dr Zbigniew Pawlak Szkoła Główna Handlowa w Warszawie BIZNESPLAN (131670)

Transkrypt

1 dr Zbigniew Pawlak Szkoła Główna Handlowa w Warszawie BIZNESPLAN (131670)

2 SPRAWY ORGANIZACYJNE

3 KONSULTACJE poniedziałki, godz Katedra Teorii Zarządzania pokój 1102, bud. F KONTAKT POCZTOWY zpawlak@zpawlak.com.pl

4 RAMOWY PROGRAM ZAJĘĆ Część I Wykład 1. Istota biznesplanu, rodzaje biznesplanów 2. Zasady metodyczne opracowania biznesplanu 3. Zastosowania biznesplanu 4. Biznesplan małego przedsiębiorstwa 5. Biznesplan dużego przedsiębiorstwa 6. Biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego 7. Ocena biznesplanu 8. Zasady prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce 9. Cykl przedsięwzięcia biznesowego Sprawdzian z części wykładowej Część II Ćwiczenia: Przygotowanie biznesplanu małego przedsiębiorstwa Wykonanie biznesplanu małego przedsiębiorstwa Ocena końcowa z przedmiotu: średnia ze sprawdzianu i biznesplanu

5 SPRAWDZIAN Z CZĘŚCI WYKŁADOWEJ 1. Forma pisemna (40 minut, 4 zagadnienia) 2. Zakres przedmiotowy treści przekazywane na wykładzie Uwaga: pytania i problemy do opracowania umieszczone w materiale prezentacyjnym do wykładu są przewidziane jako pomoc do repetytorium z wykładu nie muszą jednak wystąpić w identycznej wersji na sprawdzianie.

6 ZASADY PRZYGOTOWANIA BIZNESPLANU (część ćwiczeniowa zajęć) 1. Obecność na zajęciach obowiązkowa. 2. Ćwiczenia mają na celu przygotowanie biznesplanu pod kierunkiem wykładowcy. 3. Biznesplan dotyczy małego przedsiębiorstwa. Obejmuje okres uruchamiania działalności oraz 3 pierwsze lata działalności (w układzie miesięcznym). 4. Biznesplan zostanie przygotowany zgodnie z układem treści podanym przez wykładowcę. 5. Biznesplan można przygotować w zespole do 4 osób. 6. Autor (zespół autorski) przedstawi wykładowcy do wyboru co najmniej 3 propozycje tematyczne biznesplanu. 7. Na kolejne zajęcia wykładowca zadaje do przygotowania (w wersji papierowej) fragment biznesplanu. Na wydruku powinien być skład zespołu i adresy poczty elektronicznej. 8. Wykładowca przekazuje uwagi do opracowania em w terminie 2-3 dni po otrzymaniu materiału. 9. Ostateczną wersję biznesplanu należy przedstawić w formie papierowej oraz w formie elektronicznej na płycie CD.

7 LITERATURA OBOWIĄZKOWA Pawlak Z., Biznesplan. Zastosowania i przykłady, Poltext Warszawa 2008 ( ) LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA Ciechan M., Biznes plan. Standardy i praktyka, Dom Organizatora Toruń 2007 Filar E., Skrzypek, J., Biznes plan, Poltext Warszawa 2004 Miller M., Biznesplan w praktyce, Helion Gliwice 2002

8 1.Istota i rodzaje biznesplanów

9 DEFINICJA PLANOWANIA Planowanie to formułowanie celów i określanie sposobów ich realizacji.

10 PROCES PLANOWANIA Analiza i ocena obecnej sytuacji (stan obecny) Sformułowanie celu (stan pożądany) Określenie odchylenia pomiędzy stanem istniejącym a pożądanym Warunki zewnętrzne Zbadanie warunków realizacji celu Warunki wewnętrzne Budowa planu Cele Zadania Terminy Zasoby

11 POJĘCIE BIZNESPLAN Biznesplan to kompleksowy i długoterminowy plan gospodarczy. Biznesplan jest dokumentem planistycznym służącym podejmowaniu szeregu decyzji menedżerskich. Biznesplan jest modelem przedsięwzięcia inwestycyjnego lub przedsiębiorstwa, w oparciu o który można weryfikować słuszność przyjmowanych założeń.

12 RODZAJE BIZNESPLANÓW BIZNESPLANY Biznesplan projektu inwestycyjnego Biznesplan przedsiębiorstwa

13 ZASADY METODYCZNE PRZYGOTOWANIA BIZNESPLANU 1) Kompleksowość 2) Długofalowość 3) Adekwatność 4) Czytelność 5) Optymalna objętość 6) Rzetelność założeń i wiarygodność danych 7) Problem punktu wyjścia 8) Wariantowość 9) Elastyczność 10) Sposób liczenia 11) Rezerwa na nakłady i koszty nieprzewidziane 12) Uczestnictwo kadry kierowniczej 13) Poufność 14) Wysoka jakość 15) Operacyjność

14 PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Omów przebieg procesu planowania w przedsiębiorstwie. 1) Czym różni się biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego od biznesplanu przedsiębiorstwa? 1) Co oznaczają zasady adekwatności, wariantowości, elastyczności i poufności w budowie biznesplanu.

