Materiały dodatkowe z botaniki

Transkrypt

1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Materiały dodatkowe z botaniki Dr n. biol. Henryk Różański Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej

2 Mikroskop

3 Odczynniki do badań mikroskopowych 1. 5% roztwór wodorotlenku sodu lub potasu; badanie skrawków roślinnych bogatych w 1,8-dwuhydroksyantrachinony reakcja Bornträgera; czerwone zabarwienie. 2. Roztwór wodziany chloralu. Do 80,0 g wodzianu dodać 20 ml wody i lekko ogrzewać do chwili rozpuszczenia. Prześwietlacz. Preparat ogrzać krótko przed obserwacją.

4 Odczynniki do badań mikroskopowych 3. Roztwór chlorku żelazowego. 10 g chlorku żelaza rozpuścić w 100 ml wody. Przed użyciem 1 ml rozcieńczyć 9 ml wody. Dla stwierdzenia obecności grup fenolowych (garbniki, flawonoidy) niebieskie lub granatowe zabarwienie, czasem zielone. 4. Glicerol z żelatyną. 10 g sproszkowanej żelatyny zalać 60 ml wody. Po dwóch godzinach dodać 70 ml glicerolu, w którym uprzednio rozpuszczono 1,5 g fenolu. Mieszaninę ogrzewać na łaźni do jednolitego roztworu. Do utrwalania i zatapiania preparatów między szkiełkami.

5 Odczynniki do badań mikroskopowych 5. Roztwór floroglucyny w kwasie solnym. Roztwór 1: 0,1 g floroglucyny rozpuścić w 10 ml 96% etanolu. Roztwór 2: 25% kwas solny lub 70% kwas nadchlorowy. Do wykrywania ligniny i innych pochodnych hydroksyfenylopropanu. Najpierw preparat zwilżyć odcz. I, potem po 3 minutach dodać roztwór kwasu (odczynnik 2). Zdrewniałe ściany komórkowe barwią się karminowoczerwono. Preparat uprzednio wytrawić etanolem.

6 Odczynniki do badań mikroskopowych Jod z gliceryną. 0,3 g jodu i 1 g jodku potasu rozpuścić w małej ilości wody, dodać 10 ml roztworu glicerol-woda 1:1. Do wykrywania saponin (żółte bryłki lub grudki). Roztwór chlorku cynkowego z jodem. 40 g chlorku cynku rozpuścić w roztworze zawierającym 13 g jodku potasu i 1 g jodu w 21 ml wody. Dla wykrycia celulozy niebieskie zabarwienie.

7 Odczynniki do badań mikroskopowych Roztwór jodu. Wybarwianie skrobi, glikogenu. Białka, lipidy, celuloza barwią się na żółtobrunatno. Skrobia niebieska-granatowa. Czerwień rutenowa. 80 mg chlorku czteroaminohydroksyrutenowego rozpuścić w 100 ml roztworu octanu ołowiu lub w wodzie zawierającej kilka kropli amoniaku. Błony komórkowe zawierające pektyny, śluzy kwaśne, glikogen barwią się na czerwono.

8 Robert Hooke

9 Robert Brown ( ) odkrył jadro komórkowe w 1831 r r., ruchy Browna

10 Hugo von Mohl r. odkrycie protoplazmy

11 Karl Wilhelm von Nägeli Ugruntował teorię micelarną budowy ściany komórkowej; badania podziału komórek i procesu zapylenia.

12 Camilo Golgi r. opisał diktiosomy = aparat Golgiego

13 Cellula Protoplazma zawartość komórki, otoczona plazmolemmą, zawiera jadro i cytoplazmę wraz z organellami. Protoplast obejmuje protoplazmę i martwe substancje ergastyczne, sok komórkowy. Błony: tonoplast, plazmolemma Hialoplazma = matrix cytoplazmatyczne

14 Plants cell

15 Plazmodesmy Połączenia komórek za pomocą cienkich pasemek cytoplazmy otoczonych plazmolemmą

16 Plasmolyse - plazmoliza Broda B r.

17 Plastydy Leukoplasty Chromoplasty Chloroplasty Proplastydy

18 Chloroplasty Średnica um Białkowa stroma Zielone kuliste grana Podwójna błona (plastydolemma) Woreczkowate utwory zamknięte bonami tylakoidy ustawione w stosy tworzą grana Nici plazmatyczne wewnętrzne plastodesmy Chlorofil jest w granach

19 Chromoplasty Powstają z proplastydów, leukoplastów lub chloroplastów Zawierają karoteny C40H56 nienasycone węglowodory, pomarańczowe, nierozpuszczalne w wodzie, np. karoten. Zawierają ksantofile C40H56O2 produkty utlenienia karotenoidów, żółte, np. luteina. Podwójna błona Budowa ziarnista lub włóknista

20 Broda B r.

21 Leukoplasty Broda B r. Bezbarwne organelle powstające z proplastydów Mogą przekształcać się w chromo- i choroplasty. Odmiany to elejoplasty, amyloplasty, proteinoplasty

22 Wakuole Zbiorniki substancji hydrofilowych Oddzielone od cytoplazmy tonoplastem Powstają w retikulum endoplazmatycznego Utrzymują napięcie komórki, zwiększają ciśnienie osmotyczne Zapewniają turgor

23 Cystolity Postać soli mineralnych w komórkach roślinnych, np. węglan wapnia, szczawian wapnia, odkładany na wewnętrznej powierzchni ściany komórki skórki. Mają kształt kulisty, groniasty lub podługowaty. Zawierają krzemionkowo-celulozowy trzonek.

24 Włoski - trichomata 1. Włoski okrywające funkcje ochronne, zmniejszają transpirację, tworzą niekiedy kutner lub filcowate osłonki. Osłona dla szparek; funkcje lotne dla nasion, czepne. Włoski jednokomórkowe za młodu żywe, później obumierające, różnego kształtu, pokryte kutikulą - Szczecinki włoski małe o zgrubiałych ścianach - Włoski czepne - Włoski cystolitowe - Włoski parzące

25 Włoski - trichomata Włoski wielokomórkowe, żywe lub martwe, rozgałęzione lub nierozgałęzione. Zbudowane z komórki podstawnej, trzonka i komórki szczytowej. Włoski główkowe Włoski bezgłówkowe Funkcje okrywające i wydzielnicze

26 Emergencje Wyrostki skórki, jednakże przy ich powstawaniu biorą udział tkanka miękiszowa i przewodząca, np. kolce róży, ciernie tarniny Broda B r.

