Koszty pracy, obciążenie podatkowe i konkurencyjność Austrii w porównaniu z wybranymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej

Transkrypt

1 Wiener Institut für Internationale Wirtschaftsvergleiche The Vienna Institute for International Economic Studies Wiedeński Instytut Międzynarodowych Analiz Ekonomicznych Peter Havlik, Sebastian Leitner i Roman Römisch Koszty pracy, obciążenie podatkowe i konkurencyjność Austrii w porównaniu z wybranymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej Aktualizacja za rok 2011 Maj 2012 r. Badanie przeprowadzone na zlecenie

2 Spis treści 1. Koszty pracy, obciążenie podatkowe i konkurencyjność Austrii w porównaniu z wybranymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej (kraje CEE) - streszczenie 3 2. Koszty pracy, wydajność i obciążenie podatkowe Wynagrodzenia i ich efektywne obciążenie podatkowe z perspektywy pracodawcy i pracownika Wynagrodzenia brutto w EUR Wynagrodzenia netto w parytetach siły nabywczej Obciążenie średnich wynagrodzeń brutto Całkowite obciążenie pracy podatkiem od wynagrodzeń i składkami na ubezpieczenie społeczne Zmiany wynagrodzeń i obciążenia podatkowego między rokiem 2010 a Struktura przychodów z podatków w gospodarce narodowej Wstęp Udział w PKB oraz struktura podatków i składek Łączne obciążenia składkowo-podatkowe Podatki pośrednie Podatki bezpośrednie Składki na ubezpieczenie społeczne S t r o n a

3 1. Koszty pracy, obciążenie podatkowe i konkurencyjność Austrii w porównaniu z wybranymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej (kraje CEE 1 ) - streszczenie Niniejsze badanie jest analizą najważniejszych, aktualnych danych dotyczących wynagrodzenia za pracę i jej opodatkowania, wydajności pracy, a także pozostałych czynników konkurencyjności i poziomu wpływów z podatków w Austrii (AT) oraz dziewięciu krajach Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej (kraje CEE 2 ). Badanie opiera się na aktualnych danych Eurostatu, źródłach z poszczególnych krajów oraz szacunkach i obliczeniach WIIW za rok Wyniki uzmysławiają złożoność tej problematyki, szczególnie w odniesieniu do potencjalnego rankingu konkurencyjności poszczególnych krajów oraz wpływu na decyzje przedsiębiorców dotyczące lokalizacji biznesu. Ze względu na wyższą wydajność pracy, poziom średnich wynagrodzeń brutto w Austrii, wynoszący 3286 EUR miesięcznie w 2011 roku, był znacznie wyższy w porównaniu ze wszystkimi krajami Europy Środkowej i Wschodniej objętymi badaniem (Słowenia zajęła drugie miejsce z wynikiem 1525 EUR - por. Tabela 1.1). W Austrii poziom wynagrodzeń brutto w przemyśle przetwórczym oraz w całym przemyśle (górnictwo, przemysł przetwórczy, zaopatrzenie w energię i wodę) jest nieco wyższy niż w całej gospodarce. W większości krajów wynagrodzenia brutto w budownictwie są niższe niż w całej gospodarce. Porównanie wynagrodzeń netto z parytetami siły nabywczej zmniejsza nominalne różnice w poziomach wynagrodzeń. Zatem wynagrodzenia netto w roku 2011 wynoszą w Słowenii 60% poziomu austriackiego, następne są Chorwacja (54%), Republika Czeska i Polska (po 53%). Poziom wynagrodzeń netto przy uwzględnieniu siły nabywczej jest znacznie niższy w krajach Europy Południowej - Bułgarii (31%), Rumunii (33%) i Serbii (37%). Obciążenie średnich wynagrodzeń brutto podatkami od wynagrodzeń i składkami na ubezpieczenie społeczne płaconymi przez pracowników wynosi w Austrii 33,4% i jest nieco wyższe niż w większości pozostałych krajów (poza Węgrami i Słowenią por. Tabela 1.1). Całkowite obciążenie pracy podatkami i składkami jest w Austrii stosunkowo wysokie. Przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych oraz z punktu widzenia konkurencyjności danego kraju, oprócz płac i związanych z nimi kosztów dodatkowych (razem = koszty pracy) oraz obciążeń podatkowoskładkowych, decydującą rolę odgrywa także wydajność zasobów pracy. Niskie koszty pracy idą zazwyczaj w parze z niską wydajnością, w związku z tym analiza porównawcza musi uwzględniać jednostkowe koszty pracy. Najważniejsze wyniki niniejszej analizy można podsumować w następujący sposób: jednostkowe koszty pracy (ULC) w krajach CEE są znacznie niższe niż w Austrii. Jednak w 2011 roku jednostkowe koszty pracy ponownie wzrosły w większości krajów CEE (poza Chorwacją, Polską i Słowenią por. Tabela 1.1 i Ilustracja 1.2); w roku 2011 większość krajów CEE (poza Słowacją i Słowenią) straciła na konkurencyjności względem Austrii; ich pozycja w rankingu konkurencyjności pogorszyła się; kraje CEE nadal są przyjazne dla inwestorów: saldo bezpośrednich inwestycji zagranicznych na głowę wzrosło w roku 2011 względem 2010 (najbardziej w Czechach i na Słowacji), poza Chorwacją i Węgrami por. Tabela 1.2; obciążenie wynagrodzeń brutto w roku 2011 względem 2010 nieco spadło na Węgrzech, w Austrii, Rumunii, a na Słowacji wzrosło o 1,5 punktu procentowego (por. Tabela 1.2); 1 Autorzy dziękują za doskonałe wsparcie statystyczne ze strony Pań Beate Muck, Renate Prasch i Monika Schwarzhappel (wszystkie WIIW) 2 Kraje CEE: Bułgaria (BG), Republika Czeska (CZ), Chorwacja (HR), Węgry (HU), Polska (PL), Rumunia (RO), Serbia (RS), Słowenia (SI) i Słowacja (SK). 3 S t r o n a