15 2.Zastosowania biznesplanu

16 FUNKCJE BIZNESPLANU 1) Funkcja wewnętrzna: dla zarządu firmy dla inwestora (właściciela) 1) Funkcja zewnętrzna: dla banków dla funduszy inwestycyjnych dla partnerów gospodarczych

17 ZASTOSOWANIA BIZNESPLANU 1) uruchamianie działalności gospodarczej 2) zarządzanie strategiczne 3) zarządzanie inwestycjami rzeczowymi 4) zarządzanie funduszami PE/VC 5) tworzenie joint ventures 6) fuzje przedsiębiorstw 7) pozyskiwanie kapitału (kredyty, pożyczki, leasingi) 8) prywatyzacja 9) restrukturyzacja 10) likwidacja przedsiębiorstwa 11) wycena przedsiębiorstwa 12) konkursy na kontrakty menedżerskie 13) nadzór właścicielski

18 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W URUCHAMIANIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Czynniki środowiskowe Motywacja Potencjał biznesowy Pomysł na zrobienie biznesu przedmiot działalności rynek docelowy forma własności forma prawna BIZNESPLAN Decyzja o uruchomieniu przedsiębiorstwa Utworzenie przedsiębiorstwa

19 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU STRATEGICZNYM Sesja strategiczna Analiza strategiczna (diagnoza) BIZNESPLAN (prognoza) Realizacja planu Monitoring

20 ANALIZA STRATEGICZNA (SWOT) Analiza strategiczna Analiza wewnętrzna Analiza zewnętrzna Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia

21 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU INWESTYCYJAMI RZECZOWYMI FAZA PRZEDINWESTYCYJNA ocena możliwości inwestowania (studium możliwości) studium przedrealizacyjne projektu ostateczna wersja projektu (BIZNESPLAN) decyzja o realizacji inwestycji FAZA REALIZACYJNA poszukiwanie wykonawców i instytucji finansowych negocjacje i podpisanie kontraktów szczegółowy projekt techniczny budowa, zakupy, montaż dobór i szkolenie przekazanie do eksploatacji, odbiór rozruch FAZA OPERACYJNA osiągnięcie wymaganej zdolności produkcyjnej odtwarzanie modernizacja rozwój likwidacja

22 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU FUNDUSZAMI PE/VC BIZNESPLAN SPÓŁKI Oferta dla Funduszu PE/VC Ocena ofert i negocjacje Zakup udziałów w spółce przez Fundusz PE/VC Zarządzanie rozwojem spółki z udziałem Funduszu PE/VC Wyjście Funduszu z inwestycji

23 OPEROWANIE BIZNESPLANEM PRZY POZYSKIWANIU KAPITAŁU (KREDYT INWESTYCYJNY) BIZNESPLAN Złożenie wniosku kredytowego Analiza wniosku kredytowego Badanie wiarygodności kredytobiorcy Ocena zdolności kredytowej Decyzja kredytowa Podpisanie umowy kredytowej Udostępnienie kredytu Kontrola wykorzystania i spłaty kredytu

24 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI NAPRAWCZEJ PRZEDSIĘBIORSTWA Symptomy chorobowe przedsiębiorstwa Diagnoza przedsiębiorstwa BIZNESPLAN (plan naprawy) Realizacja planu

25 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCEDURZE LIKWIDACJI PRZEDSIĘBIORSTWA Sytuacja uzasadniająca wszczęcie procedury likwidacji Otwarcie likwidacji Opracowanie planu likwidacji (BIZNESPLANU) Realizacja planu likwidacji Zamknięcie likwidacji

26 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCEDURZE WYCENY DOCHODOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA OPRACOWANIE BIZNESPLANU Ustalenie metodologii wyceny: wybór metody wyceny dochodowej ustalenie innych parametrów do przeprowadzenia wyceny (np. stopa dyskonta, wartość rezydualna itp.) Wycena przedsiębiorstwa Wykorzystanie wyceny przedsiębiorstwa

27 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W KONKURSIE NA KONTRAKT MENEDŻERSKI Powołanie komisji konkursowej Ogłoszenie konkursu Przyjmowanie zgłoszeń i dokumentów Sesja konkursowa Konkurs ofert - BIZNESPLANÓW Negocjacje warunków kontraktu menedżerskiego Podpisanie kontraktu

28 OPEROWANIE BIZNESPLANEM W NADZORZE WŁAŚCICIELSKIM Opracowanie standardu BIZNESPLANU dla Grupy Kapitałowej Instrukcja budowy BIZNESPLANÓW Sporządzanie BIZNESPLANÓW przez Spółki Zależne Ocena BIZNESPLANÓW Spółek i decyzje Budowa SKONSOLIDOWANEGO BIZNESPLANU Grupy Kapitałowej

29 PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Przedstaw zastosowanie biznesplanu w uruchamianiu działalności gospodarczej. 1) Scharakteryzuj przebieg procesu zarządzania strategicznego. 1) Omów rolę biznesplanu w zarządzaniu inwestycjami rzeczowymi. 1) Omów zasady funkcjonowania funduszy PE/VC. 1) Przedstaw przebieg procesu udzielania kredytu bankowego. 1) Jaką rolę odgrywa biznesplan w procesie sanacji przedsiębiorstwa? 1) Przedstaw wykorzystanie biznesplanu w procesie zwijania biznesu. 1) Jak wykorzystuje się biznesplan w wycenie przedsiębiorstwa? 1) Jaką rolę odgrywa biznesplan w obsadzaniu naczelnych stanowisk kierowniczych? 1) Jaka jest rola biznesplanu w nadzorze właścicielskim?

