ISSN nr 3-4/2010 (12-13) Elektroniczne czasopismo Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów KLANZA

Transkrypt

1 ISSN POLSKIE STOWARZYSZENIE PEDAGOGÓW I ANIMATORÓW nr 3-4/2010 (12-13) Elektroniczne czasopismo Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów KLANZA

2 Kwartalnik elektroniczny Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów KLANZA Redakcja: Anna Bieganowska, Magdalena Ciechańska, Anna Gaca, Ewa Gęca, Zdzisław Hofman, Elżbieta Kędzior-Niczyporuk (redaktor naczelna), Ewa Noga, Renata Kownacka, Małgorzata Marcinkowska, Dorota Ozimek, Małgorzata Swędrowska, Grażyna Wiśniewska (korekta), Zofia Zaorska Redakcja techniczna: Elżbieta Kędzior-Niczyporuk Projekt okładki: Eliza Galej, Paweł Niczyporuk Ilustracje do tekstów: Agnieszka Szewczyk Projekt czasopisma: Łukasz Stypuła Skład i opracowanie graficzne: Studio Graficzne Niczyporuk Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA Adres redakcji i wydawcy: Lublin, ul. Peowiaków 10/9, tel./fax Kontakt z redakcją wyłącznie drogą elektroniczną: redakcja@klanza.org.pl ISSN Copyright by PSPiA KLANZA Czasopismo chroni one prawem autorskim. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania adiust acji i skrótów. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Czasopismo dostępne bezpłatnie na stronie: w zakładce: Czytelnia czasopisma. Od redakcji Bo KLANZA to jest takie miejsce,/które ma znaczeń chyba sto. To słowa z piosenki, która powstała z okazji jubileuszu 20-lecia KLANZY. I tak właśnie jest związek każdego z nas ze Stowarzyszeniem jest nieco inny. Przybywaliśmy do KLANZY w różnym czasie, pojawialiśmy się na różnych etapach jej rozwoju i na różnych etapach swojego życia. Spotykaliśmy różnych ludzi i działaliśmy w różnych miejscach wszak KLANZA to duże ogólnopolskie stowarzyszenie. Podejmowaliśmy się też różnych zadań i przyjmowaliśmy różne role, angażując w działania jakąś część siebie. Byli tacy, którzy do KLANZY przychodzili tylko na jakiś czas, by potem pójść własną drogą, niektórych z nich spotkaliśmy znowu z okazji jubileuszu. Inni są w KLANZIE od początku aż do dziś, bo wiedzą i czują, że warto być. A co czują, myśląc KLANZA? Jak pojmują swoją rolę animatora? Jak przebiegała nasza droga ku tożsamości? o tym m.in. w tym numerze mojej klanzy. Elżbieta Kędzior-Niczyporuk, redaktor naczelna SPIS TREŚCI Zdzisław Hofman: Czy szkoła szkodzi Zdzisław Hofman: Wolontariat uczy szczęśliwego życia Zofia Zaorska: Myśląc KLANZA Małgorzata Marcinkowska: Animator, czyli kto? Anna Bieganowska: Mechanizm, który działa Ewa Noga: Energia KLANZY. Przestrzeń entuzjazm działanie Elżbieta Kędzior-Niczyporuk: Muzeum jako plac zabawy Olga Niczyporuk: Junibacken Alicja Gazarkiewicz: Egzamin Pana Kleksa. Scenariusz zabawy z okazji pasowania dzieci na uczniów klasy Małgorzata Swędrowska: Dzień Dobrych Wieści, Maraton Czytania Bajek czyli w nowym roku szkolnym nowe pomysły na uroczystości i wydarzenia klasowe Magdalena Ciechańska: Sprawdź swoją wiedzę o Chopinie Magdalena Ciechańska: Zimowe gry w karty Magdalena Ciechańska: Jeden element wiele możliwości Ewa Gęca: Pomysł na przebieg Dni Otwartych Szkoły (podstawowej) Ewa i Leszek Gęcowie: Andrzejkowy wieczór wróżb Michael Thanhoffer, Elisabeth Kolb-Mzalouet: Chaosja i Normalia. Sceniczna, dostarczająca przeżyć historia z tańcem Karolina Gerwat: Chaosja i Normalia. (Zabawa w oczach dzieci relacja z praktyki) Grażyna Walczewska-Klimczak: Pedagogika zabawy droga ku tożsamości Bogusław Śliwerski: ratujrodzicow.pl Maria Molicka: Dlaczego dzieciom należy czytać baśnie Grażyna Wiśniewska: Uczenie literatury a zabawa w kontekście psychologii Dorota Gał: Chopin w Paryżu (tragikomedia w I akcie) Katarzyna Mikos, Grażyna Wiśniewska: Iskierka miłości nad przepaścią, czyli jak rozmawiać z uczniami o wartościach Renata Stawinoga, Izabela Chajkaluk: Organizacja przestrzeni na zajęciach warsztatowych.. 