Za o enia planowania przestrzennego i projektowania architektonicznego w Wielkiej Brytanii

Transkrypt

1 Za o enia planowania przestrzennego i projektowania architektonicznego w Wielkiej Brytanii Mgr in. arch. Marzena Zaj czkowska, PDG Architects Ltd. Wielka Brytania 1. ród a prawa zagospodarowania przestrzennego w Anglii Town and Country Planning Act z roku 1990 (TCPA) jest podstawow gulacj ok laj c, zadania i kompetencje samorz du (okr gi i hrabstwa) w dziedzinie sporz dzania planów, a tak e zasady ich kontroli oraz interwencji ministra w proces planistyczny. TCPA zosta jednak gruntownie zmodyfikowany przez Planning and Compulsory Purchase Act z 2004 r. (PCPA). Do najwa niejszych aktów wykonawczych nale : The Town and Country Planning (Local Development) (England) Regulations, 2004 ok laj cy zasady sporz dzania planów; Town and Country Plannning (Use Classes), 1987 ok laj cy klasy u ytkowania tenów; Town and Country Plannning (General Permitted Development), 1997 guluj cy zaks kontroli nowych sposobów u ytkowania tenów Historia System planowania w Wielkiej Brytanii by nieustannie od lat uszczuplany. Pocz wszy od aktu z roku 1947, który uchyli wszystkie dotychczasowe przepisy, w tym pierwszy Akt Mieszkalnictwa i Urbanistyki 1909, zast piony dalej aktem Budowa i Urbanistyka obowi zuj cym od 1919 roku. Kolejnymi by y: Akt Urbanistyka z 1925 roku oraz Miasto i Ustawa o planowaniu Country Obecne przepisy planowania w Anglii i Walii s zawarte w Town and Country Planning Act 1990 (TCPA 1990). Planning and Compulsory Purchase Act z roku 2004 (PCPA) zmieni i uchyli znaczn cz istniej cych przepisów planowania, w tym Town and Country Planning Act 1990, oraz wprowadzi formy, takie jak zniesienie planów miejscowych i planów struktury, i zast pienie ich Local Development Framework lokalnymi ramami zagospodarowania przestrzennego. Regiony utworzone w 1994 roku nale do najwy szej jednostki samorz du terytorialnego Anglii. Jest ich dziewi, a ka dy z nich sk ada si przynajmniej z jednego hrabstwa. Regiony dziel si na trzy grupy Anglia Pó nocna, Anglia rodkowa oraz Anglia Po udniowa. Regionami Wielkiej Brytanii s : East Midlands, East of England, Gater London, North East England, North West England, South East England, South West England, West Midlands oraz Yorki and the Humber (mapa 1.). United Kingdom: Government Office Regions, as at 3 August 1998 Northern Iland Scotland Wales North West South West North East West Midlands Yorki and The Humber East Midlands South East Orkney Islands Government Office Regions Government Office Regions apply to England only. Scotland, Northern Iland and Wales a not Government Office Regions, but a often used as equivalents for the purpose of psenting statistics that cover whole of the UK. London East of England Shetland Islands Crown copyright. All rights served (ONS GD ). Produced by ONS Geography GIS & Mapping Unit, Struktura podzia u administracyjnego w Anglii Anglia dzieli si na giony (gions), hrabstwa (counties), okr gi (districts) i gminy (pari). Mapa 1. Zjednoczone Królestwo: Regiony 1998, ród o: ONS Geography GIS & Mapping Unit 25

2 Schemat 1. Schemat struktury podzia u administracyjnego Anglii, 2009 Od roku 1996 stanowi one okr"gi wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Posiadaj ten sam status prawny, lecz gionowi londy'skiemu przekazano w$adz" wi"ksz ni# innym. Regiony znacznie ró#ni si" mi"dzy sob pod wzgl"dem zajmowanego obszaru oraz populacji. Ni#sze stopnie administracji tworz do!% skomplikowany system, do któgo nale# hrabstwa (counties), hrabstwa metropolitalne (metropolitan counties), dalej United Kingdom: Counties and Unitary Authorities, Orkney Islands n Si a r A ea Shetland Islands Aberdeen City Cl Clackmannani DC Dundee City Ed Ei l City of Edinburgh EL East Lothian Md Midlothian WL West Lothian Moray ir e Highland en Ab de er Key A Non-Metropolitan Counties (England) Metropolitan Counties (England) Angus Perth & Kinross Gater London (England) DC ER East Renfwi G Glasgow City Unitary Authorities (England and Wales) Argyll & Bute Fife Stirling Council Aas (Scotland) Cl In Inverclyde NL North Lanarki WD Rn Renfwi WD West Dunbartoni ED In G Rn District Council Aas (Northern Iland) Falkirk WL NL EL Ed Boundaries own in England a effective as follows: Non-Metropolitan Counties at 1st April 2009, Metropolitan Counties at 1st April 1996, Gater London Authority at 22nd December 1999 and Unitary Authorities at 1st April Md ER h yrs ha No r t i South Lanarki Scotti Borders East Ayri f ri e s Dum & Ga l l ow Northumberland ay Ballymena Magherafelt Larne An tr i m Cookstown Omagh Nta Cf Lisburn Dungannon Craigavon Be Cr ND County Durham Hp Ards Cumbria ST D Fermanagh Armagh Banbridge y an d Mou N e wr r ne North Yorki Bpl Blackpool BnD Blackburn with Darwen Be Belfast Hn Carrickfergus Halton Stoke-on-Tnt TW Telford and Wkin North Down Wt Warrington Nta Newtownabbey nt ir e Fli h b ig D en Conwy Wr e x e Ch ha Derbyi S Nt Newport ce Warwicki ke i Leicester North East Lincolni Nottingham Pe Peterborough R Rutland BG Gloucesteri Mon Oxfordi T Cy N Bath and North East Somerset North Somerset SG South Gloucesteri L Sw SG Ca West Berki B NS BS Suffolk i al d r fo r e hi r ds BS WM Re Wk BF Wilti Gater London Sl Kent West Sussex East Sussex So ll wa Py Isles of Scilly BH Po Pl Bo Ty Mwy Sury Dorset