27 Tkanka twórcza pierwotna Formują się z tkanki embrionalnej Zlokalizowane w szczytowych częściach organów Merystemy interkalarne wzrost wstawowy Zgodnie z teorią histogenową stożek wzrostu korzenia: - Dermatogen (protoderma), tworzy skórkę, zewnętrzna warstwa komórek

28 m.htm

29 Merystemy - Peryblem kilka warstw komórek, tworzy korę pierwotną i endodermę. - Plerom wielowarstwowy, zlokalizowany centralnie, tworzy perycykl (perykambium) i walec osiowy z pierwotnymi wiązkami przewodzącymi.

30

31 Czapeczka - kaliptria Pokrywa stożek wzrostu. Powstaje z kaliptrogenu (jednoliścienne) lub z dermatogenu (dwuliścienne). Środkowa część nosi nazwę kolumienki z komórkami zawierającymi skrobię statolitową.

32 0(wheat)%20root%20tip/Apical%20meristem%20MC.jpg.html

33 Wierzchołki wzrostu pędu Wynikiem działalności promerystemu są: - Praskórka (protoderma) tworzy epidermę - Merystem zasadniczy (pramiękisz) tworzy korę pierwotną i tkanki miękiszowe. - Pramiazga (prokambium) tworzy pierwotne wiązki sitowe (protofloem) i naczyniowe (protoksylem).

34 ot-apical-meristems/longitudinal-mediansection-of-the-shoot-apical-meristem-sam-ofconiferous-tree-abies-sp

35 Tkanki twórcze wtórne Miazga (kambium) dzielą się tworząc układy promieniste. Formują pierścienie oddzielają łyko od drewna. Zapewnia przyrosty wtórne łodyg i korzeni. - Miazga wiązkowa - Miazga międzywiązkowa razem tworzą czynny pierścień miazgowy.

36

37 Tkanki twórcze wtórne Felogen wytwarza perydermę i korek Kalus Merystemoidy, np. w skórce tworzą włoski, aparaty szparkowe.

38 Tkanka przewodząca Miękisz nie wystarcza do transportu wody, soli mineralnych i metabolitów. Im większe ciało rośliny tym bardziej wyspecjalizowane tkanki przewodzące. Tkanka sitowa. Tkanka naczyniowa.

39 Broda B r.

40 Tkanka sitowa Rurki sitowe zbudowane ą z żywych komórek, ułożonych pionowo jedna nad drugą. W przekroju poprzecznym mają kształt okrągły lub wielokątny. Wewnątrz są otwarte, bowiem w ścianach poprzecznych występują otworki (perforacja) sita. Przez rurki sitowe transportowane są związki organiczne: białka proste, aminokwasy, sacharydy.

41 b99/magnoliosidalab.htm

42 Tkanka sitowa Ściany perforowane poprzeczne leżą prostopadle lub skośnie. Również w ścianach podłużnych występują pola sitowe. U roślin nagonasiennych i paproci występują komórki sitowe, w których brak wyraźnych sit między członami. Wszystkie ściany zawierają delikatne pola sitowe. Komórki sitowe są na końcach zaostrzone, wąskie.

43

44 Tkanka sitowa Człony rurek sitowych zawierają żywą cytoplazmę, mitochondria, leukoplasty, ziarna skrobi. Sok posiada odczyn zasadowy, jądra zanikają z czasem. Ściany komórkowe rurek sitowych są cienkie, błonnikowe, elastyczne i rozciągliwe. Protoplazmy sąsiadujących ze sobą komórek są połączone plazmodesmami.

45

46 Tkanka sitowa Rurki sitowe u roślin dwuliściennych najczęściej są czynne przez jeden sezon wegetacyjny. Ulegają potem zgnieceniu lub przekształceniu w keratenchymę. Na okres zimowy otworki sit zostają zatkane warstwą kalozy (zasklepki cukrowe). W nowym okresie wegetacyjnym powstają nowe rurki sitowe lub kaloza zostaje rozpuszczona, a sita udrożnione. U roślin jednoliściennych rurki sitowe funkcjonują wiele lat.

47

48 Tkanka sitowa Komórki przyrurkowe są krótsze od członów rurek sitowych (z powodu podziałów poprzecznych). Komórki przyrurkowe są żywe, pozbawione plastydów, ale zawierają obfitą cytoplazmę mitochondria. Jądra są poliploidalne. Poprzez jamki, za pośrednictwem plazmodesmów łączą się z rurkami sitowymi. Brak ich u nagonasiennych i paprotników. Przewodzą cukry i gromadzą substancje organiczne.

49

50

51 Tkanki naczyniowe Naczynia tracheje to komórki wydłużone, ułożone w podłużne rzędy w postaci rur. W przekroju poprzecznym mają kształt okrągły lub wielokątny. Transportują wodę i sole mineralne, od korzeni do liści (kierunek wstępujący). Są zdrewniałe i usztywnione przez zgrubienia, które zostały wytworzone wtórnie lub powstały po zaniku ścian poprzecznych.

52

53 Tkanki naczyniowe Zgrubienia zapobiegają przed zgnieceniem. Są martwe. Zgrubienia nie są ciągłe, zupełne; ich ciągłość jest poprzerywana jamkami lejkowatymi. Nazwa naczyń pochodzi od rodzaju ich zgrubienia na ścianach: pierścieniowate, siatkowate, drabinkowe, jamkowate, cętkowate.

54

55 Tkanki naczyniowe Zgrubienia mają najczęściej kształt T-owaty i przyrastają do ściany naczynia zwężoną częścią listewką. Naczynia pierścieniowate i spiralne są elastyczne, zdolne do rozciągania i naginania. Występują w rosnących i młodych częściach; stanowią elementy pierwotne. Ściany naczyń siatkowatych, cętkowatych i jamkowatych są sztywne, mało rozciągliwe. Spotykane w starszych naczyniach; elementy wtórne.

56

57 Tkanki naczyniowe Naczynia powstają przez podział komórek inicjalnych miazgi. Morfologicznie to wielokomórkowe rury bez ścian poprzecznych; bez żywej zawartości. U dębu tracheje maja długość do 2 m, u innych roślin przeciętnie do 10 cm dł. Średnica trachei: u dębu 0,3 mm, u lipy 0,06 mm.