64 Alicja Złotnik, Anna Fortuna: Informacja zwrotna w pracy wolontariusza Anna Gaca: Sztuka współczucia Anna Gaca: Odpady Muzyka do piosenki pt. Warto być została załączona do numeru jako oddzielny plik. moj@klanza.org.pl strona 2 nr 3-4/2010 (12-13)

3 OKO TRENERA Oko trenera widzi więcej, zwykle jest bardziej wrażliwe na barwy, a szczególnie iluminacje, także te wewnętrzne. Trener to istota czująca mocniej, szukająca inspiracji w tym, co piękne, a także aktualne i ważne. Problemy codzienności dla trenera są wyzwaniem do szukania wielu pozytywnych rozwiązań. Szukajmy razem dołączcie! Z. Hofman System to dynamiczny zestaw naczyń połączonych. Łatwo traci równowagę. Obserwuję to od środka już 30 lat. Na początku roku szkolnego postanowiłem napisać kilka krytycznych uwag o szkole, nie przeciw szkole i nauczycielom. Próbuję w tym miejscu nazwać kilka wyraźnych dla mnie problemów, które obserwuję, spotykając się z nauczycielami. Diagnoza czy chociaż jej próba to początek myślenia o zmianie. Do sięgnięcia po pióro zainspirował mnie zamieszczony w Polityce artykuł autorstwa Marzeny Żylińskiej pod tytułem Szkoła szkodzi na mózg ( Polityka, 4 września 2010). Wyjaśniając tytuł, autorka powołuje się na znanego w KLANZIE autora Manfreda Spitzera, specjalistę od neuropedagogiki. Krytykuje on szkołę niemiecką (u nas jest podobnie): Jeśli w najbliższych latach nie zmienimy systemu edukacji, to za kilkanaście lat my, Europejczycy, będziemy szyć T-shirty dla Chin. Współczesny system tak działa, że nauka w szkole nie jest ani przyjemna, ani efektywna. Zdzisław Hofman, życie go zadziwia, a fascynuje to, co dzieje się dookoła, zadania i role, które w pełni pasjonują, choć niełatwe, są nieustanną przygodą; żona Krystyna od 30 lat, ojciec Kingi, Kuby i Wojtka, dziadek Szymona; trener KLANZY i superwizor, trener biznesu, rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne; z zamiłowania dziennikarz radiowy, interesuje się nowościami z zakresu marketingu oraz wspierania innych w rozwoju; redaktor kwartalnika moj@klanza.org.pl. Zdzisław Hofman Czy szkoła szkodzi Są w życiu różne używane przez nas specyfiki, które szkodzą, a mimo to stosujemy je, bo albo jesteśmy przyzwyczajeni, albo nie widzimy możliwości rezygnacji z nich. Ze szkołą chyba jest podobnie narzekamy, ale nie mamy wyjścia, musimy do niej uczęszczać, bo jest to jeszcze przymus dla uczniów, a dla nas, nauczycieli, miejsce pracy. Kawał z brodą: Syn w domu rano skarży się: Nie pójdę do szkoły, nie chcę, nie lubię tam chodzić. Mama, która słucha tych narzekań, denerwuje się i mówi: Musisz chodzić do szkoły, synku przecież jesteś tam dyrektorem. Na początku września tradycyjnie pojawiają się publikacje o edukacji z naciskiem na stwierdzenia: Szkoła jest bardzo ważna w życiu dzieci i młodzieży, Zawód nauczyciela to takie piękne posłannictwo, no i żelazny temat: Jak teraz dobrze zarabiają nauczyciele. Zwykle większość tych doniesień mniej lub bardziej mija się z prawdą, z realnym widzeniem zalet i wad systemu edukacji. A system jak to system, jeżeli jedno z jego ogniw słabiej działa, to wpływa