30 3.Standardy wykonawcze biznesplanów

31 RODZAJE STANDARDÓW WYKONAWCZYCH BIZNESPLANÓW Standard wykonawczy wzór biznesplanu (szablon) 1) Standardy biznesplanów ze względu na przedmiot: a) Biznesplan przedsiębiorstwa: biznesplan małego przedsiębiorstwa biznesplan dużego przedsiębiorstwa a) Biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego 1) Standardy biznesplanów przedsiębiorstw ze względu na rodzaj zastosowania: Biznesplan strategiczny Biznesplan naprawczy Biznesplan likwidacyjny

32 PODMIOTY WPROWADZAJĄCE STANDARDY WYKONAWCZE BIZNESPLANÓW 1) Wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe (np. UNIDO, Bank Światowy) 1) Instytucje finansowe (banki, fundusze inwestycyjne, fundusze pomocowe) 1) Spółki zarządzające grupami przedsiębiorstw (nadzór właścicielski) 1) Firmy doradcze

33 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (1) 1. Streszczenie 2.Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.1.Nazwa i forma prawna 2.2.Przedmiot działalności 2.3.Siedziba i terytorium działania 2.4.Charakterystyka właścicieli 3.Analiza SWOT 3.1.Mocne strony 3.2.Słabe strony 3.3.Szanse 3.4.Zagrożenia 4.Cele przedsiębiorstwa 4.Cele przedsiębiorstwa 4.1.Cele krótkoterminowe 4.2.Cele długoterminowe

34 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (2) 5.Plan marketingowy 5.1.Produkt 5.2.Odbiorcy 5.3.Konkurenci 5.4.Ceny 5.5.Dystrybucja 5.6.Promocja 6.Plan działalności operacyjnej 6.1.Technologia 6.2.Nakłady inwestycyjne 6.3.Źródła finansowania inwestycji 6.4.Plan ilościowy produkcji 6.5.Zaopatrzenie 6.6.Ochrona środowiska 7.Plan organizacji i zarządzania 7.Plan organizacji i zarządzania 7.1.Schemat organizacyjny 7.2.Zakresy zadań pracowników

35 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (3) 8.Plan zatrudnienia 8.1.Struktura zatrudnienia 8.2.Płace 9.Harmonogram głównych zamierzeń 10.Plan finansowy 10.1.Plan przychodów 10.2.Plan kosztów 10.3.Plan rachunku wyników 10.4.Plan nakładów inwestycyjnych przepływów pieniężnych 11.Ocena finansowa 10.5.Plan

36 Plan ilościowy produkcji dla I roku

37 Plan przychodów dla I roku

38 Plan kosztów dla I roku

39 Plan rachunku zysków i strat dla I roku

40 Plan początkowych nakładów inwestycyjnych

41 Plan nakładów inwestycyjnych (początkowych i bieżących) dla I roku

42 Plan spłaty kredytu

43 Plan przepływów pieniężnych dla I roku

44 Harmonogram realizacji głównych zamierzeń

45 STRUKTURA PLANU STRATEGICZNEGO misja wizja cele strategiczne plan mark. plan oper. plan oiz plan zatr. plan finansowy

46 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (1) 1. Streszczenie 1.1. Autorzy 1.2. Zakładane kierunki rozwojowe 1.3. Planowane nakłady 1.4. Planowane wyniki 2. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.1. Nazwa i forma prawna 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Siedziba 2.4. Terytorium 2.5. Właściciele i kapitał podstawowy 2.6. Organy przedsiębiorstwa 2.7. Historia przedsiębiorstwa 3. Analiza strategiczna 3. Analiza strategiczna 3.1. Mocne strony 3.2. Słabe strony 3.3. Szanse 3.4. Zagrożenia

47 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (2) 4. Założenia ogólne strategii przedsiębiorstwa 4.1. Misja 4.2. Wizja 4.3. Cele strategiczne 5. Plan marketingowy 5.1. Produkty 5.2. Odbiorcy 5.3. Konkurenci 5.4. Ceny 5.5. Dystrybucja 5.6. Promocja 6. Plan działalności operacyjnej 6. Plan działalności operacyjnej 6.1. Technologia 6.2. Nakłady inwestycyjne 6.3. Źródła finansowania inwestycji 6.4. Zdolności produkcyjne 6.5. Plan ilościowy produkcji 6.6. Zaopatrzenie 6.7. Gospodarka remontowa i konserwacyjna 6.8. Ochrona środowiska

48 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (3) 7. Plan organizacji i zarządzania 7.1. Struktura organizacyjna 7.2. Etatyzacja 7.3. System informacyjny zarządzania 7.4. Metody zarządzania 8. Plan zatrudnienia i płac 8.1. Zatrudnienie 8.2. Płace 8.3. Założenia polityki personalnej i kadrowej 9.Harmonogram głównych zamierzeń 10. Plan finansowy Plan przychodów Plan kosztów Plan zysków i strat Plan nakładów inwestycyjnych Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy Plan źródeł finansowania działalności Plan przepływów pieniężnych Plan bilansu 11. Ocena finansowa

