INFORMACJA 0 REALIZACJI DZIALAN WYNIKAJJ\CYCH Z KRAJOWEGO PROGRAMU PRZECIWDZIALANIA NARKOMANII

Transkrypt

1 MINISTER ZDROWIA INFORMACJA 0 REALIZACJI DZIALAN WYNIKAJJ\CYCH Z KRAJOWEGO PROGRAMU PRZECIWDZIALANIA NARKOMANII w r. Podstawa prawna: at t. 8 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przcciwdzialaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124) WARSZAWA 2013

2 SPIS TRESCI Slowniczek podstawowych poj~c ooooooo ooo oooo ooooooo oo ooooooooooooo oo ooo oooo oo oooooooooooooooooooooooooooo oo ooo 3 UW AGI WSTF;PNE ooo Oo 0 oo oo oo oooooo 0 oooooo Oo 0 0 ooo oo ooo EPIDEMIOLOGIA oooooo ooooooooooooooooooooo oo oooooooooooooooooo oooooooooooooo ooooo ooo ooooooooo oooooooo oo ooooooooooooo 10 CZF;SC I Realizacja Krajowego Programu Przeciwdzialania Narkomanii przez resorty wlasciwe do podejmowania okreslonych dzialan oraz przez jednostki samorz::tdu terytorialnego w 2011 r. Profilaktyka oooooooooooooo oo oooooo oooo oooooo oooooo ooo oooooooooooooooo oo oooo ooooooo oo oooo ooo ooooo oo ooooo oooo ooo ooooooo ooo oo 28 Leczenie, rehabilitacja, ograniczanie szk6d zdrowotnych reintegracja spolecznaooooooooooo ooooooooooooooooooooooooooooooo ooooo oooo oooooo ooooo oooooooooo ooooooooooooooo ooooo ooooooooo ooo oo ooo ooooooo oo o 62 Ograniczenie podazyooo oooo ooooooooooooooooo oooooo oooooooooooo oo oooooooooooooo ooo ooooooooooooo ooo oo ooo ooooooooo oo oo oo oo 81 Wsp6lpraca mi((dzynarodowao oooo oo ooooooooooooo ooooo ooooo oooooooooo ooooooooooo ooo ooo ooo ooo ooo oo ooooo oo ooooooo o oo oo 101 Badania i monitoring Ooo Oo o 00 ooo Oo OOoOo ooo Oo Wydatki na realizacj(( Krajowego Programu Przeciwdzialania Narkomanii poniesione w 2011 r. ooooooo ooooo ooooooooooo oooooooo oo oo ooooooooooooooooooooo ooo ooooooooooo oooo oo oooo oooo ooooooooooooo ooo oooo oooooooo oooo 135 PODSUMOW ANIE I WNIOSKioooo ooo ooooooooooooooooooooooooooo oooooooo oooooooooooooooo oo oooo oooooooooooooo oooo 138 CZF;SC II ANEKSY Aneks 1. Publikacje wydane i dofinansowane przez Krajowe Biuro dso Przeciwdzialania Narkomanii oooo ooo oo ooo oo oooooo ooo ooooooooooooooooooooooooooo ooo oooo oooooooooo oo oooooooooooo oooo oooo oooo oo o 157 Aneks 2. Wykaz realizator6w program6w wspieranych przez Krajowe Biuro dso Przeciwdzialania Narkomaniioooooooo o o oo oooooooooooo oo o o ooo~o o o o o o oo oo o o o o ooooooooo o oo o ooooo o o o oooooo 161 Aneks 3. Zadania z zakresu redukcji popytu i ograniczania szk6d finansowane przez Krajowe Biuro dso Przeciwdzialania Narkomanii w 2011 r. (zestawienia liczbowe) Aneks 4. Zaangazowanie urz((d6w marszalkowskich w realizacj(( zadan z zakresu profilaktyki, leczenia, rehabilitacji i ograniczania szk6d zdrowotnych, badm1, monitoringu i ewaluacjiooo oooooooooooooooooooooo oo ooo oooooooooooooooooooo ooooo ooooo oo ooooooooooooooo ooo 187 2

