Analiza desk research

Transkrypt

1 Analiza desk research wykonana w ramach projektu W dobie przemian - nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. Etap I Strategia Autorzy: Michał Górski Dr Tomasz Duchnowski Na podstawie wstępnego opracowania: BoŜena KręŜel przy współpracy Jolanty Śmigerskiej Malbork, 2010

2 Spis treści 1. OGÓLNE INFORMACJE O POWIECIE MALBORSKIM POWIAT MALBORSKI NA TLE GOSPODARKI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ W POWIECIE MALBORSKIM Przedsiębiorczość na obszarze jednostek samorządu terytorialnego LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA MIESZKAŃCÓW ANALIZA ZMIAN W ZAKRESIE REJESTRACJI GŁÓWNE PRZEDSIĘBIORSTWA POWIATU MALBORSKIEGO PROGNOZA ROZWOJU GOSPODARKI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO I NA OBSZARZE POWIATU MALBORSKIEGO DYNAMIKA ZMIAN ILOŚCIOWYCH PRZEWIDYWANE ZMIANY STRUKTURALNE RYNEK PRACY W POLSCE, WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM I POWIECIE MALBORSKIM SYTUACJA GOSPODARKI I RYNKU PRACY W POLSCE W II POŁOWIE 2009 ROKU PROGNOZY ZMIAN NA RYNKU PRACY W LATACH UWARUNKOWANIA FORMALNO-PRAWNE SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO SZKOLNICTWO PONADGIMNAZJALNE KLASYFIKACJA ZAWODÓW SZKOLNYCH OFERTA OŚWIATOWA POWIATU (2009 R.) BAZA LOKALOWA BAZA DYDAKTYCZNA ZASOBY KADROWE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA BEZROBOCIE WOJEWÓDZTWO POMORSKIE POWIAT MALBORSKI ZAWODY NADWYśKOWE I DEFICYTOWE Definicje Zawody nadwyŝkowe Zawody deficytowe Zawody deficytowe a szkolnictwo zawodowe w powiecie malborskim BEZROBOTNI DO 12 MIESIĘCY OD DNIA UKOŃCZENIA NAUKI Województwo pomorskie Powiat malborski BEZROBOTNE KOBIETY BEZROBOTNI WEDŁUG WYKSZTAŁCENIA BEZROBOTNI WEDŁUG WIEKU A W TYM NIEPEŁNOSPRAWNI EDUKACJA A RYNEK PRACY ANALIZA LOSÓW ABSOLWENTÓW ABSOLWENCI W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM ABSOLWENCI W POWIECIE MALBORSKIM A RYNEK PRACY WNIOSKI KOŃCOWE BIBLIOGRAFIA

3 Wstęp Usługa realizowana została w ramach projektu pn. W dobie przemian - nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. Etap I Strategia , która współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej t.j. Europejskiego Funduszu Społecznego, Działanie 9.2 POKL. Opracowanie pn. Analiza desk research oznacza analizę źródeł wtórnych wśród informacji, które juŝ istnieją. W ramach takiej analizy przeszukuje się róŝne dostępne dane bazowe oraz ocenia się zebrane informacje pod względem kompletności źródeł i ich jakości. Celem badania desk research w ramach niniejszego projektu jest zgromadzenie i ocena dokumentów, danych i wiedzy pozwalających na uzyskanie informacji o: otoczeniu rynkowym, prognozach rozwoju regionalnej gospodarki, prognozach zmian na rynku pracy, stanie rozwoju szkolnictwa zawodowego, zawodach nadwyŝkowych i deficytowych, dopasowaniu systemu edukacji do potrzeb rynku pracy i losach absolwentów. Za podstawę opracowania przyjęto istniejące dane zawarte w zbiorach tradycyjnych i elektronicznych publikowanych przez: 1. Główny Urząd Statystyczny (roczniki statystyczne województw, miesięczne informacje o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, dane o regionach Polski w poszczególnych latach, kwartalne informacje o sytuacji społeczno-gospodarczej województw, półroczne publikacje o zmianach strukturalnych grup podmiotów gospodarki narodowej, dane dotyczące szkolnictwa ponadpodstawowego i ponadgimnazjalnego). 2. Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku (monitoring zawodów deficytowych i nadwyŝkowych, tabele bezrobotnych, zestawienia ofert pracy, miesięczna informacja o rynku pracy, Regionalny plan działań na rzecz zatrudnienia dla województwa pomorskiego na rok 2009 ). 3. Instytut badań nad Gospodarką Rynkową (publikacje Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy). 4. Narodowy Bank Polski (opracowanie Polska wobec światowego kryzysu gospodarczego, kwartalne informacje o kondycji sektora przedsiębiorstw, miesięczne biuletyny informacyjne). 5. Powiatowy Urząd Pracy w Malborku (opracowanie Gospodarka Powiatu Malborskiego, monitoring zawodów deficytowych i nadwyŝkowych, tabele bezrobotnych, zestawienia ofert pracy, kwartalna informacja o rynku pracy). 6. Starostwo Powiatowe w Malborku ( Powiatowy program na rzecz zatrudnienia i spójności społecznej na lata , Strategia rozwoju społecznogospodarczego powiatu malborskiego ). 7. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej ( Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na lata ). 3