także na inne obszary. Współczesne dzieci i młodzież nazwano digitalnymi tubylcami pokoleniem, które nie zna świata bez komputerów i Internetu. W sieciach neuronalnych najmłodszych zaszły zmiany, które pozwalają im wykonywać równolegle wiele czynności: grać na komputerze, słuchać muzyki i korzystać z wyszukiwarki w Wikipedii. Mają rozwinięte kompetencje, o których my, pokolenie 40-, 50-latków, możemy tylko pomarzyć. Świetnie przyswajają wiedzę zawartą w obrazkach, ale mało czytają, mają problemy z zadaniami tekstowymi. Tym bardzo martwi się szkoła, nie widząc niezwykłych możliwości pozyskiwania wiedzy w inny sposób niż tylko poprzez czytanie. Efekt jest taki, że dzieci przyzwyczajone do stałej stymulacji obrazem i dźwiękiem w ławce szkolnej zwyczajnie się nudzą i mają problemy z koncentracją, gdy głównym narzędziem ich pracy mają być książka i zeszyt. Dzieci mniej czasu spędzają na podwórku, z rówieśnikami. W efekcie ich mózgi nie rozwijają sieci odpowiedzialnej za umiejętności społeczne. Komunikowanie z maszyną jest łatwiejsze niż z człowiekiem, współpraca staję się luksusem, a dzisiejsze młode pokolenie to mieszkańcy planety Ja, niemający potrzeby podróżowania na planetę My. Mózg uczy się na zasadzie używaj lub wyrzuć. Sieci, które są nieużywane, zanikają. Nauczyciele martwią się słabym czytaniem i nierozumieniem tekstów przez uczniów. Nie słychać narzekań z powodu braku kompetencji społecznych, że dzieci mniej angażują się w grupy rówieśnicze, nie potrafią pracować zespołowo itp. Słychać narzekania na fatalne zachowanie uczniów i ich rodziców. Rodzice to głównie grupa roszczeniowa, domagająca się nieakceptowanych przez nauczycieli przywilejów. Ich zdaniem nie mają nic do gadania w szkole, muszą głównie słuchać tego, co polecają im i czego wymagają nauczyciele. Szkoła powinna być laboratorium edukacji społecznej i obywatelskiej, miejscem rozwoju kapitału społecznego. Ale tak nie jest. Oprócz szkół w systemie edukacji są także młodzieżowe domy kultury. I w jednych, i w drugich placówkach odbywają się nawet podobne zajęcia. Ale do tych pierwszych uczniowie chodzą z nieukrywaną niechęcią, a z tych drugich najlepiej nie wychodziliby w ogóle. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta: w domu moj@klanza.org.pl strona 3 nr 3-4/2010 (12-13)

4 kultury realizuje się pasje, zainteresowania i oczekiwania młodzieży, w szkole realizuje się program nauczania. Efekt jest widoczny nuda i przymus. A wystarczy, realizując program, sięgnąć po sprawdzone metody rozwijania fascynacji przedmiotem. Wystarczy samemu być pasjonatem swojego przedmiotu i zarażać pasją innych, czasem potrzeba tylko błysku w oku i życzliwego uśmiechu. Zmiany w szkole, wprowadzane za sprawą odgórnych zaleceń, w efekcie realizowane są po wierzchu przypominają nową elewację na starej, zniszczonej kamienicy. Wszystko na zewnątrz niby zmienione i są na to namacalne dowody, a wewnątrz po staremu, jak dawniej. Zaangażowanie nauczycieli koncentruje się wokół postulatów związkowych. Już w wielu mniejszych, słabych szkołach działa syndrom stoczni pracownicy domagają się przywilejów, gdy tymczasem produkcja skończyła się, zabrakło klientów. Ambitna młodzież swoje kompetencje rozwija samodzielnie, a nauczyciele w tym cza- sie martwią się o przyszłość Karty Nauczyciela. Możemy bardzo skutecznie uczyć się, nie korzystając z usług szkoły, nawet prawo na to zezwala obowiązek szkolny można realizować w domu. Szkoła przestała być atrakcyjna i ciekawa. Wszystkim