Devon rn SS Tk Hampi Somerset Co Essex RCT Bd Cambridgei Bedford hi ms MT NPT VG NS am MK Carmartheni a gh City of Bristol Powys County of Hefordi Pe m br o s ea Swa n B Derby City of Kingston upon Hull Nt Pe i on k in B uc The Vale of Glamorgan pt Torfaen i Neath Port Talbot Rhondda, Cynon, Taff VG er st Ce NPT RCT T h N De KH Norfolk R West Midlands Wo r No rt Monmouthi on Mon Stockton-on-Tees Lincolni ce st r ir e Le i Lr TW Shropi gi Cardiff Caerphilly Merthyr TydÞl Redcar and Cleveland Staffordi Bridgend Blaenau Gwent MT Middlesbrough RC ST NEL De di Bd BG Darlington Hartlepool M Lr NEL South Yorki i m e h N ort n i L in col Gater Manchester Gwynedd Ca Cy KH West Yorki BnD id e ey s Wt Me r s Hn Chei West and i Chester Isle of Anglesey D Hp East Riding of Yorki Lancai Bpl S Castleagh ND Cf York st Ballymoney Ea Ba Cr M RC Down m i Strabane Please visit the ONS Geography web pages for the latest information: Tyne and Wear No t ti n g ha e ain dy Cole r L im a v a Derry Boundaries own in the st of the UK a effective as follows: Unitary Authorities in Wales at 1st April 2005, Council Aas in Scotland at 1st April 2007 and District Council Aas in Northern Iland at 1st April South Ayri Moyle Ba rt East Dunbartoni BF Isle of Wight Bracknell Fost L Luton Re Reading MK Milton Keynes Sl Slough Mwy Medway BH Brighton and Hove Sw Swindon SS Southend-on-Sea Tk Thurrock Bo Bournemouth Wk Wokingham Pl Poole WM Windsor and Maidenhead Py Plymouth Po Portsmouth Ty Torbay So Southampton 1 Council Aas in Scotland and District Council Aas in Northern Iland a equivalent to Unitary Authorities in England and Wales, but a own separately. Reproduced by permission of Ordnance Survey on behalf of HMSO. Crown copyright and database right All rights served. Ordnance Survey Licence number ONS GD Produced by ONS Geography GIS & Mapping Unit Mapa 2. Zjednoczone Królestwo: Hrabstwa i w adze jednolite 2009,!ród o: ONS Geography GIS & Mapping Unit 26 w$adze jednolite (unitary authority), okr"gi (districts), dzielnice oraz gminy (civil paries). Dla celów administracyjnych Anglia podzielona jest na cztery rodzaje jednostek samorz dów lokalnych na poziomie hrabstwa (schemat 1). Hrabstwa (i counties), utworzone w 1974 roku i oficjalnie znane pod nazw non-metropolitan counties s podzielone na okr"gi i obejmuj swoim terytorium znaczn cz"!% kraju, g$ównie jednak w obszarach wiejskich. Za przyk$ad mog pos$u#y% takie hrabstwa jak: Cambridgei, Lincoli, North Yorki, Essex i inne (mapa 2). Jednolite jednostki administracyjne (Unitary authorities) zosta$y utworzone w latach 90 $ cz w sobie funkcje hrabstwa i okr"gu zast"puj c dwustopniowy podzia$ administracyjny. Przyk$adem mo#e by% York, Nottingham, Peterborough, Derby, Brighton i wiele innych (mapa 2). Obecnie wyró#niamy sze!% hrabstw miejskich (metropolitan counties) podzielonych na okr"gi miejskie zwane dzielnicami (borough). Obejmuj one swoj powierzchni du#e obszary miejskie (poza Londynem). Do hrabstw miejskich nale# : Tyne & Wear, West Midlands, Gater Manchester, Merseyside, West Yorki, South Yorki (mapa 2). Wielki Londyn (utworzony w roku 1965) jest podzielony na City of London oraz 32 londy'skie dzielnice tzw. borough1. Dzielnice Londynu maj podobny status jak inne jednolite jednostki administracyjne, jednak dodatkowo posiadaj strategiczny poziom administracyjny tzw. Gater London Authority (GLA), który nadzoruje transport, policj", stra# po#arn, a tak#e rozwój ekonomiczny miasta. Gmina (pari) jest najmniejsz jednostk samorz dow w Anglii. Przepisy prawne, któ ukonstytuowa$y Wielki Londyn, wykluczy$y istnienie gmin na jego tenie. Pozosta$a cz"!% Anglii nie jest jeszcze w ca$o!ci podzielona na gminy. Jednak obecnie liczba gmin oraz ca$kowity obszar obj"ty tymi jednostkami podzia$u stale ro!nie. Samorz dy terytorialne w Anglii nie stosuj jednolitej struktury podzia$u. Ró#ne giony dziel si" w ró#ny sposób. Londyn podzielony jest na gminy miejskie (dzielnice ang. borough), inne giony za! na hrabstwa, hrabstwa miejskie lub jednostki administracyjne (w$adze jednolite). He ED C Be e nt df r o A R T Y K U!Y P R O B L E M O W E BU D O WNI C T WO Z E R O E NE R GE T YCZ N E 1.3. Struktura podzia u administracyjnego oraz system prawny planowania i zagospodarowania przestrzennego w Polsce W Polsce samorz d terytorialny (gminny) zosta$ przywrócony w 1990 roku. Od 1 stycznia 1999 r. wprowadzono trójstopniowy podzia$ terytorialny i trzy szczeble samorz du: gminny, powiatowy i wojewódzki2. G$ównym aktem, który guluje planowanie i zagospodarowanie przestrzenne (zarówno na poziomie centralnym, gionalnym jak i lokalnym) jest ustawa P R ZE G L D BU DO WL ANY 3/2011

