficzne Tematyka: zgodnie z profilem badań AWF Zasięg chronologiczny: r. (prace pracowników Studium WF UJ), r. (prace pracowników WSWF), od 1972 r. (prace pracowników AWF) Aktualizacja: bieżąca Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Zawartość wybranych wydawnictw (w tym czasopism) ze zbiorów Biblioteki Gł. AWF w Krakowie Zawartość: opisy bibliograficzne Tematyka: sport, teoria sportu, dyscypliny sportowe, kultura fizyczna, wychowanie fizyczne, fizjologia sportu, antropologia, anatomia, motoryczność, sprawność fizyczna, trening, nauczanie, psychologia sportu, biomechanika, medycyna sportu, rehabilitacja, turystyka, rekreacja Zasięg chronologiczny: od 1985 r. Aktualizacja: bieżąca Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Bibliografia prac doktorskich, magisterskich i licencjackich obronionych w AWF w Krakowie Zawartość: opisy bibliograficzne Tematyka: zgodnie z programem studiów AWF Zasięg chronologiczny: r. (Studium WF UJ), r. (WSWF), od 1972 r. (AWF) Aktualizacja: bieżąca Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: 10

11 Bazy zagraniczne bibliograficzne, abstraktowe, pełnotekstowe (wybór) Nazwa bazy: Science Direct (Elsevier), dostęp przez Bibliotekę Wirtualną ICM Zawartość: pełne teksty czasopism wydawnictwa Elsevier oraz (od roku 2003) wydawnictw Academic Press, Harcourt Heath Science (ok tytułów) Tematyka: głównie nauki przyrodnicze, medyczne, techniczne oraz wiele innych dziedzin Zasięg chronologiczny: od 1995 r. Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Sport Discus (Sport Information Resource Centre), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość: opisy bibliograficzne, abstrakty, połączenia z pełnymi tekstami Tematyka: sport, teoria sportu, dyscypliny sportowe, wychowanie fizyczne, sprawność fizyczna, psychologia sportu, fizjologia, biomechanika, trening, nauczanie, rekreacja, wypoczynek Zasięg chronologiczny: od 1975 r. Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Medline (National Library of Medicine), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość: opisy bibliograficzne, abstrakty, połączeni a z pełnymi tekstami Tematyka: nauki medyczne i biomedyczne Zasięg chronologiczny: od 1966 r. Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Nazwa bazy: Pub Med (National Library of Medicine) Zawarość: opisy bibliograficzne, abstrakty Tematyka: nauki medyczne i biomedyczne Zasięg chronologiczny: od 1950 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Nazwa bazy: Leisure, Recreation and Tourism Research (CAB International) Zawartość: opisy bibliograficzne, abstrakty, połączenia z pełnymi tekstami 11

12 Tematyka: wypoczynek, rekreacja, turystyka, środowisko, podróże, aspekty ekonomiczne, edukacyjne, marketingowe, socjologiczne turystyki, rekreacji i wypoczynku, zarządzanie w turystyce i rekreacji Sposób dostępu: baza dostępna w wersji drukowanej w Czytelni Czasopism Bieżących Nazwa bazy: Hospitality & Tourism Index (EBSCO Publishing), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość: opisy bibliograficzne, abstrakty, połączenia z pełnymi tekstami Tematyka: turystyka, hotelarstwo, dane demograficzne, statystyczne, rozwój I inwestycje w branży turystycznej, przepisy prawa, zarządzanie w hotelarstwie, podróże, wypoczynek, praktyka zarządzania i administracji, trendy na rynku i w technologii, itd. Zasięg chronologiczny: od połowy lat 60-tych Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Nazwa bazy: Academic Search Premier (EBSCO Publishing), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość: opisy bibliograficzne, abstrakty, pełne teksty Tematyka: wielodziedzinowa baza czasopism naukowych, m.in. nauki społeczne, pedagogika, edukacja, informatyka, nauki medyczne i biomedyczne Zasięg chronologiczny: od 1975 r. Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Nazwa bazy: Health Source Nursing/Academic Edition (EBSCO Publishing), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość: opisy bibliograficzne, abstrakty, pełne teksty Tematyka: nauki medyczne, zdrowie, medycyna sportu Zasięg chronologiczny: od 1975 r. Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Nazwa bazy: Heath Source: Consumer Edition (EBSCO Publishing), dostęp przez Serwis Ebscohost Web 12

