Maskę zrzuć! Gdynia 2014

Transkrypt

1 Maskęzrzuć! Gdynia 2014

2 Copyright c 2014 by Gdyński Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Redakcja: Elżbieta Wójcik, Elżbieta Mazurek Projekt okładki: Anna Tarasiewicz Korekta: Janina Małas Skład: Zbigniew Mielewczyk Druk: Format XL,

3 Spis treści I. Wstęp Elżbieta Wójcik, Elżbieta Mazurek O szkolnej profilaktyce słów kilka... 7 Ewa Plucińska, Barbara Gawłowicz-Witkiewicz Profilaktyka a teatr II. Scenariusze Katarzyna Cichocka Bez maski Agnieszka Bartosz, Kamila Szyndlarewicz Niekończąca się opowieść Wioletta Chmielecka Zwierciadło Jędrzej Czynsz-Wolski, Przemysław Klamrowski Ojciec Chrzestny Bartosz Dołotko, Jędrzej Olczyk Żniwa Barbara Jagodzińska Dialogi na liczne nogi Barbara Jagodzińska Komisja ds. baśni w baśniach Barbara Jagodzińska Miasteczko, nasze miasteczko Barbara Jagodzińska Samotny wśród ludzi Barbara Jędrzejewska, Jan Gałkowski Zaklęte koło Przemek Klamrowski, Dorota Kotwicka Boski towar Przemysław Klamrowski Ojciec Chłodniczy Hanna Kownacka Bajki dla dużych dzieci Hanna Kownacka Pinokio w opałach... 99

4 Michał Wiszniewski Beerwulf Hanna Kownacka, zespół Kapciuszczaki Różne oblicza Czerwonego Kapturka Hanna Manteufel Przeprowadzka Maciej Raczkowski, Michał Brodzik, Wojciech Grubba Nałogi szoł Patrycja Lizakowska, Sandra Olszewska Lustro Anna Wieczorek, Natalia Oszczudłowska, Dobrawa Aleksiak, Martyna Wojtasik, Joanna Piesik, Anna Szrajer, Weronika Maszota Biała Pani

5 I wstęp

6

7 Elżbieta Wójcik, Elżbieta Mazurek O szkolnej profilaktyce słów kilka Mądrość uzależniona jest od trzech rzeczy: osobowości, wiedzy, samokontroli. Antyfanes Lepiej zapobiegać niż leczyć to mądre i znane wszystkim powiedzenie, przypisywane Hipokratesowi, odnosi się nie tylko do szeroko pojętej profilaktyki kojarzonej z działalnością służby zdrowia, ale również do wszelkiego rodzaju działań podejmowanych przez szkoły, inne placówki oświatowe oraz instytucje wspierające edukację. Ma to znaczenie zarówno praktyczne (profilaktyka jest zdecydowanie łatwiejsza i znacznie tańsza niż likwidowanie skutków nieprawidłowych zachowań młodzieży spowodowanych brakiem działań zapobiegawczych), jak i prawne. W polskim systemie oświaty istnieje szereg aktów prawnych zobowiązujących placówki do podejmowania działań na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów. Jednym z nich jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół (Dz. U. z 2001 r. nr 61 poz. 624 z późniejszymi zmianami). W odniesieniu do wszystkich typów szkół stanowi ono, że: Statut publicznej szkoły określa w szczególności: 1) cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz uwzględniające program wychowawczy szkoły i program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, o których mowa w odrębnych przepisach. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r. poz. 997 z późniejszymi zmianami) w wielu miejscach i na wszystkich poziomach edukacji wskazuje na obowiązek realizacji zadań zapobiegających destrukcyjnym zachowaniom dzieci i młodzieży. Już na poziomie przedszkoli podstawa programowa stanowi, że: Celem wychowania przedszkolnego jest: (...) 2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe; 7

