KWARTALNIK MUZUŁMAŃSKI

Transkrypt

1 KWARTALNIK MUZUŁMAŃSKI Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej Nr 1/2006 (164) W NUMERZE: Ajatullah S.H.M. Fadlallah wywiad Tariq Ramadan - Wygnanie ku początkowi Tareq Salik Święte miasto Qum Decyzje prawne Imama Alego (a.s.)

2 Wygnanie ku początkowi Tariq Ramadan Prędzej czy później nadchodzi dzień, w którym jesteśmy skazani na powrót do początku. Nawet najbardziej odległe ścieżki prowadzą nas do środka, całkowicie w głąb, ku intymności, samotności pomiędzy naszym ja a naszym ja ku miejscu gdzie jesteśmy już tylko my i Bóg. Paulo Coelho wprowadził do swej książki Alchemik jedną z najbardziej tradycyjnych i głębokich nauk Sufizmu (Islamskiego mistycyzmu). Ruszaj, podróżuj po świecie, oglądaj, szukaj prawdy i tajemnicy życia każda droga doprowadzi cię do owego poczucia początku: światło, tajemnica, ukryte są w miejscu, z którego wyruszyłeś. Podążasz w kierunku nie końca drogi lecz jej początku; wyruszać znaczy powracać, znajdywać znaczy odkrywać na nowo. Wyruszaj!... Powrócisz. Pozorny paradoks duchowego doświadczenia to lekcja ucząca, iż ciągły wysiłek, dżihad, jaki czynimy aby oczyścić, kontrolować i wyzwolić nasze serce okazuje się być ostatecznie pogodzeniem się z najgłębszym poziomem naszego istnienia (al-fitra) tam gdzie tli się iskierka jaką Bóg pierwotnie tchnął w nasze serce, tam gdzie nasze sumienie zlewa się z naszym istnieniem i poddaje się pokojowi (salam). Pokój uznania, pokój poddania się (salam al-islam) jest, w swej głębi, wyzwoleniem. Bóg jest Tym, który stworzył śmierć i życie aby was sprawdzić i zobaczyć którzy z was zachowają się najlepiej. Śmierć, życie, doświadczenia, ciężkie przejścia, ból, samotność, jak również radość i szczęście, są jednymi z wielu lekcji na drodze do pojednania. Rany, rozstania, łzy oraz uśmiechy coś nam mówią : jeśli żyjesz w nieświadomości, dotykają cię; z Bogiem, kierują cię i prowadzą. Gdzie? Ku czemu? Ku Niemu, ku sobie, blisko Niego w tobie. Oto najpiękniejsza a zarazem najtrudniejsza lekcja Islamu: odnajdujesz Boga jedynie przez ponowne odkrycie swojej natury, a esencja twej natury jest jedyną rzeczą jaka jest w stanie wyzwolić cię z jej pozorności... Ja musi wyruszyć w podróż by odkryć inne ja : oto jest znaczenie życia. Ciężkie próby doprowadzają cię nie do twoich granic ale do twojego początku, do miejsca gdzie ma swoje korzenie potrzeba Jego. Ciężkie próby prowadzą cię wstecz, czy ci się to podoba czy nie, do tego czym jesteś, do esencji, z której On cię uformował. Wygnanie zaprowadzi cię do domu. Pewien człowiek oznajmił kiedyś Rabii al- Adawijji: Odkryłem tysiąc dowodów na istnienie Boga! a ona zamknęła rozmowę mówiąc, iż ma tylko jeden dowód i to jej wystarcza. Jaki? spytał ów człowiek. Gdybyś był sam na pustyni i wpadłbyś do studni, do kogo byś się zwrócił? On odparł: Do Boga. Oto wystarczający dla mnie dowód. Dziwna odpowiedź, prosta a nawet uproszczona, którą racjonalista bądź ateista bez wahania potraktowałby jako potwierdzenie tego w co zawsze wierzył: że Bóg został wymyślony jako schronienie dla bezbronnych, nadzieja dla pozbawionych nadziei. Z pozoru, tylko z pozoru... cierpienie i to co nieznane wydają się skłaniać człowieka do szukania schronienia i pocieszenia. Taką właśnie logikę proponuje nasz rozum kiedy patrzy na istotę ludzką z zewnętrznej strony jej natury. Tradycja Islamu mówi natomiast coś zupełnie przeciwnego: ciężkie przejścia w życiu, smutek, na przykład zetknięcie się ze śmiercią tych, których kochamy, prowadzi człowieka z powrotem do jego najbardziej naturalnego stanu, do jego najbardziej podstawowej tęsknoty. Świadomość ograniczeń prowadzi go z powrotem do potrzeby tego co jest powyżej niego, tego co go przekracza, do potrzeby sensu i znaczenia. Wzywanie Boga nie jest pocieszaniem się jest odkryciem na nowo stanu jakiego pierwotnie Bóg dla nas chciał do iskierki pokory i świadomości kruchości i delikatności. Przed twoimi oczami stoi dziecko... życie, zależność, kruchość i niewinność. Być z Bogiem znaczy wiedzieć jak utrzymać ten stan: pokorną akceptację twojej kruchości, zrozumienie twojej zależności powrót do początku. Tak naprawdę, pokusę jaka pcha nas do dumy stanowi myślenie, iż człowiek może odciąć się od swej natury i osiągnąć całkowitą niezależność aż do stopnia, w którym może zmierzyć się ze swym cierpieniem, dobrowolnie i na własną rękę. Duma jest afirmacją zewnętrznej niezależności jaką osiąga człowiek poprzez utrzymywanie u sedna swej istoty iluzji wolności. Pokora oznacza ponowne odkrycie u sedna swej istoty odwiecznej potrzeby Jego, która pozwala na życie w całkowitej zewnętrznej niezależności. Wyruszaj!... Powrócisz.