13 Zawartość: opisy bibliograficzne, abstrakty, pełne teksty Tematyka: medycyna, medycyna sportu, żywienie, zdrowie Zasięg chronologiczny: od 1985 r. Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Nazwa bazy: Business Source Premier (EBSCO Publishing), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość: opisy bibliograficzne, pełne teksty Tematyka: biznes, ekonomia, finanse, zarządzanie Zasięg chronologiczny: od 1922 r. Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Nazwa bazy: Newspaper Source (EBSCO Publishing), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość bazy: opisy bibliograficzne oraz pełne teksty Tematyka: ogólna, zawartość 240 dzienników wydawanych USA i londyńskiego The Times Zasięg chronologiczny: Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Nazwa bazy: ERIC (wyd. Edukacyjne Centrum Informacji przy Departamencie Edukacji USA), dostęp przez Serwis Ebscohost Web Zawartość bazy: opisy bibliograficzne, abstrakty, połączenia z pełnymi tekstami Tematyka: edukacja Sposób dostępu: on-line z komputerów uczelnianych oraz w Informatorium Adres: Uwaga: Możliwość uzyskania dostępu z komputerów domowych dla nauczycieli akademickich i doktorantów AWF w Krakowie Bazy polskie (wybór) Nazwa bazy: Nauka polska (oprac. Ośrodek Przetwarzania Informacji) Zawartość bazy: serwisy informacyjne dotyczące nauki polskiej 13

14 Tematyka: badania naukowe (SYNABA), rozprawy doktorskie i habilitacyjne, instytucje naukowe, jednostki badawczo-rozwojowe, instytucje decyzyjne i doradcze, społeczny ruch naukowy, ludzi nauki, uczeni polscy za granicą, konferencje, targi, wystawy Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Książki polskie (oprac. Biblioteka Narodowa) Zawartość bazy: opisy bibliograficzne Tematyka: ogólna Zasięg chronologiczny: od 1976 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Czasopisma polskie (oprac. Biblioteka Narodowa) Zawartośc: opisy bibliograficzne Tematyka: ogólna Zasięg chronologiczny: , od 2001 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Bibliografia Artykułów z Czasopism Polskich (oprac. Biblioteka Narodowa) Zawartość: opisy bibliograficzne Tematyka: ogólna Zasięg chronologiczny: , od 2005 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Centralny Katalog Książek Zagranicznych (oprac. Biblioteka Narodowa) Zawartość: opisy bibliograficzne + wskazanie lokalizacji w polskich bibliotekach Tematyka: ogólna Zasięg chronologiczny: , od 1987 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Centralny Katalog Czasopism Zagranicznych (oprac. Biblioteka Narodowa) Zawartość: opisy bibliograficzne + wskazanie lokalizacji w polskich bibliotekach 14

15 Tematyka: ogólna Zasięg chronologiczny: od 1980 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Polska Bibliografia Lekarska (oprac. Główna Biblioteka Lekarska) Zawartość bazy: opisy bibliograficzne ( ) oraz streszczenia w j. pol. i ang. (od 1991) Tematyka: medycyna i nauki pokrewne, oświata zdrowotna Zasięg chronologiczny: od 1979 r. Sposób dostępu: w Informatorium Nazwa bazy: Bibliografia Geografii Polskiej (oprac. Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska) Zawartość bazy: opisy bibliograficzne Tematyka: geografia, ochrona środowiska, turystyka, krajoznawstwo, zagospodarowanie przestrzenne, kartografia Zasięg chronologiczny: od 1985 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Pedagog (oprac. Ośrodek Informacji Naukowej Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego) Zawartość bazy: opisy bibliograficzne Tematyka: pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, wychowanie przedszkolne, edukacja wczesnoszkolna, nauki pokrewne Zasięg chronologiczny: od 1990 r. Sposób dostępu: on-line ogólnodostępna oraz w Informatorium Adres: Nazwa bazy: Lex Omega (Wydaw. Prawnicze Lex) Zawartośc bazy: baza pełnotekstowa Tematyka: teksty aktów prawnych, piśmiennictwo prawnicze i pisma urzędowe, orzeczenia sądów Sposób dostępu: w Informatorium Nazwa bazy: LexPolonica Optima Turystyka (Wydaw. Prawnicze LexisNexis) Zawartość bazy: baza pełnotekstowa Tematyka bazy: zbiór przepisów prawa turystycznego, orzecznictwo, komentarze 15