8 I. Wstęp W odniesieniu do szkół podstawowych w podstawie programowej czytamy: Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest: (...) 3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. W dalszej części dokument stanowi, co następuje: Ważnym zadaniem szkoły podstawowej jest także edukacja zdrowotna, której celem jest kształtowanie u uczniów nawyku dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu. (...) Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez: 1) szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego; 2) program wychowawczy szkoły obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym; 3) program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym. Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyczny tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela. Już na I etapie edukacyjnym (klasy I III) treści nauczania z zakresu edukacji społecznej mówią, że: Uczeń kończący klasę I: 1) potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi; wie, że warto być odważnym, mądrym i pomagać potrzebującym; wie, że nie należy kłamać lub zatajać prawdy; (...) 5) zna zagrożenia ze strony ludzi; wie, do kogo i w jaki sposób zwrócić się o pomoc; Treści przyrody II etapu edukacyjnego (klasy IV VI) jako cele kształcenia wymagania ogólne wskazują: Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz własnego zdrowia. W treściach nauczania wymaganiach szczegółowych do tego przedmiotu, w dziale Zdrowie i troska o zdrowie, podstawa programowa uwzględnia, że uczeń: 12) wyjaśnia negatywny wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka, podaje propozycje asertywnych zachowań w przypadku presji otoczenia; 13) wymienia zasady zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność ich stosowania. 8

9 O szkolnej profilaktyce słów kilka III i IV etap edukacyjny (gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne) to etapy uznawane za najtrudniejsze z punktu widzenia wychowawczego. Podobnie jak w szkole podstawowej, rozporządzenie określa cele kształcenia ogólnego na tych etapach, do których zalicza: 1) przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk; 2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; 3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym należą: (...) 6) umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; (...) Ważnym zadaniem szkoły na III i IV etapie edukacyjnym jest także edukacja zdrowotna, której celem jest rozwijanie u uczniów postawy dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umiejętność tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu. (...) Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez: 1) szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego; 2) program wychowawczy szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym; 3) program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym. Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela. Treści podstawy programowej związane ze zdrowiem i profilaktyką znajdują się również we fragmentach dotyczących poszczególnych przedmiotów nauczania. I tak na przykład w przedmiocie wiedza o społeczeństwie na III etapie edukacyjnym (gimnazjum) jako jeden z celów kształcenia wymagań ogólnych wymienia się: Uczeń rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązań. Podstawa programowa biologii IV etapu edukacyjnego (szkoły ponadgimnazjalne) w dziale VII. Stan zdrowia i choroby stanowi, że uczeń: (...) 2. przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych (tytoń, alkohol), narkotyków i środków dopingujących oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziaływających na psychikę); (...) 9

10 I. Wstęp Jak wynika z powyższych cytatów, działania profilaktyczne szkoły są istotną częścią jej zadań, zintegrowaną z prowadzonym nauczaniem i wychowaniem. Jest to szczególnie ważne na III i IV etapie edukacyjnym, czyli na poziomie gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej. Wtedy właśnie młodzież intensywnie rozwija się fizycznie, a szybkiemu wzrostowi towarzyszą gwałtowne zmiany psychiczne. Wiek ten cechuje rozchwianie emocjonalne i związane z tym zmiany nastrojów, podatność na wpływy osobowości z zewnątrz oraz poszukiwanie autorytetów. Młodzież w tym wieku ulega zarówno dobrym, jak i złym wpływom. Dlatego szczególnie ważnym zadaniem szkoły powinno stać się ukierunkowanie nagromadzonych w młodych ludziach emocji na kreatywne działania integrujące społeczność uczniowską, ponieważ: Profilaktyka jest chronieniem człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Jej celem jest ochrona człowieka, dziecka, ucznia przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju. Na pozór może się wydawać, że wszelkie zagrożenia czyhają na człowieka w świecie zewnętrznym, gdy w istocie to sam człowiek dokonuje takich wyborów, które zakłócają jego rozwój. Człowiek niedojrzały sam dla siebie może być zagrożeniem. Dlatego prowadzenie dziecka ku dojrzałości jest zarówno wychowaniem, jak i profilaktyką 1). Obowiązek konstruowania szkolnych programów profilaktycznych doprowadził w niektórych przypadkach do tworzenia dokumentu, który w żaden sposób nie odnosi się do sytuacji wychowawczej istniejącej w konkretnej szkole, tym samym nie daje oczekiwanych rezultatów. Dlatego pozwalamy sobie krótko przypomnieć zasady tworzenia szkolnych programów profilaktycznych. Zanim zespół konstruujący szkolny program profilaktyczny zabierze się do tworzenia go, wcześniej powinien przeprowadzić rozpoznanie problemów wychowawczych występujących w szkole i potrzeb werbalizowanych przez uczniów czy ich rodziców. Czasami wystarczy ogólny ogląd sytuacji, czasami należy przeprowadzić pogłębioną analizę wiążącą się z rozmowami czy w innej formie zbieranymi danymi od uczniów, ich rodziców i wychowawców. Mogą to być ankiety z pytaniami kierowanymi do zainteresowanych problemem grup lub warsztaty umożliwiające wypracowanie i określenie istniejących problemów. Należy również zastanowić się, kto i w jaki sposób mógłby pomóc w rozwiązywaniu zdiagnozowanych, wskazanych do działań profilaktycznych, obszarów. Jedynie rzeczywiste określenie problematycznych kwestii może doprowadzić do skutecznego ich rozwiązywania. We wstępie opracowywanego programu autorzy powinni odnieść się do wizji i misji szkoły, uwzględnić warunki lokalne i możliwości realizacji założonych działań profilaktycznych. Należy również wcześniej zapoznać się z gotowymi programami profilaktycznymi istniejącymi na rynku edukacyjnym, rozpoznać dostępność specjalistów mogących pomóc w realizacji założonych działań. Autorzy programu profilaktycznego powinni dokonać analizy programu wychowawczego szkoły pod kątem spójności z planowanymi działaniami profilaktycznymi i skorelować program wychowawczy szkoły z planowaną profilaktyką. Jednym ze sposobów realizacji programu profilaktycznego, łączącym dwa zadania nakładane na szkołę, czyli działania profilaktyczne i nakaz stosowania różnorodnych metod aktywizujących, jest projekt edukacyjny. Proponowane w niniejszym opracowaniu scenariusze spełniają warunki tego właśnie, obligatoryjnego realizowania projektu edukacyjnego na 1) M. Simm, E. Węgrzyn-Jonek, Budowanie szkolnego programu profilaktyki, Kraków 2002, s