4 udział podatków i składek na ubezpieczenia społeczne w PKB (= całkowite obciążenie pracy w odniesieniu do całej gospodarki) w roku 2010 (ostatnie dostępne dane) lekko spadł w Austrii i w większości krajów CEE (poza Rumunią i Słowenią) (por. Tabela 1.2); podczas kryzysu w latach i bezpośrednio po nim kraje ze sztywnymi kursami walut częściowo znacznie zredukowały zatrudnienie, aby skompensować straty w wydajności (poza Austrią por. Ilustracja 1.3); dzięki deprecjacji walut kraje z płynnymi kursami wymiany były w stanie częściowo skompensować straty konkurencyjności i uniknąć większych redukcji zatrudnienia (por. Ilustracja 1.3); w nadchodzących latach spodziewany jest ponowny wzrost jednostkowych kosztów pracy w krajach CEE (poza Serbią) - ten wzrost będzie gwałtowniejszy niż w Austrii; stopniowo i powoli jednak kraje CEE będą tracić swoją obecną konkurencyjność kosztową względem Austrii. Tabela 1.1 Wybrane wskaźniki służące do oceny atrakcyjności dla inwestorów Rok 2011 (lub ostatni dostępny rok) AT BG HR PL RO RS SK SI CZ HU PKB/głowę w euro wzgl. PSN Poziom cen (EU27=100) Wynagrodzenia miesięczne brutto (euro/średnie roczne) Wynagrodzenia miesięczne netto (euro/średnie roczne) Obciążenie wynagrodzeń brutto, w % Udział eksportu (towarów) w PKB, w % Saldo BIZ na głowę, euro Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. PSN Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. kurs. walut Koszty pracy, ogółem nominalnie, AT= Podatki i ubezp. społeczne w % PKB, Podatki, w % PKB, Jednostkowe koszty pracy - ULC (poziom, AT=100), ULC, średni wzrost (w %, po uwzgl. kurs. walut) 1) Wzrost ULC w 2009 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 2) Wzrost ULC w 2010 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 3) Wzrost ULC w 2011 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 4) Odsetek osób czynnych zawodowo, % (15+) Stopa bezrobocia, w % Ranking, rok 2011 AT BG HR PL RO RS SK SI CZ HU PKB/głowę w euro wzgl. PSN Poziom cen (EU27=100) Wynagrodzenia miesięczne brutto (euro/średnie roczne) Wynagrodzenia miesięczne netto (euro/średnie roczne) Obciążenie wynagrodzeń brutto, w % Udział eksportu (towarów) w PKB, w % Saldo BIZ na głowę, euro Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. PSN Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. kurs. walut Koszty pracy, ogółem nominalnie, AT= Podatki i ubezp. społeczne w % PKB, Podatki, w % PKB, Jednostkowe koszty pracy - ULC (poziom, AT=100), ULC, średni wzrost (w %, po uwzgl. kurs. walut) 1) Wzrost ULC w 2009 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 2) Wzrost ULC w 2010 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 3) Wzrost ULC w 2011 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 4) Odsetek osób czynnych zawodowo, % (15+) 4) Stopa bezrobocia, w % Wynik ogółem S t r o n a

5 Średni ranking (wszystkie wskaźniki, konkurencyjność) (im niższy tym lepszy) Wynik tylko wskaźniki konkurencyjności Średni ranking tylko konkurencyjność (im niższy tym lepszy) Źródło: WIIW Uwaga: 1) Średnia wartość ) Roczna stopa wzrostu ) Roczna stopa wzrostu ) Roczna stopa wzrostu Tabela 1.2 Różnica we wskaźnikach Rok rok 2010 AT BG HR PL RO RS SK SI CZ HU PKB/głowę w euro wzgl. PSN Poziom cen (EU27=100) Wynagrodzenia miesięczne brutto (euro/średnie roczne) Wynagrodzenia miesięczne netto (euro/średnie roczne) Obciążenie wynagrodzeń brutto, w % Udział eksportu (towarów) w PKB, w % Saldo BIZ na głowę, euro Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. PSN Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. kurs. walut Koszty pracy, ogółem nominalnie, AT= Podatki i ubezp. społeczne w % PKB, Podatki, w % PKB, Jednostkowe koszty pracy - ULC (poziom, AT=100) ULC, średni wzrost (w %, po uwzgl. kurs. walut) 1) Wzrost ULC w 2009 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 2) Wzrost ULC w 2010 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 3) Wzrost ULC w 2011 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 4) Odsetek osób czynnych zawodowo, % (15+) Stopa bezrobocia, w % Różnica w rankingu (" - " oznacza poprawę wzgl r.) Rok rok 2010 AT BG HR PL RO RS SK SI CZ HU PKB/głowę w euro wzgl. PSN Poziom cen (EU27=100) Wynagrodzenia miesięczne brutto (euro/średnie roczne) Wynagrodzenia miesięczne netto (euro/średnie roczne) Obciążenie wynagrodzeń brutto, w % Udział eksportu (towarów) w PKB, w % Saldo BIZ na głowę, euro Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. PSN Wydajność (PKB/zatrudnieni) w euro wzgl. kurs. walut Koszty pracy, ogółem nominalnie, AT= Podatki i ubezp. społeczne w % PKB, Podatki, w % PKB, Jednostkowe koszty pracy - ULC (poziom, AT=100) ULC, średni wzrost (w %, po uwzgl. kurs. walut) 1) Wzrost ULC w 2009 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 2) Wzrost ULC w 2010 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 3) Wzrost ULC w 2011 r. (w %, po uwzgl. kurs. walut) 4) Odsetek osób czynnych zawodowo, % (15+) Stopa bezrobocia, w % Ogółem Średni ranking Źródło: WIIW 5 S t r o n a