3 Slowniczek podstawowych poj~c BMK - prekursor do produkcji amfetaminy (1-fenylo-2-propanon) dopalacze- zwyczajowa nazwa srodkow zast~pczych grzyby halucynogenne - grzyby zawierajq_ce substancje psychotropowe importer - przedsi~biorca dokonujq_cy wprowadzenia srodk6w odurzajq_cych lub substancji psychotropowych albo ich prekursor6w na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej konopie wlokniste - ro~hiny z gatunku konopie siewne (Catmabis sativa L.), w kt6rych suma zawartosci delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-thc-2-karboksylowego) w kwiatowych lub owocujq_cych wierzcholkach roslin, z kt6rych nie u suni~to zywicy, nie przekracza 0,20% w przeliczeniu na such'l mas~ leczenie substytucyjne - stosowanie, w ramach programu leczenia uzaleznienia, produkt6w leczniczych lub srodk6w odurzaj q_cych 0 dzialaniu agonistycznym na receptor opioidowy leczenie uzaleznienia - leczenie skutk6w zdrowotnych, b~dq_cych nast((pstwem uzaleznienia mak - roslina z gatunku mak lekarski (Papaver somniferum L.), zwana r6wniez makiem ogrodowym albo uprawnym mak niskomorfinowy - roslina z gatunku mak lekarski (Papaver somniferum L.) nale:z lca do odmiany, w kt6rej zawartosc morfiny w torebce (mak6wce) bez nasion, wraz z przylegajq_cq_ do niej lodygq_ o dlugosci do 7 em, wynosi ponizej 0,06% w przeliczeniu na zasad~ morfiny ina suchq_ mas~ wymienionych cz~sci rosliny narkomania - stale lub okresowe uzywanie w celach niemedycznych srodk6w odurzajq_cych Jub substancji psychotropowych albo srodk6w zast~pczych, w wyniku czego moze powstac lub powstalo uzaleznienie od nich narkotyk - substancja psychoaktywna inna niz alkohol i tyt01'l; termin narkotyk obejmuje substancje nielegalne, a tak:ze niekt6re legalne, jak leki psychotropowe oraz substancje wziewne (kleje, benzyny), uzywane w celu odurzenia si~ opium - st~zaly sok mleczny torebki (mak6wki) maku osoba uzalezniona - osoba, kt6ra w wyniku uzywania srodk6w odurzajq_cych, substancji psychotropowych lub srodk6w zast~pczych albo uzywania ich w celach 3

4 r rnedycznych znajduje si(( w stanie uzaleznienia od tych srodk6w lub substancji osoba zagrozona uzaleznieniem - osoba, u kt6rej zesp6l zjawisk psychicznych i oddzialywan srodowiskowych stwarza wysokie prawdopodobier1stwo powstania zaleznosci od srodk6w odurzajqcych lub substancji psychotropowych, albo osoba sporadycznie uzywajqca srodk6w odurzajqcych lub substancji psychotropowych albo srodk6w zast((pczych postrehabilitacja - dzialania w celu przystosowania do warunk6w zewn((trznego srodowiska spolecznego lub zawodowego osoby, kt6ra w wyniku narkornanii wykazuje zaburzenia adaptacji do srodowiska, prowadzone po zakor1czonyrn leczeniu w osrodku stacjonarnyrn lub plac6wce arnbulatoryjnej prekursor - kazda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, kt6ra rnoze bye przetworzona na srodek odurzajqcy lub substancj(( psychotropowq albo rnoze s!uzye do ich wytworzenia preparat - roztw6r lub rnieszanina w kazdyrn stanie fizycznyrn, zawierajqca jeden lub wi((cej srodk6w odurzajqcych lub substancji psychotropowych albo ich prekursor6w, stosowane w lecznictwie jako leki w postaci dawkowanej albo nie podzielonej producent - podrniot wytwarzajqcy srodki odurzajqce lub substancje psychotropowe albo ich prekursory profilaktyka uniwersalna - rna na celu przeciwdzialanie inicjacji w zakresie r6znych zachowan ryzykownych (zwlaszcza wsr6d rnlodziezy szkolnej) poprzez dostarczenie odpowiedniej inforrnacji oraz wzrnacnianie czynnik6w chroniqcych i redukcj(( czynnik6w ryzyka. Dzialania te dotyczq zagroze1l. rozpowszechnionych, takich jak np. uzywanie substancji psychoaktywnych (narkotyki, alkohol) czy przernoc profilaktyka selektywna - rna na celu zapobieganie, ograniczenie lub zaprzestanie podejrnowania przez jednostk(( zachowaij. ryzykownych. Cele te rnogq bye osiqgane rniydzy i1myrni poprzez ograniczanie czy1mik6w ryzyka zwiqzanych ze srodowiskiern rodzi1myrn i r6wiesniczym, popraw~ funkcjonowania emocjonalnego i spolecznego, ksztaltowanie adekwatnych przekonan norrnatywnych dotyczqcych narkotyk6w, promocj(( postaw prozdrowotnych oraz wspieranie rodzin w rozwiqzywaniu problern6w zwiqzanych z uzywaniern narkotyk6w przez dziecko przer6b - otrzyrnywanie stalych lub cieklych mieszanin srodk6w odurzajqcych, substancji psychotropowych lub prekursor6w oraz nadawanie tym srodkorn lub substancjorn postaci stosowanej w lecznictwie 4