58

59 Tkanki naczyniowe Naczynia są czynne do 1 roku, starsze ulegają z biegiem czasu zatkaniu. Zatykanie naczyń zachodzi pod wpływem wcistek (thylles). Wcistki thylles powstają przez wpuklanie się komórek miękiszu drzewnego otworkami jamek do wnętrza naczyń.

60

61

62

63 Tkanki naczyniowe; tracheidy Cewki tracheidy są jednokomórkowe; występują łącznie z trachejami. Tracheidy ściśle do siebie przylegają. Służą do gromadzenia i transportu wody. Przenoszą wodę na krótsze odległości. Tracheidy są mniej sprawne niż tracheje. Końcowe ściany są zaokrąglone lub skośnie ustawione. Długość do kilku cm.

64 10bXylemDiffer.htm

65 theme-03.htm

66 Tracheidy Cewki o zgrubieniach spiralnych, częściowo zdrewniałe; Cewki jamkowate z jamkami, zdrewniałe. Jesion i klon nie zawierają tracheidów. Nagonasienne zawierają głównie tracheidy w drewnie. Ewolucyjnie są starsze od trachei.

67 m

68

69 Włóknocewki Wąskie światło Zgrubiałe ściany Obecność jamek lejkowatych Przewodzą wodę Wzmacniają organy.

70

71 Wiązki przewodzące Tkanki sitowe i naczyniowe nie występują oddzielnie, lecz są zebrane w wiązki przewodzące.

72 Wiązki przewodzące Przebieg wiązek jest ciągły. Łączą się ze sobą tworząc system wiązek. Z tkanki twórczej pierwotnej (pramiazga) powstają wiązki pierwotne. Z tkanki twórczej wtórnej (miazga) kształtują się wiązki wtórne. W przekroju poprzecznym wiązki są okrągłe lub eliptyczne.

73

74 Wiązki przewodzące W tkankach pierwotnych część sitowa (wiązka sitowa) i część naczyniowa (wiązka naczyniowa) są zwykle połączone razem w jedną wiązkę złożona sitowo-naczyniową. W tkankach wtórnych wiązki sitowe i naczyniowe są rozdzielone; w łyku występują wiązki sitowe; w drewnie wiązki naczyniowe.

75 Wiązka sitowa - floem Rurki sitowe Komórki przyrurkowe Komórki miękiszowe Włókna (łykowe, kambiformowe)

76 Wiązka naczyniowa - ksylem Naczynia tracheje Cewki tracheidy Komórki miękiszowe Włókna drzewne

77 Wiązki przewodzące Przy wzroście rośliny na grubość z tkanki twórczej (kambium) wytwarzają się wtórne tkanki przewodzące (ksylem i floem wtórny).

78 Wiązki przewodzące U roślin jednoliściennych wiązki są zamknięte; część naczyniowa bezpośrednio graniczy z częścią sitową; brak miazgi między nimi; wiązka może być otoczona pochwą wiązkową złożoną z włókien sklerenchymatycznych

79 Zea

80 Wiązki przewodzące U roślin dwuliściennych wiązki są otwarte: między naczyniami i rurkami sitowymi występuje miazga; są zdolne do wzrostu na grubość; otoczone pochewką z miękiszu.

81 Typy wiązek Wiązka promienista pasma sitowe i naczyniowe są ułożone w wiązce jak promienie koła jedno pasmo na przemian z drugim. Środek wiązki zajmuje rdzeń lub duże naczynie.

82

83 Typy wiązek Wiązka koncentryczna jedna wiązka centralna jest otoczona na obwodzie przez drugą. wiązka wewnątrzksylemowa hydrocentryczna; Pteridium Convallaria wiązka leptocentryczna = zewnątrzkyslemowa wiązka sitowa leży centralnie!!!

84 Typy wiązek Wiązki kolateralne (obokległe) maja pasma sitowe i naczyniowe leżące obok siebie. U jednoliściennych są zamknięte; u dwuliściennych są otwarte; część naczyniowa leży centralnie, a łykowa obwodowo. Ranunculus radix

85 Typy wiązek Wiązki bikolateralne dwuobokległe część sitowa leży po dwóch stronach części naczyniowej, np. Cucurbitaceae, Gentianaceae. 99/Xylem/Labxyphlo99.html

86 Walec osiowy Walec osiowy stela) to układ miękiszu z wiązkami przewodzącymi o regularnym rozmieszczeniu. Powstaje z pierwotnych tkanki twórczych: w korzeniach z pleromu, w łodygach z korpusu, na obwodzie jest otoczony warstwą kory pierwotnej. Część wewnętrzna kory w postaci endodermy styka się bezpośrednio z walcem osiowym, który zwykle jest otoczony perycyklem.

87 Broda B r.

88 Perycykl (okolnica) jest tkanką najczęściej jednowarstwową, zbudowaną z żywych cienkościennych komórek o właściwościach twórczych pierwotnych. Perycykl może przekształcić się w tkankę mechaniczną w postaci włókien perycyklicznych. Perycykl może wytwarzać miazgę, felogen i miękisz.

89 Perycykl, korzeń hiacynta

90 Perycykl W korzeniach perycykl nosi nazwę perykambium, bowiem przyjmuje charakter tkanki twórczej dającej początek korzeniom bocznym. W części środkowej walca osiowego. Otoczonej wiązkami, znajduje się rdzeń. Od rdzenia odchodzą pierwotne promienie rdzeniowe.

91

92 Walec osiowy jest stałym składnikiem młodych korzeni. Jeśli występują w korzeniu dwa pasma ksylemu powstaje korzeń diarchiczny, jeśli 3 korzeń triachiczny, 4- tetrarchiczny. Korzeń poliarchiczny zawiera liczne pasma (wiązki) ksylemu i floemu. U paproci jest zjawisko polisteli: występuje kilka walców osiowych.

93 Hydatody Szparki wodne służące do usuwania wody kroplami (gutacja). Mają budowę jedno- lub wielokomórkową. Przypominają aparaty szparkowe.

94 Hydatody Są martwe lub żywe. Często stale otwarte. Wydzielona woda zawiera sole mineralne, które mogą wytrącać się na brzegach liści.