6 Ilustracja 1.1 Zmiany jednostkowych kosztów pracy w całej gospodarce, po uwzgl. kursu EUR Rok 2005 = 100 Kraje ze sztywnymi kursami walut Kraje z płynnymi kursami walut BG HR AT SI SK CZ HU PL RO RS Źródło: Szacunki WIIW w oparciu o bazę danych rocznych WIIW, statystyki krajowe oraz dane Eurostatu; prognozy: WIIW. Ilustracja 1.2 Międzynarodowe porównanie jednostkowych kosztów pracy Austria (AT) = 100 Kraje ze sztywnymi kursami walut Kraje z płynnymi kursami walut BG HR SI SK CZ HU PL RO RS Źródło: Szacunki WIIW w oparciu o bazę danych rocznych WIIW, statystyki krajowe oraz dane Eurostatu; prognozy: WIIW. 6 S t r o n a

7 Ilustracja 1.3 Zmiany jednostkowych kosztów pracy i wkład poszczególnych składników, Wkład do wzrostu i zmiany w % w stosunku do roku ubiegłego Płace brutto PKB Zatrudnienie Kurs walut Jednostkowe koszty pracy (prawa oś) Kraje ze sztywnymi kursami walut 100% 13,7 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% 14,5-0,4 3,8 3,9 5,0-5,0-2,5 9,9 9,2-2,9 0,9 1,9 10,7 0,9-1,2 2,7 5,9-0,3 1, av av av av av % 80% 60% 40% 20% 9,0 1,0 2,7 4,0 5,7 Kraje z płynnymi kursami walut 9,0 11,5 17,2 1,8 2,8-1,5 5,5 12,4 1,2 2, % 0-20% -5-40% % -80% -100% -5,7-15,4-3,9-11,0-19, av av av av av Źródło: Szacunki WIIW w oparciu o bazę danych rocznych WIIW, statystyki krajowe oraz dane Eurostatu. 7 S t r o n a

8 2. Koszty pracy, wydajność i obciążenie podatkowe 2.1. Wynagrodzenia i ich efektywne obciążenie podatkowe z perspektywy pracodawcy i pracownika Wynagrodzenia brutto w EUR W Tabelach od do przedstawiamy przegląd wysokości i zmian średnich wynagrodzeń miesięcznych brutto w całej gospodarce oraz w kilku wybranych sektorach, mierzonych w EUR, oraz porównanie poziomu wynagrodzeń w badanych krajach z ich poziomem w Austrii. Ze względu na wyższą wydajność, poziom średnich wynagrodzeń brutto w Austrii w roku 2011 był znacznie wyższy niż we wszystkich krajach Europy Środkowej i Wschodniej objętych badaniem i wynosił 3286 EUR miesięcznie. Poziom wynagrodzeń brutto w Słowenii, najbardziej gospodarczo rozwiniętego kraju z grupy nowych krajów członkowskich UE, wynosi 46% austriackich wynagrodzeń brutto. Średni poziom Chorwacji wynosi 32%. Wynagrodzenia brutto środkowoeuropejskich nowych krajów członkowskich UE Węgier, Słowacji, Polski i Republiki Czeskiej wynoszą od 762 EUR do 989 EUR miesięcznie, czyli od 23% do 30% poziomu austriackiego. Poziom wynagrodzeń w Serbii i Rumunii jest znacznie niższy. Tutaj wynagrodzenia miesięczne wynoszą około 500 EUR wzgl. 15% poziomu austriackiego. Najniższe średnie wynagrodzenia miesięczne spośród krajów objętych badaniem 357 EUR - zanotowano w Bułgarii. Odpowiada to tylko 11% poziomu austriackiego. Tabela Średnie wynagrodzenia brutto w EUR/miesiąc Cała gospodarka Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Przemysł, bez budownictwa Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Produkcja, przetwarzanie towarów Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia S t r o n a

9 Słowacja Słowenia Czechy Węgry Budownictwo Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Usługi finansowe i ubezpieczeniowe Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Źródło: Dane WIIW: na podstawie statystyki krajowej, Eurostat, obliczeń własnych WIIW Tabela Średnie wynagrodzenia brutto w EUR/miesiąc: porównanie Austria = 100) Cała gospodarka Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Przemysł, bez budownictwa Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry S t r o n a

10 Produkcja, przetwarzanie towarów Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Budownictwo Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Usługi finansowe i ubezpieczeniowe Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Źródło: Dane WIIW: na podstawie statystyki krajowej, Eurostat, obliczeń własnych WIIW Tabela Średnie wynagrodzenia brutto w EUR/miesiąc: porównanie cała gospodarka = 100) Cała gospodarka Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Przemysł, bez budownictwa Austria Bułgaria S t r o n a

11 Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Produkcja, przetwarzanie towarów Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Budownictwo Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Usługi finansowe i ubezpieczeniowe Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Źródło: Dane WIIW: na podstawie statystyki krajowej, Eurostat, obliczeń własnych WIIW Analizując średnie wynagrodzenia brutto według sektorów należy zauważyć, iż w Austrii ich poziom jest nieco wyższy w przemyśle przetwórczym oraz w całym przemyśle (górnictwo, przemysł przetwórczy, zaopatrzenie w energię i wodę) niż w całej gospodarce. Na Słowacji i w Republice Czeskiej oraz na Węgrzech poziom wynagrodzeń w przemyśle przetwórczym jest mniej więcej taki sam, jak w całej gospodarce. Jednak we wszystkich pozostałych krajach jest znacznie niższy, a mianowicie od 9% poniżej poziomu w całej gospodarce w Polsce i Rumunii aż do 14% w Chorwacji i Serbii. We wszystkich krajach objętych badaniem wynagrodzenia brutto w roku 2011 w budownictwie są średnio o 17% niższe niż w całej gospodarce. Jedynie na Słowacji i na Węgrzech wynagrodzenia w tym sektorze są niższe nawet o 23% wzgl. 27% niż w całej gospodarce, podczas gdy w Republice Czeskiej są niższe tylko o 7%. 11 S t r o n a