3 z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a tak e wydane na jej podstawie akty wykonawcze. Warunki techniczne, jakim powinny odpowiada budowle i zwi zane z nimi urz dzenia oraz wszelkie procedury dopuszczaj ce do wzniesienia budowli na ok lonym gruncie, guluje ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Ustawa z 27 marca 2003 r. dzieli zadania i kompetencje w zaksie planowania i zagospodarowania przestrzennego pomi dzy centraln administracj rz dow oraz samorz d, województw i gmin. Za sporz dzenie koncepcji przestrzennej zagospodarowania kraju (tj. uwarunkowania, kierunki i cele zrównowa onego rozwoju) odpowiedzialny jest w a ciwy minister do spraw rozwoju gionalnego. Sporz dzenie planu zagospodarowania przestrzennego województwa nale y do zada jego samorz du. Rady gmin maj obowi zek uchwalenia studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego w celu ok lenia polityki przestrzennej. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP) zgodnie z art. 14 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest aktem prawa miejscowego, czyli podstaw planowania przestrzennego w gminie. Gmina jednak nie ma obowi zku posiadania planów miejscowych. S one zatem sporz dzane w zale no- ci od uwarunkowa i potrzeb gminy. Jedyny instrument planowania przestrzennego, który ka da gmina musi sporz dzi obowi zkowo to wymienione Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (akt wewn trznie obowi zuj cy w gminie). Dokument ten stanowi wi c podstaw dla kszta towania polityki przestrzennej gminy (przy sporz dzeniu ewentualnych miejscowych planów zagospodarowania). Rozró nia si w nim dwie najwa niejsze cz ci: Uwarunkowania oraz Kierunki. W przypadku braku planu miejscowego, ustawa o planowaniu przestrzennym przewiduje dora ne rozwi zanie w postaci Decyzji o ustaleniach warunków zabudowy. Mapa 3. Lokalne w adze w Anglii Wschodniej 1.4. Pozwolenie Planistyczne (planning permission) w Anglii Podstawowym instrumentem kontroli zagospodarowania przestrzennego, w tym zabudowy w Wielkiej Brytanii jest pozwolenie planistyczne (planning permission/planning consent). Pozwolenie planistyczne wymagane jest dla zabudowy tenu oraz zmiany sposobu jego u ytkowania. Pozwolenia wydawane s przez w adze samorz dowe najni szego szczebla: okr gi (districts) oraz tzw. unitary authorities, czyli jednostki samorz dowe, któ wykonuj zadania jednocze nie dla okr gów i hrabstw. Istnieje 421 w adz lokalnych w Wielkiej Brytanii tzw. Local Planning Authorities (LPAs), czyli instytucji, któ m.in. wydaj pozwolenia planistyczne. Lokalne w adze w Anglii Wschodniej (local authorities in the east of England) zilustrowane s na mapie Warunki planistyczne (planning conditions) Udzielenie pozwolenia planistycznego uzyskuje si pod warunkiem, e dana inwestycja b dzie zalizowana w ci gu 3 lat. Obecnie prawo brytyjskie dopuszcza czenie wydania pozwolenia planistycznego z na o eniem na inwestora pewnych warunków tzw. warunków planistycznych, (planning conditions) lub te z dobrowolnym przyj ciem przez inwestora zobowi za w drodze umowy z w adz planistyczn, b d w wyniku jego jednostronnego dzia ania, tzw. zobowi zania planistycznego (planning obligations). Warunki planistyczne towarzysz wi kszo ci pozwole planistycznych. Zazwyczaj nale y spe ni szeg ró nych warunków, na przyk ad, projekt ma by zbudowany zgodnie z zatwierdzonymi rysunkami, drzewa maj by sadzone jak w planach krajobrazu, czy kolor i wyko czenie materia ów musz by zatwierdzone przez lokalne w adze. Niektó z warunków b d musia y zosta spe nione przed rozpocz ciem jakichkolwiek prac, inne b d mog y by depe nione pó niej Krajowe wytyczne planistyczne (planning policy guidance notes) PPG i (planning policy statements) PPS Deklaracje polityki planistycznej Krajowe wytyczne planistyczne stanowi specyficzny instrument gulacyjny, który wyst puje w systemie angielskim. Wytyczne te w formie not w sprawie wytycznych polityki planistycznej (planning policy guidance notes) PPG, wydanych na podstawie ustawy Town and Country Planning Act z 1990 roku. s zast powane deklaracjami polityki planistycznej (planning policy 27

4 28 statements) PPS, wydawanymi na podstawie ustawy z 2004 roku. Stanowi one przewodnik z wytycznymi dla w adz lokalnych, Local Planning Athorities LPA s, któ s u m.in. do przygotowywania planów. Obecnie obowi zuje 25 deklaracji i not planistycznych. 14 z nich stanowi deklaracj polityki przestrzennej PPS, z zawartymi dwoma uzupe nieniami do PPS 1 Delivering Sustainable Development, oraz pozosta e 9 not, któ stanowi wytyczne planistyczne PPG. Wytyczne planistyczne maj charakter wi cy dla lokalnych w adz planistycznych. Dopcyzowuj one zasady tworzenia i zawarto lokalnych dokumentów planistycznych PPS 12 3 oraz gionalnych strategii przestrzennych PPS 11 4, ale te ok laj polityk rz du w wielu dziedzinach, np. w sprawie mieszkalnictwa PPS 3, planowania centrów miejskich PPS 6, czy te tzw. Gen Belts PPG 2, oraz zabezpieczenia przed powodzi PPS 25 itp. Warto zwróci uwag na PPS 1 Delivering Sustainable Development Zapewnienie Zrównowa onego Rozwoju, któ ukaza o si 31 stycznia 2005 r. jako nadrz dne w zaksie alizacji polityki zrównowa onego rozwoju. Ukaza y si równie dwa uzupe nienia do PPS 1: Planning Policy Statement: Planning and Climate Change Supplement to Planning Policy Statement 1 Planowanie i zmiana klimatu uzupe nienie do PPS 1; Planning Policy Statement: Ecotowns A supplement to Planning Policy Statement 1 Eko-miasta uzupe nienie do PPS Deklaracja w sprawie polityki planowania Lokalne Ramy Zagospodarowania Przestrzennego (Planning Policy Statement PPS 12 Local Development Framework) LDF. Deklaracja w sprawie polityki planowania jest ramow strategi planowania przestrzennego wprowadzon w Anglii i Walii. Obecna wersja zosta a wprowadzona w czerwcu 2008 r. i zast puje orygina PPS 12, który zosta opracowany w 2004 roku. Reforma z roku 2004 zmieni a uk ad dokumentów planistycznych: wprowadzi a gionalne strategie przestrzenne, znios a plany struktury (structu plans), któ ok la y