11 O szkolnej profilaktyce słów kilka III etapie edukacji. Proponowane scenariusze przedstawień teatralnych zawierają elementy charakteryzujące projekt edukacyjny: 1) realizacja przedstawienia wymaga pracy grupowej, 2) grupy mają wyznaczone zadania, 3) jasny jest cel przedsięwzięcia, 4) praca kończy się prezentacją, a więc tym samym, z punktu widzenia metodyki i zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 sierpnia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 156, poz. 1046), są projektem edukacyjnym. Powtarzając za J. Królikowskim 2), zadanie można nazwać projektem, gdy posiada tytuł, a uczniowie znają: a) jego cele i formy realizacji, b) terminy poszczególnych etapów i całości zadania, c) osoby odpowiedzialne za realizację, d) sposób oceniania, e) odbiorców pracy, f) zasady i formy prezentacji wyników swojego projektu. Reasumując, realizacja scenariusza wybranego spektaklu spełnia wymogi realizacji projektu edukacyjnego i jego tytuł może zostać wpisany na świadectwie ukończenia gimnazjum. Osobom bliżej zainteresowanym realizacją projektu polecamy wydaną przez GODN pozycję Gdyńskie projekty edukacyjne. Elżbieta Wójcik GODN Elżbieta Mazurek GODN 2) Królikowski J., Projekt edukacyjny. Materiały dla zespołów międzyprzedmiotowych, Warszawa