95 Miodniki Miodniki (nectaria) wydzielają roztwory wodne sacharozy oraz inne substancje, często wonne, zwane nektarem.

96 Miodniki Utwory żywe. Występują najczęściej u podstawy płatków kwiatów w postaci pojedynczych komórek, tarczek lub włosków wydzielniczych. Czasem występują na ogonkach liściowych, przylistkach ANT:PLANAT&term=Flower

97 Nectaria ad5.shtml

98 Tkanki wzmacniające Zbudowane są ze zwartych komórek o zgrubiałych ścianach, bez przestworów międzykomórkowych. Są pochodzenia pierwotnego lub wtórnego. yma.html

99 Tkanki mechaniczne Nadają roślinom wytrzymałość i elastyczność fizyczną. Rozmieszczone są na obwodzie i wewnątrz organów, zgodnie z zasadami mechaniki. Kolenchyma (zwarcica) Sklerenchyma (twardzica) Sklereidy (twardziczki)

100 Schematic Cross Section of the stem of the monocotyledon Zea mays (Corn)

101 Sklereidy Twardziczki mają rozmaite kształty Występują pojedynczo lub w grupach W ścianach zawierają liczne jamki proste, najczęściej rozgałęzione. W komórkach mogą gromadzić kryształy szczawianu wapnia (jedyńce).

102 Brachysklereidy (komórki kamienne) elementy grubościenne, równowymiarowe, często w postaci wielościanów. Zdrewniałe i zaopatrzone w jamki proste, zazwyczaj rozgałęzione Występują w owocach. clereid%20drawing.html

103 Sklereidy Makrosklereidy wydłużone komórki, ustawiono palisadowo. Występują w łupinach nasiennych. Astrosklereidy komórki gwiaździste o zaostrzonych końcach. Osteosklereidy komórki przypominające piszczele lub hantle o kształtach wydłużonych lub cylindrycznych, na końcach rozszerzone,.

104 Twardzica - sklerenchyma Występuje w starszych częściach rośliny, o zakończonym wzroście. Jest martwa, twarda i zdrewniała. Zgrubienia ścian obejmują całą komórkę. Tworzy włókna stereidy. tml

105 Stereidy włókna sklrenchymatyczne Komórki martwe o wąskim świetle, kształtu prozenchymatycznego lub wrzecionowatego. Zwykle są jamkowane i zawierają skąpe, ukośne jamki proste lub lejkowate. Kształt komórek włókien na przekroju poprzecznym jest okrągły lub wieloboczny. Ściany są zdrewniałe.

106 Kolenchyma = zwarcica Występuje w nadziemnych częściach, wzrastających. W łodygach zielnych zlokalizowana pod skórką lub w częściach żebrowych łodygi. W liściach wzmacnia ogonki liściowe i wiązki przewodzące. apitre1/angio_morpho/angio_morpho1det.htm

107 Jest żywa, pochodzenia pierwotnego. Komórki są wydłużone, jasno połyskujące, często przypominają miękisz. W ścianach są jamki proste. Zawiera chloroplasty. Kolenchyma

108 Zwarcica = kolenchyma Ściany są zgrubiałe, błonnikowe i protopektynowe, zdolne do pęcznienia. Jeśli mamy zgrubienia w kątach komórek zwarcica kątowa. Jeśli są zgrubienia w ścianach bocznych zwarcica płatowa. Jeśli są przestwory międzykomórkowe zwarcica luźna. Jest odporna na rozciąganie.

109 Tkanka miękiszowa Miękisz asymilacyjny chlorenchyma jest bogaty w chlorofil. Jego główne zadanie to fotosynteza i transpiracja. Znajduje się w nadziemnych częściach rośliny: liście, łodygi. W liściach znajduje się między skórką dolna i górną, w śródliściu mezofil, jako miękisz gąbczasty i palisadowy.

110 Miękisz spichrzowy Jest bezbarwny i występuje w częściach podziemnych (bulw, kłącza, korzenie, cebule). Zbudowany z komórek dużych. Tkanka żywa, bogata w składniki odżywcze. Gromadzi skrobię, wodę i gazy. Występuje też w bielmie i liścieniach. U drzew występuje w postaci miękiszu drzewnego i łykowego, promieni rdzeniowych i rdzenia. Jednocześnie transportuje metabolity.

111 Miękisz przewietrzający Aerenchyma występuje u roślin wodnych i bagiennych. Komórki cienkościenne. Przestwory międzykomórkowe szerokie. Tkanka wentylacyjna. Umożliwia zanurzenie i wypływanie roślin (zima-wiosna).

112 Aparaty szparkowe - stomata Występują w epidermie, w częściach nadziemnych. Zbudowane z pary komórek kształtu fasolkowatego, tworzących między sobą szczelinę. ttp://

113 Stomata - budowa 2 komórki szparkowe Przedsionek przedni i tylny Komora powietrzna Komora powietrzna kontaktuje się z przestworami międzykomórkowymi. Broda B r.

114 Stomata Aparaty szparkowe to to łącznik systemu wentylacyjnego rośliny z powietrzem atmosferycznym. Umożliwia wymianę gazową Transpiracja Broda B r.

115 Stomata Komórki szparkowe często zawierają chloroplasty z ziarenkami skrobi. Ściany komórkowe komórek szparkowych są nierównomiernie zgrubiałe.

116 Stomata Od strony szparki w obu komórkach znajdują się 2 zgrubienia: górne i dolne. Część środkowa ścian brzusznych (doszparkowych) są cienkie. Możliwa jest dzięki temu zmiana kształtu komórek.

117 Stomata Skrobia komórek szparkowych może być przekształcana w glukozę. Gdy to nastąpi zwiększa się ich jędrność, następuje wzrost ciśnienia osmotycznego i silniejsze wchłanianie wody. Następuje wtedy otwarcie aparatów.

118 Stomata Przy zamianie glukozy w skrobię, spada turgor i komórki zamykają się.

119

120

121 Stomata Utwory żywe, reagujące na czynniki zewnętrzne. Komórki szparkowe otoczone ś niekiedy przez komórki przyszparkowe. Leaf.html

122 Typy stomata Anomocytyczne zmienna liczba komórek przyszparkowych, np. jaskrowate, pierwiosnkowate. Anizocytyczne zwykle 3 komórki przyszparkowe, np. pokrzywa, psiankowate. Diacytyczne 2 komrki przyszparkowe, ułożone prostopadle do osi szparki, np. wargowe, goździkowate, werbenowate.

123 Stomata - typy Paracytyczne 2 komórki przyszparkowe ustawione równolegle do osi szparki, np. marzannowate, dziurawcowate. Tetracytyczne 4 komórki przyszparkowe, 2 są mniejsze, np. baldaszkowate i trawy. Cyklocytyczne większa liczba komórek przyszparkowych, pierścieniowato otaczające komórki szparkowe.