3 Święte miasto Qum Tareq Salik Qum to najmniejsza prowincja Iranu. Początkowo był to obszar należący do stanu Arak, następnie przyłączony został do Teheranu by w końcu zostać uznanym za niezależną prowincję. W roku 1947 populacja Qum nie przekraczała , jednak do czasu Rewolucji Islamskiej w roku 1979 osiągnęła liczbę Po rewolucji miasto przeżyło gwałtowny rozwój, liczba jego mieszkańców zbliżona jest dzisiaj do miliona osób, z których spora część to studenci religijni przyjeżdżający z całego świata aby studiować w tamtejszym wielkim ośrodku islamskiej edukacji pod świętym patronatem i w błogosławionej obecności Hazrat Fatimy Masumy (A) - siostry Imama al-ridy (A). W okresie poprzedzającym nadejście Islamu, Qum zamieszkany był przez Zoroastrian. Miasto zostało podbite przez muzułmanów pod wodzą Abu Musy Asz'ariego w 23 roku Hidżry i pozostało od tamtego czasu muzułmańskie. W roku 66 Hidżry, po powstaniu Mukhtara (który szukał zemsty po zamordowaniu Imama Husajna (A) w Karbali), grupa jego szyickich zwolenników z Bani Asad wyruszyła z Kufy do Qum i schroniła się w rejonie Dżamkaran. W roku 83 Hidżry, grupa Arabów należących do jemeńskiego plemienia Asz'ari osiedliła się na tych terenach i ponownie zaludniła miasto. Od samego początku swej islamskiej historii miasto Qum stało się centrum szyizmu w tamtym rejonie; pod koniec pierwszego islamskiego stulecia w mieście osiedliło się ponad sześć tysięcy szyitów, od 132 roku Hidżry ( a więc od momentu przejęcia władzy przez Abbasydów) sprzeciwiających się kalifom abbasydzkim. Kiedy w roku 200 Hidżry Imam al-rida (A) był w drodze z Medyny do Churasanu, przejeżdżał przez Qum a dom, w którym się zatrzymał został później przekształcony w madresę. Rok później, Hazrat Fatima Masuma (A) przybyła do miasta, w którym po krótkiej chorobie umarła i została pochowana. Jej grób stał się miejscem pielgrzymek szyitów a miasto Qum stało się od tej pory znane jako "Qum-e-Muqaddas" (Święte Qum). Wraz z upływem czasu, Qum stało się centrum szyickiego nauczania. Tamtejsze Islamskie Seminaria (al-hawzah al-'ilmija) stały się szczególnie popularne po Islamskiej Rewolucji w Iranie, szczególnie przy malejącej roli seminarium w irackim Nadżafie będącej wynikiem działań reżimu Saddama Husejna. Islamskie Seminaria w Qum Miasto Qum znane jest z wielu seminariów i instytutów oferujących zaawansowane studia religijne. Razem stanowią one Hawzah (pełna nazwa: al-hawzah al- 'Ilmijja), na którą składa się obecnie 200 edukacyjnych i naukowych ośrodków i organizacji. Powstanie pierwszej medresy w Qum przypisuje się rodzinie Asz'ari. Kiedy Imam al-sadiq (A) usłyszał o jej powstaniu przepowiedział miastu Qum jego przyszłą wielkość. Po śmierci Hazrat Fatimy Masumy (A), szyiccy uczeni zaczęli gromadzić się wokół jej świątyni a miasto zyskało opinię centrum wyższego nauczania religijnego. W tym okresie mieszkało tam wielu uczonych, między innymi Ahmad Ibn Ishak Asz'ari Qummi, reprezentant Imama al-askariego (A), człowiek który widział Imama al-mahdiego (A) w jego niemowlęctwie. Z rozkazu Imama al-askariego (A), Ahmad Ibn Iszak zbudował najstarszy dziś meczet w Qum, Masdżid-e Imam. Prawdopodobnie największym uczonym czwartego wieku w Qum był Szajch Abu Dżafar Muhammad Ibn Ali Babawaih Qummi, bardziej znany jako Szajch Saduq (zmarł w roku 381 Hidżry). Hawzah kontynuowała swój rozwój i w szóstym wieku Hidżry było tam już dziesięć aktywnych medres. Safawidzi, którzy rządzili Iranem od 905 do 1135 roku Hidżry patronowali Hawzah, łożyli na jej utrzymanie, budowali nowe medresy oraz wprowadzali nowe udogodnienia dla studentów. W tym właśnie okresie zbudowano Medresę Fajdija (będącą dzisiaj centrum Hawzah) a największym wtedy uczonym był Mulla Sadra Szirazi. Wielkość Hawzah nie gasła pod panowaniem Kadżarów, którzy rządzili Iranem między 1200 a 1339 rokiem Hidżry. W tym czasie Hawzah znajdowała się pod opieką takich uczonych jak Wielki Ajatollah Mirza Abu al-qasim Qummi, Wielki Ajatollah Mirza Muhammad Fajd oraz Wielki Ajatollah Szajch `Abd al- Karim Ha iri (zmarł 1335), któremu przypisuje się odnowienie Seminarium i położenie fundamentów pod jego dzisiejszą organizację. Ułożył on system i program zajęć oraz egzaminów, ustanowił stypendia dla studentów a także wprowadził jednorodne stroje dla uczonych. Pod jego opieką, Hawzah zyskała międzynarodową sławę dzięki czemu przybyło do niej 3000 nowych studentów. Niektórzy najbardziej znani