5 przetwarzanie - czynnosci prowadzqce do przemrany srodk6w odurzajqcych, substancji psychotropowych lub prekursor6w na inne srodki odurzajqce, substancje psychotropowe lub prekursory albo na substancje nie b~dqce srodkami odurzajqcymi, substancjami psychotropowymi lub prekursorami readaptacja - dzialania w celu przystosowania do warunk6w zewn~trznego srodowiska spolecznego lub zawodowego osoby, kt6ra w wyniku narkomanii wykazuje zaburzenia adaptacji do srodowiska redukcja ryzyka - termin oznaczajqcy r edukcj~ wszystkich rodzaj6w szk6d spowodowanych przez zachowanie sr~ os6b uzywajqcych, b~dqcych pod wplywem narkotyk6w, poprzez interwencj~ o charakterze spolecznym, medycznym lub edukacyjnym rehabilitacja - dzialania w celu przywr6cenia sprawnosci fizycznej lub psychicznej, obnizonej lub utraconej z powodu narkomanii sloma makowa - torebka (mak6wka) maku bez nasron, wraz z lodygq_, lub poszczeg6lne ich cz~sci substancja psychotropowa - ka:zda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego dzialajqca na osrodkowy uklad nerwowy; wykaz substancji psychotropowych stanowi zalqcznik nr 2 do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdzialaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124) srodek odurzaj~cy - kazda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego dzialajqca na osrodkowy uklad nerwowy; wykaz srodk6w odurzajq_cych stanowi zahtcznik nr 1 do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdzialaniu narkomanii srodek zast~pczy - substancja w kazdym stanie fizycznym, kt6ra jest truciznct lub srodkiem szkodliwym, uzywana zamiast lub w takich samych celach innych niz medyczne jak srodek odurzajq_cy lub substancja psychotropowa uprawa maku lub konopi - plantacje tych roslin bez wzgl~du na powierzc hni~ uprawy uzale:inienie od srodk6w odurzahcych lub substancji psychotropowych - zesp6l zjawisk psychicznych lub somatycznych wynikajqcych z dzialania srodk6w odurzajqcych lub substancji psychotropowych na organizm ludzki, charakteryzujq_cy si~ zmianq zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi i koniecznoscict uzywania stale lub okresowo tych srodk6w lub substancji w celu doznania ich wplywu na psychik~ lub dla unikni~cia nast~p stw wywolanych ich brakiem ueywanie - wprowadzanie do organizmu czlowieka srodka odurzajqcego, substancj i 5

6 psychotropowej lub srodka zast~pczego, niezaleznie od drogi podania wprowadzanie do obrotu - wszelkie udost~pnienie osobom trzecim odplatnie lub nieodplatnie srodk6w odurzaj<tcych, substancji psychotropowych lub ich prekursor6w wytwarzanie - czynnosci, za pomoc<t kt6rych mog<t bye otrzymywane srodki odurzajqce Jub substancje psychotropowe albo ich prekursory, ich oczyszczanie, ekstrakcja surowc6w i p6lprodukt6w oraz otrzymywanie soli tych srodk6w lub substancji ziele konopi - kwiatowe lub owocuj<tce wierzcholki konopi, z kt6rych nie usuni~to zywicy 6

7 UW AGI WST~PNE Krajowy Program Przeciwdzialania Narkomanii, zwany dalej,kppn", na lata jest czwartym programem, kt6ry opiera sitt na zasadzie zr6wnowazonego podejscia (ang. balance approach), wedlug kt6rego w rozwiqzywaniu problem6w narkotyk6w r6wnie wazne Sq dzialania z zahesu redukcji popytu na narkotyki (profilaktyka i leczenie), jak i ograniczanie podazy poprzez dzialania sluzb majqcych na celu walktt z nielegalnym rynkiem narkotyk6w. Celem og6lnym nowego KPPN,Ograniczenie uzywania narkotyk6w i zwiqzanych z tym problem6w spolecznych i zdrowotnych". W ramach KPPN, podobnie jak w poprzednim programie, oheslonych zostalo pittc obszar6w, w kt6rych podejmowana jest interwencja: I. Profilaktyka 11. Leczenie, rehabilitacja, ograniczanie szk6d zdrowotnych i reintegracja spoleczna III. Ograniczanie podazy IV. W sp6lpraca mittdzynarodowa V. Badania i monitoring KPPN na lata oraz obecny na lata Sq w pelni zintegrowane ze Strategiq Antynarkotykowq i Planem Dzialania Uni i Europejskiej, zwanej dalej,ue". KPPN zgodnie z art. 7 ust.l ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdzialaniu narkomanii (Dz.U. z 2012 r. poz. 124) stanowi podstawtt dzialan w zahesie przeciwdzialania narkomanii. Informacja o realizacji dzialan wynikajqcych z KPPN, zwana dalej,informacjq", jest corocznie przedkladana Radzie Ministr6w w tem1inie do dnia 30 wrzesnia przez ministra wlasciwego do spraw zdrowia, a nastttpnie Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Radtt Ministr6w do dnia 31 pazdziernika, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 2 wyzej wymienionej ustawy. Rok 2011 byl pierwszym rokiem realizacji nowego KPPN na lata Niniejsza Informacja opracowana zostala na podstawie danych przeslanych przez podmioty zobowiqzane do realizacji poszczeg6lnych dzialan tj. z prawie 2300 kwestionariuszy. W Informacji wykorzystano dane z niemal wszystkich instytucji centralnych i jednostek samorzqdu terytorialnego zobowiqzanych do realizacji KPPN. Zgodnie z art. 5 ust. 1 wyzej wymienionej ustawy zadania w zakresie przeciwdzialania narkomanii realizujq organy administracji rzqdowej i jednostek samorzqdu terytorialnego w zakresie oheslonym w ustawie. Do zadan Krajowego Biura ds. Przeciwdzialania Narkomanii, zwanego dalej 7