12 Ewa Plucińska, Barbara Gawłowicz-Witkiewicz Profilaktyka a teatr Jednym z wielu zadań Policji jest przeciwdziałanie przestępczości i demoralizacji wśród młodzieży oraz wskazywanie jej alternatywnych form spędzania wolnego czasu. Policjanci z Wydziału Prewencji Komendy Miejskiej Policji w Gdyni przed piętnastoma laty rozpoczęli realizację Konkursu Małych Form Teatralnych Nasza młodość bez alkoholu, narkotyków i przemocy, czyli NAJPRAWDZIWSZA PRAWDA W SATYRZE, JAK SIĘ UCZYMY, JAK SIĘ BAWIMY skierowanego do gdyńskiej młodzieży szkół gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych, uczęszczającej do świetlic socjoterapeutycznych, ognisk wychowawczych, domów kultury. Program został objęty honorowym patronatem Prezydenta Miasta Gdyni. Celem konkursu jest przeciwdziałanie zjawiskom społecznie negatywnym, których podłożem są uzależnienia od alkoholu, narkotyków i innych używek; propagowanie kreatywnych form spędzania wolnego czasu przez młodzież jako alternatywy dla agresywnych zachowań; zapobieganie przestępstwom, które są popełniane poprzez wykorzystywanie Internetu, a także zwrócenie uwagi na ochronę własności intelektualnej; umożliwienie młodym osobom przekazania własnych refleksji na temat zagrożeń związanych z tematyką konkursu poprzez prezentację przed publicznością, propagowanie zasad rywalizacji w duchu poszanowania drugiego człowieka, uwrażliwienie młodego pokolenia na kulturę i sztukę. Przez 10 lat, tj. do 2010 roku realizowano wyłącznie konkurs teatralny, skupiając się na zagrożeniach związanych z uzależnieniami oraz nierozerwalnie z nimi związaną przemocą rówieśniczą i domową. Następnie poszerzono formułę o Konkurs Krótkich Form Filmowych Cisza na planie, którego tematyka skupia się przede wszystkim na zagadnieniach związanych z cyberprzestępczością oraz ochroną praw autorskich. Pod koniec roku kalendarzowego zaproszenie do udziału w zmaganiach konkursowych jest przesyłane do wszystkich szkół ponadpodstawowych na terenie Gdyni. Zgłoszone zespoły mogą skorzystać z zapewnionych przez organizatorów warsztatów teatralnych przygotowujących młodzież do zadań aktorskich. Warsztaty prowadzą profesjonaliści zawodowi aktorzy. W oparciu o regulamin obu konkursów zainteresowani uczniowie pod opieką nauczycieli przygotowują autorskie przedstawienia i filmy, które są prezentowane podczas półfinałów konkursów, zaplanowanych na przełomie marca i kwietnia każdego roku. Zmagania konkursowe obserwuje jury, w skład którego wchodzi przedstawiciel Policji, zawodowy aktor oraz przedstawiciele instytucji oświatowych, kulturalnych i społecznych. Najlepsze zespoły teatralne oraz autorzy najlepszych filmów są zapraszani do udziału w uroczystej gali finałowej, która odbywa się w wybranym przez organizatorów miejscu. 12

13 Profilaktyka a teatr Dla uczestników gali finałowej fundowane są cenne nagrody rzeczowe zarówno w kategoriach zespołowych, jak i indywidualnych (najlepszy aktor, najlepszy scenariusz, nagroda za szczególne walory artystyczne). Całość przedsięwzięcia jest możliwa do przeprowadzenia dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Miasta Gdyni oraz zaangażowaniu partnerów, którzy w różny sposób wspomagają organizację konkursu: Centrum Kultury w Gdyni, Gdyński Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Gdyńska Szkoła Filmowa, klub 3 Flotylli im. Komandora Bolesława Romanowskiego w Gdyni, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Piętnastoletnie doświadczenia przekonały nas, że jest to niezwykle atrakcyjna i edukacyjnie skuteczna metoda prowadzenia działań profilaktycznych z gdyńską młodzieżą. Prezentowane scenariusze pokazują, iż młodzież jest wrażliwa na problemy występujące w jej środowisku, potrafi je zwerbalizować i świadomie przełożyć na język teatru. Przedstawienia mówią o dokonywaniu wyborów, o szacunku dla wartości, jakimi należy posługiwać się w życiu, o zgubnych skutkach stosowania używek i środków psychoaktywnych, o przyjaźni i wsparciu w trudnych sytuacjach, o trudnych relacjach z dorosłymi i rówieśnikami. Sposób, w jaki uczestnicy angażują się w pisanie scenariusza, grę aktorską, przygotowanie scenografii całego przedstawienia oraz dobór oprawy muzycznej, pokazuje ich uwrażliwienie na sztukę oraz problemy występujące w środowisku młodzieżowym. Jednocześnie mamy nadzieję, że wzrost świadomości na temat zjawisk społecznie negatywnych występujących w otaczającym świecie przyczyni się do tego, że nie pozostaną one jedynie w sferze gry teatralnej, ale będą mieć odzwierciedlenie w ich dalszym życiu. nadkom. Ewa Plucińska asp. Barbara Gawłowicz-Witkiewicz Zespół Prewencji Kryminalnej, Nieletnich i Patologii Wydziału Prewencji KMP w Gdyni 13