16 Sposób dostępu: w Informatorium Przypominamy o możliwości korzystania z baz udostępnianych na okres próbny, celem testowania ich zawartości i przydatności. Aktualnie można korzystać z dostępu testowego do baz z serwisu EBSCO: CINAHL Plus with Full Text, CINAHL Select (bazy z zakresu pielęgniarstwa i ochrony zdrowia), Scientific& Medical Imagebase Trial (obrazy i animacje z zakresu anatomii, fizjologii, chirurgii), GIDEON (narzędzie ułatwiające diagnozowanie chorób zakaźnych), DynaMed (baza z zakresu medycyny), Business Source Complete (rozszerzona wersja bazy Business Source Premier). WYBRANE SERWISY INTERNETOWE BIBLIOTEKI CYFROWE CYFROWA KOLEKCJA CZASOPISM POLSKICH ( jest to wspólny projekt Biblioteki Narodowej i Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Celem przedsięwzięcia jest zapewnienie dostępu do czołowych tytułów prasy polskiej i polskich czasopism naukowych. Pracami kieruje Zespół ds. Dygitalizacji Czasopism Polskich. Zasięg chronologiczny projektu obejmie lata Obecnie na podanej powyżej stronie www dostępne są: Ateneum, Ateneum Wileńskie, Kurier dla Wszystkich, Lutnista, Merkuriusz Polski, Monitor Polski., Prosto z mostu, Przegląd Gospodarczy, Przegląd Lwowski, Przegląd Narodowy, Przegląd Sportowy, Skamander. Oprac. Renata Mroczek 16

17 ARTYKUŁY Tomasz Rusin Narzędzia wyszukiwawcze źródeł naukowych sieci Internet Zgodnie z szeroko rozpowszechnionym i powszechnie przyjętym poglądem ( ) rozwój nauki związany jest bezpośrednio ze swobodnym obiegiem informacji o najnowszych osiągnięciach z zakresu wszystkich dziedzin wiedzy oraz łatwym i szybkim dostępem pracowników nauki do tej wiedzy [Rusin 2006, s. 17]. Szansę szybkiego dotarcia do aktualnych informacji, w tym także informacji o charakterze naukowym stwarza Internet, który łączy sieci lokalne, sieci rozległe i wszystkie komputery do nich podłączone. Utworzoną w ten sposób, globalną sieć komputerową traktować można jako gigantyczną, nieustruktualizowaną i rozproszoną bazę danych, zwierającą różnorodne pod względem języka, słownictwa, typu i formatu oraz poziomu opracowania merytorycznego materiały [Indyka-Piasecka 2000]. Podstawowy problem jaki pojawia się podczas korzystania z tego zasobu stanowi brak precyzyjnych narzędzi wyszukiwawczych. Dokumenty indeksowane, a przez to dostępne przy użyciu tradycyjnych wyszukiwarek internetowych stanowią zaledwie część faktycznego zasobu sieci. Na tą widoczną część Internetu składają się zarówno materiały, których zawartość informacyjna i poziom opracowania merytorycznego nie budzi wątpliwości lub takie, które zawierają informacje wiarygodne lecz nie zawsze kompletne czy aktualne, jak i takie które zawierają informacje niesprawdzone [Ulczak 2006]. Pozostałą część dokumentów zgromadzonych w sieci, na które składają się strony tekstowe, pliki lub inne, zwykle bardzo wartościowe merytorycznie, informacje dostępne poprzez sieć WWW, których nie indeksują i nie wyszukują wyszukiwarki internetowe stanowi tzw. Ukryty Internet. W tej ukrytej części sieci znajdują się m.in. bazy danych, archiwa oraz serwisy on-line zawierające (...) pełnotekstowe przeglądy czasopism naukowych, zarchiwizowane artykuły z prasy codziennej, abstrakty naukowe, archiwa grup dyskusyjnych, fachowe słowniki i encyklopedie, obrazy, pliki audio i wideo, pliki graficzne, programy oraz bazy teleadresowe [Pamuła-Cieślak 2004]. Zasoby te znajdują się pod bieżącą kontrolą specjalistów dziedzinowych, opracowane są zgodnie z zasadami języka i stanem badań oraz z zachowaniem praw autorskich. Dostęp do naukowych zasobów Ukrytego Internetu możliwy jest dzięki specjalnej kategorii wyszukiwarek i multiwyszukiwarek naukowych oraz katalogów tematycznych indeksujących zasoby tego typu. Wszystkie ww. narzędzia wyszukiwawcze składają się z: 17