nauczycielom, którzy zwracają się do KLANZY, dajemy inspiracje i możliwość odnalezienia angażujących ucznia, ciekawych form i metod pracy, aby chociaż trochę stało się realne powiedzenie: Jak wędkarz idzie na ryby, to zabiera ze sobą przynętę, która smakuje rybie, a nie wędkarzowi. I aby straciły na aktualności dwa określenia charakteryzujące szkołę: przymus i nuda. Fundacja Rozwoju Wolontariatu doświadczenie + wyzwanie + energia Fundacja Rozwoju Wolontariatu powstała w 2010 roku. Została ustanowiona przez Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA. Działa głównie w dziedzinie edukacji. Jej celem jest promocja kultury wolontariatu, działanie na rzecz kształtowania odpowiedzialnych i aktywnych postaw obywatelskich. Głównym zadaniem jest realizacja programu PROJEKTOR wolontariat studencki. Fundacja jest też otwarta na inne możliwości. Szuka przestrzeni, w której można sprawdzić się w kreatywnym, innowacyjnym działaniu. W zespole możemy więcej PROJEKTOR wolontariat studencki jest programem Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowanym przez Fundację Rozwoju Wolontariatu z siedzibą w Lublinie. Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA było realizatorem tego Programu przez pięć lat, przyczyniając się znacznie do jego rozwoju = 5 Głównym elementem Programu są projekty edukacyjne realizowane przez studentów-wolontariuszy na rzecz uczniów ze szkół wiejskich i z małych miast. Celem Programu jest rozwijanie zainteresowań dzieci i młodzieży oraz pomoc w wyrównywaniu ich szans edukacyjnych. Wśród wolontariuszy-studentów Program ma na celu kształtowanie postaw społecznych, rozwijanie ich pasji i umożliwienie realizacji ich pomysłów. Projekty edukacyjne realizowane w ramach Programu są autorskimi propozycjami wolontariuszy lub adaptacją udostępnionych przez realizatora Programu przykładów i mogą dotyczyć wybranej kategorii, np. zajęcia artystyczne, humanistyczne, psychologiczne, sportowe. Każdego roku dzięki Programowi setki studentów docierają do małych miejscowości po to, by inspirować uczniów do nauki i rozwoju. Fundacja Rozwoju Wolontariatu Lublin, ul. 3 Maja 18/1 tel./fax: (81) biuro@frw.org.pl moj@klanza.org.pl strona 4 nr 3-4/2010 (12-13)

5 Zdzisław Hofman Wolontariat uczy szczęśliwego życia 5 grudnia Dzień Wolontariusza Wolontariat wrósł już w nasz krajobraz życia społecznego. Coraz więcej na ten temat pisze się i dyskutuje w kręgach osób aktywnych. Być wolontariuszem to być naprawdę tak można sparafrazować słowa znanego psychologa amerykańskiego, D.W. Johnsona, który powiedział: Być dla innych to być naprawdę. W Polsce przez ostatnie lata mocno rozwinął się wolontariat pomocowy, adresowany do osób w jakiś sposób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem. Wolontariusze trafiają tam, gdzie można spotkać osoby nieradzące sobie z życiem, podają im pomocną dłoń, są często jedyną deską ratunku. Fundacja Rozwoju Wolontariatu promuje nieco inny styl wolontariatu. Kładziemy nacisk nie tylko na dar czasu i serca, ale chcemy wzmocnić tych, którzy dzielą się swoimi umiejętnościami, bezinteresownie oddają swoje, często unikatowe kompetencje. Takie kompetencje są bardzo kosztowne, często wymagają specjalnych warunków, bywają niedostępne. Za sprawą wolontariuszy podopieczni mogą skorzystać z unikatowych możliwości rozwojowych, inspiracji i przykładów nowoczesnego postrzegania świata. Nasi wolontariusze angażują się szczególnie we wspieranie procesu edukacji dzieci i młodzieży, wykorzystując cztery podstawowe mechanizmy psychologicznego uczenia: 1. Modelowanie uczymy nie poprzez to, co mówimy, deklarujemy, jakie głosimy hasła, lecz poprzez to, jacy jesteśmy w działaniu, dając osobisty przykład. Młody człowiek uczy się, obserwując wolontariusza, który często jest niewiele starszym, ale jednak człowiekiem sukcesu. 