zasadnicze strategie przestrzenne dla obszaru hrabstwa, a tak e zast pi a jednolity lokalny plan zagospodarowania (local development plans), który sporz dzany by przez dystrykty, zestawem dokumentów planistycznych, tzw. lokalnymi ramami zagospodarowania przestrzennego (local development framework) LDF. LDF dzia a jak folder zawieraj cy szeg dokumentów dotycz cych lokalnego rozwoju (schemat 2). LDF obejmuje obowi zkowe (quid) dokumenty planu rozwoju, tj. fundamentalne strategie, wykaz/ list przydzia ów miejsc i propozycje map. Inne wymagane dokumenty opcjonalne (optional), to: sprawozdanie z zaanga owania spo ecznego, roczne sprawozdania z monitoringu i schemat lokalnego rozwoju, który ok la program do sporz dzania dokumentów i kolejny dodatkowy przewodnik (project plan), który cz ciowo mo na uzna za dokumenty planu rozwoju. LDF obejmuje w du ej mierze wspólne zaanga owanie spo ecze stwa w przygotowywanie nowej lokalnej polityki planowania. Polityka planowania wyra ona w LDF, oprócz wielu problemów lokalnych dotyczy tak e bardziej energooszcz dnych rodków transportu, propozycji bezpiecznych autostrad, zapewnienia wystarczaj cej ilo ci gruntów na mieszkania i inne cele, ochron obszarów wiejskich oraz ochron wa nych krajobrazów lub tenów maj cych znaczenie historyczne, ekologiczne lub naukowe. LDF ma zapewni nie tylko efektywno energetyczn, ale tak e promowa wzrost gospodarczy, generacj, a tak e wspieranie spo eczno ci. Schemat 2. Lokalne Ramy Zagospodarowania Przestrzennego, ród o: ODPM (2004e, p. 2), LDO Local Development Order W systemie angielskim minister sprawuje w adz planistyczn. Wydaje on dokumenty planistyczne o charakterze krajowym (krajowe wytyczne planistyczne) i gionalnym (wytyczne na podstawie ustawy z 1990 roku, strategie na podstawie ustawy z 2004 roku). Ponadto minister ma tak e prawo ingencji w planowanie zagospodarowania przestrzennego oraz kontrol zagospodarowania na poziomie lokalnym zarówno w trybie nadzorczym, jak w adczym, poprzez mo liwo wydawania pozwole planistycznych oraz aktów równowa nych z nimi, skutkuj cych tzw. domniemanym pozwoleniem (deemed permission). Poni ej przedstawiona jest propozycja mapy Local Development Framework LDF dla cz ci wschodniej miasta Cambridge, tzw. Action Plan, czyli schemat dzia a umo liwiaj cy osi gni cie z o onych celów przyj ty i zaadoptowany w lutym 2008 roku. (mapa 4).

5 Mapa 4. Local Development Framework LDF, Cambridge Cz Wschodnia, Action Plan Adopted Luty Przepisy budowlane (Building Regulations) i pozwolenie budowlane (Building Regulation Approval) Przepisy budowlane w Wielkiej Brytanii (Building Regulations) dotycz norm zwi zanych z projektowaniem i budow budynków, zapewniaj c w pierwszym rz dzie bezpiecze stwo i zdrowie ludzi, a tak e dotycz oszcz dno ci energii oraz dost pno ci do projektowanych budynków. Przepisy budowlane wymagaj w Wielkiej Brytanii zgody na wi kszo prac budowlanych. Prawo budowlane, któ ma zastosowanie w ca ej Anglii i Walii jest ok lone w Act 1984, natomiast te stosowane w Szkocji ok lone s w (Scotland) Act Od 6 kwietnia 2006 r. przepisy budowlane zosta y uaktualnione na mocy poprawek z w czeniem niektórych klauzul energetyki europejskiej oraz dyktyw wymagaj cych pomiarów energetycznych w istniej cych i nowo powstaj cych budynkach. Obecnie istnieje 14 sekcji odnosz cych si do przepisów budowlanych i ka dej z sekcji przypisany jest tzw. zatwierdzony dokument (Approved Document). Przepisy budowlane nie maj na celu zahamowania innowacyjno ci, lecz tylko przestrzegania przepisów budowlanych. 14 sekcji przepisów budowlanych: Cz A (Part A) dotyczy konstrukcji i ok la, aby budynki by y tak zaprojektowane, wykonane lub zmienione, aby ich konstrukcja by a bezpieczna i solidna, a jednocze nie, aby nie zagra a a stabilno ci strukturalnej innych budynków. Ok la tak e standardy projektowe, któ powinny by przyj te do stosowania we wszystkich budynkach i dodatkowo pokazuje zasady projektowania dla wi kszo ci murowanych i dwnianych elementów tradycyjnych w odniesieniu do budynków mieszkalnych. Cz B (Part B) dotyczy bezpiecze stwa po arowego. Odnosi si do pi ciu aspektów bezpiecze stwa po arowego w budynku: B1 rodków ewakuacji; B2 rozprzestrzeniania ognia wewn trznego (ok adziny); B3 rozprzestrzeniania si ognia wewn trz budynku (konstrukcja); B4 rozprzestrzeniania si ognia na zewn trz budynku oraz B5 dost pu i urz dze dla stra y po arnej. Cz C (Part C) odnosi si do przygotowania dost pno ci miejsca i odporno ci na zanieczyszczenia i wilgo. S to: czynniki atmosferyczne, woda w budynku, dna, przygotowanie tenu pod budow, a tak e rodki u atwiaj ce walk z tenami ska- onymi i innymi niebezpiecze stwami oraz substancje niebezpieczne. W cz ci tej wyró ni mo emy: C1 przygotowanie placu; C2 zagro enia i materia y niebezpieczne; C3 dna oraz C4 odporno na pogod i wilgo ziemi. Cz D (Part D) odnosi si do substancji toksycznych i dotyczy kontroli zagro e ze strony toksycznych rodków chemicznych stosowanych w izolacji cieplnej cian. Cz E (Part E) dotyczy odporno ci na przenikanie d wi ku. Zatwierdzony dokument E 2003 oraz zmiany w roku 2004 nale y interptowa w powi zaniu z dodatkowym dokumentem Robust Detail E odporno na przenikanie d wi ku. Oddzielenie cian i pod óg mi dzy mieszkaniami powinny spe nia minimum standardu izolacyjno ci d wi kowej. Dotyczy to zarówno nowych