18 bazy danych (indeksu, katalogu) oraz programu wyszukującego w bazie. Zawartość bazy, której wielkość waha się w zależności od konkretnego narzędzia od ułamka do 50 60% faktycznej zawartości Internetu tworzą wpisy gromadzone w sposób automatyczny (przy wykorzystaniu specjalnego programu) lub tradycyjny (wpisu do bazy dokonuje człowiek). Program wyszukiwawczy różny dla poszczególnych narzędzi stwarza szerokie możliwości przeszukiwania zbioru bazy od wyboru dziedzin/tematów lub podania słów kluczowych do tworzenia rozbudowanych charakterystyk wyszukiwawczych. Efektem działania programu wyszukującego jest lista zawierająca hipertekstowe połączenia do konkretnych zasobów uzupełniona zwykle tytułem, adresem URL, streszczeniem lub pierwszym zdaniem dokumentu, poszukiwanymi słowami kluczowymi w kontekście, ewentualnie wielkością oraz datą utworzenia dokumentu. Wyniki wyszukiwania uszeregowane są zgodnie z przyjętym systemem oceny począwszy od najbardziej relewantnych. Wyszukiwarki internetowe składają się z czterech zasadniczych elementów: pajączka jest to program penetrujący zasoby sieci, zbierający, indeksujący i aktualizujący informacje co pewien okres, bazy danych, która gromadzi dane zebrane przez program przeszukujący, indeksu jest to spis unikalnych słów wraz z odnośnikami do miejsca występowania w bazie danych oraz programu wyszukującego, który przeszukując indeks, tworzy przy użyciu zadanego algorytmu spis dokumentów znajdujących się w bazie danych wraz z informacjami o tych dokumentach. Program wyszukiwawczy połączony jest z interfejsem użytkownika (formularzem z polami do wpisywania terminów i ustawiania dodatkowych parametrów wyszukiwawczych), który umożliwia komunikację użytkownika z systemem poprzez wprowadzanie zapytań i określenie strategii wyszukiwawczej [Majewski 2004, s ]. Zasada działania większości wyszukiwarek internetowych, których baza danych zasilana jest w sposób automatyczny polega na zbieraniu danych metodą wędrówki po łączach hipertekstowych. Ze względu na brak struktury odnośników połączeń sieciowych nie jest możliwe opracowanie algorytmu, zdolnego wyszukać i zaindeksować wszystkie zasoby sieci. Wyszukiwarki, których bazy danych zasilane są w ten sposób, nie indeksują stron, do których nie prowadzą odsyłacze z innych witryn, a także z uwagi na fakt, że standardowe wyszukiwarki zaprojektowane są głównie do indeksowania stron powstałych w języku HTML znacznej części zasobów zawierających (...) pliki multimedialne, graficzne, muzyczne, teksty zapisane w formacie PDF, dokumenty stworzone we Flashu, programy napisane w różnych językach programowania, pliki skompresowane, informacje wysyłane w czasie rzeczywistym, informacje generowane dynamicznie oraz dane zorganizowane w relacyjnych bazach danych [Pamuła- Cieślak, Natalia 2004]. Specjalną kategorię wyszukiwarek stanowią multiwyszukiwarki internetowe, które przy pomocy specjalnego oprogramowania przeszukują i prezentują wyniki z kilku wyszukiwarek jednocześnie. Tego typu narzędzie przesyła do 18