4 8. Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego ( Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego do 2013 roku, Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Pomorskiego na lata ). 9. Komisja Europejska ( Strategia Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego, Synteza stanowiska Rządu RP ws. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów dotyczącego Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego, opracowania programu VASAB 2010 (Wizje i Strategie wokół Bałtyku). Dla przeprowadzenia analizy W dobie przemian - nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. Etap I Strategia postanowiono przytoczyć podstawowe dane związane z gospodarką, rynkiem pracy wraz z bezrobociem zarówno województwa pomorskiego jak i powiatu malborskiego. Ponadto przytoczono dane liczbowe i oceniono stan szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim w obszarach szkolnictwa gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego, zanalizowano ofertę oświatową, bazę lokalową i dydaktyczną, zasoby kadrowe, źródła finansowania oraz uczniów i absolwentów powiatu. Poddano takŝe analizie losy absolwentów oraz porównano wymagania rynku pracy z ofertą edukacyjną powiatu. Analiza przytoczonych obszarów mających wpływ na sytuację szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim stanie się podstawą opracowania Strategii rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata Niniejsze opracowanie powstało w ramach szerszej usługi badawczej, realizowanej przez PBS DGA i Human Capital Business, w zakresie szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. 4

5 1. Ogólne informacje o powiecie malborskim Powiat malborski leŝy w środkowo - wschodniej części województwa pomorskiego - na obszarze śuław Wiślanych. Powierzchnia powiatu wynosi 494 km 2. W skład powiatu wchodzi 6 gmin: Gmina Miejska Malbork, Gmina Miejsko - Wiejska Nowy Staw, Gmina Lichnowy, Gmina Stare Pole, Gmina Miłoradz oraz Gmina Wiejska Malbork. Pod koniec 2008 roku wg stałego miejsca zameldowania w powiecie malborskim mieszkało osób, w tym 51,55% stanowiły kobiety. Porównując dane dotyczące liczby ludności powiatu malborskiego w latach moŝna stwierdzić, Ŝe liczba ludności systematycznie zmniejsza się. Jest to niewielki spadek (w granicach 0,5%), przy czym warto podkreślić, Ŝe zmalała liczba mieszkańców gminy miejskiej Malbork natomiast wzrosła liczba mieszkańców w gminie wiejskiej Malbork. Ponadto o 3% zmalała liczba ludności w gminie Miłoradz. Ludność powiatu malborskiego stanowi 2,85% ludności województwa pomorskiego. Średnia gęstość zaludnienia w powiecie na koniec 2008 roku wynosiła 127 osób na 1 km2 powierzchni powiatu - dla porównania w województwie pomorskim w analogicznym okresie gęstość zaludnienia wynosiła 121 osób. Największymi jednostkami terytorialnymi w ramach powiatu pod względem liczby ludności są: gmina miejska Malbork oraz gminy Nowy Staw, Lichnowy i Stare Pole. Z punktu widzenia sytuacji na lokalnych rynkach pracy istotna jest struktura wiekowa ludności powiatu. Im wyŝszy jest odsetek ludności w wieku produkcyjnym tym większym potencjałem dysponuje lokalna gospodarka, w sytuacji jednak, gdy koniunktura gospodarcza jest niekorzystna, wysoki wskaźnik ludności w wieku produkcyjnym moŝe powodować nasilenie się zjawiska bezrobocia. W powiecie malborskim wskaźnik ludności w wieku produkcyjnym przyjmuje wartość ok. 65%, który to wskaźnik moŝna uznać za przeciętny, gdyŝ dla całego województwa wynosi on 64,6%. Przez teren powiatu malborskiego i w jego pobliŝu przebiegają waŝne szlaki drogowe. Największe znaczenie dla ruchu ma biegnąca po drugiej stronie (lewej) Wisły Autostrada A1 będąca częścią Transeuropejskiej Autostrady Północ Południe. Pomimo, Ŝe nie znajduje się ona na terenie powiatu, to biegnie od niej rozgałęzienie w kierunku Malborka. W niedalekiej odległości, ok. 70 km od Malborka w Gdańsku i w Gdyni funkcjonują terminale pasaŝerskie z połączeniami do krajów skandynawskich oraz dwa porty morskie, zapewniające przeładunek wszystkich surowców i towarów. W odległości około 60 km od Malborka znajduje się Międzynarodowe Lotnisko w Rębiechowie. 5