budynków, jak i budynków ze zmian sposobu u ytkowania. Za cel budowy przyjmuje si warto izolacji d wi ku dla ka dego testu w powietrzu powinna by równa lub wi ksza ni 43 db DnTw + Ctr. Ka dy test sprawdzaj cy indywidualne uderzenie powinien by równy lub mniejszy ni 62 db. W budynkach ze zmian sposobu u ytkowania warto izolacji d wi ku dla ka dego testu w powietrzu powinna by równa lub wi ksza ni 45 db DnTw + Ctr. Ka dy test powinien by równy lub mniejszy ni 64 db LnTw.m. Cz F (Part F) wentylacja. Ta cz uwzgl dnia normy w zaksie wentylacji i jako ci powietrza w odniesieniu do wszystkich budynków. Cz G (Part G) higiena. Ok la normy dla zapewnienia odpowiednich standardów sanitarnych oraz urz dze do mycia w azienkach i zapotrzebowanie na ciep wod. Obejmuje ona równie wymogi bezpiecze stwa w odniesieniu do ci nieniowej ciep ej wody. Wyró ni tu mo na nast puj cy podzia : G1 w z y sanitarne i mycie; G2 azienki oraz G3 przechowywanie gor cej wody. 29

6 30 Cze H (Part H) odwadnianie i unieszkodliwianie odpadów. Wymagany jest odpowiedni system odwadniaj cy, zapobieganie zanieczyszczeniom, infrastruktura cieków oraz konserwacja i utrzymanie kanalizacji. Dzieli si na: H1 dna ; H2 system oczyszczania cieków i szamba; H3 dna wody deszczowej, H4 budowa kanalizacji (publiczne i prywatne) H5 niezale ne systemy odwodnienia oraz H6 sk adowanie odpadów sta ych ( pojemniki i cykling ). Cz J (Part J) urz dzenia do spalania paliw i system magazynowania paliw dotyczy budowy, instalacji i u ytkowania pieców, kominów, palenisk i instalacji magazynowania paliw. Dotyczy kontroli bezpiecze stwa instalacji: przydatno ci materia ów niepalnych, zanieczyszczenia oraz zatrucia tlenkiem w gla. Cz K (Part K) to ochrona przed upadkiem lub zderzeniem. Wyznacza minimalne standardy bezpiecze stwa dla schodów, pochylni i drabin, wraz z wymaganiami dotycz cymi balustrad, okien, aby zapobiega upadkom do kraw dzi pod óg, itp., w czaj c wymagania odno nie ryzyka upadku dla pieszych, jak i ruchomych barier, oraz wymagania dotycz ce unikni cia uszkodze wzgl dem drzwi i okien. Cz L (Part L) dotyczy ochrony paliwa i energii. Zatwierdzony dokument L1 dotyczy mieszka, a L2 odnosi si do wszystkich budynków innych ni mieszkalne. Dokument ten, 6 kwietnia 2006 r. zosta podzielony na cztery dzia y: L1A nowe mieszkania, L1B istniej ce mieszkania, L2A nowe budynki inne ni mieszkalne oraz L2B istniej ce budynki inne ni mieszkalne. Cz L kontroluje warto ci izolacji elementów budowlanych, ok la dopuszczaln powierzchni okien, drzwi i innych otworów, przepuszczalno powietrza konstrukcji, wydajno grzewcz kot ów i izolacji oraz kontroli urz dze i systemów grzewczych wraz z zasobnikami ciep ej wody i efektywno ci o wietlenia. Ok la równie wymagania dla oblicze SAP (Standard Assessment Procedu) i wyznacza cele w zaksie emisji dwutlenku w gla do mieszka. Zatwierdzony dokument L1 jest wspierany przez Robust Detail detale konstrukcyjne, obecnie znane jako Akdytowane Detale Konstrukcyjne, któ koncentruj si na sposobie ograniczenia przecieku powietrza oraz ograniczania mostków termicznych w budynku. Korzystanie z tych wypróbowanych i sprawdzonych rozwi za konstrukcyjnych, detali, prowadzi do unikni cia kosztownych testów na budowie. Oprócz wymaga w zaksie izolacji i ograniczenia otworów w budynku, cz L dotyczy ogrzewania s onecznego, zysków ciep a dla konstrukcji, tak e kontroluje ogrzewanie, wentylacj mechaniczn i klimatyzacj, efektywno o wietlenia, przepuszczalno powietrza, emisj promieniowania s onecznego, a tak e certyfikacji, testowania i uruchomienia systemów ogrzewania i wentylacji oraz ok la wymagania dla liczników energii. Przepuszczalno powietrza jest mierzona przez badanie szczelno ci nowych mieszka (w oparciu o system pobierania próbek), wszystkich nowych budynków innych ni mieszkalne oraz rozbudowy du ych budynków innych ni mieszkalne. Cz M (Part M) to dost pno i u yteczno budynków. Dotyczy atwo ci dost pu oraz swobodnego poruszania si we wszystkich budynkach, wraz z wymaganiami dotycz cymi udogodnie dla osób niepe nosprawnych. DDA narzuca prawne obowi zki na dostawców us ug, szko y i instytucje publiczne, któ to s oddzielne i dodatkowe, wg przepisów budowlanych Jednak cz M napisana zosta a w celu zapewnienia, e konstrukcja budynku nie stwarza w nich adnych barier fizycznych w budynku. Cz N (Part N) dotyczy warunków bezpiecze stwa szklenia w razie uderzenia, otwierania i czyszczenia. Ok la minimalne wymagania zapewniaj ce bezpiecze stwo szyb przed niebezpiecznym uderzeniem oraz manifestacja szyb (np. oznakowanie ostrzegawcze du ych tafli). Cz N dotyczy równie bezpiecze stwa stosowania, dzia ania i czyszczenia okien. Cz P (Part P) bezpiecze stwo elektryczne dla mieszka. Zawiera zasady dotycz ce bezpiecze stwa elektrycznego w domu, ogrodzie i jego otoczeniu. Ta cz ma zastosowanie wy cznie do budynków mieszkalnych (w niektórych przypadkach tak e innych budynków, ale takich, któ czerpi zasilanie z mieszkania) Organizacja pozarz dowa BRE (Building Research Establiment Limited) Jest to oddzia organizacji charytatywnej BRE Trust zajmuj cy si metodami oceny budynków oraz konsultacjami technicznymi w zaksie rozwi za zrównowa onego rozwoju dla budownictwa. BRE Global opublikowa o w asne wytyczne pod nazw BREEAM (Building Research Establiment s Environmental Assessment Method) i stanowi rodowiskow metod oceny