2. Trening umiejętności poprzez zabawę ćwiczymy atrakcyjne i ważne rozwojowo umiejętności. Powtarzalność i wprawa to droga do zdobywania niezbędnych i cennych kompetencji. 3. Stwarzanie przestrzeni edukacyjnej rozwiązywanie otwartych zadań. Młody człowiek, który uczy się myślenia i działania projektowego, odkrywa nieznane, doświadcza poczucia wpływu, zdobywa unikatowe, cenne umiejętności, doświadcza uczestniczenia we wspólnej, zespołowej przygodzie. sze umieją to zmieniać, przyczyniając się do rozwoju kapitału społecznego, którego niezwykła wartość polega na tym, że im więcej się go używa, tym bardziej go przybywa. Wolontariusze potrafią poprzez praktyczne działanie u podstaw wzmacniać polski kapitał społeczny, wzmacniać inny wizerunek naszego kraju, odmienny od tego, którym epatują nas media. Polska już nie jest taka, jak pokazuje ją telewizja, tzw. prowincja to często enklawa normalności, mimo trudności ekonomicznych, miejsce bogate w inicjatywy, realizowane projekty, ciekawa, różnorodna tradycja, edukacja i kultura. Martin Seligman, twórca psychologii pozytywnej, poprzez empiryczne badania uzasadnia, że tylko takie działania jak wolontariat mogą zapewnić ludziom prawdziwe szczęście, spełnione życie. Jego zdaniem na poczucie szczęścia wpływają trzy czynniki: a) życie przyjemne dbałość o ujawnianie pozytywnych emocji, bycie towarzyskim, lubianym, b) życie dobre bycie zaangażowanym umiejętność realizowania teorii przepływu (flow) Mihaly Csikszentmihalai zgodnie z zasadą: Kiedy następnym razem czas zniknie, będziesz wiedział, co się stało, c) życie sensowne uzyskuję znaczenie, ponieważ pomagam innym i dbam o nich robię coś dla świata. Trzeci czynnik jest uważany przez M. Seligmana za najważniejszy element budowania szczęśliwego, spełnionego życia. Najszczęśliwsi w życiu według odkryć psychologii to nie uśmiechnięci i bogaci celebryci, tylko ludzie misji, którzy dzielą się z innymi tym, co mają najcenniejszego. Obdarzają szczególnymi wartościami swego czasu, serca i kompetencji. Twórca logoterapii, austriacki psychiatra, który przeszedł przez piekło holokaustu, Viktor Emil Frankl ( ) napisał: Nie staraj się osiągnąć sukcesu im bardziej uczynisz go swym celem, tym trudniej będzie ci go zdobyć. Ponieważ sukces, podobnie jak szczęście, nie jest czymś, za czym można się uganiać musi wyniknąć jako niezamierzony efekt uboczny poświęcenia się czemuś większemu niż własny los 1. Wolontariusz to osoba, która często nie wie o tym, że jej działanie może zmieniać świat, a tak jest w istocie wolontariusze zmieniają świat. Robiąc coś dla świata, bardzo dużo osiągają dla siebie. 4. Nadawanie sensu i znaczenia stawianie pytań o przyczyny zjawisk, poznawanie własnych motywacji, zainteresowań, pasji, dzielenie się doświadczeniem, poszukiwanie prawidłowości. Treści osobiście ważnych uczymy się szybko i sprawnie. Wolontariusze, których przygotowujemy do pracy, zdobywają cenione w Europie umiejętności, szczególnie współpracy i działania zespołowego, bycia liderem i członkiem grupy, realizującym specyficzne zadania i wchodzącym w różne role społeczne. Dzięki wolontariuszom kształtuje się nowe widzenie wzajemnego zaufania, bezpieczeństwa osłabienie zachowań agresywnych i ucieczkowych. Zaufanie i odpowiedzialność to nadal bardzo deficytowe wartości polskiego życia. Nasi wolontariu- 1 V. Frankl, Man s Search for Meaning, cyt. za: M. Csikszentmihalai, Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia, Moderator, Taszów 2005, s. 15. moj@klanza.org.pl strona 5 nr 3-4/2010 (12-13)