12 Natomiast poziomy płac w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym są dużo wyższe od średniej. W Austrii poziom wynagrodzeń brutto w 2011 roku był w tym sektorze o 56% wyższy niż w całej gospodarce. Również w Słowenii i Chorwacji dystans poziomu wynagrodzeń w tym sektorze w stosunku do całej gospodarki wynoszący odpowiednio 42% wzgl. 59% jest porównywalny z sytuacją w Austrii. Jednak we wszystkich innych krajach dystans wynagrodzeń w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym do ich poziomu w całej gospodarce jest jeszcze większy i wynosi od 69% w Polsce do nawet 133% w Rumunii Wynagrodzenia netto w parytetach siły nabywczej Jeśli porównuje się istotne dla pracowników wynagrodzenia netto (wynagrodzenia brutto po potrąceniu podatku i składek na ubezpieczenie społeczne), to stosowne jest nie porównanie tych wynagrodzeń denominowanych w euro wg kursów walut, lecz zastosowanie wartości w parytetach siły nabywczej. Przy tym następuje korekta o obciążenie wynagrodzeń podatkiem i składkami na ubezpieczenie społeczne oraz siłę nabywczą walut i poziomy cen, które różnią się w poszczególnych krajach (większość walut krajów CEE jest mocno niedoszacowana). Umożliwia to porównanie poziomu konsumpcji wzgl. dobrobytu dostępnego za wynagrodzenia w poszczególnych krajach, tzn. faktycznej siły nabywczej płac. Porównanie wynagrodzeń netto z parytetami siły nabywczej przedstawione w Tabelach i zmniejsza różnice w poziomach między Austrią a innymi krajami objętymi badaniem. Zatem wynagrodzenia netto w roku 2011 wynoszą w Słowenii 60% poziomu austriackiego w całej gospodarce, następne są Chorwacja (54%) oraz Republika Czeska (53%) i Polska (53%). Poziom wynagrodzeń netto był nieco niższy na Słowacji (45%) i na Węgrzech (42%). Szczególnie w przypadku krajów z najniższymi poziomami wynagrodzeń można stwierdzić, iż niższe poziomy cen prowadzą do znacznego obniżenia dystansu wynagrodzeń w stosunku do Austrii, gdy następuje porównanie w parytetach siły nabywczej. Zatem wynagrodzenia netto według parytetu siły nabywczej osiągają przynajmniej 37% poziomu austriackiego w Serbii, 33% w Rumunii i 31% w Bułgarii. Ze względu na stosunkowo wyższe płace w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym porównanie w tym sektorze wypada trochę korzystniej. Wynagrodzenia netto pracowników mierzone w parytetach siły nabywczej wynoszą od 36% poziomu austriackiego w Bułgarii do 66% w Republice Czeskiej. Tabela Porównanie wynagrodzeń netto w parytetach siły nabywczej Cała gospodarka Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Przemysł, bez budownictwa Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry S t r o n a

13 Produkcja, przetwarzanie towarów Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Budownictwo Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Usługi finansowe i ubezpieczeniowe Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Źródło: Dane WIIW: na podstawie statystyki krajowej, Eurostat, obliczeń własnych WIIW Tabela Porównanie wynagrodzeń netto z parytetami siły nabywczej (Austria = 100) Cała gospodarka Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry S t r o n a

14 Przemysł, bez budownictwa Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Produkcja, przetwarzanie towarów Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Budownictwo Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Usługi finansowe i ubezpieczeniowe Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Źródło: Dane WIIW: na podstawie statystyki krajowej, Eurostat, obliczeń własnych WIIW 14 S t r o n a