4 jego uczniowie to Wielki Ajatollah Szajch Muhammad Ali Araki, Wielki Ajatollah Sajjid Muhammad Rida Gulpajgani oraz Wielki Ajatollah Sajjid Ruhullah Chomeini. Po śmierci Wielkiego Ajatollaha Ha'iriego, zarządzanie Hawzah przeszło w ręce Wielkiego Ajatollaha Sajjida Muhammada Hudżdżata, następnie pieczę nad nią sprawowali Wielki Ajatollah Sajjid Sadr al-din oraz Wielki Ajatollah Sajjid Muhammad Taqi Chansari. Nastepnie nadeszła era wybitnego uczonego, Wielkiego Ajatollaha Sajjida Husejna Burudżerdiego (zmarł 1380 roku Hidżry), pod okiem którego Hawzah zyskała nową jakość. Wybudował on obok świątyni Hazrat Fatimy Masumy (A) wielki meczet zwany Masdżid-e A'dam. Po zwycięstwie Islamskiej Rewolucji w Iranie, znikła polityczna presja na Hawzah i uczonych religijnych w związku z czym działalność została rozszerzona. W chwili obecnej Hawzah nadzoruje Wysoka Rada Uczonych (Szura-je 'Ali-je Hawze-je 'Ilmijeh-je Qum) nominowana przez Najwyższego Przywódcę oraz Wielkich Ajatollahów (maradżi'). Studiuje tam ponad studentów z 80 krajów świata. Inne miejsca w Qum Muzeum świątyni. Jest ono dołączone do Medresy Fajdija. Można w nim oglądać stare kopie Koranu, manuskrypty a także dary jakie przez długie lata przynosili Hazrat Fatimie Masumie (A) pielgrzymi z całego świata. Masdżid-e Dżamkaran. Meczet ten zbudowany został w 293 roku Hidżry, w czasie Mniejszego Zniknięcia (al-ghajbat al-sughra) Imama Mahdiego (A) i na jego polecenie. Musalla-je Quds. Znajduje się w pobliżu Placu Safa'ijeh i jest to największy meczet przeznaczony do modlitw piątkowych. W chwili obecnej ma trzech imamów: Ajatollah Ali Meszkini, Ajatollah Ibrahim Amini oraz Ajatollah Dżawadi Amuli. Świątynie dzieci Imamów (A). Wielu członków rodziny Ahl al-bajt (A) wyemigrowało do Iranu po tym jak Imam al-rida (A) przeniósł się do Churasanu. Po śmierci Imama (A) wielu z nich osiedliło się w Qum, będącym już w owym czasie centrum szyizmu. Liczbę grobów członków rodzin Imamów (Imamzadeh) w mieście szacuje się na 400. Hadisy o Qum. Istnieje wiele tradycji przekazanych przez Imamów (A) na temat miasta Qum. Oto niektóre z nich: Imam al-sadiq (A) spytał `Affāna Basriego: أ ت د ري ل م س م ي ت ق م ق م Czy wiesz dlaczego Qum zostało nazwane Qum? Affan odpowiedział: Bóg, Prorok (S) i ty macie więcej wiedzy na co Imam (A) odrzekł: إ ن ما س م ي ت ق م لا ن أ ه ل ها ی ج ت م ع ون م ع قاي م ا ل م ح م د و ی ق وم ون م ع ه و ی س ت قيم و ن ع ل ي ه و ی ن ص ر ون ه Qum zostało tak nazwane ponieważ ludzie Qum zgromadzą się wokół Imama z Domu Proroka (S), staną pod jego sztandarem, pozostaną mu lojalni i będą jego pomocnikami. Imam al-kađim (A) powiedział: ر ج ل م ن أ ه ل ق م ی د ع و الن اس إ ل ى ال ح ق ی ج ت م ع م ع ه ق و م آ ز ب ر ال ح دید لا ت ز ل ه م ال ریاح ال ع واص ف و لای م ل ون م ن ال ح ر ب و لا ی ج ب ن ون و ع ل ى االله ی ت و آ ل ون و ال عاق ب ة ل ل م ت قين "Człowiek spośród ludu Qum wezwie ludzi do prawdy. Grupa ludzi dołączy do niego jak kawałki metalu do magnesu. Nie zachwieją nimi silne wiatry. Nie będą unikać walki i będą czuć strachu; będą ufać Allahowi a [dobry] koniec należy do bogobojnych." 1 Imam al-sadiq (A) powiedział: س ت خ ل و آ وف ة م ن ال م و م نين و ی ا ز ر ع ن ه ا ال ع ل م آ ما تا ز ر الح ي ة فى ج ح ر ها ث م ی ظ ه ر ال ع ل م ب ب ل د ة ی قال ل ها ق م و ی صير م ع د نا ل ل ع ل م و الف ض ل ح ت ى لا ی ب قى ف ى الا ر ض م س ت ض ع ف فى الد ین ح ت ى ال م خ درات في ال ح جال و ذل ك ع ن د ق ر ب ظ ه ور قاي م نا "Niedługo Kufa opróżni się z wiernych a wiedza wyjdzie z Kufy jak wąż ze swego gniazda. Wtedy wiedza pojawi się w mieście zwanym Qum, stanie się ono ośrodkiem wiedzy i cnoty. Nikt, nawet kobiety pozostające w domach, nie będzie nieświadomy religii Boga. Będzie to blisko czasu ponownego pojawienia się naszego Qa'ima [Imama Mahdiego]." 2 Fotografie: 1. Świątynia Hazrat Fatimy Masumy (A), 2. Meczet Dżamkaran. 1 Bihar al-anwar, tom 60, str.. 216; Tarikh-e Qadim-e Qum, str Bihar al-anwar, tom 60, str. 213; Tarikh-e Qadim-e Qum, str. 95.