6 Z OKIENKA ANIMATORA. Aby nam się chciało chcieć Chciałabym, by moje zapiski były donosami o takich sytuacjach, w których na przekór stereotypom ktoś coś zrobił dobrego. Mam dość złych wiadomości! Będą i tak do mnie docierać, spływać rzeką z Internetu i prasy (telewizora nie mam, i chwała Bogu). A ja lubię mówić dobrze o znajomych i ich znajomych, i o tym, co przeczytałam. Wierzę, że jest wiele dobra na świecie i trzeba je dostrzegać, cenić i wspierać się wzajemnie, by nie opaść na dno narzekania i załamywania rąk. Moje okienko jest małe, ale jeszcze dobrze widać w nim ludzi zwykłych, mających marzenia i pasję zmiany. Drodzy Czytelnicy, nie wiem, ilu Was jest, kim jesteście i co widzicie w swoich okienkach. Jak będziecie chcieli, pomóżcie mi pozytywnie donosić. Wierzę, że jesteście warci opisania, Wy i Wasi znajomi. Z. Zaorska Zofia Zaorska, dr nauk humanistycznych, gerontolog, współzałożycielka i były wieloletni kierownik Lubelskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Założycielka KLANZY, obecnie Prezes Honorowy, trenerka i superwizor; kierownik Szkoły Superbabci. Tworzyła wiele grup zadaniowych, animowała powstanie grup rozwijających idee pedagogiki zabawy, organizowała różne formy wielopokoleniowego wolontariatu. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. Kiedy zobaczyłam na biurku u Toniego książki o pedagogice zabawy, zachwyciły mnie zdjęcia (jeszcze wtedy czarno-białe, ale w dużym formacie). Było na nich widać radość grupy w działaniu, trochę dziwne pozycje i przebrania. Cóż to takiego pomyślałam wówczas że ludzie dorośli pozwalają się fotografować i wcale nie pozują do zdjęcia, bo zajęci są jakimś (wtedy dla mnie tajemniczym) działaniem. Przyciągał moją uwagę ich uśmiech i niesłyszalny, ale widoczny na zdjęciu, śmiech. Trochę pozazdrościłam i po powrocie do kraju zamówiłam te książki przez bibliotekę UMCS. Dostałam je po dwóch latach (!!!) i z zapałem wzięłam się do tłumaczenia, prosząc czasami o pomoc mojego siostrzeńca, Piotra Rajcę. To on przetłumaczył opis zabawy w cyrk, który wykorzystałam w pierwszym roku działania Klubu Animatora Zabawy na imprezie noworocznej w sali gimnastycznej szkoły im. Vetterów w Lublinie. Próbowałam też stosować tłumaczone po kolei opisane w tych książkach zabawy na zajęciach z metodyki pracy kulturalno-oświatowej. No, muszę przyznać, że nie był to dobry pomysł i gdyby nie zaproszenie Toniego na roczny kurs do Austrii, pewnie zrezygnowałabym z dalszego tłumaczenia. Dopiero udział w zajęciach w grupie Austriaków pozwolił mi zrozumieć, że nie wolno po kolei, ale za każdym razem, w zależności od sytuacji, trzeba dobierać takie metody, które pomagają w rozwiązywaniu problemu, służą wspólnej pracy zespołu, pozwalają osiągnąć konkretny cel. Tu właśnie chcę podkreślić rolę Toniego Wimmera, który pomógł nam rozwinąć skrzydła, zapraszając na wiele warsztatów, organizując fundusze na ich opłacenie, przyjmując nas we własnym domu po nocnej podróży z Warszawy do Wiednia. A było nas czworo prócz mnie Basia Olak, Bożena Charzyńska i Piotr Bogdanowicz. Żona Toniego, przemiła Waltraud, szykowała śniadania, a gdy trzeba było, i