14

15 II scenariusze

16

17 Katarzyna Cichocka Bez maski Postacie: Ina Tata Iny Łucja Damian Nauczycielka Uczeń Nowicki Pierwszoklasistka Pierwszoklasista Chłopak (Paweł) Biała Postać I Biała Postać II Czarna Postać Czerwona Postać I Czerwona Postać II Złośnik SCENA I Na scenę wchodzą ludzie z różnymi maskami na twarzach. Wszyscy gorączkowo biegają po scenie, rozmawiają ze sobą, załatwiają różne sprawy. Wchodzi Złośnik, siada z boku sceny, pali sobie fajkę i śmiejąc się do siebie, przypatruje się wszystkiemu. Na scenę wchodzą dwie Białe Postacie. Biała Postać I Biała Postać II To życie. Zwyczajne ludzkie życie. Szara codzienność. Zabiegani... wszyscy zabiegani... A wśród nich tyle masek. Przykryte prawdziwe oblicze i uczucia. Słabości i lęki. Ukryci ludzie. 1 Maskę zrzuć! 17

18 II. Scenariusze Biała Postać I Biała Postać II Biała Postać I Aż w końcu w pewnej rodzinie rodzi się mała dziewczynka. Rodzice dali jej na imię Ina. Brzmi prawie jak inna i bardzo trafnie. Bo Ina różniła się od wszystkich. Nie była w żaden sposób szczególna ani wyjątkowa. Więc co ją wyróżniało? Nie miała maski. SCENA II Na scenę wchodzą dwie dziewczyny z plecakami. Łucja Ina Łucja Ina Łucja Ina Łucja Ina Łucja Ina! Ina! Zaczekaj! Gdzie tak pędzisz? Do szkoły. Co ty, głupia? Do nauki ci tak śpieszno? Co mamy pierwsze? Chyba matmę. O nie, nienawidzę tego przedmiotu. Ta baba od matmy ciągle się wydziera. Nie cierpię jej! Nie przesadzaj. Co nie przesadzaj? Przecież to prawda. Krzyczy na nas, i to jeszcze bez powodu. Nic jej nie robimy, jesteśmy cicho. Prawda, krzyczy na nas. Ale zastanawiałaś się kiedyś, po co to robi? Bo ma taki kaprys. Albo przechodzi klimakterium. Ina patrzy na nią z wyrzutem. Łucja Ina Łucja Ina No nie wiem, no! To pozory. Ukrywa się pod maską groźnej, aby się jej bali, by nikt nie miał dostępu do jej uczuć. Może nie potrafi inaczej żyć. Biedna jest. A wiesz, czemu? Tak, wiem (ironicznie), bo nie umie kochać. Nie wiem, jak ty to robisz, że wszystkich potrafisz wytłumaczyć? Nie tłumaczę ich. 18

19 Bez maski Wchodzi Złośnik, lekko chwiejnym krokiem, na twarzy ma wielobarwną maskę. Złośnik Łucja Siema! Hej, Ina, uśmiechnij się, bo ci ta powaga na urodę szkodzi! Co, Łucja, Ina znowu się wymądrza? Trochę, chodźmy już, bo się spóźnimy. SCENA III Zaczyna się lekcja matematyki, uczniowie wchodzą do klas. Złośnik wchodzi pierwszy. Chce zawrócić, a Ina go zatrzymuje i siada z Łucją. Wchodzi Nauczycielka, na twarzy ma maskę. Wchodzą dwie Czerwone Postacie i Czarna Postać. Nauczycielka Uczniowie Nauczycielka Proszę wstać! (krzyczy groźnie, wszyscy zrywają się z miejsc) Dzień dobry. (razem) Dzień dobry pani! Siadajcie. Nowicki, proszę wstać! Uczeń zrywa się z ławki. Nauczycielka Proszę, przeczytaj nam zadanie domowe. Czarna Postać przysuwa się do Nauczycielki, a Złośnik cicho chichocze. Uczeń Nowicki Nauczycielka Łucja Nauczycielka Łucja Nauczycielka Łucja Nauczycielka A-ale ja-a nie mam zadania (jąka się). (wrzeszczy) Jak to nie masz?! Pała! Siadaj. Łucja, czemu rozmawiasz? Natychmiast wstań i przeczytaj zadanie domowe (groźnie). Iks równa się dwieście pięćdziesiąt sześć. Źle! Wynik to dwie setne. Przecież tłumaczyłam, jak to trzeba zrobić! To nieprawda! Pani nic nie tłumaczy. Jeszcze pyskujesz? Dobrze, dostajesz uwagę. (do Iny po cichu) Widzisz? Ja nie umiem jej zrozumieć. No! A teraz proszę rozwiązać zadania od strony 140 do 145 w podręczniku. Na koniec lekcji sprawdzę zeszyty. Uczniowie piszą, po chwili rozlega się dzwonek. Ina zostaje w klasie i czeka, aż wszyscy wyjdą. Czarna Postać podchodzi do Nauczycielki. 1* 19