15 2.1.3 Obciążenie średnich wynagrodzeń brutto Obciążenie średnich wynagrodzeń brutto podatkiem od wynagrodzeń oraz płaconymi przez pracownika składkami na ubezpieczenie społeczne jest przedstawione w Tabeli W roku 2011 wynosi ono w Austrii 33,4% (przy czym uwzględnione jest niższe opodatkowanie 13-ej i 14-ej pensji miesięcznej). W związku z tym jest efektywnie znacznie wyższa niż w większości pozostałych krajów objętych badaniem. Jedynie na Węgrzech oraz na Słowacji obciążenie płac brutto jest jeszcze trochę wyższe i wynosi 33,8% wzgl. 35,2%. Od roku 2000 w Austrii doszło do lekkiego wzrostu wskaźnika obciążenia, w szczególności poprzez przyrost obciążenia podatkami od wynagrodzeń, podczas gdy na Węgrzech składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracownika zostały znacznie podwyższone. Obciążenie wynagrodzeń brutto w 2011 roku było nieco niższe w Chorwacji (30,2%), Serbii (28%) i Rumunii (26,9%), przy czym w tym ostatnim kraju ze względu na podwyższenie składek na ubezpieczenie społeczne od 2000 roku zanotowano lekki wzrost. Obciążenie płac brutto jest znacznie niższe w Polsce (24,6%), gdzie od 2000 roku nastąpiło obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne, oraz w Republice Czeskiej (23%) i na Słowacji (22,9%). W Bułgarii obciążenie średnich płac podatkiem od wynagrodzeń i składkami na ubezpieczenie społeczne płaconymi przez pracownika wynosi wręcz tylko 21%. Poziom ten pozostaje niemal niezmieniony od 2000 roku. Należy odnotować jedynie przesunięcie struktury obciążenia. Obciążenie podatkiem od wynagrodzeń zostało zredukowane, natomiast składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracownika wzrosły Całkowite obciążenie pracy podatkiem od wynagrodzeń i składkami na ubezpieczenie społeczne Do porównania całkowitego obciążenia składkowo-podatkowego pracy (koszty pracy patrz Tabela ) wykorzystano w niniejszej analizie składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawcę (= dodatkowe koszty płac) i przez pracownika oraz obciążenie podatkiem od wynagrodzeń, obliczone na podstawie średniego wynagrodzenia rocznego. Ze względu na niedostępność danych w niektórych krajach, a co za tym idzie ograniczoną porównywalność, pozostałe koszty związane z pracą (np. koszty szkoleń, podatki od łącznej kwoty wynagrodzeń, subwencje do wynagrodzeń itd.) nie zostały uwzględnione. Całkowite obciążenie zostało wyliczone wzgl. oszacowane jako część ustalonych łącznych kosztów pracy. W ilustracji umieszczono zestawienie porównawcze miesięcznych kosztów pracy, wynagrodzeń brutto i netto za roku 2011 w EUR. Całkowite obciążenie podatkowe i ubezpieczeniowe pracy w Austrii jest stosunkowo wysokie i wynosi 49,1%, tzn. pracownicy otrzymują faktycznie do wypłaty tylko około połowy całkowitych kosztów pracy ponoszonych przez pracodawców. Związane jest to między innymi z faktem, iż Austria uzyskuje bardzo dużą część swoich ogólnych przychodów z podatków i opłat z obciążenia składkowo-podatkowego pracy. Jednocześnie obciążenie konsumpcji, a w szczególności dochodów kapitałowych jest stosunkowo niskie. Od 2000 roku całkowite obciążenie składkowo-podatkowe pracy nawet lekko wzrosło, przede wszystkim ze względu na podwyżkę podatków od wynagrodzeń (EC, 2010). Tak samo wysokie obciążenie składkowo-podatkowe pracy w grupie analizowanych krajów wykazują tylko Węgry. Tutaj w roku 2011 wynosiło ono 49,0%. Od 2000 roku obciążenie to niemal się nie zmieniło, przy czym przy spadających składkach płaconych przez pracodawcę zostały podwyższone składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracownika. Niewielkie obniżenie obciążenia kosztów pracy od roku 2000 do 45% należy zanotować w Słowenii, jak również w Chorwacji do 40,9%. W Rumunii od 2000 roku spadek łącznego obciążenia składkowo-podatkowego pracy do 42,7% został spowodowany przez znaczne obniżenie składek płaconych przez pracownika. Podobne zmiany można było zaobserwować na Słowacji, jednak tutaj obciążenie wynosi tylko 42,1%. Podobnie niskie jest również w Republice Czeskiej - 42,9%, przy czym tutaj nie zanotowano niemal żadnej zmiany w ciągu ostatnich 10 lat. Poniżej średniej jest całkowite obciążenie w Serbii (38%) i w Polsce (36,3%), gdzie mimo wzrostu podatków od wynagrodzeń w sumie doszło do nieznacznego obniżenia obciążenia w ciągu ostatnich 10 lat. W Bułgarii całkowite obciążenie pracy podatkiem od wynagrodzeń i składkami na ubezpieczenie społeczne płaconymi przez pracodawcę i pracownika jest najniższe w grupie analizowanych krajów i wynosi 33,9%. Poziom obciążenia uległ znacznemu obniżeniu od 2000 roku wskutek znaczącej redukcji składek na ubezpieczenie społeczne płaconych przez pracodawcę (EC, 2010). 15 S t r o n a

16 Ilustracja Koszty pracy, wynagrodzenia brutto i netto, 2011 w EUR na miesiąc, cała gospodarka Koszty pracy Wynagrodzenia brutto Wynagrodzenia netto AT BG HR PL RO RS SK SI CZ HU w % kosztów pracy Koszty pracy Wynagrodzenia brutto Wynagrodzenia netto AT BG HR PL RO RS SK SI CZ HU Źródło: Eurostat oraz statystyki krajowe, obliczenia WIIW. Szczegółowe porównanie obciążenia składkowo-podatkowego pracy między różnymi sektorami jest możliwe tylko w kilku krajach. Zasadniczo obciążenie podatkowe wzrasta ze względu na wyższe wynagrodzenia, w szczególności w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym, przy czym stromość krzywej obciążenia (progresja podatkowa) różni się w poszczególnych krajach. Największa różnica występuje na Węgrzech, gdzie całkowite obciążenie kosztów pracy w sektorze finansowymi i ubezpieczeniowym jest o 2,6% punktów procentowych wyższe niż w przypadku średnio zarabiających w całej gospodarce. Ogólnie rzecz biorąc należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż liczne niedawne reformy systemów podatkowych i ubezpieczeń społecznych spowodują zmiany obciążenia składkowo-podatkowego pracy 16 S t r o n a