inne posiłki, łącznie z kanapkami na drogę powrotną. Lubiliśmy tam przyjeżdżać (przez 10 miesięcy) i teraz po latach do słowa DZIĘKUJEMY, chcemy dodać: jesteśmy wdzięczni za Waszą gościnność, bezinteresowną pomoc, byśmy mogli doświadczyć (a nie tylko o nich przeczytać) różnych warsztatów, na których przeżywaliśmy bez lęku przed oceną wiele sytuacji, czasami bardzo trudnych. Tę tajemniczą mobilizację do aktywności nazwaliśmy pedagogiką zabawy i tak to się zaczęło. Zofia Zaorska Myśląc KLANZA W tym roku obchodzimy jubileusz 20-lecia Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów KLANZA. To czas uroczystych spotkań i zabawy, okazja do wyrażenia wdzięczności tym, którzy tworzyli i tworzą szczególną atmosferę wspólnych działań, proponują cele, podpowiadają metody, angażują się w poprawę tego, co można robić lepiej. W ciągu 20 lat było ich bardzo wielu i z konieczności muszę dokonać wyboru. Dziś napiszę o dwóch osobach Tonim Wimmerze z Austrii i Małgosi Borowskiej z Białegostoku. To jakby dwie bardzo różne osoby od jednej dostałam inspirację, drugiej ją przekazałam. Kurs Animacja małych i dużych grup, Łucznica 1992 Toni chętnie przyjeżdżał do Polski, prowadził warsztaty nie tylko o ciekawej zabawie, ale też o superwizji, a ostatnio dzielił się swoją fascynacją mózgiem. Jest osobą świetnie zorganizowaną ma porządek na półkach w pokoju i racjonalnie planuje swoją pracę. Ma bardzo wypełniony kalendarz i do- moj@klanza.org.pl strona 6 nr 3-4/2010 (12-13)

7 piero od niedawna pozwala sobie na urlop (wreszcie), zwiedzanie świata i kontakt z przyjaciółmi. Dumny jest ze swoich Kobiet żona i dwie córki podziwiają go, co było widać na uroczystości z okazji 60-lecia urodzin, na których byłam z Joasią Sieklucką i Zdzisławem Hofmanem. ku. Szybko powstało w Białymstoku Koło, a potem Oddział realizujący chyba najwięcej różnych form, gdzie pedagogika zabawy miała i ma swoje znaczące miejsce. Podczas Carnavalu Sztukmistrzów w Lublinie Toni Wimmer Bawiliśmy się tam w gronie blisko 100 osób rodziny, przyjaciół i kolegów. Toni długo dziękował tym, którym zawdzięczał swój rozwój i przygodę pracowitego życia. Teraz my dziękujemy, że też mogliśmy poznać fascynującą pedagogikę praktyczną, w której kontakt między ludźmi jest podstawą współpracy. Mnie udało się zarazić pedagogiką zabawy wiele osób, ale chciałabym zwrócić uwagę na jedną Małgosię Borowską z Białegostoku. Małgorzata Borowska jest obecnie członkiem Zarządu Klanzy i ma wpływ na funkcjonowanie całego stowarzyszenia. Ja jednak chcę podkreślić białostocką rolę Gosi, znanej w wielu miejscowościach województwa i w wielu urzędach, dla których słowo KLANZA oznacza wysoką markę profesjonalnej organizacji. Małgosia korzystała z wielu kursów doskonalących umiejętności, zwłaszcza w zakresie poradnictwa, pracy z młodzieżą, z osobami starszymi. Zawsze potrafi włączyć do różnych działań to, co zaczerpnęła z pedagogiki zabawy metody służące integracji, budowaniu atmosfery, wzmacniające aktywność. Czasami ugina się pod ciężarem obowiązków, ale szuka sojuszników, zachęca wolontariuszy, wciąż znajduje nowych członków. Imponuje rozmachem działań i uporem, by były realizowane rzetelnie. Trudno wymienić wszystkie inicjatywy. Chciałabym życzyć tej jednej z wielu klanzowych kropli, by dalej rozwijała swoją aktywność, dbając o stosowanie pedagogiki zabawy. Gdy myślę KLANZA, to mam przed oczami wiele osób, dzielnych animatorów, co w trudzie i z wielką odpowiedzialnością próbują pracować z różnymi