8 ,Krajowym Biurem" (art. 6. ust. 3. ustawy dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdzialaniu narkomanii) nalezy: 1) opracowywanie projektu Krajowego Programu Przeciwdzialania Narkomanii oraz koordynowanie i monitorowanie }ego wykonania, przy wsp6lpracy z innymi podmiotami wlasciwymi do podejmowania dzialan wynikajqcych z tego programu. Zgodnie z powyzszym, a takze z uwagi na rozpocz((cie wdrazania w 2011 r. nowego KPPN na lata , Krajowe Biuro opracowalo nowe kwestionariusze sprawozdawcze, kt6re nast((pnie rozeslalo do wszystkich instytucji zaangazowanych w jego realizacj((. W przypadku jednostek samorzctdu wojew6dztw i gmin, opracowano wystandaryzowane ankiety sluzctce zebraniu materialu ilosciowego, niezb((dnego do oszacowania stopnia zaangazowania wladz regionalnych i lokalnych w realizacj(( KPPN. Dane zbierano za posrednictwem os6b koordynujctcych problematyk(( zapobiegania narkomanii na poziomie wojew6dzkim - ekspert6w wojew6dzkich wsp6lpracujctcych w zakresie monitorowania epidemiologii narkomanii z Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura, zwanego dalej,cinn KBPN". Sprawozdania za rok 2011 dostarczyly praw1e wszystkie instytucje szczebla centralnego, z wyjcttkiem Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Transportu, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy oraz Centrum Medycznego Ksztalcenia Podyplomowego. Przedstawiciele ww. instytucji pisemnie poinformowali, ze nie realizowali dzialan uj((tych w KPPN. W niekt6rych sprawozdaniach brakowalo jednak informacji o realizacji CZ((SCi dzialail przewidzianych w programie dla danego podmiotu i nie wszystkie podmioty, kt6re zlozyly sprawozdania, podaly wysokosc wydatk6w poniesionych w 2011 r. na przeciwdzialanie narkomanii. W ramach KPPN sformulowanych zostalo 100 dzialail, do realizacji kt6rych zobowictzanych zostalo 7 ministr6w, 22 instytucje centralne oraz wladze samorzctdowe wojew6dztw i gmin. Podjycie realizacji programu przez poszczeg6lnych ministr6w czy urz((dy centralne oznaczalo w praktyce zaangazowanie wielu podleglych im lub nadzorowanych przez nich instytucji. W 2011 r. sprawozdania z KPPN przekazaly wszystkie urz((dy marszalkowskie oraz gminy z og6lnej liczby 2 479, tj. 92 %. W ramach prowadzonych dzialarl. na poziomie lokalnym gminy przygotowywaly programy przeciwdzialania narkomanii. W 2011 r. 92% gmin opracowalo strategi(( dotyczqcct problem6w narkotykowych. Co czwarta gmma w ramach przygotowania strategii przeprowadzila diagnoz(( problem6w (23,4%). 8

9 Odnosnie aktywnosci podejmowanych przez Krajowe Biuro nalezy zaznaczyc, ze wszystkie dotacje na realizacj~ zadan zleconych z rozdzialu zwalczanie narkomanii sq_ udzielane jednostkom nie zaliczanym do sektora finans6w publicznych, na podstawie pisemnego pelnomocnictwa udzielonego dyrektorowi Krajowego Biura przez ministra wlasciwego do spraw zdrowia. W dniu 1 kwietnia 2011 r. Sejm RP przyjq_l no welizacj~ ustawy o przeciwdzialaniu narkomanii, kt6rej zmiany dotyczyly m.in. mozliwosci umarzania post~powania przez prokuratora, o ile osoba oskarzona podda si~ leczeniu lub rehabilitacji. Nalezy jednak zaznaczyc, ze nowelizacja weszla w zycie w dniu 9 grudnia 2011 r., dlatego tez przedstawienie analizy efekt6w jej wprowadzenia mozliwe b~dzie dopiero w Informacji o realizacji dzialar1 \Vynikajq_cych z KPPN w 2012 r. Przedkladany dokument sklada si~ z dw6ch c z~sc i. W pierwszej z nich zostalo op1sane zjawisko narkomanii z perspektywy epidemiologicznej; przedstawiono najnowsze dane dotyczq_ce rozpowszeclmienia uzywania narkotyk6w oraz kr6tkq_ charakterystyk~ os6b zglaszajq_cych si~ do stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w poszukiwaniu pomocy z powodu uzaleznienia. W cz~sci pierwszej zostaly tez opisane aktywnosci instytucji podj~te w celu osiagni~cia zalozonych cel6w, a takze uw zg l~dniono informacj~ na temat wydatk6w poniesionych przez te instytucje na ich rea lizacj~. Cz~sc t~ zamykajq_ wnioski i podsumowanie. Cz~sc druga dokumentu zawiera aneksy do lnformacji. 9