124 Stomata - położenie Wgłębione Wzniesione Równe z powierzchnią epidermy.

125 Przetchlinki Przetchlinki lenticellae znajdują się w korkowicy (peryderma). Umożliwiają wymianę gazową. Kształt soczewkowaty, okrągławy lub wydłużony w kierunku osi pędu. Mogą występować w gałązkach i na korzeniach. Wypełnione są komórkami miękiszowymi.

126 Broda B r.

127 Organografia Organy generatywne: kwiaty, owoce, nasiona Organy wegetatywne: korzenie, łodygi, liście

128 Korzeń - radix Umocowanie rośliny w podłożu Pobieranie wody i soli mineralnych Gromadzenie materiałów zapasowych Rozmnażanie wegetatywne Symbioza z bakteriami, glonami, grzybami

129 Radix, root System korzeniowy: korzeń główny, korzenie boczne, włośniki. Korzeń główny rozwija się z korzonka zarodkowego. Korzenie boczne wyrastają z korzenia głównego (z walca osiowego - perycyklu, stąd są pochodzenia endogenicznego). Korzenie boczne I-, II-, III- i dalszych rzędów.

130 Radix, root Korzenie przybyszowe wyrastają z łodyg i są pochodzenia egzogenicznego (z tkanek obwodowych pędu), niektóre pełnią funkcje czepne.

131 Morfologiczny i funkcjonalny podział korzeni Wrzecionowate, z bocznymi drobnymi korzeniami bocznymi. Burakowate rozwinięte, pogrubione w części środkowej. Wiązkowe, powstają po zaniku korzenia bocznego, liczne i najczęściej cienkie. Bulwiaste silnie zgrubiałe. Podporowe wzmacniają rośliny na grząskich lub luźnych podłożach.

132 Rodzaje korzeni Szkarpowe deskowato spłaszczone, podpierające drzewa. Oddechowe wyrastają w postaci stożków nad powierzchnię ziemi i uczestniczą w wymianie gazowej, np. na terenach zalewowych. Powietrzne chłoną wodę deszczową i parę wodną z powietrza, np. u storczyków.

133 Strefy korzenia W rozwoju korzenia wyróżnia się: - Strefa wzrostu - Strefa włośnikowa - Strefa umacniająca

134 Strefa wzrostu korzenia Obejmuje wierzchołek korzenia, Długość ok. 0,5-1 cm Wzrost elongacyjny i różnicowanie tkanek

135 Strefa włośnikowa Jest nad strefą wzrostu. Ryzoderma tworzy włośniki o dł. 0,1-8 mm. Włośniki są jednokomórkowe i nie rozgałęzione. Zwiększają powierzchnię chłonną. Włośniki żyją dni, rzadko, np. u drzew do 2 lat. U roślin wodnych i błotnych mogą nie występować.

136 Strefa włośnikowa Warstwa gleby przerośnięta włośnikami to ryzosfera. Za pośrednictwem włośników możliwa jest symbioza z bakteriami i grzybami (mikoryza, np. u olchy).

137 Strefa umacniania Obejmuje części bez włośników. Zawiera korzenie boczne Ryzoderma zanika, a na jej miejsce wchodzi egzoderma, pod którą znajduje się miękisz kory pierwotnej.

138 Powstawanie korzeni bocznych Korzenie boczne wyrastają z części wewnętrznej korzenia głównego, czyli są pochodzenia endogennego. Tkanką bezpośrednio biorącą udział w tworzeniu korzeni bocznych u roślin nasiennych jest perycykl (perykambium), znajdujący się na obwodzie walca osiowego. Podziałowi ulegają komórki przylegające do wiązki przewodzącej pierwotnej.

139 Powstawanie korzeni bocznych Formujące się korzenie boczne przy dalszym wzroście naciskają na endodermę i wyginają ją ku obwodowi, następnie wraz z endodermą, utrzymującą się na jej powierzchni, przebijają korę pierwotną. Czynności te wspomagają enzymy, rozkładające tkankę kory pierwotnej.

140 Budowa pierwotna korzenia Korzenie w odróżnieniu od łodyg mają szeroką korę pierwotną, wąski walec osiowy, mały rdzeń lub nie zawierają rdzenia. Układ wiązek sitowych i naczyniowych jest naprzemianległy. Elementy wzmacniające w korzeniach są zlokalizowane w części środkowej, podczas gdy w łodygach są rozmieszczone głównie na obwodzie.

141 Budowa pierwotna korzenia Młody korzeń powstaje z merystemu pierwotnego. Młody korzeń jest pokryty skórką ryzodermą. Ryzoderma zawiera komórki cienkościenne, pozbawione kutikuli i aparatów szparkowych, wytwarza natomiast włośniki. W starszych korzeniach ulega zmarnieniu i odpada ustępując egzodermie.

142 Budowa pierwotna korzenia Egzoderma pełni funkcje ochronne i powstaje z komórek miękiszu korowego. Komórki egzodermy mogą ulegać korkowaceniu lub drewnieniu. Kora pierwotna posiada komórki cienkościenne, żywe, między nimi rozciągają się przestwory. Przewodzi roztwory wodne od włośników do wiązek przewodzących.

143 Budowa pierwotna korzenia W starszych korzeniach kora pierwotna przekształca się w miękisz spichrzowy. U roślin wodnych kora pierwotna tworzy tkankę powietrzną. Najbardziej wewnętrzna część kory pierwotnej to endoderma, granicząca z walcem osiowym. Jest żywa, choć fragmenty ścian mogą ulegać skorkowaceniu w postaci pasemek Caspary ego lub jak u roślin jednoliściennych z trzech stron zgrubienia zdrewniałe (U-owate).

144 Budowa pierwotna korzenia Wówczas w endodermie naprzeciw wiązek naczyniowych występują komórki przepustowe, a endoderma nosi nazwę śródskórni i może przejąć funkcje ochronne. Walec osiowy zawiera na obwodzie perycykl (okolnica) w postaci 1-2 lub kilku warstw cienkościennych komórek. Perycykl nosi nazwę omiażdża = perykambium, gdyż ma właściwości tkanki twórczej i daje początek korzeniom bocznym.

145 Budowa pierwotna korzenia Część środkową walca osiowego wypełnia jedna centralna wiązka przewodząca, złożona naprzemianlegle z pasm floemu i ksylemu. Ksylem pierwotny rozwija się od zewnątrz do środka walca. Protoksylem zawiera naczynia wąskie, o budowie spiralnej i pierścieniowej i znajduje się na obwodzie walca, tuż pod peryklem.