6 Odległości drogowe z Malborka do wybranych waŝniejszych europejskich ośrodków miejskich: 1. Warszawa km, 2. Poznań km, 3. Kaliningrad km, 4. Berlin km, 5. Bruksela km. Przez teren powiatu przebiega droga krajowa nr 22 planowane jest przekształcenie trasy na ekspresową łącząca Berlin z Kaliningradem. Bliskość drogowych przejść granicznych: 1. Mamonowo (Rosja) - 65 km, 2. Budzisko (Litwa) km, 3. Kołbaskowo (Niemcy) km 1. W Malborku funkcjonują wyŝsze szkoły, które kształcącą przyszłą kadrę zarządzającą. Koszty prowadzenia działalności gospodarczej w powiecie są niŝsze w porównaniu z aglomeracją trójmiejską. Trójmiasto jest atrakcyjnym rynkiem zbytu dla wielu firm. Wodne połączenia śródlądowe funkcjonujące na terenie powiatu umoŝliwiają Ŝeglugę po województwie pomorskim, dają takŝe moŝliwość wpłynięcia do akwenu Morza Bałtyckiego. Rolnictwo W powiecie występują wysokiej jakości gleby sprzyjające rozwojowi rolnictwa. Osiągane z nich plony są na ogół 2-3-krotnie wyŝsze od średnich krajowych. Uprawiane są tu przede wszystkim: zboŝa, rzepak, buraki cukrowe, a ponadto rośliny strączkowe oraz zioła. W powiecie rozwinięta jest takŝe nowoczesna, wydajna hodowla bydła i trzody chlewnej. Wielką zaletą jest czyste środowisko, a takŝe wysoka jakość gleb, co umoŝliwia niskie uŝycie nawozów sztucznych. To sprawia, Ŝe powiat malborski jest kojarzony z produkcją wysokiej jakości organicznych produktów i zdrowej Ŝywności. Pod względem rolniczym powiat malborski posiada potencjał, który na obecnym etapie nie jest w pełni wykorzystywany. Rozwój tego rynku będzie opierał się na wysokich technologiach i praktycznie nie wpłynie liczbowo na rynek pracy i na kierunki szkolnictwa zawodowego. Działające tu firmy nie są w stanie przerobić tak duŝej ilości produktów rolnych. Władze powiatu oferują zainteresowanym tereny przeznaczone pod inwestycje w sektorze przetwórstwa rolno-spoŝywczego. Lokalny rynek (około 65 tys. osób) oraz bliskość aglomeracji trójmiejskiej gwarantują zbyt uszlachetnionych produktów rolnych. 1 Informator Gospodarczy Malborka, ( s. 3. 6

7 Przemysł W powiecie zarejestrowanych jest niecałe 6 tys. podmiotów gospodarczych. Wśród nich do największych naleŝą: austriacki producent materiałów budowlanych Leier - Malbork Sp. z o.o.; PRINO-PLAST Sp. z o. o.. JV- producent artykułów higienicznych (kapitał niemiecki). Na terenie powiatu prowadzą działalność gospodarczą takŝe inne znane firmy: Malborska Fabryka Wentylatorów NYBORG- MAWENT S.A., Zakłady Chemiczne Organika S.A., Malborska Fabryka Obrabiarek Pemal SA, MalNaft, czy Krajowa Spółka Cukrowa SA - Oddział Cukrownia Malbork. Potencjał turystyczny Powiat Malborski naleŝy pod względem turystycznym do jednych z najatrakcyjniejszych w kraju. Z punktu widzenia historyczno-architektonicznego najbardziej interesujące zabytki znajdują się w Malborku. Największą atrakcję stanowi połoŝony w nim największy w Europie ceglany zamek gotycki wzniesiony przez KrzyŜaków. Malbork od początku XIV do połowy XV wieku był stolicą państwa zakonnego. W roku 1997 zamek został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Co roku obiekt zwiedzany jest przez ponad pół miliona turystów, na których czeka wiele atrakcji m.in.: spektakl Światło i Dźwięk, pokazy rycerskie, OblęŜenie Malborka. Przez Malbork przebiega Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. W sezonie organizowane są rejsy statkiem po rzece Nogat, podczas których moŝna zobaczyć rezerwaty: Biała Góra, Parów, Węgry, Las Łęgowy nad Nogatem. Rzeka Nogat z systemem śluz zapewnia swobodną Ŝeglugę pomiędzy Wisłą, Kanałem Jagiellońskim i Zalewem Wiślanym. TakŜe w innych miejscowościach znajdują się zabytki m.in.: w Nowym Stawie Kościół św. Mateusza z XIV w - największy na śuławach; w Stogach w gminie Malbork cmentarz mennonicki, którego historia sięga XVII wieku. W Lichnowach Kościół katolicki św. Urszuli z 1321r. Gmina Stare Pole oferuje do zwiedzania, m.in.: cmentarz mennonicki w Szaleńcu, Kościół w KrzyŜanowie z XIV w., domy podcieniowe. Na terenie gminy Miłoradz znajdują się ruiny kościoła p.w. św. Szymona i Judy Apostołów oraz kapliczka przydroŝna w Gnojewie, Kościół p.w. św. Piotra i Pawła w Mątowach Wielkich, Kościół p.w. św. Michała Archanioła w Miłoradzu oraz cmentarz z kostnicą i dzwonnicą, Ossarium (kaplica cmentarna) we wsi Bystrze. W powiecie malborskim organizowane są równieŝ waŝne imprezy gospodarcze o charakterze regionalnym m.in. śuławskie Targi Rolne (czerwiec) oraz Jesienne Targi Ogrodniczo-Nasienne (wrzesień). Obie imprezy odbywają się regularnie w Starym Polu