17 w przyszłości (np. na Słowacji, na Węgrzech, w Republice Czeskiej itd.). Systemy podatkowe i ubezpieczeń społecznych są w większości krajów CEE znacznie mniej stabilne niż w Austrii Zmiany wynagrodzeń i obciążenia podatkowego między rokiem 2010 a 2011 Wynagrodzenia brutto w EUR Po związanych z kryzysem częściowych spadkach wynagrodzeń brutto w niektórych krajach środkowoi wschodnioeuropejskich w roku 2009, w 2010 jak również w 2011 roku ponownie doszło do większego wzrostu mierzonego w EUR (patrz Tabela 2.1.1). Należy to przypisać zarówno wzrostom płac w walucie lokalnej jak i wzrostom kursów wymiany walut krajowych względem euro. Jedynie w Chorwacji wynagrodzenia brutto mierzone w EUR spadły nieznacznie o 0,5% i wynosiły w 2011 roku 1049 EUR miesięcznie. We wszystkich pozostałych krajach doszło do wzrostów, od 2% w Słowenii do 7,6% w Bułgarii. Wyjątkowo duży wzrost o ok. 11% w Serbii w roku 2011 był spowodowany faktem, iż rząd serbski w roku przez wyborami do parlamentu, które odbyły się w maju 2012 roku, znacznie podwyższył płace w sektorze publicznym oraz w sektorach z nim związanych, a jednocześnie w sposób sztuczny utrzymywał kurs wymiany na euro na wysokim poziomie. W Austrii płace miesięczne brutto w 2011 roku wzrosły średnio o 2,7% i wynosiły w 2011 roku EUR. Relacje między poziomami płac w Austrii i w krajach środkowo - wschodnioeuropejskich były stosunkowo stabilne (patrz Tabela 2.1.2). Podczas gdy średni poziom wynagrodzeń brutto w Słowenii stanowi 46% poziomu w Austrii, w Bułgarii osiąga tylko 11% poziomu austriackiego. Wzrost płac w budownictwie w większości badanych krajów był w okresie od 2010 do 2011 roku niższy niż w całej gospodarce. Tylko na Słowacji, w Rumunii i Serbii płace w tym sektorze wzrosły trochę więcej. W sektorze finansowym i ubezpieczeniowym w większości badanych krajów płace miesięczne brutto wzrosły tak samo jak w całej gospodarce lub poniżej średniej. W Chorwacji, Polsce i na Słowacji nastąpił wzrost powyżej średniej. Wynagrodzenia netto w parytetach siły nabywczej (PSN) Aprecjacja walut poszczególnych krajów względem euro i częściowo rosnące efektywne obciążenia podatkowe spowodowały, iż wynagrodzenia netto wg parytetu siły nabywczej prawie we wszystkich badanych krajach od 2010 do 2011 roku wzrosły mniej niż płace miesięczne brutto mierzone w EUR (patrz Tabela 2.1.6). W Rumunii płace netto spadły o 0,4%, a na Słowacji nawet o 1,7%. We wszystkich pozostałych krajach wzrosły: od 1,1% w Chorwacji aż do 4,5% na Węgrzech. W Austrii wzrosły o 1,6%. Relacje wynagrodzeń netto według PSN krajów środkowo- i wschodnioeuropejskich względem Austrii były stosunkowo stabilne. Natomiast Bułgaria to kraj o najniższych płacach netto osiągający 31% poziomu austriackiego, przy czym widoczna jest tam wyraźna tendencja do nadrabiania różnicy także w kryzysowych latach W Rumunii utrzymuje się stabilny poziom wynoszący 33% austriackiego, w Serbii 37%, przy czym w średnim okresie dystans względem Austrii zwiększył się wskutek deprecjacji waluty. Węgry odnotowują nieznaczne nadrabianie dystansu, obecnie to 42% poziomu austriackiego, a na Słowacji utrzymuje się stabilnie 45%. Średnie płace netto w Republice Czeskiej, podobnie jak w Polsce, wynoszą 53% poziomu w Austrii. Oba kraje nadrabiają dystans względem Austrii, podczas gdy Chorwacja względnie traci i w roku 2011 wykazuje 54%. W Słowenii poziom płac netto według PSN wynosi stabilne 60% w stosunku do Austrii. 3 Ze względu na duże zmiany w zakresie Produktu Krajowego Brutto dokonane przez austriacki urząd statystyczny Statistik Austria musieliśmy podwyższyć także ujęte w badaniu płace miesięczne brutto w latach dla Austrii o ok. 5.5% w stosunku do badania głównego sporządzonego w kwietniu 2011 roku. Zatem np. płace wyliczone za rok 2010 wynoszą teraz 3199,- EUR zamiast wcześniejszych 3030,- EUR. Tym samym zwiększają się także wyliczone różnice w płacach między Austrią a badanymi krajami środkowoi wschodnioeuropejskimi. 17 S t r o n a

18 Tabela Wynagrodzenia netto - wg parytetów siły nabywczej (PPP) Cała gospodarka Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Przemysł, bez budownictwa Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Produkcja, przetwarzanie towarów Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Budownictwo Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Usługi finansowe i ubezpieczeniowe Austria Bułgaria Chorwacja Polska Rumunia S t r o n a

19 Serbia Słowacja Słowenia Czechy Węgry Źródło: Dane WIIW: na podstawie statystyki krajowej, Eurostat, obliczeń własnych WIIW Obciążenie średnich wynagrodzeń brutto Efektywne obciążenie wynagrodzeń brutto (patrz Tabela ) w badanych krajach uległo w 2011 roku tylko nieznacznej zmianie w stosunku do poprzedniego roku. Obciążenie wynagrodzeń brutto w Austrii, Słowenii i na Węgrzech nadal wynosi ok. 34%, przy czym w latach Węgry wykazywały znaczącą tendencję spadkową. Znaczniejszy wzrost efektywnego obciążenia o ponad jeden punkt procentowy odnotowano na Słowacji, przy czym z poziomem 22,9% kraj ten nadal wykazuje jeden z najniższych wskaźników obciążenia w regionie. Odnośnie porównania obciążenia wynagrodzeń brutto w poszczególnych krajach w roku 2011 patrz również punkt Całkowite obciążenie pracy podatkami od wynagrodzeń i składkami na ubezpieczenie społeczne Efektywne obciążenie pracy bezpośrednimi podatkami i składkami w badanych krajach w roku 2011 prawie się nie zmieniło w stosunku do poprzedniego roku (patrz Tabela ). W przypadku analizy trochę dłuższego okresu od 2008 do 2011 roku zwraca uwagę znaczna redukcja całkowitego obciążenia na Węgrzech. Podczas gdy w 2008 roku wskaźnik obciążenia wynosił jeszcze niemal 55%, teraz to ok. 6 punktów procentowych mniej, czyli nieco poniżej wskaźnika w Austrii. Odnośnie porównania całkowitego obciążenia w poszczególnych krajach w roku 2011 patrz również punkt Tabela Całkowite obciążenie pracy podatkami (podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie społeczne przez pracodawców i pracowników) w % kosztów pracy Austria 49,56 48,79 48,85 49,08 Bułgaria 35,57 34,43 33,86 33,86 1) Chorwacja 41,86 41,66 41,07 40,89 Polska 36,63 36,08 36,15 36,27 Rumunia 41,77 42,21 42,71 42,74 Serbia 38,23 38,08 38,01 37,96 Słowacja 41,88 41,01 41,24 42,14 Słowenia 44,94 45,09 45,06 44,98 Czechy 43,32 42,36 42,57 42,94 Węgry 54,87 53,47 49,55 48,95 Tabela Efektywne obciążenie wynagrodzeń brutto (w % zarobków brutto) Austria 34,26 32,79 33,07 33,38 Bułgaria 20,99 2) 20,99 2) 20,99 2) 20,99 Chorwacja 31,36 31,12 30,42 30,21 Polska 25,04 24,39 24,47 24,61 Rumunia 25,67 26,23 26,87 26,91 Serbia 28,30 28,12 28,05 27,98 Słowacja 22,81 21,40 21,65 22,85 Słowenia 35,33 35,37 35,34 35,24 19 S t r o n a