5 Kilka przykładów decyzji prawnych podjętych przez Przywódcę Wiernych, Imama Alego (a). Źródło: Szajch al-mufid, Kitab al-irszad W czasie kalifatu Abu Bakra, pewien człowiek upił się winem, Abu Bakr chciał więc wymierzyć mu przepisaną karę. Człowiek ten jednak odwołał się od niej, twierdząc, iż pił wino nie będąc świadomym, że jest ono zakazane ponieważ mieszkał wśród osób uważających je za dozwolone i aż do tego czasu nigdy nie słyszał że alkohol został zabroniony. Abu Bakr nie mógł wydać werdyktu w tej sprawie więc doradzono mu aby zasięgnął opinii Imama Alego, który doradził aby dwóch muzułmanów wypytało Emigrantów i Ansarów czy którykolwiek z nich wyrecytował temu człowiekowi wers Koranu zabraniający picia alkoholu lub przekazał jakiś hadis w tym temacie. Jeśli znalazłyby się dwie osoby zaświadczające, iż przekazały to temu człowiekowi, powininen on ponieść karę. Jeśli nie, powinien zostać puszczony wolno. Abu Bakr zastosował się do tego zalecenia, świadków nie znaleziono, oskarżonemu nakazano skruchę i puszczono go wolno. W czasie kalifatu Umara, pewien człowiek uwiódł psychicznie chorą kobietę. Po dostarczeniu mu dowodów, Umar rozkazał wychłostać ją zgodnie z przepisaną karą. Kiedy prowadzono ją obok Przywódcy Wiernych, ten spytał o powód. Po otrzymaniu odpowiedzi nakazał ludziom zabrać ją z powrotem do Umara i spytać go "Czyżbyś nie wiedział, iż jest to kobieta psychicznie chora a Wysłannik Allaha powiedział, że chorzy psychicznie wyłączeni są z kary? Nie ma ona kontroli nad swym rozumem i duszą." Zabrano ją do Umara a kiedy ten usłyszał co powiedział Imam Ali, wycofał swoją karę. Świadkowie widzieli kobietę uprawiającą seks z mężczyzną, który nie był jej mężem. Umar nakazał jej ukamienowanie ponieważ była ona zamężna. Ona oświadczyła: "Boże, Ty wiesz że jestem niewinna". Kiedy dotarło to do Imama Alego, poprosił aby jeszcze raz ją przyprowadzić. Powiedziała ona, iż wyruszyła z wielbłądami po wodę ale zanim dotarła na miejsce skończył się jej zapas wody jaki miała a jej wielbłądy nie miały już mleka. Kiedy była juz bardzo słaba, pewien mężczyzna którego wielbłądy miały mleko odmówił jej napojenia dopóki mu się nie odda. Kobieta z początku odmówiła ale kiedy była już niemal umierająca, mężczyzna odbył z nią stosunek wbrew jej woli. Imam Ali kazał puścić ja wolno powołując się na wers Koranu, według którego żaden czyn nie jest grzechem jeśli ktoś został do niego zmuszony. Umar wypuścił kobietę. W czasie kalifatu Imama Alego, poskarżył się mu młody człowiek, którego ojciec wyruszył w podróż z pewnymi ludźmi mając przy sobie sporą ilość pieniędzy, jednak z niej nie wrócił. Młody człowiek podejrzewał, że ludzie ci zabili jego ojca dla pieniędzy. Oni jednak twierdzili, że jego ojciec umarł śmiercią naturalną a o żadnych pieniądzach nie słyszeli. Imam Ali nakazał natychmiast rozdzielić czterech podejrzanych mężczyzn w różnych częściach meczetu aby przesłuchać ich oddzielnie i znaleźć sprzeczności w ich zeznaniach. Zadawał im szczegółowe pytania dotyczące okoliczności śmierci i pogrzebu a jego sekretarz wszystko zapisywał. Kiedy zebrano już zeznania trzech z mężczyzn były one bardzo rozbieżne o czym Imam poinformował czwartego z mężczyzn. Ten, widząc, iż nie jest w stanie oszukać Imama, przyznał że wszyscy razem zabili owego człowieka, zabrali jego pieniądze oraz wskazał miejsce w którym je ukryli. Pieniądze zostały zwrócone synowi zamordowanego i został on zapytany przez Imama co chciałby aby uczyniono z mordercami jego ojca. Ten odpowiedział, iż chce aby oszczędzono im w tym życiu a osądu dokonał Bóg. Imam Ali powstrzymał się więc od wymierzenia przepisanej kary śmierci, wtrącił jednak morderców do więzienia. Pewna kobieta pożądała pewnego młodego mężczyznę, usiłowała go uwieść, ten jednak oparł się jej. Aby się zemścić, wylała białko jajka na swoją suknię i poszła do Imama Alego aby oskarżyć młodego człowieka o gwałt. Pokazała mu suknię, twierdząc, iż plama na niej to nasienie sprawcy. Kiedy przyprowadzono podejrzanego, zaczął płakać i przysięgać, że jest niewinny. Imam nakazał zagotowanie wody i wrzucenie do niej sukni. Po wyjęciu sukni zebrano z niej resztki jajka a Imam kazał dwóm muzułmanom spróbować je i wypluć. Kiedy stwierdzili, iż było to jajko, Imam wypuścił młodego człowieka a kobietę skazał na chłostę za składanie fałszywych oskarżeń.

6 O papieskich przemyśleniach Ajatullah Sayyid Muhammad Hussain Fadlallah Wstęp W dobie aroganckich ataków wymierzonych w świat arabski i muzułmański, zarówno na polu militarnym jak i intelektualnym, Islam poddawany jest kampaniom wypaczeń mającym na celu przedstawienie go jako religii o słabej doktrynie (co częściowo jest wynikiem wymierzonych w niewinnych ludzi aktów przemocy jakich dopuszczają się pewne grupy, których większość muzułmanów nie popiera), Papież Benedykt XVI wygłosił wykład, w którym przypisuje Islamowi rzeczy ukazujące jego brak wiedzy w tym temacie, podejmując różne kwestie, z których najważniejszą jest rola rozumu. Zasugerował on, iż Islam niezgodny jest z rozumem uznając wiarę muzułmanów w wolę Boga jako nie dającą pogodzić się z rozumem; podkreślając jednocześnie jak istotna jest relacja Chrześcijaństwa z rozumem (mówiąc o roli filozofii greckiej w tej kwestii), stwierdzając "W istocie chodzi tu o spotkanie wiary i rozumu, prawdziwego oświecenia i religii". Jest to stanowisko całkowicie odmienne od tych, którzy akceptują krzewienie religii mieczem, o co oskarża Papież Islam. Zacytował także Manuela II Palaeologusa, czternastowiecznego władcę bizantyjskiego, który w rozmowie z pewnym Persem powiedział, iż Prorok Muhammad przyniósł "tylko to, co złe i nieludzkie, jak choćby to, że nakazał szerzyć mieczem wiarę, którą głosił". W swym wykładzie, Papież użył terminów "dżihad" oraz "święta wojna", stwierdzając, iż "przemoc pozostaje w sprzeczności z istotą Boga i istotą duszy". Ogłosiliśmy już nasze potępienie papieskich słów, nie dlatego, iż jego przemyślenia odzwierciedlają punkt widzenia na jaki należy reagować krytycyzmem i dialogiem, ale ponieważ natura jego przemówienia stanowiła atak na Islam i Proroka przy użyciu bezpodstawnych oskarżeń oraz bez rozważenia wypowiadanych słów jakiego z pewnością oczekiwalibyśmy od religijnej osoby o takiej pozycji jak Papież. Teraz chcielibyśmy bardziej naświetlić nasze stanowisko odnośnie poruszonych przez niego kwestii w celu wyjaśnienia oraz podkreślenia wagi intelektualnego podejścia do dialogu, szczególnie w świetle szeregu kampanii przeciw Islamowi jako religii oraz jako rzeczywistości. 