19 wybranych wyszukiwarek i katalogów tematycznych zapytanie wprowadzone przez interfejs użytkownika oraz tworzy zbiorczą listę otrzymanych wyników według przyjętego algorytmu. Katalogi tematycznie podobnie jak wyszukiwarki składają się z bazy danych oraz programu wyszukującego. Różnica polega natomiast na sposobie gromadzenia danych zasilających bazę. W katalogach tematycznych rolę programu przeszukującego przejmują ludzie oceniający zawartość dokumentów i decydujący o umieszczeniu danych o nich w bazie. Stworzony w ten sposób zbiór informacji o zasobach sieci jest znacznie mniejszy od tego, z którego korzystają wyszukiwarki internetowe, jednak zgromadzone w nim dane są dokładnie opisane i zweryfikowane pod względem merytorycznym. Dostęp do zasobów indeksowanych w katalogach tematycznych możliwy jest poprzez wybór z listy dziedzin i tematów w ramach hierarchicznie ułożonej struktury wspomagane (tak jak w wyszukiwarkach internetowych) programem wyszukującym działającym w ramach bazy. Największą zaletą katalogów tematycznych jest to, że zawarte w nich informacje o dokumentach odnoszą się do materiałów zweryfikowanych pod względem poprawności danych oraz relewantnych w stosunku do danego tematu. Działanie narzędzi służących do wyszukiwania informacji o charakterze naukowym opiera się na zasadach przyjętych zarówno w tradycyjnych wyszukiwarkach internetowych, jak i katalogach tematycznych. Najprostsze spośród nich indeksują zasoby sieciowe związane z nauką i edukacją w oparciu o informacje zbierane przez program przeszukujący ograniczając swoje pole działania np. do witryn zawierających w nazwie domeny edu. Bardziej złożone narzędzia stanowią połączenie katalogów tematycznych, których baza danych informacji o dokumentach zawiera wyselekcjonowany przez specjalistów dziedzinowych zbiór źródeł naukowych oraz wyszukiwarek umożliwiających szybkie przeszukiwanie zgromadzonego zasobu. Jako przykłady narzędzi wyszukiwawczych zasobów naukowych sieci Internet mogą posłużyć: Galaxy Jedna z najciekawszych wyszukiwarek źródeł naukowych. Przy pomocy zaawansowanych technologii wyszukiwawczych przeszukuje katalog zasobów indeksowanych przez bibliotekarzy dziedzinowych, specjalizujących się w wąskich dziedzinach wiedzy. Swoim zakresem tematycznym obejmuje wszystkie dziedziny wiedzy m. in. nauki humanistyczne, nauki społeczne, inżynierie i technologie, medycynę oraz zasoby pozanaukowe np. religię, biznes, podróże, czas wolny i rekreacje, sport, zdrowie, politykę. Scholar Google Wersja beta bardzo skutecznej wyszukiwarki prac naukowych ze wszystkich dziedzin wiedzy zawartych m.in. w przeglądach badawczych, książkach, artykułach, abstraktach. Przeszukiwane źródła tworzone są przez instytucje naukowe: wydawnictwa akademickie, towarzystwa naukowe, uniwersytety. 19