8 2. Powiat malborski na tle gospodarki województwa pomorskiego Gospodarka województwa pomorskiego opiera się dzisiaj głównie na: przemyśle stoczniowym, rafineryjnym, spoŝywczym, maszynowym, meblowym, transporcie i usługach portowych, przemyśle branŝy technologii informatycznych oraz na sektorze turystycznym. WaŜnymi węzłami transportowymi i logistycznymi stały się porty morskie w Gdańsku i Gdyni, które przeładowują ok. 38 mln ton ładunków rocznie. Znacznym atutem gospodarczym województwa jest sektor paliwowy z grupą LOTOS. Dynamika rozwoju gospodarczego województwa generowana jest w obszarze sektora usług, a takŝe w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Województwo pomorskie ze względu na liczbę przedsiębiorstw przypadających na mieszkańców zajmuje 4 miejsce w Polsce. 3 W regionie ulokowany został kapitał znanych przedsiębiorstw zagranicznych. Liderem w wysokości zainwestowanego kapitału jest koncern International Paper, który w fabrykę celulozy w Kwidzynie zainwestował przeszło 320 mln dolarów. Władze województwa bardzo zainteresowane są rozwojem branŝ o zaawansowanych technologiach. Znakomitym zapleczem dla takiej polityki jest znaczna liczba szkół wyŝszych na czele z Politechniką Gdańską, Uniwersytetem Gdańskim i Akademią Morską w Gdyni. W omawianym obszarze funkcjonują centra transferu technologii i parki technologiczne. Atutem województwa są jego walory krajobrazowe oraz liczne obszary chronionej przyrody, które stwarzają warunki dla rozwoju turystyki. WaŜnym elementem rozwoju turystyki na obszarze województwa jest długa linia brzegowa z wieloma atrakcyjnymi turystycznie miejscowościami. Województwo słynie równieŝ z licznych dóbr kultury, które wykorzystywane są dla działań gospodarczych. Na terenie województwa pomorskiego zlokalizowanych było (grudzień 2008) podmiotów gospodarki narodowej (wg klasyfikacji REGON) co dawało średnią liczbę 108,36 przedsiębiorstw na mieszkańców. W przedsiębiorstwach tych zatrudnienie znajdowało pracowników łącznie z rolnictwem. Przy liczbie ludności na koniec roku mieszkańców, sektor przemysłowy zatrudniał pracowników, sektor usług pracowników a w rolnictwie zatrudnienie znalazło osób. Przeciętne wynagrodzenie wyniosło w tym okresie 3.167,40 zł, co stanowiło 100,3 średniej krajowej Z rankingu województw, publikowanym przez GUS wynika, Ŝe województwo pomorskie wyróŝnia się na tle innych województw w wysokości PKB na osobę (3 miejsce w kraju), nakładach inwestycyjnych na mieszkańca (3 miejsce), liczbą spółek handlowych na 1000 mieszkańców (2 miejsce) oraz przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem brutto (3 miejsce). 4 3 Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 4 Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 8

9 Tabela 1. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarki narodowej w województwie pomorskim. Lata Liczba podm. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 1. Liczba podmiotów gospodarczych województwie pomorskim w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Z przytoczonych powyŝej danych wynika, Ŝe liczba podmiotów gospodarczych na terenie województwa pomorskiego systematycznie wzrasta od roku Spowolnienie gospodarcze nie było zauwaŝalne w 2009 roku i nie zahamowało tego trendu. I tak dane GUS wskazują, Ŝe w pierwszym półroczu 2009 roku liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie pomorskim wzrosła o podmiotów, przy czym w Polsce liczba podmiotów gospodarczych zmalała ogółem o Natomiast na koniec roku 2009 liczba przedsiębiorstw w województwie pomorskim wzrosła o jednostek w porównaniu ze stanem na koniec 2008 roku. 9

10 Wykres 2. Ilość podmiotów sektora publicznego i prywatnego w województwie pomorskim w roku sektor publiczny sektor prywatny sektor publiczny sektor prywatny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Tabela 2. Struktura przedsiębiorstw według danych własnościowych na terenie województwa pomorskiego w 2008 roku Sektor prywatny Sektor publiczny opis liczba Opis liczba Ogółem Ogółem Osoby fizyczne Państwowe i prowadzące działalność gospodarczą samorządowe jedn. prawa budŝetowego Spółki handlowe Spółki handlowe 328 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Spółdzielnie Przedsiębiorstwa państwowe Stowarzyszenia i Gospodarstwa organizacje pomocnicze pozarządowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Analizując liczbę podmiotów gospodarczych według struktury własnościowej moŝna dostrzec, Ŝe zdecydowana większość podmiotów gospodarczych to podmioty prywatne - 96,5%. Wśród nich dominują osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 76,8% przed spółkami handlowymi stanowiącymi 8,5% podmiotów sektora prywatnego

11 Tabela 3. Struktura przedsiębiorstw województwa pomorskiego na koniec 2008 roku według klasyfikacji PKD Nazwa pozycji Przypis Województwo pomorskie ogółem w sekcji A Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo w sekcji B Rybactwo 690 w sekcji C Górnictwo 148 w sekcji D Przetwórstwo przemysłowe w sekcji E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę 441 w sekcji F Budownictwo w sekcji G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów uŝytku osobistego i domowego w sekcji H Hotele i restauracje w sekcji I Transport, gospodarka magazynowa i łączność w sekcji J Pośrednictwo finansowe w sekcji K w sekcji L Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne w sekcji M Edukacja w sekcji N Ochrona zdrowia i pomoc społeczna w sekcji O Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała w sekcji P Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników 1 w sekcji Q Organizacje i zespoły eksterytorialne 11 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Analizując strukturę podmiotów gospodarki narodowej województwa pomorskiego według klasyfikacji PKD na koniec 2008 roku zauwaŝamy, Ŝe największa liczba podmiotów zarejestrowana została w sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów uŝytku osobistego i domowego) oraz w sekcji K (Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej). Na trzecim miejscu znajdują się przedsiębiorstwa związane z budownictwem sekcja F, a na czwartym miejscu przedsiębiorstwa sekcji D (przetwórstwo przemysłowe). 11