1. Islam i rozum Relacja rozumu i Islamu jest bardzo głęboka, ponieważ Islam opiera na rozumie wiarę, wszystkie koncepcje oraz prawa, czyniąc z rozumu dowód, jakiego używa Allah pociągając swych wyznawców do odpowiedzialności oraz środek za pomocą którego człowiek posłuszny jest swemu Bogu i jego prawom. Jeśli dokładnie przyjrzymy się Świętemu Koranowi, ujrzymy niezliczoną ilość wersów podkreślających istotę rozumu, wzywających ludzi do rozważania wszystkiego oraz rozumnego działania. Koran uważa fakt, iż niektórzy ludzie żyją w ignorancji za rezultat braku rozumu i wiedzy. Kwestia ta nie wymaga nawet żadnych dogłębnych studiów, jest to oczywiste dla każdego, kto kiedykolwiek choć przejrzał koraniczne wersety lub też tradycje z życia Proroka. Co więcej, krytyczne podejście Islamu oparte jest na poglądzie, według którego pismo religijne nie może być niezgodne z rozumem; jeśli więc któryś z jego fragmentów wydaje się być pozornie niezgodny z rozumem, wynika to z błędnej interpretacji. W takim właśnie świetle wzywamy Papieża do przeczytania pewnych wersów koranicznych podkreślających, iż w intelektualnych debatach muzułmanów z innymi ludźmi kluczową rolę odgrywają przedstawiane dowody. Według koranicznej koncepcji, ludzie mają prawo się z nami nie zgadzać, powinni jednak przedstawić dowody potwierdzające ich stanowisko aby skonfrontować je z naszymi dowodami, tak aby o słuszności jednej lub drugiej strony decydował rozum i logika a nie niczym nie poparte poglądy bądź też wybujała wyobraźnia czy cokolwiek innego. Dlatego właśnie w Koranie czytamy: Oni powiadają: Nikt nie wejdzie do Raju prócz Żydów i Chrześcijan". Są to ich próżne życzenia. Powiedz: Przytoczcie wasz dowód, jeśliście prawdomówni. (2:111)

7 Innymi słowy, na jakiej podstawie Żydzi bądź Chrześcijanie twierdzą, iż Raj zarezerwowany jest tylko dla nich? Jakie są ich dowody? Jaką mają gwarancję prawdziwości tychże twierdzeń? Następnie Koran przytacza przykład politeistów: Czy oni wzięli sobie innych bogów poza Nim? Powiedz: Dostarczcie wasze dowody (na istnienie waszych "bogów" oprócz Boga Jedynego). To jest napomnienie dla tych, którzy są ze mną (Koran) i napomnienie dla tych, którzy byli przede mną" (Tora i Ewangelia). Ale większość z nich nie zna prawdy i dlatego odwracają się. (21:24) Następnie, zamiast przedstawiać Jedność Boga jako niewymagający dowodu fakt, Koran mówi: Czy oni wzięli sobie bogów z ziemi, którzy mogliby dać życie martwym? Gdyby poza Bogiem byli w niebiosach i na ziemi inni bogowie, wtedy z pewnością niebiosa i ziemia popadłyby w ruinę. (21:22) A więc, gdyby istniało wielu bogów i każdy z nich działałby według swojego planu, który mógłby być sprzeczny z planami innych bogów, wtedy z owej różnorodności woli wynikałyby destrukcyjne w skutkach konflikty. Bóg mówi w Koranie: O ludzie, borhan (wyraźny dowód) został wam zesłany od Pana waszego. (4:174) Mówi również: Kto daje początek stworzeniu, a potem je ponawia? Kto daje wam zaopatrzenie z nieba i z ziemi? Czyżby jakiś inny bóg oprócz Boga? Powiedz: Przedstawcie swój dowód, jeśliście prawdomówni. (27:64) Następnie: A ten, kto zwraca się do innego boga obok Allaha, nie mając na jego istnienie żadnego dowodu, ten będzie musiał zdać rachunek u swego Pana. (23:117) Podkreśla także, iż ktokolwiek wdaje się w dysputy musi mieć ku temu obiektywne podstawy: Spieracie się o to, o czym macie trochę wiedzy, ale dlaczego spieracie się o to, o czym nie macie wiedzy żadnej? (3:66) Bóg najwyższy mówi nam w Koranie, że nawet Sąd Ostateczny oparty będzie na przedstawieniu niezbitych i decydujących dowodów dotyczących ludzi: I z każdego ludu weźmiemy świadka i powiemy: Pokażcie swój dowód. Wtedy dowiedzą się, że prawda należy wyłącznie do Boga. Wtedy to co sobie tylko wymyślali zawiedzie ich. (28:75) Abraham (pokój z nim) powiedział do swego ludu, który wdał się z nim w dysputę: Czy chcecie spierać się ze mną odnośnie Boga, skoro on wprowadził mnie na drogę właściwą? Ja nie boję się tego, co wy Jemu dodajecie jako współtowarzyszy, jeśli czegoś innego zechce mój Pan (nic nie może się stać). Mój Pan obejmuje wiedzą każdą rzecz. Czyż wy się nie zastanowicie? Jakże miałbym bać się tego, co wy Jemu dodajecie jako współtowarzyszy skoro wy nie boicie się dodawać Bogu za współtowarzyszy tego, czemu On nie zesłał żadnej władzy nad wami?" (6:80) W innym kontekście, przedstawiając logikę prowadzącą do wiary w Jego jedność, Bóg mówi: Bóg nie wziął Sobie żadnego syna i nie było obok Niego żadnego boga. Bo wówczas każdy bóg zabrałby to, co stworzył. (23:91) Oznacza to, że gdyby istniało dwóch bogów, każdy z nich miałby swoje własne stworzenia, co prowadziłoby do chaosu. Podsumowując, Święty Koran bardzo podkreśla istotę dowodów oraz obiektywności w dialogach dotyczących każdej kwestii. Na tej podstawie mówimy Chrześcijanom, Żydom czy też wszystkim tym, którzy pozostają poza obrębem jakiejkolwiek religii: Przynieście więc wasz dowód, jeśliście prawdomówni! (27:64) Niech więc podstawą dialogu między nami będzie rozum i dowody. Oprócz otwartego odrzucenia związku Islamu z rozumem, Papież usiłuje pokazać, iż Chrześcijaństwo różni się w tej kwestii od Islamu będąc wręcz religią rozumu, co wydaje się nam dziwne zważywszy na fakt, iż tradycyjnym chrześcijańskim argumentem broniącym pewnych doktryn religijnych, takich jak koncepcja "Trójcy Świętej", jest twierdzenie, iż kwestie te wymykają się racjonalnemu rozumieniu, ponieważ wiara stoi ponad rozumem. W przeciwieństwie do takiego podejścia, Islam czyni z rozumu kryterium tego, w co powinniśmy wierzyć i jak powinniśmy czcić Boga, wymagając od nas abyśmy nawet do tych aspektów naszej religii, w których oczekuje się od nas całkowitego posłuszeństwa i poddania, doszli za pomocą rozumowania.