budynków. Nale y do najstarszych systemów certyfikacyjnych, dzia aj cych w Wielkiej Brytanii ju od roku Posiada ponad 100 tys. zajestrowanych obiektów w kilkunastu zró nicowanych wersjach zale nych od typu, zaksu i etapu projektu. Dost pna jest tak e wersja mi dzynarodowa BREEAM Bespoke: International. S u y ona do certyfikacji wszelkiego rodzaju obiektów, wliczaj c w to biura, szko y, mieszkania, s dy, budynki przemys owe, magazyny, szpitale, banki, obiekty handlowe, centra komputerowe oraz lotniska. BRE wspó pracuje z ró nymi organizacjami w celu dostosowania systemu do wymogów lokalnych norm i przepisów. BRE Global jest g ównym posiadaczem licencji. BRE Global wydaje licencje zarówno dla asesorów, jak te innych dostawców us ug, zapewniaj c szkolenia, licencje i jestracj asesorów 5, spe niaj c normy ISO i ISO 90016, zajestrowanych w UKAS7. BRE opublikowa o tak e wytyczne pod nazw Eco

7 Homes (2004) dotycz ce standardów budownictwa mieszkaniowego projektowania i zarz dzania nieruchomo ciami. Eco Homes jest czterostopniow metod certyfikacji dotycz c budownictwa mieszkaniowego. Budynek mo e uzyska ocen podstawow, dobr, bardzo dobr i celuj c. Grupy parametrów brane pod uwag to: energia, transport, woda, ekologia i zu ycie tenu, zanieczyszczenia, zdrowie i bezpiecze stwo, materia y. Eco Homes zosta zast piony w kwietniu 2007 r. Kodeksem Zrównowa onego Budownictwa Mieszkaniowego. Rozwój architektury mieszkaniowej i wielorodzinnej w Wielkiej Brytanii wg za o e zasady Zrównowa onego Rozwoju jest mo liwy dzi ki funkcjonowaniu ró nych form promocji nowych rozwi za. Promocja adsowana jest zarówno do inwestorów, jak i do projektantów. Metody wspierania przedsi wzi zrównowa onego rozwoju, to przede wszystkim systemy oceny projektów oraz budowli, jakim poddawane s powstaj ce budynki. Kryteria te zawarte s w przepisach prawa budowlanego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Promocja budownictwa zrównowa onego w Wielkiej Brytanii alizowana jest przez instytucje pa stwowe i prywatne na szczeblach od ogólnokrajowego, poprzez gionalny, do lokalnego Kodeks Zrównowa onego Budownictwa Mie - szkaniowego (Code for Sustainable Homes) w Wiel kiej Brytanii Jak podk lono w raporcie Sterna 8 obecnie istnieje przewa aj ca liczba dowodów naukowych wskazuj cych na to, e zmiana klimatu to powa ny i pilny problem. W 2004 roku ponad jedna czwarta emisji dwutlenku w gla w Wielkiej Brytanii (jedna z g ównych przyczyn zmian klimatycznych) pochodzi z energii, któj u ywamy do ogrzewania czy o wietlenia domów. Tak wi c jest niezb dne, aby zapewni powstawanie budynków w sposób, który minimalizuje zu ycie energii oraz zmniejsza szkodliwe emisje do rodowiska. Kodeks Zrównowa onego Budownictwa Mieszka niowego jest Aktem Wykonawczym Brytyjskiego Prawa Budowlanego, który stanowi przepisy dotycz ce projektowania zrównowa onego rozwoju. Kodeks wyznacza nowe standardy efektywno ci energetycznej i zasady zrównowa onego rozwoju, a tak e stanowi o koniecznych zmianach w projektach i wykonawstwie w kierunku ograniczania szkodliwego oddzia ywania na rodowisko. Zmiany przepisów budowlanych wp yn y na inne podej cie architektów do planowania przestrzeni i bardziej szczegó owego projektowania budynków. Zmiany te maj przede wszystkim na celu doprowadzenie do znacz cej poprawy wydajno ci energetycznej wszystkich budynków w Wielkiej Brytanii zarówno nowo budowanych, jak i ju istniej cych. Parametry po-wykonawcze nowo wybudowanych budynków musz odpowiada za o onym parametrom projektu. Przepisy te bior równie pod uwag znacz cy udzia istniej cych budynków w ca kowitym zu yciu energii i emisji dwutlenku w gla. Kodeks bazuje na Eco Homes i zosta og oszony w grudniu 2006 r., wprowadzony jako wytyczne do dobrowolnego stosowania w kwietniu 2007 r., a od maja 2008 r. sta si obowi zuj cym dla nowo powstaj cych budynków. Kodeks stanowi podstaw dalszego rozwoju przepisów budowlanych w odniesieniu do emisji dwutlenku w gla i zu ycia energii w domach. Kodeks zosta opracowany przez rz d w cis ej konsultacji z Building Research Establiment BRE organizacj pozarz dow, a tak e Construction Industry Research and Information Association CIRIA 9 Stowarzyszeniem Bada Budownictwa i Informacji oraz poprzez konsultacje z Senior Steering sk adaj cy si z przedstawicieli rz du, przemys u i organizacji pozarz dowych. Kodeks jest ci le powi zany z przepisami budowlanymi, któ narzucaj minimalne wymagania budowlane. Minimalne wymagania dotycz ce Kodeksu zosta y ok lone powy ej wymaga przepisów budowlanych. Zak ada si, e Kodeks jest sygna em i b dzie wyznacza przysz y kierunek dla przepisów budowlanych w odniesieniu do emisji dwutlenku w gla i zu ycia energii w domach. Kodeks Zrównowa onego Budownictwa Mieszkaniowego posiada sze ciostopniow metod certyfikacji wyra on w gwiazdkach. Mo na uzyska zatem ocen od jednej (*) gwiazdki do sze ciu (******) gwiazdek. Im wy szy numer kodu (im wi cej gwiazdek), tym bardziej budynek zbli a si do zerowej emisji dwutlenku w gla, czyli bardziej odpowiada kryteriom zrównowa- onego budownictwa. Poza tym Kodeks jest ca kowicie elastyczny. Projektanci mog wybiera, któ z wymaga b d alizowane w celu pozyskania punktów w ramach Kodeksu, dla osi gni cia wy szej oceny. Metoda ta jest podobna do systemu Eco Homes BRE, która zale y równie od specjalnie przeszkolonych i akdytowanych niezale