10 Epidemiologia zjawiska narkomanii w Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi wst~pne Zaprezentowane ponizej analizy epidemiologiczne przedstawiajq zjawisko narkotyk6w i narkomanii w kilku podstawowych jego aspektach. Dane dotyczqce zjawiska narkotyk6w i narkomanii oparte Sq na systemach statystycznych prowadzonych przez niezalezne od KBPN instytucje oraz w oparciu o powtarzalne pomiary realizowane w ramach projekt6w badawczych. W przypadku wi~kszosci system6w statystycznych dane dost~pne sq z op6:z:nieniem. Wynika to z pewnej naturalnej inercji system6w statystycznych zwiqzanej z organizacjq przeplywu danych, stosowania zlozonych proces6w czyszczema danych oraz analiz i udost~pniania danych. Z tego wlasnie powodu prezentowane w niniejszej Informacji dane cz~sto dotyczq lat wczesniejszych niz Sq to najbardziej aktualne dane dost~pne na chwil~ przygotowywania Informacji z realizacji KPPN w 2011 r.. Powtarzalne pomiary realizowane w ramach projekt6w badawczych me Sq realizowane corocznie. Wynika to z czynnik6w ekonomicznych oraz kwestii zwiqzanych z dynamikq zjawiska. W Rzeczypospolitej Polskiej badania takie realizowane sq co 4 lata zgodnie z zaleceniami instytucji i organizacji mi~dzynarodowych, w szczeg6lnosci Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyk6w i Narkomanii w Lizbonie. Stqd przedstawiane wyniki badan nie zawsze pochodzq z 2012r. W niniejszej informacji przedstawione Sq najnowsze dost~pne \V chwili przygotowania dokumentu dane. Ponadto przedstawiane dane zgodnie z zasadami analiz dynamiki zjawisk prezentowane sq w szeregach czasowych co pozwala na analiz~ trend6w opisywanych zjawisk. Stqd w zestawieniach pojawiajq si~ dane z lat wczesniejszych. Rozpowszechnienie uzywania narkotyk6w w populacji os6b doroslych Zr6dlo wiedzy o zjawisku uzywania narkotyk6w stanowiq badania przeprowadzane na og6lnopolskiej losowej pr6bie doroslych mieszkm1c6w (tzw. badania populacji generalnej General Population Survey - GPS) oraz badania szkolne. W 2006 r. i 2010 r. Krajowe Biuro przeprowadzilo badania obejmujqce reprezentatywnq grup~ mieszkanc6w naszego kraju w wieku lat. Badania tego typu Sq realizowane co 4 lata i Sq zgodne z zalozenimni 10

11 Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyk6w Narkomanii, zwanego dalej,emcdda". Por6wnujqc wyniki obu edycji badan, mozemy zaobserwowac wyrazny wzrost odsetka os6b doroslych deklarujqcych uzywanie narkotyk6w we wszystkich wskaznikach, tj. uzywania kiedykolwiek w zyciu, uzyv,rania w czasie ostatnich 12 mie s i~cy przed badaniem oraz w czasie 30 dni przed badaniem. Najwi ~ kszy wzrost mozemy odnotowac w przypadku marihuany, kt6ra pozostaje najbardziej popularnym narkotykiem w Rzeczypospolitej Polskiej. Do uzywania przetwor6w konopi kiedykolwiek w zyciu przyznalo si~ ponad 17,6% ankietowanych. Odsetek ten w 2006 r. wyni6sl 9,1 % (wykres 1). Mniejsze wzrosty mozna odnotowac w przypadku ecstasy (z 1,2% w 2006 r. do 3,4% w 2010 r.), amfetaminy (z 2,7% w 2006 r. do 4,0% w 2010 r.) oraz w przypadku halucynogen6w i LSD (1 % w 2006 r. do 2% w 2010 r.). Wykres 1. Uiywanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w zyciu - wyniki badan GPS ,..,----'-1-'-'7"" , f Zr6dlu. CINN KBPN Zdecydowany wzrost odsetka os6b uzywajqcych narkotyk6w nastqpil w przypadku kategorii uzywania w czasie ostatnich 12 miesi~c y, (wykres 2). w szczeg6lnosci w odniesieniu do marihuany 11

12 , W 2006 r. zaledwie 2, 7% ankietowanych deklarowalo uzywanie marihuany w ciqgu ostatnich 12 miesi~cy przed badaniem, natomiast w 2010 r. odsetek ten wzr6sl ponad trzykrotnie. W przypadku pozostalych substancji wzrosty te nie byly juz tak wysokie i tak na przyklad dla amfetaminy odsetek uzytkownik6w wzr6sl z 0,7% do prawie 2%, a dla ecstasy z 0,3% do 1,5%. Wykres 2. Uzywanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesi~cy wyniki badari GPS. 10~~9~,6~ , 9~~~ ~============~ ZrOdlo: CJNN KBPN Rozpowszechnienie uiywania narkotykow wsr6d mlodziety Drugim podstawowym zr6dlem informacji o skali rozpowszechnienia uzywania substancji psychoaktywnych Sq badania szkolne oraz badania nad mlodziezq. W 2011 r. Krajowe Biuro ds. Przeciwdzialania Narkomanii wraz z Panstwowq_ Agencjq_ Rozwiqzywania Problem6w Alkoholowych zlecilo realizacj(( og6lnopolskiego audytoryjnego badania ankietowego na temat uzywania alkoholu i narkotyk6w przez mlodziez szkolnq_. Badanie prowadzone jest co cztery lata na reprezentatywnej pr6bie uczni6w klas III szk6l gimnazjalnych oraz klas II szk6l 12