12 2.1. Przedsiębiorczość w powiecie malborskim Miasto Malbork posiada tereny inwestycyjne o łącznej powierzchni 8,16 ha włączone do Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (PSSE). Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna (PSSE) obejmuje obecnie piętnaście podstref o łącznym obszarze 1161,87 ha: w tym 448,3 ha w województwie pomorskim. W 2003 roku PSSE została wzbogacona o tereny zlokalizowane w mieście Malbork (tereny poprzemysłowe), w bliskim sąsiedztwie trasy krajowej nr 55 z moŝliwością wykorzystania portu rzecznego na Nogacie i bocznicy kolejowej. Infrastruktura techniczna terenów strefy malborskiej wyposaŝona jest w wodociąg, kanalizację, gaz ziemny, energię elektryczną, linię telefoniczną. W świetle badań, zawartych w opracowaniu Gospodarka Powiatu Malborskiego Wczoraj, Diagnoza Sfery Gospodarczej Powiatu Malborskiego z roku 2009, moŝna uznać, Ŝe powiat malborski jest obecnie bardziej atrakcyjny dla małych firm, szczególnie tych z lokalnym kapitałem oraz dla tych związanych z branŝą turystyczną. W opinii osób biorących udział w prezentowanym tam badaniu atrakcyjność inwestycyjna powiatu poprawi się, jeśli spełnione zostaną następujące warunki: szybsze połączenie kolejowe z Warszawą, gminy będą samodzielnie rozdysponowywać środkami na swoje potrzeby, poprawi się oferta edukacyjna, władze gmin i władze Malborka będą wspólnie zdobywać inwestorów. Dla przedsiębiorców funkcjonujących juŝ na terenie gminy miejskiej Malbork przewidziano dwa rodzaje zwolnień od podatku od nieruchomości: a. z tytułu wzrostu zatrudnienia, b. z tytułu realizacji nowej inwestycji polegającej na uruchomieniu działalności produkcyjnej lub usługowej. 5 W powiecie malborskim istnieją róŝnorodne instytucje tworzące zaplecze dla funkcjonującego biznesu: Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości - organizacja w ramach działalności statutowej prowadzi: Inkubator Przedsiębiorczości, Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości, Punkt Konsultacyjno Doradczy i Fundusz PoŜyczkowy - Stowarzyszenie Wpierania Przedsiębiorczości jest organizacją 5 Szczegółowe dane dotyczące gospodarki powiatu malborskiego znajduje się w opracowaniu autorstwa: P. Antonowicza, M. Czerwińskiej, B. Kamrowskiej, M. Wojtysiaka, Gospodarka Powiatu Malborskiego Wczoraj, Diagnoza Sfery Gospodarczej Powiatu Malborskiego, Malbork 2009 r. 12

13 pozarządową powołaną do Ŝycia 15 września 1995 r. z inicjatywy Zarządu Miasta w Malborku, Rejonowego Urzędu Pracy oraz osób fizycznych a głównym celem było przeciwdziałanie bezrobociu. Malborskie Centrum Informacji Gospodarczej (MCIG) - centrum działa w strukturach Urzędu Miasta Malborka. Pracownik Referatu Rozwoju Gospodarczego, Turystyki i Promocji Miasta pracuje nad aktualną bazą danych i zajmuje się przekazywaniem informacji. Głównym zadaniem jest wspieranie rozwoju gospodarczego miasta poprzez zapewnienie wszystkim dostępu do informacji na tematy dotyczące biznesu. Cech Rzemiosł RóŜnych w Malborku jest organizacją zrzeszoną w ramach Pomorskiej Izby Rzemieślniczej Małych i Średnich Przedsiębiorstw z siedzibą w Gdańsku. Ośrodek Szkolenia - "Rzemieślnik" Cechu Rzemiosł RóŜnych w Malborku wymieniony jest w wykazie Kuratorium Oświaty w Gdańsku szkół i placówek prowadzących dokształcanie zawodowe w formach pozaszkolnych. Malborska Izba Gospodarcza skupia część większych malborskich przedsiębiorstw, stanowi element lokalnego samorządu gospodarczego i reprezentuje swoich członków wobec m. in. samorządu terytorialnego. Malborska Klub Biznesu stowarzyszenie powołane przez malborskich przedsiębiorców dla reprezentowania ich interesów wobec instytucji otoczenia biznesu. Centrum PoŜyczkowo Poręczeniowe 6. W ramach Pomorskiego Funduszu PoŜyczkowego działa lokalne biuro w Malborku. Lokalnym partnerem Funduszu jest Urząd Miasta w Malborku. Celem Funduszu jest wspieranie małych i mikroprzedsiębiorstw poprzez udostępnianie niskooprocentowanych poŝyczek. Działalność powyŝszych organizacji, na podstawie opisu ich działalności, naleŝy uznać za bardzo przydatną dla rozwoju przedsiębiorczości na terenie powiatu malborskiego. Szczególnie waŝnymi aspektami działalności tych organizacji są: moŝliwość dokształcania zawodowego w formach pozaszkolnych, funkcjonowanie funduszu poŝyczkowego, zapewnienie ciągłej i aktualnej informacji gospodarczej oraz prowadzenie lokalnego punktu informacyjnego (Pomorskie w Unii), punktu konsultacyjnego i inkubatora przedsiębiorczości. Powiat malborski posiada takŝe dobry przeciętny wskaźnik liczby organizacji pozarządowych na ludności 20,2, który w porównaniu z ościennymi powiatami jest wyŝszy niŝ w powiatach sztumskim (14,1) oraz tczewskim ale niŝszy niŝ w powiatach nowodworskim (184). 6 Opracowano na podstawie: Malbork - Informator Gospodarczy, ( i innych stron internetowych. 13