nych asesorów. Asesorowie przeprowadzaj ocen w pocz tkowym etapie projektowym, proponuj odpowiedni kod i wydaj tymczasowe wiadectwa Kodeksu. Kodeks zawiera przepisy dotycz ce projektowania zrównowa onego, któ uj te s w 9 kategoriach rodowiskowych: 1). Energia, Emisja CO 2, 2). Woda, 3). Materia y, 4). Odp yw wody powierzchniowej, 5). Odpady, 6). Zanieczyszczenia, 7). Zdrowie i dob samopoczucie, 8). Zarz dzanie, 9). Ekologia. Pierwsz wa n kategori projektow zawart w Code for Sustainable Homes jest ilo zu ywanej energii oraz racjonalno jej wykorzystania w czasie budowy i po odbiorze budynku, a tak e emisja CO 2. Konieczne s równie obliczenia dotycz ce zamierzonej klasy energetycznej budynków, z zastosowaniem wymaganej metody oblicze Standardowej Procedury Oceny Standard Assessment Procedu SAP. Obliczenie opiera si na bilansie energetycznym, bior c pod uwag szeg 31

8 Rys. 1. Przyk adowy Certyfikat Kodeksu Zrównowa onego Budownictwa Mieszkaniowego 32 czynników, któ przyczyniaj si do racjonalizacji zu ycia energii. Obliczenia takie wymagaj wprowadzenia do programu SAP danych dotycz cych formy obiektu, u ytych materia ów budowlanych oraz zainstalowanych urz dze, ponadto jestracji wyników i dokonania opisu wniosków. Spodziewane poziomy emisji nie mog by wy sze ni ok lone warto ci dopuszczalne. Nale y równie obliczy i uwzgl dni wspó czynnik przenikania ciep a U dla wszystkich elementów budynku. Warunkiem zgodno ci z przepisami jest osi gni cie ni szej klasy emisji CO 2 Budynku Mieszkalnego (Dwelling Emmision Rate, DER) ni dopuszczalna klasa emisji (Target Emmision Rate, TER), wed ug obowi zuj cego Prawa Budowlanego Approved Document Part L1A DER i TER ok lone s w brytyjskim Prawie Budowlanym. Jednak, aby osi gn najni szy stopie kodu, nale y osi gn procentow nadwy k DER na TER o 10%, tak jak jest to widoczne w tabeli 1. Do osi gni cia np. kodu 4 nale y zdoby procentow nadwy k DER nad TER a o 44%. Druga kategoria projektowa zawarta w Code for Sustainable Homes to ilo ogólnego zu ycia wody Tabela 1. Osi ganie zrównowa onych punktów celem g ównym jest dukcja zu ycia wody pitnej. Aby osi gn np. poziom 4 kodu, nale y przyj np. maksymalnie 105 litrów zu ycia wody na osob w ci gu doby. Ponadto asesor musi udowodni, e ilo ta nie zostanie przekroczona jeszcze na poziomie projektowania. Odbywa si to na podstawie narodowej metody oblicze kalkulatora wydajno ci wody pitnej dla nowych budynków The Water Efficiency Calculator for New Dwellings, a tak e w odwo aniu do Building Regulations Part G Kolejna kategoria projektowa zawarta w Code for Sustainable Homes to rodzaj zastosowanych materia ów budowlanych i wp yw ich produkcji lub wykorzystania na rodowisko naturalne. Przyj te materia y, takie jak naturalne panele dwniane na elewacjach czy dwniana stolarka okienna przypominaj o dba o ci o rodowisko naturalne. W szczególno ci s one oceniane korzystnie, je li pochodz z lokalnych, miejscowych zasobów materia owych. Nast pna kategoria to zarz dzanie wodami powierzchniowymi oraz ryzyko powodziowe. Celem jest takie projektowanie osiedli mieszkaniowych, aby unikn lub zdukowa ilo odprowadzenia wód do publicznych kana ów ciekowych, aby unikn potencjalnych zala czy powodzi. W konsekwencji, w ramach projektowania konieczne jest przeprowadzenie Flood Risk Assessment Oszacowanie Ryzyka Powodziowego. Pi ta kategoria to ok lenie ilo- ci i jako ci odpadów powstaj cych w wyniku procesu budowlanego i rodzaju zastosowanych urz dze cyklingu odpadów, jak i zanieczyszcze w wyniku eksploatacji mieszkania oraz kompost. Szósta kategoria oceny dotyczy rodzaju zarz dzania obiektem, a w tym stwierdzenie o wype nieniu kryterium umo liwiaj cym prawid owe, mo liwie neutralne oddzia ywanie na rodowisko. Kategoria ta nale y do nieobowi zkowych. Kolejna, siódma kategoria dotyczy mo liwego wp ywu projektu na zdrowie i dob samopoczucie mieszka ców. Nale y zwróci szczególn uwag na odpowiednie na wietlanie pomieszcze, czyli poprawienie jako ci ycia w domach i mieszkaniach poprzez dob wiat o dzienne, a tak e przez dukcj zapotrzebowania na wiat o sztuczne. Obliczenia wiat a dziennego w omawianym projekcie dokonano wg Littlefair (1998). Ponadto, poprawienie

9 jako ci ycia uzyskano równie przez zastosowanie odpowiedniej izolacyjno ci d wi kowej, aby unikn przenikania niepo danych ha asów do pomieszcze. W projekcie zastosowano Robust Detail, odpowiednie rozwi zanie konstrukcyjne, któ spe nia równie wymogi Approved Document E (2003 Edition)of the Building Regulations (England and Wales). W celu poprawy jako- ci ycia niezb dne jest równie zapewnienie zewn trznej przestrzeni yciowej do u ytku prywatnego. Istotn i ostatni z wytycznych siódmej kategorii projektowej zawartej w Code for Sustainable Homes, któ nale a o spe ni na etapie projektowania to Lifetime Homes, czyli projekt musia spe ni 16 kryteriów na etapie fazy projektowej. Kryteria te maj na celu maksymalizacj u yteczno ci obiektów, zapewnienie wysokiej jako ci ycia, nie ograniczaj c innych kwestii, takich jak estetyka obiektu lub op acalno inwestycji. Projekt, spe niaj c powy sze kryteria wg Lifetime Homes, wdra a wszelkie wygody dla wi kszo ci mieszka ców i u ytkowników, w tym tak e, lub przede wszystkim dla osób niepe nosprawnych poruszaj cych si na wózkach inwalidzkich. Wybrane kryteria Lifetime Homes: Pierwsze kryterium Lifetime Homes