20 Czechy 23,64 22,29 22,45 22,96 Węgry 38,63 37,89 34,54 33,76 1) za rok 2012, brak późniejszych danych 2) struktura płac i wynagrodzeń 2006 jest stosowana do Źródło: Dane WIIW: na podstawie statystyki krajowej, Eurostat, obliczeń własnych WIIW 3. Struktura przychodów z podatków w gospodarce narodowej 3.1. Wstęp Globalny kryzys finansowy i gospodarczy w roku 2009 w całkiem różny sposób wpłynął na udział podatków i składek w PKB w gospodarkach narodowych omawianych tu krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Podczas gdy w Serbii, Republice Czeskiej, Chorwacji, Polsce oraz Bułgarii i Rumunii łączny udział podatków i składek na ubezpieczenie społeczne w PKB zgodnie z oczekiwaniami zmalał, na Węgrzech, w Słowenii i na Słowacji utrzymał się na mniej więcej tym samym poziomie, natomiast w Austrii odnotowano nawet niewielki wzrost. Kryzys gospodarczy oznaczał również znaczne zwiększenie deficytów budżetowych w tych krajach w roku 2009; w omawianych krajach deficyt wzrósł średnio o 3,5 punktu procentowego z roku 2008 na 2009, przy tym najwięcej w Bułgarii i na Słowacji (o prawie 6 punktów procentowych), a najmniej na Węgrzech i w Serbii (o ok. 1, wzgl. 2 punkty procentowe). Mimo to w większości krajów, z wyjątkiem Bułgarii i Rumunii, w roku 2010 prawie nie były podejmowane działania konsolidacyjne, w każdym razie w odniesieniu do deficytów budżetowych, które poza wymienionymi krajami zmniejszyły się tylko nieznacznie wzgl. nawet się zwiększyły. W tym świetle należy również analizować zmiany udziału w PKB oraz struktury podatków i składek w roku Udział w PKB oraz struktura podatków i składek Łączne obciążenia składkowo-podatkowe Ogólnie rzecz biorąc, w roku 2010 w badanych 10 krajach, udział podatków i składek w PKB malał. Ze względu na reformy, spadek ten był szczególnie duży w Bułgarii, Serbii i na Węgrzech, przy czym udział podatków i składek w PKB zmalał o około 1,5-2 punkty procentowe (patrz Ilustracja 3.2.1a). W Chorwacji, Austrii i na Słowacji ta redukcja była mniejsza (ok. 0,5 do 1 punktu procentowego), podczas gdy w Polsce i Rumunii udział podatków i składek w PKB pozostał na prawie takim samym poziomie jak w roku Udział podatków i składek w PKB wzrósł, chociaż nieznacznie, tylko w Republice Czeskiej i Słowenii. Generalnie nastąpiły więc niewielkie zmiany w rankingu krajów pod względem udziału podatków i składek w PKB. Spośród tych dziesięciu krajów Austria miała najwyższy udział podatków i składek w PKB w 2010 roku, wynoszący 43,7% 4, i jako jedyny spośród tych krajów lokuje się powyżej średniej UE-27. W porównaniu z rokiem 2009 Węgry i Słowenia zamieniły się miejscami, przy czym ten ostatni kraj z obecnym wskaźnikiem 38,2% jest na drugim miejscu pod względem udziału podatków i składek w PKB wśród tych dziesięciu krajów (Węgry 37,8%). Do przesunięcia w rankingu doszło też między Republiką Czeską a Chorwacją, jak również między Rumunią a Bułgarią, która ze wskaźnikiem 27,4% w roku 2010 wykazywała najniższy udział podatków i składek w PKB. W związku z reformami w systemach podatkowych rok 2010 przyniósł w niektórych krajach znaczące zmiany w strukturze podatków (patrz Ilustracja 3.2.1b). Należy tu zwrócić uwagę przede wszystkim na Węgry, 4 Liczba ta obejmuje przypisane składki na ubezpieczenie społeczne. 20 S t r o n a

21 Chorwację, Polskę, Rumunię i Bułgarię. We wszystkich tych krajach znaczenie podatków pośrednich w łącznych obciążeniach składkowo-podatkowych wzrosło (o około 2 do 3 punktów procentowych), podczas gdy znaczenie podatków bezpośrednich zmalało mniej więcej w tym samym wymiarze. Ilustracja Łączne wpływy z podatków i składek na ubezpieczenia społeczne w % PKB Podatek dochodowy od osób fizycznych i od majątku Podatki od produkcji i od importu Składki na ubezpieczenia społeczne* Podatki od świadczeń majątkowych EU27 AT SI HU SR CZ HR PL SK RO BG *W tym stawki kalkulacyjne % łącznych wpływów Podatek dochodowy od osób fizycznych i od majątku Składki na ubezpieczenia społeczne* Podatki od produkcji i od importu Podatki od świadczeń majątkowych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% EU27 AT SI HU SR CZ HR PL SK RO BG Źródło: Eurostat oraz statystyki krajowe, obliczenia WIIW Podatki pośrednie Rok 2010 generalnie nie przyniósł dużych zmian w zakresie znaczenia struktury podatków pośrednich w omawianych tu dziesięciu krajach. Zatem, podobnie jak w roku 2009, udział podatków pośrednich w PKB (patrz Ilustracja 3.2.2a) jest największy w Serbii (17,3%), następnie na Węgrzech, w Chorwacji i Bułgarii. Najmniejszy udział podatków pośrednich występuje w Republice Czeskiej i na Słowacji - 11,5% wzgl. 10,5%. Godny wzmianki wzrost znaczenia podatków pośrednich w stosunku do PKB nastąpił w Polsce i Rumunii, przy czym ich udział wzrósł odpowiednio o 0,7 wzgl. 1,1 punktów procentowych. W obu krajach pod koniec 2008 roku wzgl. w 2009 roku doszło do nowelizacji ustaw o podatku VAT i podatku akcyzowym (częściowo w celu harmonizacji z regulacjami UE), co mogło być przyczyną zmian we wpływach z podatków. 21 S t r o n a