14 2.1.1 Przedsiębiorczość na obszarze jednostek samorządu terytorialnego Gmina Miejska Malbork Na obszarze Gminy Miejskiej Malbork zlokalizowanych było pod koniec 2008 roku jednostek gospodarczych, z czego zaledwie 306 podmiotów funkcjonowało w sektorze publicznym. Ponad 72% firm tego obszaru stanowiły osoby fizyczne, które samodzielnie prowadziły działalność gospodarczą. W stosunku do roku 2007 ich liczba wzrosła o ponad 2,8%. We wszystkich analizowanych rocznikach zdecydowanie najwięcej przedsiębiorstw tego obszaru prowadziło działalność gospodarczą związaną z sekcją G (tj. handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów uŝytku osobistego i domowego) 7. Poza dominującą działalnością handlową w zakresie sprzedaŝy hurtowej oraz detalicznej, na obszarze gminy miejskiej Malbork naleŝy zauwaŝyć istotny udział podmiotów zajmujących się obsługą nieruchomości, wynajmem i usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej 8. Gmina Wiejska Malbork Na obszarze gminy zlokalizowane były w 2008 r. łącznie 333 podmioty gospodarcze. W grupie tej aŝ 98% stanowiły firmy prywatne. Wśród zarejestrowanych na tym terenie podmiotów gospodarczych ponad 79% firm było w posiadaniu osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą 9. W sektorze prywatnym funkcjonowało w 2008 r. osiem spółek handlowych oraz aŝ siedem stowarzyszeń i organizacji społecznych. Tak, jak w gminie miejskiej Malbork, równieŝ na otaczających go obszarach wiejskich, najwięcej podmiotów gospodarczych prowadziło handel detaliczny i hurtowy. AŜ co trzeci zarejestrowany podmiot realizował ten typ usługi. W strukturze funkcjonujących tu firm relatywnie duŝy udział stanowiły takŝe przedsiębiorstwa, których przedmiotem działalności było przetwórstwo przemysłowe (41 firm, stanowiących 12% ogółu zarejestrowanych tam jednostek) oraz firmy świadczące usługi budowlane (37 podmiotów, stanowiących 11% firm tego regionu) 10. Sektor firm działających w handlu detalicznym oraz hurtowym - poza dominującym udziałem, jaki zajmuje w strukturze firm analizowanego regionu, charakteryzował się w latach wielką dynamiką zmian (+24%, tj. przyrost liczby podmiotów o 22 jednostki). Na podstawie badań ustalono, iŝ struktura 7 P. Antonowicz, M. Czerwińska, B. Kamrowska, M. Wojtysiak, op. cit., tabela 6.1, s Ibidem, wykres 6.2, s Ibidem, s Ibidem. 14

15 prowadzonej działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa tego obszaru w ostatnich sześciu latach charakteryzowała się wysoką stabilnością 11. Gmina Miejsko Wiejska Nowy Staw Drugą gminą pod względem ilości zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (po obszarze Gminy Miejskiej Malbork) jest Nowy Staw. Łącznie na całym obszarze gminy pod koniec 2008 roku funkcjonowało podmiotów gospodarczych. Były one zlokalizowane na wymienionych obszarach w liczebności: 390 (miasto), 535 (obszar miejski) oraz 145 (obszar wiejski). Na obszarze miejsko-wiejskiej gminy Nowy Staw na koniec 2008 r. funkcjonowało 64% firm zorganizowanych w postaci działalności gospodarczych. Natomiast spółki handlowe stanowiły zaledwie 4% (38 przedsiębiorstw) ogółu zarejestrowanych jednostek gospodarczych 12. W latach na terenie miasta Nowy Staw liczba zarejestrowanych jednostek gospodarczych zwiększyła się o 14%, tj. o 48 przedsiębiorstw. Na tym obszarze najwyŝszy bezwzględny przyrost liczby przedsiębiorstw dotyczył działalności związanych z obsługą nieruchomości, a takŝe wynajmem i usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. W analizowanych latach liczba firm o tym profilu zwiększyła się o 22 podmioty (+19%). Ponadto w tym samym czasie nastąpił bardzo wysoki (w ujęciu procentowym) wzrost liczby podmiotów zajmujących się pośrednictwem finansowym - o 6 jednostek (+67%) takŝe budownictwem o 10 jednostek (+37%) 13. Gmina Stare Pole Na terenie gminy Stare Pole w 2008 r. funkcjonowało 270 jednostek gospodarczych. Ich odsetek w stosunku do roku 2002 wzrósł o 6,7%. Pośród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na tym terenie aŝ 74% firm (201 jednostek) stanowiły osoby fizyczne samodzielnie prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Ponadto na koniec 2008 r. zarejestrowanych było 11 spółek handlowych funkcjonujących na tym terenie, które stanowiły 4% populacji istniejących tam jednostek gospodarczych 14. Gmina Lichnowy W gminie Lichnowy na koniec 2008 roku zarejestrowane były 243 jednostki gospodarcze. Wśród firm tego obszaru 77% stanowiły osoby fizyczne samodzielnie prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Oprócz tego w strukturze firm 11 Zob. Ibidem, wykres 6.4, s Ibidem, s Zob. Ibidem, wykresy 6.5./6.6, s Ibidem, tabela 6.6, s