dotyczy parkingów. Ogólny wymóg dla miejsc parkingowych na osiedlu dotyczy wymiarów, któ wynosz 2,4 m szeroko ci oraz dodatkowe 0,9 m jako pas izolacyjny, który je eli nie b dzie zapewniony od pocz tku to przynajmniej musi by udost pniony jako pas zieleni na poszerzenie parkingu w przysz o ci. Drugie kryterium, to atwy dost p z parkingu do budynku. Parking powinien by jak najbli ej i mie wyrównan nawierzchni. Je li topografia tenu uniemo liwia p aski dost p, dopuszczalny jest maksymalny spadek 1:12 w pojedynczej pochylni, je li pochylnia ma d ugo mniejsz ni 5 m lub spadek maksymalny do 1:15, je li pochylnia ma d ugo 5 10 m oraz 1:20, je li jej d ugo wynosi powy ej 10 m. Wej cie do budynku musi by równie pod wietlone, a g ówne wej cie powinno by zadaszone. Kolejne kryterium dotyczy komunalnych wej, klatek schodowych i pomieszcze : schody powinny mie jednakowej wysoko ci stopnia, tj. maksymalny 17 cm, a g boko stopnia nie powinna by mniejsza ni 25 cm; por cze wychodz ce 30 cm poza schody, a wysoko por czy 90 cm. Wewn trzne wymiary windy powinny wynosi minimum: 1,10 m x 1,40 m, a spocznik przed wind minimum 1,50 m x 1,50 m. Wymagana jest dost pno dla wózka inwalidzkiego powierzchnia o dnicy 1,50 m (ko o), lub 1,70 m x 1,40 m (elipsa) wymagania dotycz ce jadalni i salonu. Salon powinien si znajdowa na poziomie wej cia. Pokój sypialny powinien znajdowa si w budynku dwukondygnacyjnym na tym samym poziomie co wej cie. Powracaj c do kryteriów CSH, kolejne ósme kryterium zawarte w Code for Sustainable Homes, to zarz dzanie. W nim dost pny jest tzw. przewodnik po domu (home user quide), czyli wyja nienie w jaki sposób mo na efektywnie u ytkowa pod wzgl dem ochrony rodowiska. Ostatnie, dziewi te kryterium, to ogólne warunki ekologiczne oraz wp yw zamieszkania lub u ytkowania na ekosystem, na zachowanie ró norodno ci biologicznej i przyjazne dla wszystkich zagospodarowanie tenu osiedla. BIBLIOGRAFIA [1] Town and Country Planning Act, 1990 r. [2] Planning and Compulsory Purchase Act, 2004 r. [3] Planning Policy Statement 12: Local Development Frameworks, Office of the Deputy Prime Minister, 2004 [4] Permanent Committee on Geographical Names for Briti Official Use, Ordnance Survey of Gat Britain: Report of the United Kingdom of Gat Britain and Northern Iland, par. Geopolitical terminology. [5] International Organization for Standardization: ISO NEWSLETTER, par. UNITED KINGDOM [6] Department for Communities and Local Government: Code for Sustainable Homes, London, 2006 [7] Department for Communities and Local Government: Code for Sustainable Homes, Technical Guide, May 2009, Revision 2 [8] England and Wales: The Building Regulations 2000, Conservation of fuel and power, Approved Document L1A (2006 Edition) [9] England and Wales: The Building Regulations 2000, Sanitation, hot water safety and water efficiency, Approved Document G (2009 Edition) [10] England and Wales: The Building Regulations 2000, Resistance to the passage of sound, Approved Document E (2003 Edition) [11] Kopietz-Unger J., Rewitalizacja miasta Londyn Olimpiada 2012, w Rewitalizacja budynków i modernizacja obszarów zabudowanych, str.63 75, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2010 PRZYPISY 1 Dwana cie z nich znajduje si w centralnej cz ci miasta, w Londynie Wewn trznym, a dwadzie cia pozosta ych w Londynie Zewn trznym. Trzech dzielnic nie ok la si jako London borough, s nimi Westminster (status city), Kingston upon Thames oraz Chelsea, któ posiadaj status royal borough gminy królewskiej. 2 Obecnie (2010) w Polsce jest 16 województw, któ stanowi I stopie, II stopie to 379 powiatów, w tym 65 grodzkich (miasto na prawach powiatu), dalej 314 ziemskich skupiaj ce od kilku do kilkunastu s siaduj cych ze sob gmin oraz III stopie stanowi 2479 gmin, 306 miejskich gmin, któ zawieraj si w administracyjnych granicach miasta, 597 miejsko-wiejskich gmin, w sk ad których wchodzi miasto oraz kilka wsi, 1576 wiejskich gmina, która na swoim terytorium nie zawiera miasta. 3 Planning Policy Statement PPS 12 Local Special Planing Local Development Framework Deklaracja w sprawie polityki planowania Lokalne Ramy Zagospodarowania Przestrzennego. 4 Planning Policy Statement PPS 11 Planing Waste Managment Local Development Framework Deklaracja w sprawie polityki planowania Lokalne Ramy Zagospodarowania Przestrzennego. 5 Licensed Assessor Akdytowany asesor, który szacuje CSH i jest zdolny do wydawania wiadectwa charakterystyki energetycznej (Energy Performance Certificate). 6 ISO International Organization of Standarisation Mi dzynarodowa Organizacja Standaryzacji. 7 UKAS United Kingdom Accditation Service Serwis akdytacji w Wielkiej Brytanii. 8 W raporcie Sterna na temat ekonomicznych aspektów zmian klimatu jest 700-stronicowy raport wydany dla brytyjskiego rz du 30 pa dziernika 2006 r. przez ekonomist Nicholas Stern, przewodnicz cego Grantham Research Institute w sprawie Zmian Klimatu i rodowiska w London School of Economics. Raport omawia wp yw globalnego ocieplenia na gospodark wiatow. 9 CIRIA Construction Industry Research and Information Association. Baza bada i organizacja dedykowana poprawie wszystkich aspektów w budownictwie. Cz onkami s przedstawiciele wszystkich a cuchów nowoczesnego budowania rodowiska, obejmuj cych budow i in ynieri l dow i wodn, a tak e transport i infrastruktur. 33