146 Budowa pierwotna korzenia Mataksylem natomiast powstaje później i zawiera naczynia o większej średnicy, o budowie siatkowatej i jamkowatej. Występuje bliżej rdzenia. Protofloem jest trudny do odróżnienia, bo ulega zgnieceniu i deformacji. Floem wtórny obok komórek przewodzących zawiera komórki wzmacniające.

147 Budowa pierwotna korzenia Budowa anatomiczna korzenia roślin dwuliściennych jest najczęściej terarchiczna 4 pasma ksylemu. Budowa korzenia roślin jednoliściennych jest poliarchiczna, liczba pasm (wiązek) ksylemu wynosi zwykle od 7 do 30.

148 Budowa pierwotna korzenia Schemat budowy: 1. Ryzoderma lub egzoderma 2. Kora pierwotna (miąższ kory, endoderma) 3. Walec osiowy (perycykl = perykambium, wiązki ksylemu i floemu, rdzeń lub brak rdzenia).

149 Budowa wtórna korzenia Przyrost wtórny jest związany z działalnością miazgi kambium. Po sformowaniu metaksylemu rozwija się kambium. Komórki miękiszu metaksylemu zaczynają się dzielić tworząc miazgę wiązkową. Komórki perycyklu tworzą miazgę międzywiązkową.

150 Budowa wtórna korzenia Powstała, scalona miazga wytwarza do obwodu łyko, a dośrodkowo drewno. Jeśli występuje rdze to ulega on redukcji. Floem wtórny zawiera rurki sitowe, komórki przyrurkowe, miękisz łykowy i włókna łykowe. Ksylem wtórny zawiera naczynia tracheje, cewki tracheidy, miękisz drzewny i włókna drzewne.

151 Budowa wtórna korzenia Schemat budowy wtórnej korzenia: 1. Peryderma lub martwica korkowa 2. Kora wtórna (łyko): floem wtórny, promienie rdzeniowe, miazga 3. Drewno: ksylem wtórny, promienie rdzeniowe, ksylem pierwotny (protoksylem, metaksylem), wąski rdzeń lub brak rdzenia.

152 Budowa wtórna korzenia W budowie wtórnej korzeń zaczyna się upodabniać do budowy łodygi (układ kolateralny wiązek). Jednakże w korzeniu brak rdzenia lub w rdzeń w zaniku. Słoje przyrostu rocznego w korzeniach niewyraźne. Z perycyklu na zewnątrz walca osiowego tworzy się felogen, który daje początek perydermie.

153 Budowa wtórna korzenia Perycykl może wytarzać włókna pierwotne i pierścień wzmacniający. Powstający korek odcina korę pierwotną, która odpada w postaci martwicy korkowej. Na obwodzie utrzymuje się łyko, wytworzone przez miazgę, czyli tzw. kora wtórna.

154 Pęd - turio Pęd składa się z łodygi caulis i stanowi część osiową pędu i nadaje roślinie typowy wygląd i kształt, oraz z liści, które stanowią boczne twory osi pędu. Oprócz wytwarzania liści i kwiatów pęd transportuje asymilaty, niekiedy je kumuluje. Pędy mają zdolność fotosyntezy. Służą do rozmnażania wegetatywnego.

155 Pęd - turio Strefa przejściowa pomiędzy pędem i korzeniem znajduje się w szyjce korzeniowej. Pęd główny bierze początek ze stożka wzrostu w trakcie kiełkowania nasienia. Pędy boczne wyrastają z pączków w katach liści (na węzłach). W zależności od wymiarów występują krótkopędy i długopędy.

156 Rozgałęzienia pędów Monopodialne (jednoroślowe): pęd główny jest prosty i wysoki, wykazuje nieograniczony wzrost w kierunku wierzchołkowym, rośnie i grubieje znacznie silniej niż pędy boczne, które są cieńsze i krótsze (np. świerk).

157 Rozgałęzienia pędów Sympodialne (wieloroślowe) gdy pęd główny przestaje rosnąć i wydłużać się lub zamiera, a zamiast niego z pączka niżej położonego wyrasta pęd boczny, który kontynuuje wzrost pędu głównego. Z kolei pęd boczny przestaje wzrastać, a z boku rozwija się następny pęd boczny. Powstaje pozorna os główna; pęd nie jest prosty, lecz rozłożysty, kształtu kolankowatego, np. u drzew owocowych.

158 Rozgałęzienia pędów Pseudodichotomiczne gdy pod pączkiem szczytowym wyrastają 2 naprzeciwległe pączki boczne, które dają początek nowym pędom, podczas gdy pączek szczytowy zanika, np. jemioła.

159 Rozgałęzienia pędów Dichotomiczne widlaste występują u roślin niższych, np. glonów.

160 Rozgałęzienia pędów Głąbik bezlistna, kwiatonośna łodyga, która wyrasta bezpośrednio z części podziemnych rośliny, np. konwalia.

161 Pędy nadziemne Mogą być zielone lub zdrewniałe. Pędy zielone nie są trwałe, czyli z reguły monokarpiczne i zamierają na zimę. Należą tu rośliny roczne o okresie wegetacyjnym 1 roku, 2-letnie o okresie 2 lat i byliny. Byliny są roślinami wieloletnimi, tracącymi na zimę pędy nadziemne, podczas gdy pędy podziemne i korzenie są trwałe.

162 Pędy nadziemne Do pędów zielonych należą również rozłogi nadziemne, wici i wąsy. Wąsy powstają często jako modyfikacje liści lub przylistków i spełniają funkcje organów czepnych, np. groch.

163 Drzewa i krzewy Mają pędy zdrewniałe, gałęzie. Są polikarpiczne. Drzewo składa się ze strzały pnia i rozgałęzionej korony, np. lipa. Pień nierozgałeziony nosi nazwę kłodziny (palma).

164 Krzewy Krzewy tym różnią się od drzew, że są niskie, nie mają głównego pnia i rozgałęziają się tuż przy ziemi na podobne sobie pędy, np. porzeczka.

165 Półkrzewy lub krzewinki Są mniejsze od krzewów, niekiedy o liściach zimotrwałych, np. barwinek

166 Należą do roślin drzewiastych Liany i pnącza

167 Pędy podziemne Cebule bulbus silnie skrócone pędy. Łodyga ma postać piętki, z której wyrastają korzenie przybyszowe. Z węzłów rozwijają się liście w postaci soczystych łusek, ściśle do siebie przylegających. Wewnątrz cebuli znajduje się pączek, z którego wyrasta łodyga, liście nadziemne i kwiaty. Na powierzchni cebuli występują zmarniałe łuski o funkcjach ochronnych.