13 ponadgimnazjalnych w ramach mi~d zynarod owego Europejskiego Programu Badai1 Ankietowych w Szkolach ESPAD. W badaniu ESPAD z 2011 r. po raz pierwszy uj ~ to tematyk~,dopalaczy". Najbardziej popularne substancje nielegalne, po kt6re s 1 ~ga mlodziez, to marihuana i haszysz. Do uzywania przetwor6w konopi przyznalo si~ 24,3% mlodszych uczni6w i 37,3% starszych uczni6w. W obu przypadkach stanowilo to zdecydowany wzrost wzg l ~ dem badai1 z 2007 r., gdzie do przyjmowania przetwor6w konopi przyznawalo si~ blisko 16% respondent6w mlodszych uczni6w oraz 27,9 % badanych ze starszej grupy wiekowej (wykresy 3 i 4). Wykres 3. Odsetki uczni6w w wieku Iat, kt6rzy uzywali poszczeg61nych srodk6w chociaz raz w swoim :lyciu - wyniki badania ESP AD EJ Q) Q). c a. a. c 0 (/) Q) c :::l (/) 0 :.;;:: ro c ~ Q)...J.C ~ ~ ro 0 ro ro >- >.--' c C/) c c (/) -o 0.E "Cii ro...j e... ~.c.:.: (/) Cl> ro ro 0 Q)... u... c ~ :I: w Cl) ro Q)... E Zr odfo. W.:vniki badm1!pin 13

14 Wykres 4. Odsetki uczniow w wieku lat, kt6rzy uzywali poszczeg6lnych srodk6w chociaz raz w swoim :Zyciu - wyniki badania ESP AD. t'll 0 t'll t'll c (/) c c.e...j 'iii ~ e t'll Q) Q) ~ J: 'E <1: Zr6dlo: Wyniki badm1!pin Podobna sytuacja miala miejsce w przypadku uzywania poszczeg6lnych substancji w trakcie ostatniego roku. Do uzywania marihuany i haszyszu w czasie ostatnich 12 miesi~cy przyznalo si~ 20,1% mlodszych uczni6w (trzecie klasy gimnazjum) oraz 28,5% uczni6w z II klas szk6l ponadgimnazjalnych. W pomiarze z 2007 r. odsetki te wyniosly odpowiednio 10,9% oraz 17,4%. Do uzywania przetwor6w konopi w czasie ostatnich 30 dni w 2011 r. przyznalo si~ 10,5% uczni6w z mlodszej grupy oraz 15,5% z grupy starszej. W 2007 r. odsetki te wyniosly odpowiednio 6,4% oraz 9,5 %. Wsr6d substancji nielegalnych na drugim llllejscu pod wzgl~dem rozpowszechnienia uzywania uplasowala si~ amfetamina. Po najpopulamiejszy stymulant przynajmniej raz w zyciu si~gn~lo 4,6% latkow oraz 8,3% latkow. Nie odnotowano zdecydowanego zr6znicowania pomi~dzy pomiarami w 2007 r. i 2011 r. w przypadku stymulant6w oraz innych substancji. W najnowszej edycji badan ESPAD z 2011 r. uwzgl~dniono r6wniez tematyk~,dopalaczy". Pomimo faktu, ze badanie ESP AD zostalo zrealizowane w 2011 r. odsetki badanych deklarujqcych uzywanie,dopalaczy" znajdujq_ si~ na wysokim poziomie. Na wzgl~dnie wysokie, por6wnywalne z badaniem,mlodziez 201 0" CBOS, odsetki os6b deklarujq_cych uzywanie,dopalaczy" kiedykolwiek w zyciu oraz w ciq_gu 12 miesi~cy nie bez wplywu 14

15 pozostaje fakt, ze oba te okresy obejmujq_ jeszcze czas aktywnego dzialania sklep6w z,dopalaczami" na naszym rynku. Badanie ESPAD zostalo przeprowadzone na wwsn~ 2011 r., a zamkni~cie sklep6w z,dopa1aczami" mialo miej see pod koniec r. Tabela 1. Urywanie,dopalaczy" z uwzgl~dnieniem plci badanych i ogolem. POZIOM KLASY CHLOPCY DZIEWCZF;T A OGOLEM III klasy gimnazjum Kiedykolwiek 13,2 8,0 10,5 w i.yciu W czasie 12 9,0 5,4 7,1 miesi~cy pt zed badaniem W czasie 30 dni 3,5 1,6 2,5 przed badaniem II ldasy szk61 Kiedykolwiek 21,5 9,9 15,8 ponadgimnazjalnych w i:yciu W czasie 12 11,6 6,2 9,0 miesi~cy przed badaniem W czasie 30 dni 2,9 1,5 2,2 pned badaniem Zr6dlo: ESP AD 201/. Wyniki badan /PiN Uzywanie,dopalaczy" jest dose silnie zr6znicowane ze wzgl~du na plec respondent6w, co jest szczeg6lnie widoczne w przypadku starszych uczni6w. W przypadku wszystkich kategorii uzywania, tj. uzywania kiedykolwiek w zyciu, uzywania w czasie ostatnich 12 miesi~cy oraz w czasie ostatnich 30 dni, dominuj q_ chlopcy. Kiedykolwiek w zyciu po, dopalacze" si~gn~lo og6lem 10,5% uczni6w mlodszych. W tej grupie,dopalaczy" uzywalo nieznacznie wi~cej chlopc6w niz dziewczq_t ( odpowiednio 13,2% i 8,0%). Wsr6d starszych respondent6w odsetki uzytkownik6w,dopalaczy" byly wyzsze - kiedykolwiek w zyciu kontakt z tymi substancjami mialo blisko 16% badanych. ajwi~ksze zr6znicowanie ze wzgl~du na plec badanych w uzywaniu,dopa1aczy" kiedyko1wiek w zyciu mozna zaobserwowac wsr6d uczni6w II klas szk6l ponadgimnazjalnych. Ponad dwukrotnie CZf(sciej po,dopalacze" sif(gali chlopcy niz dziewc z~ ta (21,5% oraz 9,9%). Starsi chlopcy czf(sciej si~gali po,dopalacze" niz ic h mlodsi koledzy, jednak r6znica ta byla znaczq_ca w przypadku uzywania kiedykolwiek w zyciu. Odsetki dziewczq_t uzywajq_cych, dopalaczy" z mlodszej i starszej grupy wiekowej r6znily si~ jedynie nieznacznie. Wyniki badania ESPAD pokazaly, ze wsr6d mlodziezy szkolnej uzywajq_cej,dopalaczy" dominujq_ chlopcy ze starszej grupy wiekowej. Jedynie w przypadku uzywania,dopalaczy" 15