8 2. Związek między wolą Boga a mądrością Wola Boga zgodna jest z rozumem. Islam podkreśla, iż Bóg posiada nieograniczoną mądrość i nie dokonuje niczego, co nie byłoby mądre. Sam Bóg poprzez stworzony wszechświat pokazuje rolę harmonijnego systemu opartego na mądrych i zrównoważonych prawach prowadzących człowieka ku jego dobru. Bóg mówi w Koranie: Zaprawdę, stworzyliśmy każdą rzecz według właściwej miary. (54:49) Ustanowił prawa i normy zarządzające zarówno wszechświatem jak i ludzkim życiem. Czytamy: Nie znajdziesz zmiany w zwyczajach Boga. (33:62) Każdy kto zna dobrze Islam wie, że według szkoły mutazylickiej i szyickiej dobro i zło definiujemy przy użyciu rozumu. Podejście takie opiera się na przekonaniu, iż wszystkie czyny Boga muszą być dobre; nie może On dokonać niczego złego. Również trzecia, opozycyjna szkoła aszarycka udowadnia istnienie Boga oraz Boskiego Objawienia za pomocą rozumu i chociaż nie wierzą oni w ideę absolutnego dobra i zła, nie twierdzą jednak, że Bóg dokonuje złych czynów, nie widzą w tym natomiast roli rozumu. 3. Islam i Dżihad Jeśli chodzi o pogląd Papieża, iż dżihad polega na nawracaniu siłą na Islam, pokazuje to jasno, iż nie przestudiował on pojęcia ani filozofii dżihadu. Bóg mówi w Koranie: Zwalczajcie na drodze Boga tych, którzy was zwalczają, lecz nie bądźcie agresorami. Zaprawdę; Bóg nie miłuje agresorów! (2:190) Widać więc wyraźnie, iż chodzi o walkę obronną. Mówi również: Dlaczego nie walczycie na drodze Boga, jak i za uciskanych mężczyzn, kobiety i dzieci, którzy mówią: Panie nasz! Wyprowadź nas z tego miasta, którego mieszkańcy są ciemiężcami"? (4:75) W powyższym wersie również nie chodzi o atakowanie niewinnych, lecz o walkę w obronie praw ludzi uciskanych, którzy nie są w stanie obronić się sami. Dżihad może mieć również charakter prewencyjny, w sytuacji kiedy staje się oczywiste, iż ktoś stanowi bezpośrednie zagrożenie dla muzułmanów. Czytamy: A jeśli naprawdę obawiasz się zdrady ze strony pewnych ludzi, to tak samo odrzuć ich przymierze. Zaprawdę, Bóg nie kocha zdrajców! (8:58) Dozwolona jest także walka przeciwko tym, którzy zabraniają ludziom praktykować Islam: I zwalczajcie ich, aż ustanie prześladowanie i religia będzie należeć do Boga. (2:193) Dżihad według Islamu jest więc całkowicie zrozumiałą walką z wrogiem i zagrożeniami jakie wróg stanowi i nie ma nic wspólnego z bezpodstawnym atakowaniem niewierzących. Usprawiedliwieniem dla toczenia wojny nie są różnice religijne, ale ucisk i niesprawiedliwość. Tyczy się to zarówno różnic pomiędzy samymi muzułmanami, jak i między nimi a wyznawcami innych religii. O pierwszej sytuacji Koran mówi: Jeśli dwie grupy spośród wiernych zwalczają się, to ustanówcie między nimi pokój. A jeśli jedna z nich będzie nadal występować przeciw drugiej, to zwalczajcie tę, która się buntuje, aż zwróci się ku rozkazowi Boga. A jeśli się podda, to ustanówcie między nimi pokój według sprawiedliwości i postępujcie bezstronnie! Zaprawdę, Bóg miłuje ludzi, którzy postępują według słuszności. (49:9) W kontekście stosunków z niemuzułmanami czytamy w Koranie: Bóg nie zabrania wam, abyście byli dobrzy i sprawiedliwi względem tych, którzy was nie zwalczali z powodu religii ani nie wypędzali was z waszych domostw. Zaprawdę, Bóg miłuje ludzi sprawiedliwych! Bóg zabrania wam tylko, abyście sobie brali za przyjaciół tych, którzy was zwalczali z powodu religii i którzy was wypędzali z waszych domostw, i którzy pomagali przy wypędzaniu was. Ci, którzy ich biorą za przyjaciół, są ludźmi niesprawiedliwymi. (60:8-9) Koran wyraża się bardzo jasno w kwestii nawracania siłą: Nie ma przymusu w religii! (2:256) Walka nigdy nie miała być więc sposobem na nawracanie ludzi. Islam jest religią, którą należy przyjąć w oparciu o wewnętrzne przekonanie, które z pewnością nie jest budowane pod presją użycia siły. Dość ciekawym faktem jest, iż według Papieża powyższy wers objawiony został w okresie mekkańskim, kiedy Islam nie był jeszcze wystarczająco silny. Dowodzi to jego braku rozeznania w chronologii objawienia Koranu, wers ten bowiem pochodzi z okresu kiedy Prorok (saws) miał już silną pozycję w Medynie. Ciekawe jest też posługiwanie się dość ogólnymi wersetami z Koranu przy jednoczesnej świadomości, iż według biblijnych ksiąg Starego Testamentu, Bóg rzekomo nakazuje swemu ludowi unicestwianie całych plemion, jak chociażby w następującym wersie: Idź więc teraz i pobij Amaleka (plemię amalekitów) i wytęp jako obłożonego klątwą jego i wszystko co do niego należy; nie lituj się nad nim ale wytrać mężczyznę