49 MISJA PRZEDSIĘBIORSTWA Misja - odzwierciedla cel, posłannictwo, ważne i odpowiedzialne zadanie, do którego realizacji powołane jest przedsiębiorstwo. Charakter misji - deklaratywny (obietnica, deklaracja, zobowiązanie). Sformułowanie misji - krótkie (parę słów, zdanie). Adresat misji - nie musi być wyraźnie określony (klient, właściciele, pracownicy, lokalna społeczność, grupa społeczna, ludzkość). Przykłady misji: zmieniamy świat na lepszy łączymy ludzi z nami wejdziesz w XXI wiek jesteśmy firmą troskliwą

50 WIZJA PRZEDSIĘBIORSTWA Wizja - syntetycznie ujęty obraz firmy, wizerunek, ukazujący, jaką powinna się ona stać w perspektywie najbliższych kilku lat. Charakter wizji - postulatywny, życzeniowy (określenie pożądanych stanów rzeczy w takich obszarach jak: produkt, organizacja, finanse, terytorium działania, klienci, technika, ceny, zatrudnienie, stosunek do środowiska naturalnego, zysk, pozycja rynkowa, stosunek do konkurencji itp.). Sformułowanie wizji - krótkie (zdanie, do kilku zdań). Adresat wizji - nie musi być wyraźnie określony (jak w misji). Przykłady wizji: być numer 1 na świecie (w Europie, Polsce)... być czołowym polskim producentem..., pionierem technologii... pragniemy zdobyć czołową pozycję na rynku..., być firmą przynoszącą wysokie dochody właścicielom, zapewniającą stabilne warunki zatrudnienia i płacy pracownikom...

51 CELE STRATEGICZNE PRZEDSIĘBIORSTWA Cel strategiczny - ważny cel (stan rzeczy) zakładany do osiągnięcia w okresie najbliższego roku (cel krótkoterminowy) lub kilku lat (cel długoterminowy). Obszary celów strategicznych - wewnętrzne i zewnętrzne, rozwoju i funkcjonowania (np. przychody, koszty, wyniki, majątek, kapitały, produkty, ceny, dystrybucja, technika, inwestycje, organizacja, zarządzanie, zatrudnienie, warunki pracy, płace, terytorium działania, klienci, jakość, pozycja na rynku, itd.). Zasady formułowania celów strategicznych: liczba - nie za dużo (kilka krótko- i kilka długoterminowych), waga - kluczowe cele z punktu widzenia całej firmy, terminowość - określić termin realizacji, zrozumiałość - jednoznaczność i jasność sformułowania, realność - stan rzeczy możliwy (duże prawdopodobieństwo realizacji), wymierność - podać konkretny wymiar ilościowy, procentowy, wartościowy).

52 OCENA FINANSOWA 1) Ocena na podstawie zestawień planu finansowego analiza pionowa planu rachunku wyników analiza pozioma planu rachunku wyników analiza pionowa planu przepływów pieniężnych netto analiza pozioma planu przepływów pieniężnych netto 1) Ocena wskaźnikowa wskaźniki płynności wskaźniki zadłużenia wskaźniki rentowności wskaźniki zdolności obsługi długu

53 Wskaźnik płynności bieżącej PB = Ao Pb gdzie: PB wskaźnik płynności bieżącej Ao aktywa obrotowe (należności, zapasy, gotówka) Pb pasywa bieżące zobowiązania krótkoterminowe (w tym kredyty)

54 Wskaźnik płynności szybkiej PS = Ao Zp Pb gdzie: PS wskaźnik płynności szybkiej Zp - zapasy

55 Wskaźnik ogólnego zadłużenia DO = D A gdzie: DO wskaźnik zadłużenia ogólnego D zobowiązania razem (krótkoterminowe i długoterminowe) A aktywa razem

56 Wskaźnik ogólnego zadłużenia kapitału własnego DKw = D Kw gdzie: DKw wskaźnik zadłużenia kapitału własnego Kw kapitał własny

57 Wskaźnik zadłużenia długoterminowego kapitału własnego DD = Dd Kw gdzie: DD wskaźnik zadłużenia długoterminowego kapitału własnego Dd zobowiązania długoterminowe

58 Rentowność sprzedaży netto RSn = Zn Sn gdzie: RSn wskaźnik rentowności sprzedaży netto Zn zysk netto Sn sprzedaż netto

59 Wskaźnik rentowności kapitału własnego Rkw = Zn Kw gdzie: Rkw wskaźnik rentowności kapitału własnego

60 Wskaźnik rentowności majątku RA = Zn A gdzie: RA wskaźnik rentowności majątku

61 Wskaźnik zdolności obsługi zobowiązań odsetkowych OZO = Zb + o o gdzie: OZO wskaźnik obsługi zobowiązań odsetkowych Zb zysk brutto o suma odsetek od długu w danym okresie

62 Wskaźnik zdolności do obsługi całego długu ZOD = Zo rk + + a o = Zn + pd + o rk + o + a gdzie: ZOD wskaźnik zdolności do obsługi całego długu Zo zysk operacyjny a - amortyzacja rk suma rat z tytułu spłaty długu w danym okresie o odsetki Zn zysk netto pd podatek dochodowy