20 II. Scenariusze Czarna Postać Nauczycielka Ina Czarna Postać Nauczycielka Ina Nauczycielka Czarna Postać Nauczycielka Zobacz, Ina została w klasie. Pewnie chce się podlizać. Jeżeli chcesz mnie przekupić, żeby mieć lepsze oceny, to lepiej wyjdź. Dlaczego pani zakłada z góry, że mam złe intencje? (szeptem) No? Czemu? Pamiętasz, ile razy zawiodłaś się na najbliższych? Pamiętasz, jak twój ukochany okłamywał cię, po to, aby wyłudzić od ciebie pieniądze? Nikt cię nie kochał i nikt nigdy nie pokocha. Bo z góry wiem, że ludziom nie można ufać. Rzadko kiedy ludzie coś od ciebie chcą nie dla własnych korzyści. Ale ja chciałam pani tylko podziękować, dzięki temu, że jest pani taka surowa, wiele się nauczyłam. Do widzenia! Nikt jeszcze mnie nie chwalił... nikt nie docenił. Nie wierz jej. Ona się tylko podlizuje. Nikt nie jest szczery. Nikt nie mówi prawdy. Ludzie są obłudni. Nie, to ty kłamiesz. Odejdź. Zostaw mnie. SCENA IV Szkoła. Przerwa. Na korytarzu stoi chłopak. Na twarzy ma maskę. Pierwszoklasista idzie, odwraca się i wpada na Damiana. Damian popycha Pierwszoklasistę. Czerwona Postać I (do chłopaka) Teraz! Teraz możesz się wyżyć. On jest słaby, a ty jesteś silny. Uwolnij gniew. Pokaż swoją siłę. Damian znęca się nad Pierwszoklasistą. Pierwszoklasista Damian Czerwona Postać I Puszczaj! Ratunku! Cicho bądź, smarkaczu! Bij go! Bij go! Czerwona Postać II Jestem taki słaby. Na scenę wbiega Ina. Ina Damian Zostaw go! (Czerwone Postacie i Czarna zamierają) Nie wtrącaj się, Ina! 20

21 Bez maski Ina Znęcasz się nad młodszymi i myślisz, że jesteś twardzielem?! (krzyczy) Bo jesteś silniejszy od słabszego?! Nie! Jesteś zwykłym tchórzem! Damian zaskoczony i zawstydzony puszcza młodszego kolegę. Pierwszoklasista ucieka, a Damian stoi przed Iną. Ina Damian Ina Damian Ina Dlaczego to robisz? Bo mnie też tak robili, śmiali się, bili. Chciałem, żeby inni zobaczyli, jak to jest. I myślisz, że zemsta coś pomoże? Nie. Zemsta nic nie zmieni... Ina, wstyd mi, co mam robić? Przestań się zgrywać i bądź sobą. Aktorzy schodzą ze sceny. Krzyk Czarnej i Czerwonych Postaci. Szkoła. Przerwa. Wchodzi Złośnik, rzuca skórkę od banana na ziemię. Pierwszoklasistka wchodzi i się potyka. Pod ścianą stoi Paweł, na twarzy ma maskę. Chce pomóc, ale Czarna Postać kładzie mu rękę na ramieniu. Czarna Postać (do Pawła) Zostaw ją. To nie twoja sprawa. Paweł nic nie robi. Ina wbiega i pomaga Pierwszoklasistce. Pierwszoklasistka Ina Pierwszoklasistka Ina Nie musisz mi pomagać. Przestań, to nie problem. Dzięki, na niektórych można liczyć. Nie ma sprawy. Uważaj na siebie! Ina patrzy przed siebie, na chłopaka. Patrzy na niego smutnym i tęsknym wzrokiem. Boli ją jego obojętność. Spostrzega Łucję, przyjaciółka podchodzi do niej. Ina wchodzi, dzwoni telefon. SCENA V Ina Hej, tato, co się dzieje? Co, mama w szpitalu, jak to? Zadzwoń, jak już się czegoś dowiesz, będzie dobrze, na pewno. Ina siada i płacze. Wchodzi Złośnik i Czarna i Czerwona Postać. 21