9 i kobietę, dziecię i niemowlę, wołu i owcę, wielbłąda i osła. 1 Sam 15,1-3 Zastanawiająca jest dla nas jeszcze jedna rzecz. Jeśli celem Papieża była krytyka idei "świętej" wojny na tle religijnym, dlaczego szukając przykładu sięgać musiał do innych tradycji religijnych, jeśli jego własna tradycja dostarcza doskonałych przykładów, jak choćby krucjaty, które nazywane były "świętymi" i prowadzone były przez Papieży czy też zmuszenie muzułmańskiej ludności Andaluzji (w dzisiejszej Hiszpanii) do przyjęcia chrześcijaństwa? Czy nie jest też prawdą, iż pierwszy cesarz chrześcijański, Konstantyn, kazał umieścić na tarczach żołnierzy krzyż aby "uświęcić" ich walkę? Krótko mówiąc, wykład, który w mniemaniu Papieża miał stanowić wstęp do dialogu pomiędzy religiami został oparty na nienaukowych przesłankach oraz niewiedzy w kwestii nauk Islamu; podczas gdy do dialogu konieczny jest język obiektywny, naukowy i bezstronny a nie ubliżający. Z tego właśnie powodu obserwowaliśmy wiele protestów w świecie muzułmańskim a nawet wśród intelektualistów niemuzułmańskich, którym bliska jest idea dialogu między religiami i cywilizacjami. Kończąc nasz wywód chcemy podkreślić, iż naszym celem nie jest atakowanie Papieża osobiście ani też wyrządzanie szkody stosunkom chrześcijańsko-muzułmańskim, do których polepszenia w dalszym ciągu nawołujemy. 4. Cytowanie dialogu Cesarza Jeśli powyższe przykłady z tradycji chrześcijańskiej wydają się być zbyt odległe historycznie a przytaczanie ich dzisiaj nieodpowiednie, dlaczego Papież w swym przemówieniu przypomina poglądy z zamierzchłych czasów cytując bizantyjskiego cesarza? Późniejszym argumentem było, iż Papież osobiście nie zgadzał się ze słowami, które zacytował; jeśli przyjrzymy się jednak dokładnie kontekstowi, widzimy, iż nie jest to do końca prawda, ponieważ słowa te stanowią ilustrację ogólnego poglądu Papieża na temat relacji Islamu i przemocy wyrażanego w przemówieniu. Jakiż więc cel miał ów cytat jeśli Papież się z nim nie zgadza? Nie wspominając już o fakcie, iż jeśli ktoś cytuje w publicznym przemówieniu o charakterze akademickim opinię sprzeczną ze swoimi poglądami, nie omieszka raczej wspomnieć od razu, iż owej opinii nie podziela. م ن آن ت م ولاه فعل ي م ولاه

10 Ajatollah Sayyed Muhammad Hussein Fadlallah wywiad 1. Czy mógłby pan opisać co czuje pan kiedy powstaje jeden z pańskich wierszy? Czuję napięcie i niepokój podobny prawdopodobnie do stanu rodzenia, kiedy jednak mój wiersz dobija bezpiecznie do brzegu, uspokajam się i czuję się bezpiecznie; podobnie jak ktoś, kto wychodzi na wolność po latach więzienia. 2. Mówi się, że religia negatywnie wpłynęła na arabską poezję. Co by pan o tym powiedział? Absolutnie się z tym nie zgadzam. Wręcz przeciwnie, Koran wzbogacił obszary poezji. Przyglądając się artystycznej wartości Koranu, jasno widzimy, iż jest on poezją. Każdy kto zagłębi się w Surę Mariam zauważy bardzo bogaty rodzaj poezji i pomimo że jest ona nierytmiczna, posiada swoistą melodykę. Nawet przyglądając się poezji z wczesnego okresu Islamu kiedy to ruch kulturalny był bardzo ograniczony z tego powodu, że muzułmanie zajęci byli wojnami oraz ustanawianiem nowego islamskiego państwa, odnajdujemy wielu arabskich poetów, którzy w swej twórczości uczynili z Koranu źródło odniesienia. 3. Jaka jest więc relacja pomiędzy poezją a religią? Religia, która oddana jest Bogu, prawości, sprawiedliwości i duchowości jest źródłem inspiracji dla poezji; kiedy jednak obracamy religię w zbiór rytuałów, zwyczajów i tradycji, staje się ona powodem stagnacji nie tylko dla poezji ale również dla człowieka. 4. Czy sądzi pan, że poezja powinna służyć życiu czy też pozostać czystą sztuką jak chcą niektórzy? Sztuka jest odbiciem życia, świadomości człowieka oraz jego poczucia wolności, piękna i sprawiedliwości. Co więcej, jest środkiem wyrażania życia we wszystkich jego aspektach. To właśnie powoduje, że sztuka wyraża uczucia ludzi szczególnie w ciężkich dla nich czasach. W sztuce liczy się to, że powinna ona odbijać życie zarówno artystycznie jak i kreatywnie. Kiedy artysta doświadcza nieszczęścia, goryczy, agonii i bólu, nie byłby naprawdę artystą gdyby nie miało to na niego wpływu. 5. Na jakim polu odnajduje się pan najbardziej jako człowiek: w poezji, polityce czy religii? Poezja, polityka, religia, przyjemność - to wszystko tworzy życie, człowiek może więc odnaleźć się we wszystkim w co wierzy i co czuje. Religia jest sposobem na zbliżenie się do Boga i na rozwinięcie naszego życia. Poprzez poezję wyrażamy twórcze wizje, subtelne uczucia i głębokie doświadczenia - w tym sensie religia i poezja są ze sobą powiązane. Odnajduję się w poezji wtedy, kiedy doświadczam emocjonalnego i psychicznego odprężenia; w religii czuję się duchowo bliżej Boga; w polityce znajduję satysfakcję w zwracaniu uwagi ludzi na sytuację w jakiej żyją, prowadząc do polepszenia ich standardu życia. W poszukiwaniu przyjemności człowiek stara się unikać zbytniej powagi w życiu przez rozrywkę, która łagodzi tę presję. Taka jest sytuacja człowieka. 