168 Pędy podziemne Kłącze Rhizoma jest pędem spichrzowym, np. u kosaćca. Posiada węzły, międzywęźla i pączki. Z pączków wyrastają pędy nadziemne. Liście są często łuskowate, zmarniałe, lub pozostają po sobie jedynie ślad. Z kłączy wyrastają korzenie przybyszowe.

169 Pędy podziemne Bulwa tuber jest skróconym pędem, bulwiasto zgrubiałym o znaczeniu spichrzowym, pokryty drobnymi łuskowatymi liśćmi, które często łatwo i wcześnie odpadają. Swoistą bulwą jest okryta łuskami bulwocebula, np. mieczyk, szafran.

170 Pędy podziemne Rozłóg stolo to płożące się i zakorzeniające pędy i długich międzywęźlach, np. poziomka, trawy.

171 Pączek - Gemma Zawiązek pędu, pokryty łuskowatymi liśćmi. Wewnątrz pączka znajduje się stożek wzrostu, z którego powstają wszystkie stałe tkanki łodygi, takie jak skórka, kora pierwotna, wiązki przewodzące i rdzeń. Z pączków liściowych wyrastają liście, a z pączków kwiatowych kwiaty. Istnieją również pączki liściowo-kwiatowe.

172 Gemmae - pączki W zależności od położenia: - Pączki szczytowe (pędy główne i boczne szczyty). - Pączki kątowe między liściem a łodygą (stąd również nazwa pączki pachwinowe).

173 Gemmae - pączki Pączki śpiące pozostają w stanie spoczynku wiele lat, w razie uszkodzenia głównych pąków rozwijają się w pędy.

174 Łodyga roślin jednoliściennych Zbudowana z tkanek pierwotnych. Nie zawiera miazgi i felogenu. Nie posiada przyrostu wtórnego Niewielkie grubienie łodygi na skutek rozrostu komórek miękiszowych. Wiązki sitowo-naczyniowe są nieregularnie rozrzucone w całym miękiszu łodygi. Kora pierwotna silnie zredukowana lub brak (w kłączach występuje).

175 Łodyga roślin jednoliściennych Skórka jest jednowarstwowa i pokryta kutikulą. Pod skórką występuje jedno- lub kilkurzędowa hipoderma zbudowana z kolenchymy lub sklerenchymy.

176 Łodyga roślin jednoliściennych nadziemna 1. Skórka (epiderma) 2. Hipoderma 3. Miękisz zasadniczy 4. Wiązki przewodzące

177 1. Skórka Łodyga roślin jednoliściennych podziemna 2. Kora pierwotna (hipoderma, komórki miękiszu, endoderma) 3. Walec osiowy (perycykl, miękisz, wiązki przewodzące)

178 Łodyga roślin jednoliściennych Miękisz w łodygach nadziemnych wypełnia całą część centralną aż do obwodu. Zawiera komórki cienkościenne, które tworzą przestwory międzykomórkowe. Miękisz pełni funkcje spichrzowe.

179 Łodyga roślin jednoliściennych Wiązki sitowo-naczyniowe są rozrzucone w miękiszu zasadniczym. Najczęściej typu kolateralnego, zamkniętego. Wiązki są otoczone pochewką wiązkową złożona z komórek sklerenchymatycznych lub miękiszowych. Pochewka zawiera komórki przepustowe.

180 Łodyga roślin jednoliściennych Rdzeń najczęściej nie występuje lub zastąpiony jest kanałem powietrznym, powstałym przez rozerwanie się miękiszu w centralnej części łodygi.

181 Łodyga roślin jednoliściennych W łodygach podziemnych roślin jednoliściennych występuje kora pierwotna, np. u konwalii, dzięki czemu wyróżnicowuje się walec osiowy. W korze pierwotnej rozmieszczone są wiązki przewodzące. Na wewnętrznej granicy kory zlokalizowana jest endoderma z komórkami przepustowymi. Walec osiowy występuje, choć perycykl jest słabo zaznaczony. Wiązki przewodzące kolateralne i zamknięte zlokalizowane są w walcu.

182 Łodyga roślin drzewiastych Młoda gałązka jednoroczna, zazwyczaj zielonawa jest pokryta skórką, która pod koniec okresu wegetacyjnego brunatnieje i jest zastąpiona przez perydermę.

183 Łodyga roślin drzewiastych W miarę starzenia gałązka wykształca martwicę korkową. Kora pierwotna ulega wtedy zwężeniu lub odpada.

184 Łodyga roślin drzewiastych Wyróżnicowany w budowie pierwotnej pierścień miazgowy wytwarza w zwartym układzie nowe warstwy łyka i cylindra drewna, często z wyraźnymi słojami przyrostu rocznego. Od rdzenia do kory pierwotnej przebiegają promienie rdzeniowe pierwotne i coraz liczniejsze promienie wtórne. Rdzeń jest dobrze rozwinięty.

185 Łodyga roślin drzewiastych 1. Peryderma lub martwica korkowa 2. Kora pierwotna (kolenchyma, komórki miękiszowe) 3. Kora wtórna (łyko, włókna perycykliczne pierścień łykowo-twardzicowy; floem wtórny, promienie rdzeniowe łykowe pierwotne i wtórne; miazga) 4. Drewno (ksylem wtórny, promienie rdzeniowe drzewne pierwotne i wtórne, ksylem pierwotny (protoksylem i metaksylem), rdzeń)

186 Łodyga roślin dwuliściennych Budowa pierwotna 1. Epiderma 2. Kora pierwotna: hipoderma (zwarcica), miękisz, endoderma (pochewka skrobiowa) 3. Walec osiowy: perycykl, wiązki przewodzące, promienie rdzeniowe, rdzeń.

187 Łodyga roślin dwuliściennych Budowa wtórna 1. Peryderma lub skórka 2. Kora pierwotna 3. Włókna perycykliczne 4. Wiązki przewodzące floem kambium ksylem 5. Promienie rdzeniowe 6. Rdzeń

188 Łodyga roślin dwuliściennych Łodyga roślin zielnych: 1. Skórka 2. Kora pierwotna: kolenchyma, miękisz, endoderma skrobiowa 3. Walec osiowy: perycykl z włóknami perycyklicznymi, wiązki przewodzące otwarte z miazgą; promienie rdzeniowe pierwotne, rdzeń

189 Folium Liść to organ pędu, najczęściej spłaszczony, składający się z blaszki i ogonka. Liście kserofitów (rośliny lądowe przystosowane do rozwoju w warunkach o skąpej wilgotności) są drobne, niekiedy łuskowate lub szpilkowate. Rośliny o liściach przystosowanych do wilgotnej atmosfery, rosnące na mokrych glebach i zazwyczaj w cieniu to higrofity.