16 regionu występowało 13 spółek handlowych. Ogólny odsetek podmiotów na tym obszarze wzrósł w latach o 7,5%, co stanowiło przyrost o 17 podmiotów 15. Gmina Miłoradz Gmina Miłoradz plasuje się na ostatnim miejscu gmin powiatu malborskiego pod względem liczebności zarejestrowanych na koniec 2008 roku podmiotów gospodarczych. Na jej terenie funkcjonowały 202 jednostki gospodarcze. Wśród nich 77% (156 firm) stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Ponadto w gminie tej zarejestrowanych było 3% spółek handlowych (7 podmiotów). Oprócz wymienionych, na obszarach gminy Miłoradz w 2008 r. funkcjonowały 3 spółdzielnie, łącznie 6 stowarzyszeń oraz organizacji społecznych, a takŝe 8 podmiotów gospodarki narodowej sektora publicznego Liczba podmiotów gospodarczych na mieszkańców Jednym z waŝnych wskaźników aktywności gospodarczej mieszkańców jest liczba podmiotów gospodarczych przypadających na 1 mieszkańca. Wskaźnik ten jest znacznie zróŝnicowany w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego powiatu malborskiego. W powiecie malborskim, podobnie jak w innych częściach kraju, najwięcej przedsiębiorstw zlokalizowanych jest w gminach z obszarami miejskimi, stanowiącymi nie tylko centra urbanistyczne, ale równieŝ ośrodki edukacyjne oraz biznesowe. W 2008 roku w gminie miejskiej Malbork siedzibę działalności gospodarczej miało 72,83% przedsiębiorstw zlokalizowanych w całym powiecie malborskim. Z uwagi na najmniejszą powierzchnię tej gminy w całym powiecie, naleŝy podkreślić bardzo wysoki poziom koncentracji geograficznej firm tego regionu w obszarze miejskim. Na obszarach wiejskich zlokalizowanych było 21,95% firm zarejestrowanych w całym powiecie. Największy odsetek, 9,18% ogółu podmiotów powiatu, które stanowiło 535 przedsiębiorstw, zlokalizowanych było w gminie Nowy Staw (obszar wiejski oraz miejski) 17. Na obszarze gminy wiejskiej Malbork swoją siedzibę działalności gospodarczej w 2008 r. posiadało 333 podmiotów (5,72% firm regionu powiatu malborskiego), natomiast w gminie Stare Pole zlokalizowanych było 270 firm (4,63%). W dwóch ostatnich gminach regionu funkcjonowały w analizowanym okresie odpowiednio: 243 podmioty (4,17%) w gminie Lichnowy oraz 202 podmioty (3,47%) w gminie Miłoradz. 15 Ibidem, wykres 6.3, s Ibidem, s Ibidem, s

17 Tabela 4. Liczba podmiotów gospodarczych na mieszkańców w powiecie malborskim i województwie pomorskim Lata Województwo 99,05 103,4 101,7 105,85 103,93 105,3 108,36 109,64 pomorskie Powiat 86,8 91,28 86,06 87,7 89,46 90,35 92,95 92,74 malborski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 3. Liczba podmiotów gospodarczych na mieszkańców w powiecie malborskim i województwie pomorskim Województwo pomorskie Powiat malborski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Z przytoczonych danych wynika, Ŝe utrzymuje się nieco wzrastająca dysproporcja pomiędzy liczbą podmiotów gospodarczych przypadających na mieszkańców na poziomie województwa pomorskiego i powiatu malborskiego. Powiat malborski posiadał w roku 2002 o 12 podmiotów gospodarczych mniej na mieszkańców. W roku 2008 róŝnica ta wzrosła do ponad 15 podmiotów. Dane te dowodzą tego, Ŝe rozwój gospodarczy województwa pomorskiego przebiega nieco szybciej niŝ powiatu malborskiego, w którym znajdują się jeszcze powaŝne rezerwy w lokalnej polityce rozwoju gospodarczego Analiza zmian w zakresie rejestracji Od 2002 r. w powiecie malborskim stopniowo rosła liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. W 2008 roku indeks dynamiki zmiany liczby przedsiębiorstw wykazał ogółem najwyŝszy przyrost od ostatnich 5 lat, kształtując się na poziomie +2,82% w odniesieniu do 2007 roku. NaleŜy podkreślić, iŝ w porównaniu ze zmianą liczby zarejestrowanych ogółem w Polsce przedsiębiorstw sytuację w powiecie malborskim moŝna było określić w 2008 r. jako korzystną, gdyŝ przyrost liczby firm w sektorze prywatnym w skali ogólnopolskiej w analogicznym okresie był niŝszy i wynosił +2,44%. Ogólnie pod koniec 2008 r. w powiecie malborskim działało 17