63 Planowane wskaźniki oceny finansowej

64 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (1) 1. Podsumowanie i wnioski końcowe 1.1. Autor opracowania i zamawiający 1.2. Przedmiot opracowania 1.3. Planowane nakłady i wyniki 1.4. Opłacalność 1.5. Rekomendacje 2. Geneza projektu i założenia podstawowe 2. Geneza projektu i założenia podstawowe 2.1. Nazwa projektu 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Charakterystyka inwestora 2.4. Forma organizacyjno-prawna działalności 2.5. Siedziba 2.6. Terytorium 2.7. Historia projektu 2.8. Analizy i studia poprzedzające biznesplan

65 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (2) 3. Analiza rynku i strategia marketingowa 3.1. Produkt 3.2. Opakowania 3.3. Rynek docelowy 3.4. Program sprzedaży (ilość, wartość) 3.5. Niezbędne koncesje 3.6. Podaż na rynku 3.7. Ocena konkurencji 3.8. Popyt na rynku 3.9. Ocena chłonności rynku Ceny Dystrybucja Promocja

66 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (3) 4. Koszty produkcji 4.1. Koszty zakupu i zużycia mat. i surowców 4.2. Koszty zakupu i zużycia energii i paliw 4.3. Koszty robocizny bezpośredniej 4.4. Koszty pośrednie (wydziałowe) 4.5. Koszty remontów i konserwacji 4.6. Koszty ogólne 4.7. Koszty administracyjne 4.8. Koszty marketingu 4.9. Amortyzacja Koszty finansowe 5. Lokalizacja inwestycji 5. Lokalizacja inwestycji 5.1. Opis usytuowania 5.2. Uzasadnienie wyboru lokalizacji 5.3. Warunki miejscowe

67 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (4) 6. Strona techniczna 6.1. Technologia 6.2. Niezbędne atesty i licencje 6.3. Wpływ inwestycji na środowisko naturalne 6.4. Sezonowość produkcji i sprzedaży 6.5. Nakłady inwestycyjne 6.6. Źródła finansowania inwestycji 6.7. Zdolności produkcyjne 6.8. Plan produkcji 6.9. Zaopatrzenie Gospodarka remontowa i konserwacyjna 7. Strona organizacyjna 7. Strona organizacyjna 7.1. Struktura organizacyjna 7.2. Organizacja zaopatrzenia 7.3. Organizacja produkcji 7.4. Organizacja sprzedaży 7.5. Organizacja innych funkcji

68 TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (5) 8. Siła robocza 8.1. Struktura zatrudnienia 8.2. Płace 8.3. Szkolenia 9. Harmonogram realizacji inwestycji 10. Plan finansowy Plan przychodów Plan kosztów Plan rachunku wyników Plan nakładów inwestycyjnych Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy Plan źródeł finansowania inwestycji Plan przepływów pieniężnych Plan bilansu 11. Ocena ekonomiczno finansowa Ocena finansowa Ocena efektywności Ocena ryzyka 12. Ocena przydatności projektu dla gospodarki kraju (regionu)

69 PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Na czym polega istota i zastosowanie standardów wykonawczych biznesplanów? 1) Jaka jest różnica pomiędzy biznesplanem małego i dużego przedsiębiorstwa? 1) Jak formułować misję i wizję przedsiębiorstwa? 1) Jakie są zasady formułowania celów strategicznych? 1) Jakie wskaźniki finansowe znajdują zastosowanie w biznesplanach strategicznych?

70 4.Ocena efektywności inwestycji

71 DEFINICJA INWESTYCJI Słowo inwestycja oznacza nakład środków finansowych, służący wielokrotnemu ponawianiu aktu produkcji czy konsumpcji. Wymiary inwestycji: Wymiar wartościowy inwestycji wielkość nakładu inwestycyjnego Wymiar rzeczowy inwestycji sposób przeznaczenia nakładu inwestycyjnego Wymiar czasu inwestycji czas trwania procesu inwestycyjnego

72 RODZAJE INWESTYCJI (1) Ze względu na źródła finansowania: inwestycje ze środków własnych inwestycje ze środków obcych (np. kredytu lub pożyczki) inwestycje ze źródeł mieszanych (częściowo własnych, częściowo obcych) Ze względu na inwestora: ze względu na status własnościowy - inwestycje prywatne i inwestycje publiczne ze względu na rodzaj inwestora inwestycje indywidualne ludności, inwestycje gospodarstw domowych, inwestycje organizacji (przedsiębiorstw, zakładów, instytucji, fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych i in.) ze względu na formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa - inwestycje przedsiębiorstw indywidualnych, spółek, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych ze względu na kraj pochodzenia - inwestycje krajowe, inwestycje zagraniczne i inwestycje mieszane (krajowe z udziałem zagranicznym) ze względu na sektor gospodarki - inwestycje rolne, przemysłowe, usługowe itd.

73 RODZAJE INWESTYCJI (2) Ze względu na rodzaj nakładu: inwestycje rzeczowe (materialne) grunty, budynki, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu itp. inwestycje kapitałowe (finansowe) lokaty, akcje, obligacje, bony skarbowe itp. inwestycje niematerialne patenty, licencje, know-how, szkolenia, badania i rozwój, ochrona środowiska, projekty inwestycyjne itp. Ze względu na przeznaczenie: inwestycje produkcyjne służące bezpośrednio wytwarzaniu wyrobów i usług (np. maszyna czy linia produkcyjna) inwestycje nieprodukcyjne nie służące bezpośrednio wytwarzaniu wyrobów i usług (np. budynek administracji przedsiębiorstwa, ośrodek wczasowoszkoleniowy firmy) Ze względu na czas: krótkoterminowe realizowane w czasie do jednego roku średnioterminowe realizowane w okresie od roku do kilku (pięciu) lat długoterminowe realizowane w okresie dłuższym niż pięć lat

74 RODZAJE INWESTYCJI (3) Ze względu na zakres reprodukcji: nowe odtworzeniowe modernizacyjne rozwojowe Ze względu na opłacalność: opłacalne nie opłacalne obojętne

75 Efektywność inwestycji Efektywność inwestycji oznacza stosunek wyników finansowych uzyskanych z inwestycji w okresie jej życia do nakładów finansowych poniesionych na inwestycję. E z z t = t = 1 Ez 1 o I W gdzie: E z wskaźnik efektywności inwestycji w okresie życia inwestycji z n okres życia inwestycji W t zsumowane wyniki finansowe z inwestycji planowane do uzyskania w okresie życia inwestycji nakłady inwestycyjne początkowe I o

76 Efektywność inwestycji (gdy okres życia inwestycji długi) E z = n t = 1 W t I + o WP n gdzie: E z n W t WPn I o wskaźnik efektywności inwestycji w okresie życia inwestycji z okres planowania zsumowane wyniki finansowe z inwestycji w okresie planu wartość pozostała w ostatnim roku planu nakłady inwestycyjne początkowe

77 RODZAJE RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI 1) rachunek ex ante 1) rachunek ex post

78 Sposoby podnoszenia efektywności inwestycji (strategie inwestycyjne) W I O = const. min. Strategia oszczędnościowa W IO = max. const. Strategia wydajnościowa

79 METODY OCENY EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI a) metody statyczne: stopa zwrotu z inwestycji (rentowność inwestycji) okres zwrotu a) metody dynamiczne: wartość zaktualizowana netto wewnętrzna stopa procentowa

80 Stopa zwrotu z inwestycji RI z t = 1 = PPN I o t gdzie: RI z PPN t planowane w I o stopa zwrotu z inwestycji okres życia inwestycji saldo gotówkowe (przepływy pieniężne netto) z inwestycji roku t suma nakładów inwestycyjnych początkowych

81 Okres zwrotu z inwestycji OI = Io Nf OI = 365 Io Nf w latach w dniach gdzie: OI Io Nf okres zwrotu z inwestycji nakłady inwestycyjne początkowe średnioroczna nadwyżka finansowa

82 Obliczenie efektu finansowego planowanej inwestycji (tys. zł)

83 WŁAŚCIWOŚCI KAPITAŁU A WŁAŚCIWOŚCI PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO PIENIĄDZ Pieniądz zainwestowany (kapitał) Pieniądz gotówkowy ( w szufladzie ) właściciel zyskuje właściciel traci miarą zysku jest stopa procentowa miarą straty jest stopa dyskontowa

84 Współczynnik procentowy kapitał k 0 po t latach k = k (1 r) t 0 + t gdzie: r k 0 k 1 stopa procentowa kapitał początkowy kapitał końcowy z = ( 1 + r) t t współczynnik procentowy z t

85 Współczynnik dyskontowy pieniądz p 0 po t latach gdzie: p t = p0 (1 + d) t d p 0 p 1 stopa dyskontowa pieniądz początkowy pieniądz końcowy a t = 1 (1 + d) t współczynnik dyskontowy a t

86 Współczynnik dyskonta Współczynnik dyskontujący a t służy do aktualizacji przyszłej gotówki. Współczynnik dyskontujący a t pokazuje, jaka jest dzisiejsza wartość złotówki, która zostanie uzyskana w roku t. a t = 1 (1 + d ) t gdzie: a t współczynnik dyskonta t rok d stopa dyskonta

87 Współczynnik dyskontujący dla stopy dyskontowej 10% a 1 = ( ,1) 1 = 0,909 a 2 = ( ,1) 2 = 0,826 a 3 = ( ,1) 3 = 0,751

88 Obliczenie zaktualizowanego efektu finansowego planowanej inwestycji (tys. zł)

89 Stopa procentowa (stopa dyskontowa) r( d) = rk + i + g gdzie: r stopa procentowa d stopa dyskontowa rk realna stopa oprocentowania inwestycji nieryzykownych i stopa inflacji g premia za ryzyko działalności gospodarczej

90 Wartość zaktualizowana netto WZN = z t = 1 a t PPN t I 0 WZN > 0 gdzie: WZN wartość zaktualizowana netto t dany rok z okres życia inwestycji w latach a t współczynnik dyskonta dla roku t PPN t przepływy pieniężne netto dla roku t inwestycje początkowe I 0

91 Wewnętrzna stopa procentowa Wewnętrzna stopa procentowa jest to taka stopa dyskonta, przy której zsumowane zdyskontowane przyszłe strumienie pieniężne z projektu równoważą nakłady inwestycyjne. I 0 = z t = 1 at PPNt z 0 = at PPN t I t = = WZN

92 Metoda graficzna ustalania WSP OY + WZN A dx = WSP d 1 d 2 OX WZN B

93 PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Omów rodzaje inwestycji ze względu na zakres reprodukcji. 1) Wyjaśnij pojęcie efektywności inwestycji. 1) Przedstaw istotę i rodzaje rachunku efektywności inwestycji. 1) Omów inwestycyjne strategie efektywnościowe. 1) Scharakteryzuj statyczne miary oceny efektywności inwestycji i oceń ich przydatność praktyczną. 1) Porównaj własności pieniądza gotówkowego i kapitału. 1) Wyjaśnij różnicę pomiędzy współczynnikiem kapitalizacji a współczynnikiem dyskonta. 1) Wyjaśnij rolę dyskonta w biznesplanach projektów inwestycyjnych. 1) Porównaj znane dyskontowe miary oceny efektywności inwestycji.

94 5.Ocena ryzyka inwestycyjnego

95 Efektywność a ryzyko finansowe inwestycji ryzyko r2 r1 e1 e2 efektywność

96 SYTUACJE W GOSPODARCE Sytuacja pewności Sytuacja ryzyka Sytuacja niepewności

97 SYTUACJA PEWNOŚCI gdy dane działanie nie jest w ogóle zagrożone możliwością niepowodzenia: prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = 1) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = 0) gdy dane działanie jest całkowicie skazane na niepowodzenie: prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = 0) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = 1)

98 SYTUACJA RYZYKA gdy istnieje jakaś możliwość niepowodzenia (powodzenia): prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = x) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = y) P(s), P(n) 0 P(s), P(n) 1 x + y = 1

99 SYTUACJA NIEPEWNOŚCI nie jesteśmy w stanie podać wymiaru prawdopodobieństwa sukcesu ani porażki: prawdopodobieństwo sukcesu Ps może przyjąć dowolne wartości: Ps = 1, Ps = 0 lub 0 < Ps <1 prawdopodobieństwo niepowodzenia Pn również może przyjąć dowolne wartości: Pn = 1, Pn = 0 lub 0 < Pn <1

100 ELEMENTY RYZYKA GOSPODARCZEGO ryzyko inwestycyjne związane z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych; ryzyko operacyjne dotyczące działalności podstawowej, tj. produkcji dóbr, świadczenia usług i obrotu towarowego; ryzyko finansowe związane z gospodarowaniem środkami finansowymi; ryzyko kredytowe związane z udzielaniem i zaciąganiem kredytów; ryzyko kontraktowe dotyczące zawiązywania i rozwiązywania kontraktów i umów; ryzyko zaopatrzeniowe związane z warunkami zakupów zaopatrzeniowych; ryzyko transportowe związane z operacjami transportu; ryzyko ubezpieczeniowe dotyczące procedur i kosztów ubezpieczenia; ryzyko cenowe dotyczące zmian cen; ryzyko walutowe (kursowe) dotyczące zmienności kursów walut; ryzyko inflacyjne związane z możliwymi zmianami stopy inflacji itd.

101 RODZAJE RYZYKA INWESTYCYJNEGO (1) Ryzyko inwestycyjne jest rodzajem ryzyka gospodarczego, związanym z prowadzeniem działalności inwestycyjnej ze względu na poziom: ryzyko zerowe (sytuacja pewności) ryzyko niezerowe akceptowalne ryzyko niezerowe nie akceptowalne ze względu na podmiot dokonujący oceny: ryzyko subiektywne inwestora ryzyko subiektywne dawcy kapitału zewnętrznego ryzyko obiektywne (eksperckie) ze względu na charakter straty czy sukcesu: ryzyko finansowe ryzyko nie finansowe

102 RODZAJE RYZYKA INWESTYCYJNEGO (2) ze względu na fazy cyklu inwestycyjnego: a) ryzyko przedprojektowe (faza przedinwestycyjna): ryzyko błędu analiz rynkowych i marketingowych, ryzyko pomyłek w biznesplanie, a) ryzyko realizacyjne (faza inwestycyjna): ryzyko błędów w projekcie technicznym, ryzyko kontraktowe, ryzyko kredytowe, ryzyko zakupów, ryzyko transportu i dostaw, ryzyko montażu, a) ryzyko operacyjne: ryzyko zaopatrzenia, ryzyko sprzedaży, ryzyko cen, ryzyko inflacji itd. ze względu na rodzaj jego czynników: a) ryzyko systematyczne b) ryzyko specyficzne

103 CZYNNIKI RYZYKA INWESTYCYJNEGO (1) Czynniki ryzyka inwestycyjnego to wszelkie okoliczności, procesy i zjawiska mające wpływ na poziom i charakter ryzyka inwestycyjnego czynniki wewnętrzne ryzyka projektu: błąd w projekcie technicznym, niesolidność, nieterminowość dostawców i wykonawców inwestycji, nieprawidłowe finansowanie przedsięwzięcia, błąd w budowie, kradzież, błąd montażu i rozruchu itd. Czynniki zewnętrzne ryzyka projektu: uwarunkowania gospodarcze ogólna koniunktura gospodarcza w kraju i na świecie, stopa procentowa, inflacja, taryfy podatkowe; uwarunkowania polityczne sytuacja polityczna w kraju i zagranicą; uwarunkowania techniczne postęp naukowo-techniczny, technologiczny i organizacyjny; uwarunkowania społeczne poziom życia ludności, wzorce kulturowe, moda; uwarunkowania prawne przepisy prawa.

104 CZYNNIKI RYZYKA INWESTYCYJNEGO (2) ze względu na przewidywalność: czynniki przewidywalne czynniki losowe ze względu na stosunek do inwestora: czynniki ryzyka zależne od inwestora czynniki niezależne od inwestora.

105 METODY OCENY RYZYKA FINANSOWEGO INWESTYCJI metoda scenariuszy analiza wrażliwości analiza progu rentowności

106 METODA SCENARIUSZY istota: budowanie różnych koncepcji rozwoju sytuacji i dokonywanie oceny ich prawdopodobieństwa mierniki oceny: w oparciu o ocenę prawdopodobieństw poszczególnych scenariuszy określa się średni ważony poziom efektywności analizowanej inwestycji

107 Przykład szacunku ryzyka w metodzie scenariuszy

108 CELE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI a) ustalenie jak zmienią się wyniki finansowe projektu (wartość zaktualizowana netto lub wewnętrzna stopa procentowa) pod wpływem zmian danych wejściowych (parametrów), a) ustalenie na zmiany których parametrów projekt wykazuje największą wrażliwość (niewielkie zmiany tych parametrów powodują duże zmiany wyników finansowych projektu).

109 RODZAJE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI badanie wpływu zmian jednego parametru na wyniki finansowe projektu, badanie wpływu zmian kilku parametrów traktowanych jednak oddzielnie w każdej symulacji, badanie wpływu zmian kilku parametrów traktowanych łącznie w każdej symulacji (badanie różnych kombinacji składowych parametrów).

110 PROCEDURA ANALIZY WRAŻLIWOŚCI 1) wybieramy parametr projektu, który ma być przedmiotem analizy; 1) ustalamy składowe parametru, czyli kolejne wartości parametru, które będą wprowadzane do modelu; 1) wprowadzamy kolejno do modelu każdą składową parametru i uzyskujemy odpowiadający jej wynik finansowy projektu (wartość zaktualizowaną netto lub wewnętrzną stopę procentową); 1) porównujemy zmienność otrzymanych wyników finansowych projektu ze zmiennością składowych parametru; 1) wyciągamy wnioski, co do wpływu zmian parametru na zmiany wyników finansowych projektu; 1) formułujemy konkluzję, biorąc pod uwagę wymagania stawiane projektowi (poziom granicznej wartości zaktualizowanej netto lub wewnętrznej stopy procentowej).

111 Przykład analizy wrażliwości projektu inwestycyjnego ze względu na jeden parametr (koszt głównego surowca)

112 ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI Próg rentowności (PR) to taka ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji. Próg rentowności wyrazić można w: 1) wielkościach naturalnych jako ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji 2) wielkościach pieniężnych jako wartość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji 3) wielkościach procentowych jako stopień (%) wykorzystania zdolności produkcyjnych, przy którym przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji

113 Równanie progu rentowności S = K C gdzie: S K C przychody ze sprzedaży koszty całkowite produkcji

114 Przychody ze sprzedaży S = l c gdzie: S l c przychody ze sprzedaży ilość produkcji (sprzedaży) jednostkowa cena produktu

115 Koszty całkowite produkcji Kc = Ks + Kz gdzie: Kc koszty całkowite Ks koszty stałe Kz koszty zmienne

116 KOSZTY STAŁE te pozycje kosztów, których poziom nie zależy od wielkości produkcji: 1. amortyzacja, 2. koszty administracyjne, 3. koszty zarządu, 4. koszty podatków od nieruchomości, 5. koszty ubezpieczeń itd.

117 KOSZTY ZMIENNE te pozycje kosztów, których poziom zależy od wielkości produkcji: 1) koszty materiałów i surowców, 2) koszty paliwa i energii na cele produkcji, 3) koszty robocizny bezpośredniej itp. Kz = l jkz gdzie: l jkz liczba wyprodukowanych wyrobów jednostkowe koszty zmienne

118 Ustalenie PR S = Kc w punkcie PR l c = Ks + l jkz l c l jkz = l ( c jkz) = Ks Ks PRi = l = Ks ( c jkz) PR i próg rentowności w ujęciu ilościowym

119 Przygotowanie danych do analizy progu rentowności (PR) sprzedaż (S) koszty (K) sprzedaż Kc = Ks + Kz koszty zmienne koszty stałe PR ilość produkcji

120 Analiza progu rentowności (PR) sprzedaż (S) koszty (K) sprzedaż Zysk Kc = Ks + Kz koszty zmienne Strata koszty stałe PR ilość produkcji

121 OCENA RYZYKA INWESTYCJI ZA POMOCĄ PR Dwa sposoby: 1) na podstawie procentowego wyrażenia progu rentowności, 2) na podstawie symulacji wpływu zmian danych do obliczeń (głównie cen wyrobów oraz kosztów stałych i zmiennych) na wielkość (wartość) progu rentowności. Typowe normatywy oceny ryzyka finansowego: 1) do 60% - bardzo niskie, 2) 61% - 70% - niskie, 3) 71% - 80% - średnie, 4) 81% - 90% - duże, 5) 91% - 100% - bardzo duże.

122 Obliczanie progu rentowności (tys. zł)