22 II. Scenariusze Czerwona Postać Złośnik Ina Złośnik Teraz, teraz jest słaba, chodźmy do niej. (do Iny) Będzie dobrze, stara, nie płacz. Chcesz moją maskę? Jest wesoła, kolorowa, i świat zaraz jest prostszy. Nie, dzięki, ja nie noszę masek. Jak chcesz (zapala fajkę i chwiejnym krokiem wychodzi). Aktorzy schodzą ze sceny. SCENA VI Szkoła. Przerwa. Do Iny i Łucji dołączają Czarna i Czerwona Postać. Stają za Łucją. Ina Łucja Ina Łucja Ina Hej, Łucja. Co robisz dzisiaj po szkole? Idę z Ewą na imprezę. Z Ewą? Widziałaś, ile ona pije? I co z tego? Ewa jest całkiem miła, a to, że chcę iść na imprezę, wcale nie znaczy, że muszę się upić. A potrafisz odmówić? Czarna Postać podchodzi do Łucji. Czarna Postać Łucja Ina Łucja Ina (do Łucji) A ta znowu swoje. Ciągle cię poucza. Nie słuchaj jej. Och, Ina, nie bądź nudna. Trzeba korzystać z życia. Zresztą, poznam nowych ludzi. Może mnie polubią. Chodź ze mną, widzę, że jesteś smutna, zabawisz się i będzie lepiej. Myślisz, że to rozwiązanie? Alkohol, narkotyki, papierosy. Tylko obłuda. Niczego nie rozwiążą. A ludzie... może i cię polubią, bo się z nimi napijesz. Wyluzuj! To tylko trochę zabawy. Zresztą, wszyscy to robią. I co z tego? Przecież masz swoje zdanie. A dla nich nie liczysz się ty, tylko to, czy się z nimi napijesz, tylko w taki sposób możesz zyskać ich przyjaźń. Łucja, nie warto. 22

23 Bez maski Czarna Postać Czerwona Postać Łucja (do Łucji) Nie słuchaj jej, ona nie umie się bawić. Mówi, że masz własne zdanie, to czemu się wtrąca? Pokaż jej, że wiesz lepiej. Niech nie prawi ci kazań. Ina! Daj mi spokój! Nic nie rozumiesz! Zazdrościsz, że mam znajomych wśród elity. Mam dość tego, że ciągle mnie pouczasz, idę i już! (zakłada maskę) Podchodzi Złośnik, podpiera się na ramieniu Łucji. Odpycha Czarną Postać. Złośnik Wyluzuj, mała, popatrz na mnie, ja piłem nie raz i nie dwa, i co, zaszkodziło mi to? To tylko trochę szaleństwa, nic się nie stanie. Idę z tobą, Łucja. SCENA VII Łucja, Złośnik, Czarna i Czerwona Postać schodzą ze sceny, a Ina smutnieje. Nagle zagaduje ją pani od matmy. Nauczycielka Ina Nauczycielka Ina Dziękuję ci, może to dziwne, ale dzięki tobie zrozumiałam, dlaczego jestem taka surowa. Nigdy nikt mnie nie lubił. Więc skoro nie mogłam zyskać sympatii, chciałam chociaż zyskać sobie szacunek. Inni się pani boją, więc panią szanują. Ale to tylko przez strach... Co mam zrobić, żeby inni naprawdę mnie lubili? Wystarczy trochę uśmiechu i dobre słowo. Ale pod maską nie widać uśmiechu. Ina widzi pierwszy raz, jak Nauczycielka się uśmiecha. Nauczycielka Dziękuję ci. Nawet nie wiesz, jak mi pomogłaś. Aktorzy schodzą ze sceny. SCENA VIII Szkoła. Przerwa. Ina jest smutna. Nagle widzi Pawła z maską znieczulenia. Czarna Postać trzyma mu rękę na ramieniu. Obok stoi Czerwona Postać. Ina podchodzi do Pawła. Ina Hej! Jestem Ina. A ty? 23