22 Ilustracja Podatki pośrednie w % PKB Opłaty importowe bez VAT Podatek VAT Pozostałe podatki od towarów Pozostałe podatki od produkcji 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, EU27 SR HU HR BG AT SI PL RO CZ SK w % sumy podatków pośrednich Opłaty importowe bez VAT Podatek VAT Pozostałe podatki od towarów Pozostałe podatki od produkcji EU27 SR HU HR BG AT SI PL RO CZ SK Źródło: Eurostat oraz statystyki krajowe, obliczenia WIIW. Także w roku 2010 największa część łącznych wpływów z podatków pośrednich pochodzi z podatku VAT (patrz Ilustracja 3.2.2b); jego udział we wszystkich dziesięciu krajach to co najmniej 50% przychodów z podatków pośrednich, największy w Chorwacji, gdzie wynosi ponad 70%. Druga najważniejsza grupa to konsekwentnie specjalne podatki akcyzowe, natomiast podatki od importu oraz od produkcji odgrywają podrzędną rolę. W ramach struktury podatków pośrednich doszło do niewielkich przesunięć w Bułgarii i Rumunii, gdzie udział podatku VAT wzrósł kosztem specjalnych podatków akcyzowych, podczas gdy w Polsce i na Słowacji poprzez wprowadzenie podatków akcyzowych od energii elektrycznej, węgla i gazu ziemnego specjalne podatki akcyzowe zyskały na znaczeniu. 22 S t r o n a

23 3.2.3 Podatki bezpośrednie Podobnie jak w przypadku podatków pośrednich, także w przypadku podatków bezpośrednich w latach od 2009 do 2010 nie nastąpiły większe zmiany w ich wielkości w stosunku do PKB oraz w ich strukturze (patrz Ilustracja 3.2.3). Zatem znaczenie tej grupy podatków jest największe w Austrii, gdzie wynosi 12,7%, czyli nieco powyżej średniej UE-27. W pozostałych dziesięciu omawianych tu krajach wpływy z podatków bezpośrednich są o wiele mniejsze, a ich rozpiętość to od nieco ponad 8% w Słowenii i na Węgrzech aż po najniższe wartości około 5% w Chorwacji i Bułgarii. Istotne zmiany nastąpiły tylko na Węgrzech. Tutaj między rokiem 2009 a 2010 przychody z podatków bezpośrednich spadły o około 2 punkty procentowe (w stosunku do PKB), co było spowodowane znacznym spadkiem podatków od zysków przedsiębiorstw. Tym samym Węgry są jedynym krajem, w którym doszło do znaczniejszej zmiany w strukturze podatków bezpośrednich, przy rosnącym znaczeniu podatków od dochodów osobistych i malejącym udziale podatków od zysków. Ilustracja Podatki bezpośrednie Pozostałe podatki dochodowe Podatki od dochodu lub zysków spółek kapitałowych w % PKB Pozostałe bieżące opłaty Podatki od dochodu prywatnych gospodarstw domowych 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, EU27 AT SI HU SR CZ PL RO SK HR BG w % sumy podatków bezpośrednich Pozostałe podatki dochodowe Pozostałe bieżące opłaty Podatki od dochodu lub zysków spółek kapitałowych Podatki od dochodu prywatnych gospodarstw domowych EU27 AT SI HU SR CZ PL RO SK HR BG Źródło: Eurostat oraz statystyki krajowe, obliczenia WIIW. 23 S t r o n a

24 Uwaga: Spółki kapitałowe: Podatki od dochodu lub zysków oraz od zysków z aktualizacji wyceny spółek kapitałowych. Prywatne gospodarstwa domowe. Podatki od dochodu oraz od zysków z aktualizacji wyceny prywatnych gospodarstw domowych Składki na ubezpieczenie społeczne Zgodnie z ogólnoeuropejskim trendem, w związku ze złą sytuacją gospodarczą, przychody ze składek na ubezpieczenie społeczne w latach od 2009 do 2010 wykazywały tendencję spadkową w większości z tych dziesięciu krajów. Wyjątki stanowiły tu jedynie Słowenia i Republika Czeska, gdzie przychody te wzrosły, chociaż tylko w niewielkim zakresie. Najwyraźniejsza redukcja nastąpiła w Rumunii, Bułgarii, a w szczególności na Węgrzech, przy czym w tym ostatnim kraju ze względu na znaczny spadek składek płaconych przez pracodawcę łączne składki na ubezpieczenie społeczne zmniejszyły się o ponad jeden punkt procentowy PKB (patrz Ilustracja 3.2.4). Pociągnęło to za sobą również stosunkowo znaczną zmianę w strukturze składek na ubezpieczenie społeczne na Węgrzech udział składek płaconych przez pracodawcę w całości składek zmalał o 5 punktów procentowych, podczas gdy udział składek płaconych przez pracownika wzrósł o 5 punktów procentowych. Tym samym Węgry były jedynym spośród tych dziesięciu krajów, w którym doszło do większej zmiany w strukturze składek na ubezpieczenie społeczne. Ilustracja Składki na ubezpieczenie społeczne w % PKB 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą oraz bezrobotnych Składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawcę Składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracownika Przypisane składki na ubezpieczenie społeczne EU27 AT SI CZ SK HU HR PL RO BG w % sumy składek na ubezpieczenie społeczne Składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą oraz bezrobotnych Składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawcę Składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracownika Przypisane składki na ubezpieczenie społeczne 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0, EU27 AT SI CZ SK HU HR PL RO BG Źródło: Eurostat oraz statystyki krajowe, obliczenia WIIW. 24 S t r o n a