18 5.826 podmiotów gospodarczych (na mieszkańców powiatu przypadały 93 podmioty), z czego około 7% stanowiły podmioty funkcjonujące w sektorze publicznym, natomiast około 93% jednostek gospodarczych (5.422 firmy) to przedsiębiorstwa działające w sektorze prywatnym 18. Wykres 4. Udział sektora publicznego i prywatnego w gospodarce powiatu malborskiego w roku sektor publiczny sektor pryw atny sektor publiczny sektor pryw atny Źródło: Opracowanie własne na podstawie: P. Antonowicz, M. Czerwińska, B. Kamrowska, M. Wojtysiak, Gospodarka Powiatu Malborskiego Wczoraj, wykres 5.1, s. 70. Kierunki zmian zachodzących w sferze gospodarczej powiatu malborskiego były w 2008 r. zbieŝne ze zmianą liczby podmiotów gospodarczych całego województwa pomorskiego. Warto równieŝ podkreślić, iŝ tendencja ta była zbieŝna z zaobserwowaną na obszarze całego kraju. W 2008 r. w Polsce liczba funkcjonujących podmiotów gospodarczych wzrosła o 1,94%. W województwie pomorskim liczba tych jednostek zwiększyła się o 3,30%, zaś na terenie powiatu malborskiego o 2,82%. Charakterystyczne jest to, iŝ kierunki oraz siła zachodzących zmian w latach były dla analizowanych regionów (podregionu i subregionu) niemal zawsze analogiczne Ibidem, s Ibidem, s

19 2.4. Główne przedsiębiorstwa powiatu malborskiego Do największych firm działających na obszarze powiatu naleŝy zaliczyć: 1. Nyborg-Mawent S.A. produkcja urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, 2. Organika S.A. przedsiębiorstwo branŝy chemicznej, 3. Cukrownia Malbork S.A. przetwórstwo rolno-spoŝywcze, 4. Leier-Malbork Sp. z o.o. firma zajmująca się produkcją prefabrykatów betonowych dla budownictwa, 5. Prino-Plast Sp. z o.o. JV przetwórstwo tworzyw sztucznych, 6. Biopaliwa S.A. (w obszarze Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej). Znaczącymi pracodawcami są ponadto samorządy terytorialne oraz armia zawodowa. Ponadto na obszarze Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Malbork działają następujące przedsiębiorstwa: PEMALUX Sp. z o.o. - firma z branŝy okien, drzwi i fasad aluminiowych. Przedsiębiorstwo zaliczane jest do kategorii średnich. Kapitał większościowy pochodzi z Luksemburga, SCEMA Sp. z o.o.- zakład produkcji kostki brukowej. 19

20 3. Prognoza rozwoju gospodarki województwa pomorskiego i na obszarze powiatu malborskiego W Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego znalazły się zapisy mówiące wprost o nacisku, jaki kładziony będzie w przyszłości na rozwój poszczególnych branŝ gospodarki. Wymienia się tutaj przede wszystkim gospodarkę morską, system transportowy i teleinformatyczny, a takŝe branŝę energetyczną. W tym kontekście wymienia się cechy, jakie powinna mieć gospodarka przyszłości w województwie, a więc gospodarka oparta na wiedzy, innowacyjności i specyficznych zasobach regionalnych. W nawiązaniu do w/w zapisów spodziewać się naleŝy wzrostu zapotrzebowania specjalistów z branŝy gospodarki morskiej (z wyłączeniem stoczniowej), specjalistów i robotników wykwalifikowanych związanych z transportem, specjalistów branŝy e-usług tudzieŝ specjalistów branŝy energetycznej (w tym takŝe specjalistów związanych z energią odnawialną). Szanse rozwojowe dla całego województwa wynikają takŝe z członkostwa w Unii Europejskiej: osiągnięcie wysokiego poziomu absorpcji i efektywnego wykorzystanie funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, wzmocnienie realizacji reform strukturalnych gospodarki, co umoŝliwi podniesienie długookresowego tempa wzrostu gospodarczego, poprawę gospodarczych i infrastrukturalnych więzi w Europie Bałtyckiej. W zapisach Strategii Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego zwraca się szczególna uwagę na usunięcie barier dla handlu, unowocześnienie otoczenia biznesu dla rozwoju przedsiębiorczości, zniesienie utrudnień dla handlu towarami i usługami. Przewiduje się równieŝ działania w zakresie innowacyjności. Transfer wiedzy i kompetencji oraz zacieśniona współpraca z krajami skandynawskimi i Niemcami, które przodują w innowacyjności, powinny pomóc Polsce w dalszym nadrabianiu zaległości. Przewiduje się stworzenie dynamicznych warunków dla lepszych osiągnięć innowacyjności poprzez wzmocnienie współpracy transnarodowej w takich dziedzinach jak badania naukowe, klastry i innowacje w zakresie usług. NaleŜy zatem oczekiwać wzrostu zapotrzebowania na specjalistów z obszaru doradztwa biznesowego, nowoczesnych usług, w tym innowacyjnych, a takŝe kompetencji w obszarze transferu wiedzy, znajomości języków obcych, wiedzy o rynku europejskim. Województwo pomorskie poprzez rozwijające się lotnisko w Rębiechowie, a takŝe wzrost znaczenia portów morskich, staje się węzłem transportowym i logistycznym o coraz większym znaczeniu dla Polski i Europy. W związku z tym wzrastać będzie zapotrzebowanie na specjalistów ds. transportu i logistyki, którzy zapewnią dalszy rozwój centrów logistycznych. Zwiększająca się obecność obcokrajowców m.in. inwestorów z Azji takŝe emigrantów zarobkowych z Ukrainy, Rosji i Białorusi pociągnie za sobą wzrost znaczenia takich kompetencji, jak: znajomość języków obcych innych niŝ język angielski, znajomość zagranicznych 20