16 w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem odsetki respondent6w byly nieznacznie wyzsze dla chlopc6w mlodszych (3,5% do 2,9% chlopc6w ze starszej grupy wiekowej). Stosunkowo niskie odsetki uzywajqcych, dopalaczy" w czasie ostatnich 30 dni zar6wno wsr6d dziewczqt, jak i chlopc6w swiadczct o tym, ze mlodziez raczej eksperymentuje z nowymi substancjami niz uzywa regularnie. Konsekwencje zdrowotne i spoleczne uzywania narkotyk6w Poddajqc analizie ska l ~ konsekwencji zdrowotnych i spolecznych wynikajqcych z uzywania narkotyk6w, zbierano dane statystyczne stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego, dzi~ki kt6rym obserwowac mozna trendy w rozwoju zjawiska narkomanii rozumianego jako regularne uzywanie narkotyk6w powodujqce powazne problemy, mi~dzy i1mymi zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania. W 2011 r. do plac6wek stacjonarnych przyj~to os6b z problemem narkotyk6w, co oznacza nieznaczny spadek w stosunku do 2010 r. Od poczcttku lat 90-tych do polowy obecnego stulecia obserwujemy trend wzrostowy, z niewielkim zalamaniem w 2003 r. W latach notowano trend spadkowy, zas w kolejnych trzech latach wzrost liczby os6b podejmujqcych leczenie z powodu problemu z narkotykami. Wykres 5. Liczba pacjent6w przyjfttych do lecznictwa stacjonarnego w latach ~ ~ Zn 5d!o.!PiN (201 I)

17 Wykres nr 6 prezentuje dane na temat liczby os6b p rzyj~tych do lecznictwa stacjonarnego w przeliczeniu na mieszkanc6w w latach Dane te ilustrujq_ te same tendencje, co dane z poprzedniego wykresu. Wsp6lczynnik na 100 tys. mieszkanc6w dla 2011 r. wynosi 36,7. Wykres 6. Przyj~ci do lecznictwa stacjonarnego w latach (wskazniki na mieszkaiic6w). 40~ , 3 5~ ~~~~~~~~~~~~H 3 0~ ~~~~~~~ 2 5~ ~~~~ 20~ ~~~~~ 1 5~ ~~~~~~~,~ 1 0~~~-d--'-'.~~ 5.JH!l!~~&-!D Zr6dlo.!PiN (2011) O ~~!!.;=!ir!!;=l[:!;= ~ ~~ ~ ~ ~~~~ ~ ~ ~~ ~ ~ ~ ~ ~~~~ ~ ~ ~~~ ~ ~ ~~ ~~~~~~~~~~ ~ ~~ ~ Wsr6d wszystkich os6b, kt6re zglosily s1~ do leczenia w plac6wkach stacjonarnych w 2011 r., podobnie jak w Iatach poprzednich, wi~k sz osc stanowili m~zczyzni (73,8%). Wsr6d pacjent6w przyj~tych do plac6wek stacjonarnych w 2011 r. wi~kszosc stanowily osoby z diagnozq_ F19 (,mieszane i nieokrdlone'' ). Oznacza to, iz w przypadku blisko % Ieczonych nie mozna nic powiedziec o typach substancji, kt6rych uzywanie leglo u podstaw zgloszenia si~ do leczenia. Osoby z problemem opiat6w stanowily 7,8% przyj~tych, w por6wnaniu do danych z 2010 r. (14,7%) odsetek ten jest nizszy. 13% pacjent6w mialo problemy ze srodkami uspokajajq_cymi i nasennymi, a u 3,5% pacjent6w zdiagnozowano problemy zwiq_zane z u:zywaniem innych stymulant6w. W 2011 r., podobnie jak w latach poprzednich, niewielkie grupy stanowily osoby uzaleznione od przetwor6w konopi (3,0%), srodk6w wziewnych (0,4%) oraz halucynogen6w (0,3%). R6wniez bardzo maly odsetek pacjent6w zglaszal problemy zwiq_zane z uzywaniem kokainy (0,3%). 17