24 II. Scenariusze Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Ina Chłopak Czy to ważne? Dla mnie tak. Nie jestem nikim ważnym. Mówią na mnie Argon. Ale to nie twoje prawdziwe imię, prawda? Jesteś Paweł? Skoro wiesz, to po co pytasz? Chciałam zagadać. Ciągle stoisz sam. Czemu z nikim nie gadasz? Nawet nie znasz swojej klasy. Nie obchodzi mnie to. Na pewno nie. Nie wierzę ci. Nic mnie nie obchodzi. A ja? Widzę, że często mnie obserwujesz. Bo jesteś inna niż wszyscy. Ciebie umiem znieść. A inni... Inni co? Nieważne. Powiedz, jak ty to robisz? Wszyscy cię lubią. Nikt nie wyśmiewa. Żyję bez maski. Bez względu na to, co się stanie. Nie wstydzę się siebie i mam swoje wartości. Ja tak nie potrafię. Mógłbyś chociaż spróbować. Już za późno. Zresztą skoro nic mnie nie obchodzi, to nie mam problemów. I nie znasz przyjaźni, miłości. Miłość? To nie dla takich jak ja. Jesteś smutna? Tak, bo moja mama jest w szpitalu. (wybucha) Ale przecież to cię nie obchodzi! Ja... chcę ci pomóc. 24

25 Bez maski Czerwona i Czarna postać krzywią się. Ina Chłopak Ina Dziękuję (uśmiecha się). Widzisz? Nigdy nie jest za późno. (tonem odpychającym) Idź już. Cześć. Aktorzy schodzą ze sceny. SCENA IX Ina smutna wchodzi na scenę. Zaczyna grać muzyka. Naokoło Iny zaczynają chodzić ludzie w maskach. Każdy podchodzi do Iny, pokazuje jej swoją maskę. Ina je odrzuca. Na koniec podchodzą Czarna i Czerwona Postać i kuszą Inę maskami w ich barwach. Ina je odgania. Wszyscy Ina Życie to jest teatr, mówisz ciągle, opowiadasz; Maski coraz inne, coraz mylne się zakłada; Wszystko to zabawa, wszystko to jest jedna gra Przy otwartych i zamkniętych drzwiach. To jest gra! Ty i ja teatry to są dwa! Ty i ja! Ty ty prawdziwej nie uronisz łzy. Ty najwyżej w górę wznosisz brwi. I nie zaraźliwy wcale jest twój śmiech. Bo ty grasz! Ja duszę na ramieniu wiecznie mam. Cały jestem zbudowany z ran. Lecz gdy śmieję się, to w krąg się śmieje świat! Postacie schodzą ze sceny. Paweł odchodzi, Ina siada i płacze. Przychodzi Tata Iny. Ina Tata Ina Tata Ina Ja już nie mam siły, tato. Córeczko, każdy ma chwile słabości. Jesteśmy tylko ludźmi. Wszystkim chciałam pomóc, ale nie pomogłam. Łucja pije, Paweł mnie odrzucił, a mama nadal choruje. Ważne, że próbowałaś. Zobaczysz. Wszystko się ułoży. Nie wiem, tato, czy dam radę. 25

26 II. Scenariusze Tata Ina Tata Pamiętaj, że zawsze jest ktoś, kto jest przy tobie, kto cię kocha. A prawdziwa miłość zniszczy każdą maskę. Dziękuję, tato, kocham cię. Ja ciebie też, córeczko. Tata odchodzi, a Ina szepcze: Pomóż, mi Boże. Wstaje i schodzi ze sceny. SCENA X Do Iny przychodzi Łucja. Ma maskę w ręku. Płacze. Łucja Ina Łucja Ina Ina, przepraszam, (łamiącym się głosem) miałaś rację. Wybaczysz mi? Oczywiście. Cokolwiek głupiego byś zrobiła i tak jesteś moją przyjaciółką. (Przytula Łucję). Ten chłopak, Dawid. Chciał mnie wykorzystać. A (płacze) Ewa i Nicol, one są fałszywe. Chciały mnie upić, żebym nie miała kontroli nad sobą i się przespała z Dawidem. Uciekłam od nich, nie chcę takiego życia. Chcę być sobą. Prawdziwą sobą. (wyrzuca maskę) Źle zrobiłaś, ale ważne, że chcesz to naprawić. Wchodzi Tata Iny. Tata Ina Tata Łucja Ina Łucja Ina, dzwonił lekarz, mama czuje się lepiej. Za tydzień wypuszczą ją ze szpitala. Co za ulga! Bóg mnie wysłuchał. Pomógł mi. On zawsze wysłuchuje, tylko trzeba go prosić. Co? Twoja mama była chora? A ja nic o tym nie wiedziałam. Przepraszam, Ina. Tak mi głupio. Już dobrze. Nie gniewam się. A teraz chodźmy do szkoły. Pierwsza jest matma. Wiesz? W sumie nawet lubię ten przedmiot. Złośnik ze śmiechem wybiega ze sceny. Aktorzy schodzą ze sceny. 26