190 Folium - morfologia

191 Folium Rośliny soczyste, zawierające w liściach lub łodygach tkankę wodną to sukulenty. Liście dzięki spłaszczeniu mają większą powierzchnię pochłaniającą światło. Zorganizowane rozmieszczenie liści na pędzie umożliwia utworzenie mozaiki liściowej; liście są ustawione prostopadle do promieni słonecznych, bez wzajemnego zacieniania się.

192 Folium Liście powstają z tkanki twórczej stożka wzrostu pędu. Zaczątek liścia różnicuje się na blaszkę liściową, ogonek i niekiedy przylistek. Liść ma wzrost ograniczony, rośnie początkowo wierzchołkiem, a potem strefa zrostu przenosi się do jego podstawy.

193 Folium Ogonek liściowy powstaje zwykle po rozwinięciu się blaszki liściowej w procesie wzrostu wstawowego. Grubienie ogonka jest rezultatem wzrostu komórek tkanki miękiszowej.

194 Folium - morfologia Kształt liści jest dostosowany do warunków środowiskowych. Heterofilia różnorodność liści w poszczególnych strefach łodygi tej samej rośliny.

195 Rodzaje liści Liście właściwe pojedyncze lub złożone o funkcji asymilacyjnej. Liście łuskowate nie mają ogonka, są bezbarwne lub zielonkawe, najczęściej drobne; występują w dolnej części łodygi i na pędach podziemnych.

196 Rodzaje liści Liście przykwiatowe są często barwne i ulokowane w pobliżu kwiatów. Pełnią funkcje ochronne i powabni. Dzielimy je na przysadki (przykwiatki) pod kwiatami; podsadki pod kwiatostanami; podkwiatki na szypułkach kwiatowych.

197 Morfologia liści Liść składa się z ogonka petiolus, blaszki liściowej lamina, niekiedy pochewki vagina obejmującej łodygę; u podstawy liści są przylistki stipulae. Stipulae to różnie wykształcone wyrostki lub drobne listki, najczęściej para; trwałe lub odpadające; niekiedy przekształcone w ciernie (robinia) lub łuskowatą gatkę, czyli tutkę ochrea, np. u Polygonum.

198 Morfologia liści Liście ogonkowe mają ogonek mocujący blaszkę do łodygi. Jeśli blaszka zbiega po ogonku, to liść jest oskrzydlony. Jeżeli ogonek liściowy jest spłaszczony w postaci blaszki to mówimy o liściaku phyllodium Phyllodium longipes (Craib.) Schindl

199 Morfologia liści Gdy całe pędy przypominają liście są to gałęziaki phyllocladia, np. Ruscus (myszopłoch) Ruscus aculeatus L.

200 Ulistnienie Phyllotaxis ustawienie liści na łodydze: - Różyczkowe - Skrętoległe - Równoległe - Okółkowe

201 Ulistnienie Liście wyrastają z węzłów nodi, między którymi znajdują się międzywęźla internodia. Broda B r.

202 Kwiat - Flos Skrócony, przekształcony i wyspecjalizowany pęd zbudowany z listków przystosowanych do rozmnażania płciowego. Rozwijają się z pączków kwiatowych.

203 Flos Działki kielicha = kielich Płatki korony = korona Pręcikowie Słupkowie Części te osadzone są na szypułce.

204 Flos Układ elementów kwiatowych może być spiralny lub okółkowy Kielich i korona tworzą okwiat podwójny. Jeśli brak zróżnicowania na kielich i koronę to mamy okwiat pojedynczy. Kwiaty bez okwiatu to kwiaty nagie.

205 Flos Kwiaty obupłciowe (słupkowie i pręcikowie) Kwiaty jednopłciowe albo pręciki, albo słupkowie. Jeśli kwiaty jednopłciowe pręcikowe i słupkowe są na tym samym pniu rośliny jednopienne Jeśli kwiaty jednopłciowe pręcikowe lub słupkowe są na dwóch pniach to rośliny są dwupienne.

206 Owoc - Fructus Owoc tworzy się z zalążni (owoc rzeczywisty) lub z elementów pozazalążkowych, np. dna kwiatowego owoc pozorny. Owoc złożony powstaje ze zrośnięcia się kilku zalążni tego samego kwiatu. Owocostan wykształca się z kwiatostanu; złożony jest z poszczególnych mięsistych owoców, często ze sobą zrośniętych.

207 Owoce Owoce dzielimy na suche pękające: mieszek, strąk, łuszczyna, torebka, rozłupnia; Suche niepękające, np. ziarniak, niełupka, orzech, skrzydlak Mięsiste: pestkowiec, jagoda.

208 Pestkowiec Pestkowiec drupa jest owocem mięsistym jednonasiennym. Owocnia zawiera 3 warstwy: zewnętrzną exocarpium, epicarpium, czyli skórkę; śródowocnie mesocarpium i warstwę wewnętrzną silnie zdrewniałą pestkę endocarpium, zamykającą nasienie semen.

209 Jagoda Jagoda bacca jest owocem mięsistym, wielonasiennym. Powstaje z kilku owocolistków; Brak części stwardniałej wewnątrz Wnętrze wypełnia soczysta śródowocnia z nasionami. Okryte są epicarpium.

210 Nasienie Owocnia pericarpium stanowi dla nasion osłonę, chroniącą przed szkodliwymi czynnikami. Nasiona służą do generatywnego rozmnażania roślin. Nasienie semen rozwija się z zalążka w wyniku zapłodnienia. Nasiona dzielimy na bielmowe i bezbielmowe.

211 Broda B r. Zalążek może być prosty, odwrócony lub zgięty i wpływa to na budowę nasienia.

212 Nasiona W skład nasienia bielmowego wchodzą łupina nasienna testa semins, bielmo endospermum i zarodek embryo. Zarodek rozwija się z zapłodnionej komórki jajowej. Zawiera liścienie cotyledones w liczbie jednego, dwu lub kilku, pączuszek plumula, korzonek radicula i łodyżka podliścieniowa hypocotylum.