6. Czy kiedykolwiek myślał pan o doświadczaniu takiej sytuacji niezależnie od pańskiego stanowiska? Przeżywanie takiej sytuacji jest dla człowieka naturalne, ponieważ w każdym młodym człowieku jest dziecko a w człowieku starszym mieszka zarówno dziecko jak i młodzieniec. 7. Jaką rolę odgrywa w tym czas? Czas uszlachetnia etapy życia człowieka, lecz ich nie kasuje. 8. Czy w pańskich wierszach jest miejsce na miłość? Miłość zajmuje sporo miejsca w mojej poezji, prawdopodobnie najpiękniejsze wiersze jakie napisałem traktują o niej. 9. Czy były w pana życiu jakieś miłosne związki? Był to prawdziwy związek, nie taki jak dzisiejsze związki, randki, itd. 10. Czy pańskie małżeństwo było owocem miłości czy było tradycyjne? Było tradycyjne... Czasem ograniczenia, jakich doświadcza człowiek w swej społeczności czynią go

11 niezdolnym do spełnienia swego marzenia tak jak mógłby tego pragnąć. 11. Czy popiera pan poligamię? Poligamia ma zarówno swą ciemną jak i jasną stronę. Jeśli chodzi o ciemną stronę, poligamia wywiera negatywny wpływ psychologiczny zarówno na żonę jak i na dzieci. Z drugiej jednak strony, pomaga ona zredukować bezprawne związki do możliwego minimum. Jest ona też pewnym rozwiązaniem dla chcącego posiadać dzieci męża w przypadku bezpłodności kobiety. Trzeba też pamiętać, że z poligamią mamy najczęściej do czynienia w społeczeństwach, w których liczba kobiet przewyższa liczbę mężczyzn. W tym sensie wielożeństwo jest rozwiązaniem mającym na celu zmniejszenie liczby starych panien w takim społeczeństwie. 12. Czy pan ma więcej niż jedną żonę? Nie, mam jedną żonę. 13. Jak odbiera pan śpiewanie? Śpiew, który pobudza instynkty i nakłania do rozwiązłości nie jest zalecany w Islamie, w przeciwieństwie do muzyki klasycznej poruszającej duszę, wyzwalającej wyciszenie, radość, wewnętrzny spokój, idealizm oraz inspirację. 14. A co z grą aktorską? Jest ona artystycznym środkiem wyrazu wobec którego islamskie zalecenia zależą od natury scenariusza. 15. Czy muzułmanki mogą pływać, używać perfum i malować się? go za zakazany, ponieważ nie tylko szkodzi organizmowi, ale także całemu społeczeństwu. 17. Jak postrzega pan flirtowanie, miłość, małżeństwo? Jeżeli ich celem nie jest rozwiązłość, uważane są one za wartościowe. Miłość jest wielką ludzką pasją, która musi być mądrze wyrażana; małżeństwo z kolei jest naturalnym związkiem, którego celem jest integracja. Jest to unia, którą dzielą ze sobą mąż i żona we wspólnocie ludzkości. 18. A co powiedziałby pan o miłości, która przeradza się w kult? Wielu poetów mówi o kulcie w miłości. Jest to psychologiczny stan, w którym miłość przeradza się w tak przytłaczającą pasję, że zmienia się w oddawanie czci. Stan taki nie jest zastrzeżony wyłącznie dla kochanków, zdarza się również w przypadku wielkich ludzi, przywódców czy bohaterów, którzy w oczach ludzi urastają czasem do rangi świętości. Koran mówi: "Wśród ludzi są tacy, którzy sobie biorą poza Allahem Jemu równych, miłując ich tak jak się miłuje Allaha. Ale ci, którzy wierzą są gorliwsi w miłości do Allaha." (Al Baqarah:165) Prawdziwi wierzący czczą tylko Boga i kochają innych w wyniku swej miłości do Niego. Nasza miłość do Boga musi mieć odbicie w naszych stosunkach z ludźmi. 19. Co chciałby pan powiedzieć na zakończenie tego wywiadu? Myślę, że nikt nie powinien wstydzić się przyznać do swoich błędów. Każdy powinien ciężko pracować aby zmienić swą słabość w siłę. Mamy już dość osobistej, społecznej i politycznej hipokryzji. Mogą pływać ale nie wspólnie z mężczyznami. Co do perfum, są one wręcz zalecane gdyż są źródłem psychicznego i duchowego relaksu. Stosowanie makijażu zależy od kontekstu; malując się kobiety powinny uważać by nie pobudzało to seksualnych żądz mężczyzn. 16. Palenie? Byłem niegdyś palaczem, rzuciłem jednak ten nałóg w pierwszym dniu miesiąca Moharam 45 lat temu w Iraku. Nie ma żadnych rozsądnych motywów skłaniających ludzi do palenia i uzależnienia się od papierosów. Jest to nic więcej niż nałóg, więc uznaję

12 Wydawca: Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej w Bydgoszczy Redaktor naczelny: Rafał Ahmed Berger info@al-islam.org.pl W celu uzyskania dalszych informacji o Islamie, odwiedź stronę internetową: