TURCJA. Biuletyn Informacyjny Wydziału Promocji, Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze. styczeń 2013 r. Nr.

Transkrypt

1 TURCJA Biuletyn Informacyjny Wydziału Promocji, Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze styczeń 2013 r. Nr. 1/2013 Spis treści Gospodarka 2 Prognozy 3 Rankingi 3 Finanse 3 Podatki 4 Wymiana zagraniczna 4 Inwestycje publiczne 5 Prywatyzacja 6 BIZ 7 Rynek pracy 7 Sektor ropy i gazu 8 Sektor obronny 9 Fuzje i przejęcia (Sektor M&A) 10 Infrastruktura 11 Transport 11 Dwustronna współpraca gospodarcza 12 Sektor rolno-spożywczy 13 ICT 14 Rozwój regionalny 15

2 BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA 1/2013 GOSPODARKA: Wzrost tureckiego PKB w III kw r. był znacznie niższy od oczekiwań rynku (2,6-3%) i wyniósł 1,6%. O utracie dynamiki wzrostu gospodarczego świadczy szereg wskaźników, m.in. utrzymywanie się niskiego popytu krajowego. Wzrost PKB w III kw. został wykreowany wyłącznie przez popyt zewnętrzny. Prywatna konsumpcja spadła w omawianym okresie o 0,5%, wnosząc negatywną kontrybucję (0,4 pp.) do wzrostu, podobnie jak prywatne inwestycje (o 11,1%, odejmując od wzrostu 2,2 pp.). Wzrost wydatków budżetowych o 4,4% wniósł do wzrostu jedynie 0,4 pp. Wzrost inwestycji publicznych o 11,2% w niewielkim stopniu (+0,4 pp.) wpłynął na poprawę wyniku wzrostu PKB w II kw r., co wynika z relatywnie niewielkiego udziału inwestycji publicznych w ogóle aktywności tureckiej gospodarki. W II kw r. zdecydowanie dodatnia (2,8 pp.) była kontrybucja do wzrostu ze strony wzrostu eksportu (o 11,9% rdr). Import, który w omawianym okresie zaznaczył spadek o 2,4% dodał kolejne 0,6 pp do wzrostu. Sumarycznie kontrybucja eksportu netto do wzrostu wyniosła pp. TurkStat podniósł wskaźniki wzrostu gospodarczego za I i II kw r. do odpowiednio 3,4% i 3,0%. W efekcie, po 9 mies r. wzrost PKB w Turcji wyniósł 2,6% rdr. znacznie poniżej oficjalnej prognozy rządowej na 2012 r. (3,2%). Sezonowo wyrównany wzrost pomiędzy II i III kw. wyniósł 0,2%. Centralny Bank Turcji spodziewa się przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego w ostatnim kwartale 2012 r. Kwartalny wzrost tureckiego PKB rdr (%) w latach Źródło: TurkStat (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.; HDN, r.) 2

3 Pomimo obniżenia tempa wzrostu PKB w ostatnim okresie, Turcja jest obecnie krajem o najszybciej rosnącym w Europie, na świecie zajmuje 3. miejsce za Chinami i Argentyną. W 2010 r. turecki PKB wzrósł o 9,2% i o 8,5% w 2011 r. Wzrost gospodarczy w 2012 r. wyniesie prawdopodobnie 2,5 3% rdr. (HDN, r.) PROGNOZY: Wg najnowszego raportu londyńskiego Centre for Economics and Business Research (CEBR) World Economic League Table (WELT),Turcja nie zdoła znaczaco poprawić swojej pozycji gospodarczej i wbrew zapowiedziom rządu nie znajdzie się do 2023 r. w gronie 10 największych gospodarek świata. Wg prognozy CEBR, w 2022 r. Turcja zajmie 16. miejsce z PKB wynoszącym 1,7 bln USD. Na koniec 2012 r. (prognoza formułowana jest w okresach 10-letnich)w rankingu WELT Turcja zajmuje 17. miejsce. (TODAY S Zaman Online, r.) RANKINGI: W rankingu Transparency International 2012 r., Turcja zajęła 54. miejsce w gronie 176 ocenianych krajów, wyprzedzając m.in. 5 krajów członkowskich UE (Słowację, Rumunię, Włochy, Bułgarię i Grecję). W stosunku do edycji 2011, Turcja awansowała o 7 pozycji. Z głównych partnerów handlowych Turcji poza UE, Irak sklasyfikowano na 169. miejscu, Syrię na 144., a Rosję na miejscu 133. (HDN, r.) FINANSE: Ministerstwo Skarbu sprzedało za kwotę 1 mld USD obligacje 30-letnie denominowane w USD, oprocentowane wg najniższej historycznie stopy 4,352% podniesienie w ostatnim okresie ratingu Turcji do poziomu inwestycyjnego (Fitch) pozwoliło na znaczne obniżenie kosztów pożyczki. Popyt na długoterminowe obligacje tureckie w tej emisji był 3-krotnie wyższy od oferty sprzedaży. Najwięcej obligacji kupili inwestorzy z USA (37%), Turcji (31%), Londynu (24%) i z innych krajów europejskich (8%). W 2012 r. Skarb Turcji pożyczył na rynkach zagranicznych ogółem 7,1 mld USD, w 2013 r. władze planują uzyskać ok. 6,5 mld USD poprzez emisję euroobligacji, obligacji japońskich (Samurai) i islamskich (sukuk) kompozycja tych instrumentów zależeć będzie od warunków rynkowych. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.) Wg danych banku centralnego (CBRT) w październiku 2012 r. odnotowano kolejne w okresie ub. 12 mies. obniżenie deficytu na rachunku bieżącym (CAD), co było efektem spadku importu oraz masowej sprzedaży złota do Iranu i ZEA. Październikowy CAD wyniósł 2 mld USD (4,5 mld USD w tym samym miesiącu 2011 r.) i stanowi ok. 1/5 najwyższego miesięcznego deficytu (9,5 mld USD) odnotowanego w marcu 2011 r. Wg CBRT, skumulowany poziom CAD na koniec 2012 r. powinien skurczyć się do poziomu 57,3 mld USD wobec 77,1 mld USD na koniec 2011 r. (TODAY S Zaman Online, r.) Po 10-mies. okresie znacznego deficytu budżetowego, w listopadzie 2012 r. odnotowano nadwyżkę w wysokości 5,4 mld TL (3 mld USD), co jest efektem głównie podwyżek cen gazu ziemnego i energii elektrycznej wprowadzonych we wrześniu i październiku oraz podwyżek podatku importowego na samochody, akcyzy na papierosy i napoje alkoholowe. Podwyżki te wygenerowały wzrost wpływów podatkowych o 14,9% do 33,4 mld TL (18,7 mld USD) w listopadzie 2012 r. w porównaniu do tego samego miesiąca 2011 r. Równolegle, Ministerstwo Finansów podejmuje działania na rzecz ograniczenia rozmiarów gospodarki nieformalnej, której poziom w lipcu 2012 r. rząd Turcji szcował na ok. 37,5% PKB (ok. 10 lat wcześniej wynosił on 45%). (TODAY S Zaman Online, r.) 3

4 2002Q1 2002Q4 2003Q3 2004Q2 2005Q1 2005Q4 2006Q3 2007Q2 2008Q1 2008Q4 2009Q3 2010Q2 2011Q1 2011Q4 2012Q3 $ billion BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE W październiku 2012 r. krótko-terminowe zadłużenie zagraniczne Turcji osiągnęło rekordowo wysoki poziom 100 mld USD co oznacza, że w okresie kolejnych 12 mies. banki i inne instytucje pozarządowe muszą spłacić kwotę 133 mld USD. Zadłużenie znacząco zwiększa wrażliwość Turcji na zmiany globalnego nastawienia inwestorów. Zadłużenie w 89% stanowi dług prywatny (88,4 mld USD). Zadłużenie krótkoterminowe Turcji w latach (mld USD) Źródło: Centralny Bank Turcji Total Public+Central Bank Private (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.) PODATKI: Tureckie Ministerstwo Finansów planuje w 2013 r. kolejną reformę podatkową, która wprowadzi poszerzoną skalę podatku dochodowego osoby o wyższych dochodach zostaną objęte podwyższoną stawką, mniej zarabiający będą płacić mniej. Zmiany dotyczyć będą również podatków pośrednich. Pod względem wysokości podatku od dochodów Turcja zajmuje 28. w gronie 34 członków OECD, natomiast udział podatków pośrednich w ogóle przychodów podatkowych wynosi 47,7%. Wg zapowiedzi Ministra Finansów Şimşeka, nowy pakiet regulacyjny nie zmieni generalnej struktury podatkowej w 2013 r., podczas gdy podatki stałe, takie jak akcyza od papierosów i innych wyrobów tytoniowych wzrosną o wskaźnik inflacji i zbliżą się do poziomu obowiązującego w UE. Roczne przychody podatkowe jakie Turcja uzyskuje ze sprzedaży papierosów przekraczają 10 mld USD. (HDN, r.) WYMIANA ZAGRANICZNA: Wg danych TurkStat, w okresie 10 mies r., udział UE-27 w ogóle tureckiego eksportu wynosił 38,5%; udział pozostałych krajów europejskich 9,3%. W tym 4

5 samym okresie eksport Turcji na rynki azjatyckie stanowił 35,3% ogółu, a udziały Afryki i Ameryki stanowiły odpowiednio 8,7% i 67,3%.W październiku 2012 r. 5 największych rynków eksportowych Turcji stanowiły: Niemcy, Irak, Wlk. Brytania, ZEA i Federacja Rosyjska, natomiast główne grupy towarowe: złoto i inne metale szlachetne, pojazdy nieszynowe (motoryzacja), kotły przemysłowe i maszyny, żelazo i stal oraz paliwa i oleje mineralne. W porównaniu do października 2011 r., w tym samym miesiącu 2012 r. udział UE-27 w imporcie do Turcji zwiększył się do 39% (37,1% rok wcześniej) tym niemniej, nasjwiększymi eksporterami na rynek turecki w omawianym okresie pozostawały Rosja i Chiny, w dalszej kolejności Niemcy, USA i Włochy. Nie zmienia się w zasadzie struktura tureckiego importu, w którym dominują paliwa i oleje mineralne (blisko 5 mld USD), kotły przemysłowe i maszyny (ponad 2 mld USD), żelazo i stal (1,68 mld USD), maszyny i wyposażenie elektryczne (1,4 mld USD) oraz pojazdy mechaniczne wyroby motoryzacyjne (1,2 mld USD). (Informacje ekonomiczno-finansowe Delegatury UE w Ankarze, grudzień 2012 r.) W porównaniu do tego samego miesiąca 2011 r, w listopadzie 2012 r. turecki eksport wzrósł o 24,8% do 13,8 mld USD, zwiększył się również import o 12,5% do 20,9 mld USD (dane TurkStat). Równocześnie, listopadowy deficyt wymiany zagranicznej Turcji zmnieszył się o 5,5% do 7,1 mld USD. Eksport pokrywał 65,9% importu, podczas gdy rok wcześniej relacja ta kształtowała się na poziomie 59,4%. W ujęciu wyrównanym sezonowo i kalendarzowo, w porównaniu do października 2012 r. eksport w listopadzie zmniejszył się o 2,5% a import wzrósł o 0,7%. Udział UE w ogóle eksportu tureckiego spadł do 42,1% w listopadzie 2012 r. w porównaniu do 44,6% rok wcześniej. Jednocześnie, w porównaniu do tego samego miesiąca 2011 r., wolumen tureckiego eksportu do UE w listopadzie 2012 r. zwiększył się o 17,8% do 5,82 mld USD. W szczególności, przyspieszył eksport do Wlk. Brytanii, Holandii i Włoch. (TODAY S Zaman Online, r., HDN, r.) W październiku 2012 r. skumulowany 12-mies. deficyt w handlu zagranicznym Turcji (wyłączając energię) zmniejszył się o blisko 1/3 ( 31%, do 33,2 mld USD, tj. poziomu najniższego od 2010 r.) w porównaniu do tego samego miesiąca rok wcześniej. W opinii ekspertów ekonomicznych, znacząca redukcja deficytu może pomóc Turcji w poprawie ratingu wiarygodności kredytowej przez kolejne (po Fitch, który w listopadzie 2012 r. podniósł rating Turcji do poziomu BBB- ) agencje ratingowe. Wg danych TurkStat i tureckiego MG, w omawianym miesiącu eksport wzrósł o 11,6% rdr, import spadł o 5,6% w stosunku do października 2011 r. W omawianym miesiącu 2012 r., wskaźnik pokrycia importu eksportem wzrósł do 70,7% (wobec 59,8% w październiku 2011 r.). (EDI Fortnightly r., za HDN 01.12) W październiku 2012 r. Turcja spadła na 17. miejsce pod względem posiadanych rezerw złota (319,9 t.) listy World Gold Council. Złoto stanowi 15,1% ogółu rezerw gromadzonych przez Turcję. Lista powstaje na podstawie statystyk MFW - International Financial Statistics (IFS). Na czele listy znajdują się USA (8.133,5 t.), co odpowiada 76,1% ogółu rezerw. W statystykach nie ujmuje się krajów, które nie zgłaszają swoich rezerw złota do MFW lub nie publikują danych na ten temat. (HDN, r.) INWESTYCJE PUBLICZNE: Premier Turcji Recep Tayyip Erdoğan zainaugurował 12 grudnia 2012 r. realizację 112 projektów publicznych o wartości ogółem 8,96 mld USD. Projekty te obejmują m.in. budowę tam oraz towarzyszącej im infrastruktury hydroelektrowni, systemów nawadniania, zapobiegania powodziom, stacji uzdatniania wody pitnej, stacji meteorologicznych, ochrony 5

6 środowiska, itp. W ostatnich latach zbudowano ogółem 16 tam na rzekach, na które rząd przeznaczył ogółem kwotę ponad 5 mld TL. (TODAY S Zaman Online, r.) PRYWATYZACJA: Z opóźnieniami realizowany jest program prywatyzacji ostateczny termin składania ofert w przetargu na zakup sieci dystrybucji gazu ziemnego w Ankarze Başkent ponownie przesunięto na r., prawdopodobnie na skutek braku dostępu do długo-terminowanowego finansowania dla zainteresowanych udziałem w przetargu. Başkent to 2. co do wielkości sieć dystrybucji gazu w Turcji (1,3 mln odbiorców). (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.) Dn r. rozstrzygnięto przetarg prywatyzacyjny na mosty i wydzielone odcinki autostrad dojazdowych w Stambule zwyciężyło konsorcjum Koç (40%), należący do rodziny Ülker/ Yıldız Holding Gözde Girişim (20%) i malezyjskiej UEM Group Berhad (40% udziałów), które zaoferowało cenę 5,72 mld USD. Przedmiotem przetargu była eksploatacja przez okres 25 lat mostów Bosphorus i Fatih Sultan Mehmet łączących europejski i azjatycki brzeg Bosforu w Stambule oraz km płatnych dróg i autostrad w Turcji (w tym, autostrady Edirne-Stambuł-Ankara, Pozantı-Tarsus-Mersin, Tarsus-Adana-Gaziantep, Gaziantep-Şanlıurfa, Toprakkale-İskenderun, İzmir-Çesme i İzmir-Aydın, drogi dojazdowe do Izmiru i Ankary oraz obu ww. mostów nad Bosforem). Minimum ceny przetargowej ustalono na 3,37 mld USD, w przetargu oprócz zwycięzcy uczestniczyły 2 inne konsorcja: Autostrade-Dogus-Makyol-Akfen oraz Nurol-MV Holding-Alsim Alarko-Kalyon-Fernas. Cena uzyskana w tym przetargu jest 2. co do wysokości w historii przetargów prywatyzacyjnych w Turcji (rekord należy do sprzedaży udziałów w Türk Telekom za sumę 6,55 mld USD). Jak przypomniano przy tej okazji, w okresie 11 mies r. płatne mosty, autostrady i drogi w Turcji wygenerowały przychód w wysokości 740 mln TL. Po ogłoszeniu wyników przetargu, akcje tureckich udziałowców konsorcjum zwyżkowały na giełdzie o 2 i 9%. (HDN, 17 i r.) Konsorcjum 3 firm tureckich (spółka JV Elsan-Tümaş-Karaçay), które zaoferowało 1,23 mld USD wygrało przetarg na prywatyzację sieci dystrybucji energii elektrycznej Gediz Elektrik dla miast Izmir i Manisa. Przetarg rozstrzygnięto dopiero w 5. rundzie 19 grudnia 2012 r. (HDN, r.) W innym przetargu, konsorcjum tureckich firm Cengiz Kolin Limak wygrało przetarg na prywatyzację sieci dystrybucji energii elektrycznej Boğaziçi (Stambuł) oferując cenę 1,96 mld USD. Cengiz-Kolin-Limak zapłaci z góry 40% ww. kwoty, a pozostałą część należności w 3 ratach. Poprzednie przetargi na sieć Boğaziçi unieważniono gdy 3 kolejni uczestnicy nie zdołali zapłacić zaoferowanej ceny. W listopadzie 2012 r. konsorcjum Cengiz-Kolin-Limak wygrało również przetarg na prywatyzację firmy Akdeniz (w regionie Antalya) za cenę 546 mln USD. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.) 28 grudnia 2012 r. zamknięto przetarg na sprzedaż prywatyzacyjną elektrowni Seyitömer (prowincja Kütahya w regionie egejskim) o mocy 600 MW. Najwyższą cenę 2,248 mld USD zaoferowała firma turecka Çelikler Taahhüt İnşaat ve Sanayi Aş, Elektrownia Seyitomer składa się z 4 bloków, posiada zdolność produkcji 4 mln kwh energii rocznie. (HDN, r.) W czerwcu 2013 r. rząd Turcji planuje przeprowadzenie zapowiadanej od 2 lat prywatyzacji Spor Toto państwowego przedsiębiorstwa organizującego legalne zakłady sportowe, którego wartość szacuje się na ok. 10 mld USD. W okresie ub. 8 lat totalizator zwiększył swoje dochody do 24 mld USD 6

7 dzięki zakładom Iddaa jedynej w Turcji legalnej hazardowej gry sportowej. Spor Toto przyjmuje ponadto zwykłe zakłady totalizatora piłkarskiego, jest uznawany za najcenniejsze aktywa finansowe tureckiej branży sportowej. Minimalna cena przetargowa zostanie oszacowana przez Administrację ds. Prywatyzacji na podstawie raportów finansowych Spor Toto. (HDN, r.) BIZ: Turecki Bank Centralny ogłosił dane nt. międzynarodowej pozycji inwestycyjnej Turcji (IIP), które wskazują, że aktywa zagraniczne kraju wzrosły w październikliu 2012 r. o 14,9% osiągając od początku 2012 r. kwotę 204,6 mld USD. W omawianym okresie inwestycje zagraniczne w Turcji wzrosły o 22,3% do 171,2 mld USD, wartość akcji tureckich przedsiębiorstw należących do cudzoziemców wzrosła o 57,6% do 61,7 mld USD. Jednocześnie, zobowiązania Turcji zwiększyły się o 19,2% do 594,9 mld USD. IIP netto, obliczona jako różnica pomiędzy aktywami i zobowiązaniami zagranicznymi kraju wykazuje w październiku r. deficyt w wysokości 390,2 mld USD (310 mld USD rok wcześniej). (TODAY S Zaman Online, r.) China Sunergy (CSUN), firma specjalizująca się w produkcji modułów i ogniw solarnych otworzyła zakład produkcyjny w Stambule wspólnie z działającym na rynku lokalnym partnerem Seul Energy Investment. Seul zajmuje się projektowaniem, dostawą i instalacją systemów solarnych. We wrześniu 2012 r. obie firmy podpisały umowę o wspólnych inwestycjach w 3 nowych spółkach pod nazwą CSUN Eurasia. Pierwsza linia produkcji modułów solarnych o mocy 150 MW rozpocznie produkcję paneli słonecznych w styczniu 2013 r., linia produkująca panele o mocy 100 MW w marcu 2013 r. W założeniach spółki, Turcja ma stać się największą bazą produkcyjną poza Chinami. W lipcu 2012 r. China Sunergy podpisała porozumienie o współpracy (MoU) z tureckim Akfel Group, umowa nie doszła jednak do skutku. (HDN, r.) RYNEK PRACY: Od początku I połowy 2013 r. płaca minimalna netto zostanie w Turcji podniesiona o 4,1% i wyniesie 774 TL/mies. (740 TL w 2012 r.) i o kolejne 4,4% w II poł r. Pomimo symbolicznej podwyżki, płaca minimalna nie pozwala na pokrycie podstawowych wydatków, których kwota w przeliczeniu na 1 osobę wynosi wg TurkStat (listopad 2012 r.) TL/mies. Badania kosztów utrzymania prowadzi ponadto Federacja Tureckich Związków Zawodowych (Türk-İş), która uczestniczyła w negocjacjach z rządem w ramach Komisji ds. Płacy Minimalnej z udziałem Federacji Związków Pracodawców Tureckich (TİSK). Według tych badań, na samo wyżywienie, turecka rodzina potrzebuje miesięcznie dochodu w wysokości 950 TL/osobę. Dla 4-osobowej rodziny, granicę ubóstwa stanowi dochód w wysokości 3 tys. TL. W Turcji płacę minimalną pobiera blisko 5 mln pracowników, którzy aby kupić 1 kg mięsa (ok. 25 TL), muszą pracować przez cały dzień. Na przestrzeni 2012 r. ceny gazu ziemnego wzrosły o 28%, koszty transportu o 9-13%, cena drewna opałowego i węgla o 21%, cena LPG o 19%, natomiast czynsze wzrosły o średnio 10%. Pracownik, który pobiera płacę minimalną jest zwolniony z podatku i otrzymuje 740 TL/mies. (2012 r.), natomiast pracodawca płaci za każdego pracownika składkę na ubezpieczenie społeczne w wysokości TL/mies. Wraz ze wzrostem płacy minimalnej pracodawcy tureccy obawiają się dalszego pogorszenia się konkurencyjności tureckiej gospodarki. Przypomina się przy tej okazji, że w UE-27 system płacy minimalnej posiada tylko 20 krajów członkowskich. Płaca minimalna w Turcji 740 TL (2012 r.) odpowiada 312 Euro, tj. więcej niż w Bułgarii, Rumunii, na Litwie, Łotwie i Estonii. Z drugiej strony, znacznie wyższa płaca minimalna obowiązuje w krajach UE o słabej w ostatnim okresie kondycji ekonomicznej takich jak Grecja (684 Euro), Portugalia (566 Euro) i Hiszpania (748 Euro). (TODAY S Zaman Online, r.) 7

8 Po spadku bezrobocia w Turcji do 8,8% w okresie lipiec-wrzesień, średni poziom bezrobocia mierzony w okresie sierpień-październik 2012 r. ponownie wzrósł do 9,1%. Wzrost bezrobocia stanowi odbicie niższego niż oczekiwano wzrostu tureckiego PKB w III kw r. (1,6% rdr). We wrześniu 2012 r. bez pracy w Turcji pozostawało ponad 2,5 mln osób, natomiast liczba zatrudnionych wzrosła w stosunku do 2011 r. do ponad 25,4 mln osób (w okresie ub. 12 mies. stworzono 750 tys. nowych miejsc pracy). (EDI Fortnightly, r., za agencją ANA 18.12) SEKTOR ROPY I GAZU: USA przedłużyły na kolejne 6 mies. zwolnienie 9 krajów, w tym Turcji, z zastosowania się do sankcji finansowych wprowadzonych przeciwko Iranowi. Turcja i 8 innych krajów znacząco zredukowały wolumen ropy naftowej kupowanej od Iranu, co było warunkiem zastosowania moratorium. Na prośbę tureckich władz, USA wyłączyły Turcj z sankcji finansowych w odniesieniu do zakupu gazu ziemnego z Iranu. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.) W 2012 r. Turecka Korporacja Naftowa (TPAO) wykonała 57 odwiertów w poszukiwaniu złóż ropy i gazu ropę znaleziono w 11 z nich, w 6 stwierdzono złoża gazu ziemnego. Początkowo planowano wykonanie w 2012 r. 54 odwiertów na lądzie i 2 na szelfie przybrzeżnym M. Czarnego, wykonano jednak ogółem 57 odwiertów, 7 jest w trakcie realizacji. TPAO przeprowadził ponadto 8 inspekcji w poszukiwaniu ropy naftowej w Anatolii płd.-wschodniej i 3 w poszukiwaniu gazu ziemnego w Tracji (część europejska Turcji). Jednocześnie zakończono rozpoczęte w kwietniu 2012 r. eksploracje w rejonie Türkyurdu-1 w tzw. Tureckiej Republice Cypru Północnego. Dane geologiczne uzyskane w trakcie poszukiwań mają wskazać regiony kolejnych wierceń w strefie przybrzeżnej (onshore i offshore). (HDN, r.) Projekt ustawy przedłożony w parlamencie tureckim zawiera regulacje, które mają zmobilizować i zdyscyplinować firmy naftowe do bardziej aktywnych eksploracji w poszukiwaniu złóż ropy i gazu. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, firmy naftowe mogą latami przetrzymywać pola naftowe/gazowe bez inwestowania w poszukiwania i infrastrukturę wydobycia. Po przyjęciu ustawy zgodnej z projektem, firmy uchylające się od aktywności zostaną pozbawione licencji na poszukiwania, odsunięte od eksploracji, utracą także złożony depozyt odpowiadający 2% przedstawionego planu inwestycji. Zgodnie z projektem ustawy, firmy naftowe będą zobowiązane do składania corocznych raportów z podjętych działań eksploracyjnych oraz planu na rok następny. Wydanie licencji będzie uwarunkowane przedstawieniem planu eksploracji. Realizacja zobowiązań firm bedzie monitorowana przez Turecką Generalną Dyrekcję ds. Nafty i Gazu (PIGM). (HDN, r.) Turcja chce przedłużyć na kolejne 4-10 lat wygasający w 2014 r. kontrakt z Algierią na zakup 4,4 mld m 3 płynnego gazu napędowego (LPG) oraz rozważa zwiększenie ilości kupowanego z Algierii paliwa do 6 mld m 3 rocznie. Strony uzgodniły możliwość dokonywania przez Turcję interwencyjnych zakupów 2,5 mld m 3 LPG w 2013 r. Turcja ubiega się również o kontrakt na zakup 6 mld m 3 LPG z USA, z rozpoczęciem jego realizacji za 3-4 lata. Z wolumenem 3,7 mln t. turecki rynek LPG zajmuje pod względem wielkości 15. miejsce na świecie i 2. w Europie (za Federacją Rosyjską). Obroty sektora wynoszą 12 mld USD, branża płaci rocznie ok. 4 mld USD podatków i zatrudnia 150 tys. pracowników. (HDN, r.) 8

9 Konsorcjum Shah Deniz II planuje przejęcie w styczniu 2013 r. 50% pakietu udziałów w gazociągu Nabucco, co może znacząco poprawić szanse Nabucco na przejęcie przesyłu azerskiego gazu do Europy. Udziałowiec Nabucco Bulgarian Energy Holding (BEH) poinformował o planach podpisania stosownej umowy ok. 10 stycznia. Konsorcjum Shah Deniz II podpisało już umowę o finansowaniu z rywalem Nabucco gazociągiem Trans-Adriatic Pipeline (TAP), którym gaz dostarczany ma być do Włoch. W konsekwencji, w celu wyrównania szans, konsorcjum Shah Deniz zażądało od Nabucco przekazania odpowiedniej wielkości pakietu udziałów w przedsięwzięciu. Zgodnie ze zmienionymi parametrami, gazociąg Nabucco został skrócony i ma dostarczać 16 zamiast planowanych początkowo 32 mld m 3 gazu pochodzącego z Azji Centralnej. Zamiast przez Turcję i Europę Płd.-Zachodnią do Austrii, skrócony Nabucco dostarczać będzie gaz od granicy Turcja-Bułgaria, natomiast tranzyt przez terytorium Turcji ma przejąć wspólne turecko-azerskie przedsięwzięcie gazociąg TANAP. Dostawy azerskiego gazu do Europy Środkowej mają rozpocząć się w 2018 r., niezależnie od ostatecznego wyboru gazociągu tranzytowego przez konsorcjum Shah Deniz II. (HDN, r.) Turkish Petroleum International Company (TPIC), spółka zależna Tureckiej Korporacji Naftowej (TPAO), będzie przez kolejne 2 lata poszukiwać złóż ropy naftowej na tureckim szelfie przybrzeżnym na M. Śródziemnym (w rejonie Antalya). Dyrektoriat Generalny ds. Nafty i Gazu (PIGM) uwzględnił wniosek państwowej spółki TPIC o przedłużenie ważności 5 licencji TPIC do r. (HDN, r.) SEKTOR OBRONNY: Turcja planuje opracowanie konstrukcji nowej fregaty klasy pośredniej typ TF100, które w następnej dekadzie zastąpią niemieckie fregaty Meko w operacjach tureckiej Marynarki Wojennej na M. Egejskim i Czarnym. Nowa fregata ma być mniejsza i prostsza w obsłudze od fregaty podstawowej TF2000. Fregaty typ Meko 200 o wyporności t. wprowadzono do służby w latach 1990-tych, obecnie Turcja posiada ok. 10 jednostek tego typu, zbudowanych w stoczniach niemieckich Blohm i Voss (500 mln USD/szt.). Fregaty Meko 200 używają MW Turcji, Australii, Grecji, Portugalii i Nowej Zelandii. (HDN, r.) W 2011 r. amerykańska firma helikopterowa Sikorsky wygrała wart ok. 3,5 mld USD przetarg na realizację 1. partii dostaw 109 śmigłowców wielozadaniowych dla tureckiej instytucji zamawiającej SSM (Podsekretariat ds. Przemysłu Obronnego), pokonując włosko-brytyjski AgustaWestland. Przez 20 kolejnych miesięcy strony nie były w stanie uzgodnić i podpisać kontraktu. Śmigłowce mają być wykorzystywane do celów cywilnych i wojskowych. Sikorsky zaoferował śmigłowce T-70 Black Hawk turecką wersję śmigłowca S-70 Black Hawk International, natomiast AgustaWestland - TUHP 149, turecką wersję śmigłowca A-149. Główne zespoły śmigłowca, takie jak płatowiec, silnik, system awioniczny i oprogramowanie produkowane będą w Turcji jako że głównym wykonawcą będzie TAI (zakład Turkish Aerospace Industries w Akıncı). Zgodnie z założeniami, głównym tureckim partnerem w programie miała być firma Alp Havacılık z Eskişehir. Sikorsky i TAI miały zbudować ponad 600 śmigłowców Black Hawk na eksport na rynki trzecie. Pierwsza partia 109 śmigowców przeznaczona była dla żandarmerii, armii, marynarki wojennej, lotnictwa wojskowego oraz Dowódca Sił Specjalnych, kolejne miały trafić do służby w policji i pożarnictwie. Turcja współpracuje ponadto z AgustaWestland w produkcji 60 szt. śmigłowców szturmowych T-129, tureckiej wersji A-129 Mangusta International, rozpoczęcie dostaw zapowiedziano na koniec 2012 r. Latem 2011 r. Turcja podpisała także kontrakt o wartości 400 mln USD z firmą Boeing dot. zakupu 6 śmigłowców wysokiego udźwigu CH-47D. 9

10 Turcja i USA kontynuują rozmowy nt. współpracy sektorów obronnych w misji do Ankary wzięły udział m.in. firmy AdChem Manufacturing, Allied Wire & Cable, Bell Helicopter, Boeing, Composite Engineering, Ensign-Bickford Aerospace & Defense, FLIR Systems, General Electric, Industrial Metals, Infinity Air, IOMAX, ITT Exelis, Moog Components Group, Northrop Grumman, Nova Power Solutions, OSIsoft, Sikorsky, SpaceX i Trimble. W 2011 r. wartość eksportu produktów tureckiego sektora obronnego wyniosła 1,089 mld USD (832 mln USD w 2010 r.). (HDN, r.) Firma Yepsan (Automotive Spare Parts Industry and Trade) z Bursa (płn.-zach. Turcja) producent części zamiennych dla motoryzacji, otrzymała kontrakt jako partner strategiczny Turkish Aerospace Industries (TAI). Yepsan będzie produkować 93% części metalowych formowanych metodami obróbki plastycznej i mechanicznej (skrawaniem) do produktów TAI. W swojej 25 historii, Yepsan produkował głównie dla tureckiego Fiat-Tofaş, brytyjskiego Bentleya i niemieckiej Volkswagen Group, teraz staje sie jedną z 9 spółek-partnerów strategicznych TAI w branży lotniczej. Yepsan pracuje dla sektora obronnego od 1995 r. (części do czołgów produkowanych przez państwowy MKEK (Machinery and Chemical Industry Corporation) dywizja firmy Yepsan Defense and Aerospace Industry została oficjalnie założona w styczniu 2011 r. (HDN, r.) FUZJE I PRZEJĘCIA (SEKTOR M&A): W tureckim sektorze fuzji i przejęć utrzymuje się relatywnie wysoka aktywność transakcji w bankowości i handlu detalicznym. Urząd regulacji i nadzoru bankowego zatwierdził przejęcie Eurobank Tekfen przez kuwejcki Burgan Bank. Eurobank Tekfen to spółka JV greckiego Eurobank EFG i tureckiego banku Tekfen. Reuters poinformował o rozmowach prowadzonych przez libański Bank Audi ws. przejęcia tureckich operacji bankowości konsumenckiej Citibank w Turcji. Citibank prawdopodobnie nadal prowadzić będzie działalność w zakresie bankowości korporacyjnej i komercyjnej. Bank Audi niedawno uzyskał licencję na prowadzenie działalności bankowej w Turcji. Brytyjska sieć wielkopowierzchnioweych sklepów detalicznych Tesco Kipa i amerykański WalMart rozważają zakup tureckiej sieci Migros. W odróżnieniu od Tesco Kipa, WalMart dopiero wchodzi na rynek turecki. Migros należy do największych sieci supermarketów w Turcji, posiada ogółem ponad 730 sklepów, 27 z nich w Azerbejdżanie, Bułgarii, Kazachstanie i Rosji. Migros należy obecnie do londyńskiej prywatnej grupy inwestorskiej BC Partners, która zakupiła 51% udziałów w 2008 r. (obecnie posiada 80%). Wartość Migros dla potrzeb transakcji wycenia się na ponad 4 mld USD (wliczając w to zadłużernie Migros). Wg Financial Times, Walmart nie złożył dotąd formalnej oferty, ale prowadzi intensywne rozmowy m.in. w Turcji. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.; HDN, r.) Wg Deloitte, w okresie ub. 7 lat, wartość transakcji fuzji i przejęć wynosiła w Turcji średnio 12 mld USD rocznie, znacznie poniżej poziomu 2005 r. (28-30 mld USD). Jak się oczekuje, podniesienie ratingu Turcji do poziomu inwestycyjnego przez agencję Fitch może przynieść zwiększony napływ kapitału i bezpośrednich inwestycji z zagranicy. Potencjał Turcji w tym zakresie kreują głównie duże rozmiary rynku wewnętrznego (75 mln ludności) oraz relatywnie wysokie tempo wzrostu gospodarczego. W ostatnim okresie, w Turcji dokonywano ok transakcji fuzji i przejęć rocznie, zazwyczaj pomiędzy firmami krajowymi i zagranicznymi. Jak wskazują zagraniczni inwestorzy, najpoważniejszą przeszkodą dla wzrostu rynku fuzji i przejęć w Turcji jest brak odpowiednich wzorców kultury i zarządzania korporacyjnego oraz potrzeb w zakresie rozwoju operacyjnego. (HDN, r.) 10

11 Międzynarodowe firmy sektora energii zamieniają się udziałami w tureckich firmach austriacki Verbund wycofuje się z Turcji sprzedając należące do niego 50% udziałów w Enerjisa niemieckiemu E.ON. Transakcja E.ON Verbund ma charakter wymiany (swap) udziałów, w ramach której Verbund przejmie 8 elektrowni w Niemczech należących do E.ON. Enerjisa to spółka JV z turecką grupą Sabancı, która posiada również 50% udziałów. E.ON zapowiedział rozważenie nowych inwestycji w krajach ościennych Turcji wspólnie ze swoim nowym partnerem Sabancı. Do spółki Enerjisa należą obecnie aktywa w postaci elektrowni o łącznej mocy zainstalowanej 5 tys. MW, do 2020 r. udziałowcy Enerjisa chcą osiągnąć 8 tys. MW. Rosyjski Inter Rao osiągnął wstępne porozumienie ws. zakupu 90% udziałów w elektrowni Trakya należącej do AEI Energy (Houston, USA), która pozbywa się aktywów za granicą. Jak się szacuje, Inter Rao zapłaci za udziały w elektrowni Trakya nie więcej niż 100 mln USD. AEI, znana wcześniej pod nazwą Enron International, była spółką Enron Corporation, która zbankrutowała w 2001 r. po skandalu związanym z oszustwami audytowymi. W ramach restrukturyzacji, AEI od 2011 r. upłynnia aktywa w 10 krajach.(tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.) Turecki Esas Holding wystąpił do Urzędu ds. Konkurencji o zezwolenie na przejęcie lokalnych sieci KFC i Pizza Hut od obecnego właściciela Süzer Holding. Stambulski Turkent Food and Tourism, spółka zależna Süzer, zarządza 61 restauracjami KFC, 41 restauracjami Pizza Hut i Pizza Hut Delivery w Turcji. Zakupem sieci zainteresowana była również polska (?) spółka Amrest Holdings, należąca do największych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz Actera Group, prywatny fundusz inwestycyjny. KFC, obecny w ponad 100 krajach świata, działa na rynku tureckim od 1989 r. Firma Esas Holidng istnieje od 2000 r., założyła ją rodzina Sabancı, właściciele jednego z największych w Turcji rodzinnych holdingów wielobranżowych. (HDN, r.) INFRASTRUKTURA: W styczniu 2013 r. planowane jest rozpoczęcie budowy Stambulskiergo Centrum Finansowego (IFC), które ma kosztować 2,6 mld USD. Centrum powstanie w dzielnicy Ataşehir po azjatyckiej stronie Stambułu, na terenie 800 tys. m 2 pomieści oddziały najważniejszych tureckich i międzynarodowych banków, zatrudniać będzie ok. 30 tys. osób. Po ukończeniu w 2016 r. centrum finansowe w Stambule będzie większe niż podobne centra w Londynie, Nowym Jorku czy Dubaju. Liczne firmy budowlane ubiegają się w przetargach o kontrakty na budowę biur, centrów handlowych i osiedli mieszkalnych dla pracowników centrum. (TODAY S Zaman Online, r.) TRANSPORT: Ministerstwo Transportu przedłużyło do dn. 1 lutego 2013 r. ważność i funkcjonowanie systemu kart KGS (Card Pass System), z którego w 2012 r. skorzystało 4 mln tureckich kierrowców, wielu z nich nie zdążyło się przystosować do nowego systemu. Oryginalnie system KGS miał zostać wyłączony z dn r., a obsługę poboru opłat na tureckich mostach i autostradach płatnych miały w całości przejąć system wcześniej funkcjonujący OGS oraz nowowprowadzany system HGS (Fast Pass System). Nowy system ma służyć przede wszystkim przyspieszeniu przejazdu na bramkach poboru opłat na mostach nad Bosforem w Stambule. System HGS jest szybszy i o ok. 20% tańszy w eksploatacji od KGS. (TODAY S Zaman Online, r.) Należące do Tureckich Kolei Państwowych (TCDD) Linie Szybkich Kolei (YHT) do 2016 r. zostaną doprowadzone do 15 nowych stacji. Do 2023 r. TCDD planuje budowę 10 tys. km linii kolei szybkich, 4 tys. linii konwencjonalnych oraz modernizację i rewitalizację starych linii, dworców kolejowych, itp. infrastruktury kolejowej. W planach jest również zwiększenie udziału transportu kolejowego w ogóle 11

12 przewozów do 1,5 mld pasażerów pociągami intercity i 200 mln t. cargo rocznie. TCDD chce również podjąć produkcję składów kolei szybkich w Turcji. Linie YHT łączące Ankarę, Stambuł, Izmir i Bursa mają przewozić ok. 30 mln pasażerów rocznie, co przyniesie gospodarce korzyści szacowane na ponad 800 mln USD. (HDN, r.) W 2012 r. obroty tureckiego sektora transportu lotniczego osiągnęły poziom blisko 17 mld USD (2,5 mld USD w 2003 r.), tureckie linie lotnicze w 2012 r. przewiozły ok. 130 mln pasażerów.(hdn, r.) Pegasus Airlines, szybko rosnący tani przewoźnik i najbliższy konkurent Turkish Airlines (THY) na rynku krajowym, zamówił 100 nowych samolotów Airbus serii 320neo i 321neo. Łączny koszt zakupu wyniesie prawdopodobnie ok. 12 mld USD, dostawy rozpoczną się w roku 2015 lub 2016 i zostaną zrealizowane do 2023 r. Właścicielem linii lotniczych Pegasus jest turecki Esas Holding, zarządzana przez rodzinę Sabanci grupa przedsiębiorstw aktywnych w różnych sektorach lotniczym, branży spożywczej, opieki zdrowotnej, handlu detalicznego i nieruchomości. Esas Holding to jeden z największych w Turcji holdingów przemysłowych z aktywami szacowanymi w 2011 r. na ponad 65 mld Euro. (HDN, r.; Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, r.) DWUSTRONNA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA: W trakcie 1-dniowej wizyty rosyjskiego prezydenta W. Putina w Ankarze, Turcja i Rosja podpisały 11 umów o współpracy w obszarach m.in. energii, bankowości, turystyki i finansów. Rosja to 2. co do wielkości partner handlowy Turcji (po Niemczech), w dwustronnych obrotach o łącznym wolumenie 39 mld USD w 2011 r. Turcja notuje wysoki deficyt (rzędu 20 mld USD). Strony deklarują wolę zwiększenia wolumenu bilateralnej wymiany do 100 mld USD. Rosyjskie inwestycje w Turcji są bardzo ograniczone i stanowią 1,4% ogółu BIZ ulokowanych w Turcji, aczkolwiek wykazują w ostatnim okresie tendencję rosnącą. Turcja i Rosja współpracują w dziedzinie energii rosyjska firma buduje, finansuje i prowadzić będzie eksploatację 1. tureckiej elektrowni atomowej w Mersin Akkuyu, Turcja zgodziła się również na wsparcie rosyjskiego projektu gazociągu South Stream. Turcja wykazuje wysoki poziom uzależnienia od dostaw energii z Rosji, szczególnie w odniesieniu do gazu (Turcja jest 2. co wielkości klientem Gazpromu, za Niemcami), ale również importuje ropę naftową z Rosji. Jednocześnie, po zaostrzeniu amerykańskich sankcji ekonomicznych wobec Iranu, Turcja poprosiła Rosję o zwiększenie dostaw gazu o dodatkowe 3 mld m 3 rocznie. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomiczno-finansowych Delegatury UE w Ankarze, r.) Jednym z tematów poruszanych w trakcie wizyty Putina w Ankarze był spór pomiędzy udziałowcami Turkcell największego, tureckiego operatora sieci komórkowej. Turecka Agencja Nadzoru Rynków Kapitałowych (SPK) zwróciła się do Turkcell o wyznaczenie 3-4 niezależnych członków zarządu w celu spełnienia wymogów obowiązujących regulacji. Turkecell nie zdołał wyznaczyć takich przedstawicieli na skutek nieporozumień wśród akcjonariuszy - Turkcell Holding, który posiada 51% udział w Turkcell należy w dużej części do Altimo, spółki zależnej rosyjskiej grupy inwestycyjnej Alfa (spółka koncentruje się na telekomunikacji bezprzewodowej i stacjonarnej). Altimo przejęło większościowe udziały w Turkcell Holding w zamian za dług. Strony wystąpiły w tej sprawie do sądu arbitrażowego w Londynie, gdzie proces będzie się toczyć prawdopodobnie do marca 2013 r. Turecki biznesman Mehmet Emin Karamehmet (Çukurova Holding) posiada 3% udziałów w Turkcell poprzez objęte sporem udziały w Turkcell Holding. Ok. 33% akcji Turkcell pozostaje w obrocie giełdowym, 12

13 13% należy do szwedzkiej firmy telekomunikacyjnej TeliaSonera. Altimo i TeliaSonera występoują wspólnie przeciwko Çukurova i dopuszczeniu tureckich udziałowców do podejmowania decyzji. (HDN, r.) Nowy premier Gruzji Bidzina Ivanishvili zapowiedział przegląd i weryfikację zawartych porozumień i rozpoczętych już przedsięwzięć międzynarodowych takich jak m.in. budowa linii kolejowej Baku- Tbilisi-Kars czy elektrowni termalnej (konwencjonalnej), w której uczestniczy turecki podmiot Mimsan Group. Przegląd ma być przeprowadzony pod kątem przydatności przedsięwzięć dla poprawy warunków bytowych ludności. Dotyczy to w szczególności kilkunastu projektów hydroelektrowni i przekazania praw do eksploatacji zasobów naturalnych Gruzji podmiotom zagranicznym, dokonane przez poprzedni rząd. Mimsan Group otrzymala kontrakt na budowę elektrowni wraz z rosyjską firmą InterRao w rejonie Gardabani. Watpliwości dotyczą rownież linii kolejowej Baku-Tbilisi-Kars, mimo geopolitycznego znaczenia projektu, którego koszt szacuje się na 600 mln USD. Linia zapewni bezpośrednie połączenie regionalne pomiędzy Turcją, Gruzją i Azerbejdżanem. (HDN, r.) Wraz z rozpoczęciem przez Rosję budowy omijającego Ukrainę gazociągu South Stream, Ukraina poszukuje możliwości dywersyfikacji własnych źródeł zaopatrzenia w gaz ziemny. Ukraina zgłosiła do Konsorcjum Shah Deniz gotowość przystąpienia do projektu gazociągu Trans-Anatolian Pipeline Project (TANAP), którym azerski gaz ma być dostarczany do Europy za pośrednictwem Turcji. Oprócz wzmocnienia partnerstwa strategicznego Turcja-Ukraina w dziedzinie energii, Ukraina chce zaproponować udział w budowie TANAP ukraińskich firm posiadających doświadczenie w budowie, utrzymaniu sprawności technicznej i eksploatacji infrastruktury transportu energii. Partnerom TANAP zaoferowano możliwość korzystania z ukraińskiego systemu transportu gazu i zbiorników położonych w pobliżu granicy UE oraz wspólnej budowy podziemnych zbiorników gazu, rurociągów do transportu ropy naftowej, jak również wspólne zaangażowanie w poszukiwanie i wydobycie węglowodorów w regionie M. Czarnego oraz w krajach trzecich. Ukraina i Turcja chcą do 2015 r. zwiększyć wolumen dwustronnych obrotów handlowych do 20 mld USD, trwają przygotowania do podpisania umowy o wolnym handlu oraz liberalizacji handlu art. rolno-spożywczymi. W trakcie rozmów przeprowadzonych podczas szczytu Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego w grudniu 2012 r. poruszono także działań Ukrainy na rzecz powrotu na rodzime ziemie Tatarów Krymskich wysiedlonych w okresie stalinowskim (1944 r.), która ze względów historycznych jest dla Turcji przedmiotem szczególnego zainteresowania. (HDN, r.) Turcja rozwija relacje polityczne i gospodarcze z bogatym w zasoby naturalne Tadżykistanem zainteresowaniem strony tureckiej cieszą się w szczególności sektory górniczy i energetyki. W trakcie wizyty oficjalnej prezydenta Turcji w Duszambe podpisano szereg porozumień, w tym MoU o współpracy w dziedzinie energii (Turcja wybuduje w Tadżykistanie hydro-elektrownie) i górnictwa, bankowości i finansów, telekomunikacji i RTV oraz w dziedzinie rolnictwa (strona tadżykistańska chciałaby skorzystać z tureckich technologii upraw rolnych i hodowli). (HDN, r.) SEKTOR ROLNO-SPOŻYWCZY: Turecka Agencja Zbożowa (TMO) zbuduje w ciągu najbliższych 5 lat magazyny mieszczące 1,5 mln t. zboża deficyt pojemności magazynowej w Turcji wynosi ogółem 6 mln t.turcja produkuje rocznie ok. 32 mln t. ziarna zbóż. 70% ziarna trafia bezpośrednio na rynek, magazyny TMO mieszczą obecnie 4 mln ton, prywatne 14 mln t. Magazyny zbożowe, które zbuduje TMO będą odpowiadać nowoczesnym standardom sanitarnym pierwsze z 13

14 nich powstaną w Yozgat, Konya, Ankarze, Şanlıurfa, Diyarbakır, Gaziantep, Adıyaman, Kırklareli, Çankırı, Kırşehir i Çorum, ich łączna pojemność wyniesie 300 tys. ton, koszt budowy 106 mln TL. (HDN, r.) W okresie 10 mies r. zagraniczne inwestycje bezpośrednie (BIZ) w tureckim sektorze rolnospożywczym wyniosły 2,1 mld USD (w porównaniu do zaledwie 14 mln USD w 2002 r.). W Turcji w sektorze rolniczym pracuje nadal 1/3 ogółu zatrudnionych, podczas gdy średnia UE wynosi 4%. Areał użytkowany rolniczo wynosi w Turcji 24 mln ha, w 2011 r. sektor wygenerował PKB w wysokości 62 mld USD (cały PKB w 2011 r. wyniósł 774 mld USD). W wymianie zagranicznej, turecki sektor rolniczy osiąga średnio dodatni wynik rzędu 3,5 mld USD. (HDN, r.) ICT: Turecki sektor oprogramowania urósł o 75% w okresie ub. 4 lat i wg prognoz do końca 2012 r. osiągnął wartość 3,5 mld TL. Rynek IT rośnie w Turcji w tempie średnim 14% rocznie, jego wartość w grudniu 2012 r. szacowano na 34 mld USD. W najbliższym okresie przewiduje się przyspieszony wzrost tureckiego sektora IT w segmencie oprogramowania i usług. Wg danych Ministerstwa Transportu, w technoparkach w Turcji działa firm softwarowych, które zatrudniają blisko 9 tys. pracowników, poza technoparkami działa kolejne firm aktywnych w segmencie oprogramowania. Ok. 46% ogółu tureckich firm softwarowych działa w Stambule (są to głównie podmioty produkujące oprogramowanie systemowe, mobilne i aplikacyjne), 20% w Ankarze (większość z nich pracuje dla sektora bezpieczeństwa i obronnego). Dominującą część oprogramowania produkowanego przez firmy w Izmirze stanowi oprogramowanie aplikacyjne. (HDN, r.) W I kw r. Skarb Turcji zamierza upłynnić na giełdzie 6,68% największej lokalnej firmy telekomunikacyjnej Türk Telekom. Do państwa należy nadal ok. 32% udziałów w firmie, w pierwszej giełdowej sprzedaży prywatyzacyjnej w 2008 r. uzyskano kwotę 1,87 mld USD. W oparciu o aktualną cenę giełdową akcji Türk Telekom wartość rynkową firmy szacuje się na ok. 24 mld TL. Właścicielem 55% udziałów należy do Oger Telecom z Dubaju (w części należący do Saudi Telecom), 13,3% akcji pozostaje w obrocie giełdowym. Planowana sprzedaż udziałów nastąpi po analizie wyników finansowych Türk Telekom za 2012 r. (HDN, r.) Ministerstwo Transportu, Gospodarki Morskiej i Telekomunikacji zapowiada przeprowadzenie w pierwszych miesiącach 2013 r. ćwiczeń sprawdzających poziom bezpieczeństwa cybernetycznego kraju. Jednocześnie, projekt strategii i planu działania dot. cyber-bezpieczeństwa, opracowany przez Urząd ds. Informatyki i Telekomunikacji (BTK) i Radę ds. Badań Naukowo-Technicznych (TUBİTAK) zostanie przedstawiony do akceptacji na 1. posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Cybernetycznego. W ostatnim okresie Turcja pada ofiarą coraz liczniejszych cyber-ataków. Opracowano blisko 30 planów działania, obejmujących m.in. rozszerzenie szkoleń z zakresu cyberbezpieczeństwa w szkołach wyższych, zwiększenie poziomu ochrony inteligentnych systemów na krajowych mostach i autostradach, przeciwdziałania atakom terrorystycznym w cyber-przestrzeni oraz atakom hakerów na strony rządowe w internecie (przykładowo, ataki grupy hakerskiej Redhack na strony ministerstw i policji, wspierane przez międzynarodową grupę hakerską Anonymous). W celu poprawy monitoringu bezpieczeństwa narodowego, r. Turcja wyprowadziła na orbitę okołoziemską 1. własnego satelitę obserwacyjnego Göktürk 2. (HDN, r.) 14

15 W klasyfikacji rynków Microsoft Turcja, która jest 17. największą gospodarką świata, zajmuje miejsce tuż za Chinami pod względem poziomu piractwa komputerowego/naruszania praw autorskich do oprogramowania. W konsekwencji, wśród rynków Microsoft, rynek turecki wyprzedzają m.in. RPA, kraje regionu Bliskiego Wschodu i Afryki Płn. zajmuje on dopiero miejsce 25. na liście Microsoft. Poziom nielegalnego wykorzystywania oprogramowania w Turcji wynosi 62% (porównywalny z Rosją, Chinami, Indiami, Indonezją i Argentyną), co przekłada się na wartość rynkową 526 mln USD. Większość nakładów w tureckim sektorze IT koncentruje się na sprzęcie (hardware), inwestycje w oprogramowanie jest na znikomo niskim poziomie. Jak ocenia International Data Corporation, światowy dostawca danych nt. IT, sektor oprogramowania w Anglii, Francji czy Niemczech jest 11-krotnie większy niż w Turcji. W rezultacie, Turcja może przekształcić się bardziej w importera niż producenta produktów i technologii o wysokiej wartości dodanej. (HDN, r.) ROZWÓJ REGIONALNY: Wg najnowszego raportu Turkish Enterprise and Business Federation, jedynie 14 spośród ogółu 81 tureckich prowincji posiada relatywnie wystarczające dochody, ok. 40 innych znalazło się w pułapce średnich dochodów, gdzie brak im zdolności do dalszego rozwoju. 27 najuboższych prowincji tureckich, leżące na wschodzie i płd.-wschodzie kraju (od Artvin, pryz pln wschodniej granicy Turcji do miasta Çanakkale w środkowej części kraju), znajduje się poniżej poziomu ubóstwa. Turcja, podobnie jak kraje takie jak Bułgaria czy Kostaryka, przez 50 lat (od 1955 do 2005 r.) nie mogła wydostać się z przedziału średnio-niskiego dochodu per capita, podczas gdy w przypadku Chin trwało to zaledwie 17 lat. Wg ekonomistów, syndrom pułapki średnich dochodów dotyczy krajów, które osiągnęły poziom dochodu per capita rzędu 17 tys. USD, ale nie potrafią przejść na wyższy poziom dochodów. (EDI Fortnightly, r., za HDN 10.12) Opracował: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze Źródła: Materiały udostępnione przez Delegaturę KE/UE w Turcji dla wydziałów ekonomicznohandlowych placówek dyplomatycznych krajów UE akredytowanych w Ankarze ( dzienniki Today s Zaman, i Hurriyet Daily News grudzień 2012 r., EDI Fortnightly ( wyd. 5 i r. 15