20 Szukacz Przeszukuje ponad 58 milionów polskich dokumentów z 777 tysięcy grup witryn. Oprócz zawartości dokumentu, a także jego tytułu i nazwy witryny, umożliwia przeszukiwanie także opisu dokumentu, słów kluczowych, a także słów, które zostały użyte w innych dokumentach w linkach, kierujących do niego. BUBL Information Service Serwis typy Gateways tworzony przez bibliotekarzy dziedzinowych, stanowiący wyselekcjonowany zbiór zasobów elektronicznych. Obejmuje m. in. bibliografie, biografie, słowniki, tezaurusy, sprawozdania, książki i czasopisma on-line, spisy czasopism, katalogi biblioteczne, zbiory grafik i map, archiwa plików dźwiękowych i wideo z zakresu nauk o informacji, filozofii i psychologii, religioznawstwa, nauk społecznych, lingwistyki, nauk ścisłych, nauk biomedycznych, sztuki, literatury, geografii i historii. SCIRUS Najbardziej obszerna i wszechstronna wyszukiwarka stron naukowych w Internecie. Stanowi profesjonalne narzędzie przeszukujące ponad 150 mln stron związanych z nauką, techniką, medycyną w tym strony uczelni wyższych i prywatne strony pracowników naukowych. Oprócz serwisów informacyjnych przeszukuje także teksty artykułów recenzowanych w procesie wydawniczym oraz w bazach danych m. in. Science-Direct, MEDLINE on BioMedNet, IDEAL i Beilstein on ChemWeb. Poza stronami WWW wyszukuje pliki PDF., postscript, txt., które często są niewidoczne dla innych narzędzi przeszukujących Internet. SciSeek Wygodne i skuteczne narzędzie przeszukujące katalogi stron tworzone przez redaktorów. Swoim zakresem tematycznym obejmuje nauki ścisłe i przyrodnicze w szczególności rolnictwo, astronomię, nauki alternatywne, biologię, chemię, informatykę, nauki o ziemi, ekologię, inżynierię, geologię, matematykę, nauki medyczne, fizykę, nauki społeczne. science.gov Narzędzie typu Gateway stworzone przez U.S. Government agencie. Umożliwiające wyszukiwanie w wyselekcjonowanym zbiorze zasobów sieciowych z zakresu rolnictwa i żywienia, nauk stosowanych i technologii, astronomii i przestrzeni kosmicznej, biologii i nauk o ziemi, informatyki i komunikacji, nauk o ziemi i oceanii, energii, nauk o środowisku, medycyny i zdrowia, matematyki, fizyki i chemii oraz edukacji. SOSIG Social Science Information Gateway Serwis typy Gateways przeznaczony dla pracowników naukowych, studentów i praktyków z dziedziny nauk społecznych, biznesu i prawa. Hierarchiczny katalog obejmuje ponad stron WWW z zakresu m. in. antropologii, zarzą- 20

21 dzania i biznesu, ekonomii, edukacji, nauk o środowisku, geografii, politologii, prawa, filozofii, psychologii, socjologii i statystyki. ADAM Serwis typy Gateways obejmujący swoim zakresem zasoby elektroniczne dotyczące sztuki, a w szczególności sztukę użytkową, architekturę, projektowanie, sztukę piękną, media, serwisy dotyczące sztuki, strony WWW muzeów. Inne to: SearchEdu.com Direct Search BIOME Health and Life Sciences MedHunt search all medical Web sites Biology Resources Guide Bibliografia: Indyka-Piasecka, Agnieszka [dok. elektr.] (2000). Możliwości zastosowania tradycyjnych metod wyszukiwania informacji w sieci WWW. wroc.pl/missi2000/referat34.htm [odczyt dnia ] Majewski, Piotr [dok. elektr.] (2004). Wszystko, co musisz wiedzieć o wyszukiwarkach. jacekk.info/marketing/wyszukiwarki.pdf [odczyt dnia ] Pamuła-Cieślak, Natalia [dok. elektr.] (2004). Ukryty Internet jeśli nie wyszukiwarka, to co? [odczyt dnia ] Rusin, Tomasz (2006). Przegląd źródeł Open Access. Biuletyn Informacyjny. BG AWF w Krakowie nr 1, s * Przy opracowaniu części dotyczącej list i wyszukiwarek zasobów Open Access wykorzystano informacje zawarte na stronach serwisów. 21