18 Wykres 7. Przyj~ci do lecznictwa stacjonarnego w 2011 r. z powodu zaburzen psychicznych zaburzen zachowania spowodowanych uzywaniem substancji, wg typu substancji. leki uspokajaja,ce i kokaina 0,3% inne stymulanty 3,5% 3,0% halucynogeny 0,3% 'if opiaty 7,8% mieszane i nieokreslone 71,8% ZrOd/o:!PiN (2011) W 2010 r. przeprowadzono oszacowanie liczby problemowych uzytkownik6w narkotyk6w dla 2009 roku. Pod tym pojl(ciem rozumiemy regularnego uzytkownika narkotyk6w (substancji nielegalnych), kt6ry doswiadcza w zwiq,zku z uzywaniem powaznych problem6w. W oparciu o dane zaczerpnil(te ze wskaznik6w zglaszalnosci do leczenia ambulatoryjnego i stacjonarnego wstl(pne oszacowanie wskazuje na spadek liczby problemowych uzytkownik6w narkotyk6w w stosunku do 2005 r. i zgodnie z wstl(pnym raportem mozna przyj<t_c, ze liczba problemowych uzytkownik6w narkotyk6w midci sil( w szerokim przedziale (w oszacowaniu dla 2005 r. liczba ta midcila sil( w przedziale ). Liczba problemowych uzytkownik6w opiat6w w 2009 r. miescila sil( w przedziale (w 2005r.: ). Dane dotycz<t_ce statusu zamieszkania oraz aktywnosci zawodowej os6b leczonych pochodz<t_ z pilota:zowego projektu monitorowania zglaszalnosci do leczenia z powodu problemu narkotyk6w (Treatment Demand Indicator TDI) przeprowadzonego w 2010 r. 18

19 Wykres 8. Status zamieszkania os6b zglaszaj~cych si~ do leczenia z powodu narkotyk6w w r. state miejsce zamieszkania 55,4% / 13 niestate miejsce zamieszkania 6,5% nie ustalono 35,5% instytucja szpital, itp.) 2,6% (wi ~zie nie, Zr6dlo: Krajowe Biuro ds. Przeciwd::ialania Narkomanii, Centrum Jnformacji o Narkotykach i Narkomanii, Monitorovvanie zglasza!no ci do leczenia z powodu prob!emu narkotyk6w (Treatmel11 Demand Indicator) Wsr6d os6b zglaszajqcych Sl(( do leczenia w r. ponad polowa pacjent6w (55,4%) posiadala uporzqdkowanq_ sytuacj{( mieszkaniowq i pewnosc, ze nie zmieni si{( to w ciqgu najblizszych dni. Brak uregulowanej sytuacji mieszkaniowej oraz czasowe pomieszkiwanie u innych os6b lub schronisku dla bezdomnych zadeklarowalo 6,5% os6b. Kolejne 2,6% pacjent6w przed przyj{(ciem do leczenia przebywalo w r6znego rodzaju instytucjach jak: szpital, wi((zienie, wojsko lub schronisko dla bezdomnych. Znacznq_ CZ((SC odpowiedzi w 2010 r. stanowila kategoria,nie ustalono" (35,5%). 1 Najnowsze do s t~pne w chwili przygotowania rapo11u dane w oparciu o projekt pilotazowy TO! 19

20 , Wykres 9 2 Aktywnosc zawodowa os6b zglaszaj~cych si-r do leczenia z powodu narkotyk6w w 2010 r. 52 stata praca 16,8% ~ uczen, student 17,2% nie ustalono 1,5% m inni 6,0% ekonomicznie nieaktywny (rencista, emeryt, gospodyni domowa, itp.) 4,3% bezrobotny 54,2% Zrodlo: Krajowe Biuro ds. Przeciwdzialania Narkomanii, Centrum!nformacji a Narkotykach i Narkomanii, Monitorowanie zglaszalnosci do leczenia z powodu problemu narkotyk6w (Treatment Demand Indica/ OJ) Wsr6d 1342 os6b, kt6re zostaly w 2010 r. objf(te monitorowaniem zglaszalnosci do leczenia (TDI) ponad polowa oswiadczyla, ze kategori<t najlepiej charakteryzuj<~cc<~c ich aktualn<t sytuacjf( (r6wniez w ci<tgu 30 dni poprzedzaj<~ccych zgloszenie sit( do leczenia) jest status osoby bezrobotnej (54,2%). Posiadanie stalej pracy zadeklarowalo ok. 17% pacjent6w. Podobny odsetek dotyczyl os6b ucz<~ccych sit( lub studiuj<~ccych. Jednym z najpowazniejszych problem6w zdrowotnych zwi<~czanych z narkotykami S<t choroby zakazne. Og6lnopolskie dane o zgloszonych do Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych zakazeniach HIV i zachorowaniach na AIDS, w tym takze w zwi<~czku z uzywaniem narkotyk6w, sq udost~pniane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Panstwowy Zaklad Higieny, zwany dalej,nizp-pzh". Zgodnie z danymi uaktualnionymi do 31 marca 2012 r., og6lna liczba os6b, u kt6rych rozpoznano zakazenie HIV do konca 2011 r. w Rzeczypospolitej Polskiej wyniosla , w tym dla 38,2% (5 887) os6b prawdopodobn<t drog<~c zakazenia bylo iniekcyjne uzywanie narkotyk6w. : Najnowsze dostt<pne w chwili przygotowania raportu dane w oparciu o projekt pilotazowy TDI 20