grupami, wykorzystując uzdrawiającą rolę uśmiechu i życzliwości. Po 20 latach wiele jest jeszcze do zrobienia i potrzebujemy nowych sił. Dlatego niech systematyczna praca Toniego i Małgosi będzie dla nas przykładem. Małgosia Borowska Była uczestniczką jednego z pierwszych rocznych kursów z pedagogiki zabawy, który prowadziło wiele osób, a ja zaczynałam i kończyłam ten cykl. Wtedy dostrzegłam ją w grupie tych, którzy chcieli dotrzeć do KLANZY, uczyć się dalej. Pamiętam symboliczne medale z ówczesnym logo stowarzyszenia, zawieszane nowym członkom. Potem Gosia napisała pracę magisterską o pedagogice zabawy, szybko stała się trenerem, wykorzystując łatwość nawiązywania kontaktu z ludźmi w różnym wie- Mała KLANZA moj@klanza.org.pl strona 7 nr 3-4/2010 (12-13)

8 POD LUPĄ Są dwie perspektywy, z których można w moim odczuciu zobaczyć więcej. Pierwsza dotyczy patrzenia na coś z dystansu, druga wzięcia czegoś pod lupę. Lubię obydwie perspektywy. Czasem patrzę na tę samą sprawę, to odchodząc na pewien dystans, to znów przybliżając się. Zapraszam Czytelników do oglądania wraz ze mną różnych aspektów rzeczywistości pod lupą, a czasem z dystansu. Dużo można zobaczyć także z zamkniętymi oczami wtedy patrzymy sercem. Nie wykluczam także tej perspektywy i zapraszam do lektury. M. Marcinkowska Ludzie potrzebują baaaaardzo dużo butów: do lasu, na ulicę, do teatru, do kościoła, na rower, na dyskotekę i na wesele, na basen, i kapcie. Jeśli każdy ma 15 par butów, a tutaj jest 30 osób, to będzie 450 par butów! A może nawet więcej, bo jeszcze kalosze i te niewygodne, w których się prawie nie chodzi. I torebki Wiszą samotnie na poręczach krzeseł, każda ma swoją właścicielkę. Panowie mają plecaki. Jeśli każda kobieta ma na przykład osiem torebek, to pomnożone przez 30 osób, daje 240 torebek, ale niektóre kobiety mają także plecaki i jeszcze walizki, i torby podróżne to znowu będzie ze 400 różnych torebek, toreb, torebuniek. Tak mało wiem o uczestnikach moich zajęć, a już zaczynam o nich myśleć indywidualnie, już przestają być moją grupą, a zaczynają mieć imiona, twarze, dłonie Jedni podają je pewnie, zdecydowanie, inni delikatnie, ledwo odwzajemniając uścisk. Jedni mają dłonie ciepłe, inni zimne, jedni wilgotne, a inni suche, jedni delikatne, a inni szorstkie. Na co dzień nie zdarza mi się dotykać w tak krótkim czasie 15 dłoni, a za chwilę dotkniemy się plecami. Plecy są ciepłe, jedne są miękkie, a inne twarde, jedne pozwalają pobyć przy sobie przez chwilę, a inne odskakują od razu. Nie jesteśmy tacy sami, ale zdecydowaliśmy się być tutaj razem, w pewien sposób zaufać sobie. Małgorzata Marcinkowska, pedagog, socjoterapeuta, trenerka PSPiA KLANZA; miłośniczka Bieszczadów i wierszy ks. Jana Twardowskiego. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. Małgorzata Marcinkowska Animator, czyli kto? Staję przed grupą trzydzieści nowych twarzy, na których malują się różne uczucia, patrzy na mnie w milczeniu. Za chwilę rozpoczną się zajęcia. Pamiętam, że od tego pierwszego wrażenia bardzo wiele zależy Minęło kilka minut, wiem o tym, że u części z tych osób już zdobyłam zaufanie, a u części już je straciłam. Zapewne są wśród nich jeszcze niezdecydowani. Pierwsze zaproszenie. Proszę, żeby pomachały do mnie ręką te osoby, które już coś słyszały o pedagogice zabawy Większość macha. Pewnie przyszli, bo słyszeli o tych warsztatach od znajomych; powiedzą o tym w końcowej rundce. Pierwsza wymiana spojrzeń, pierwsze uśmiechy, na razie jeszcze siedzą obok swoich znajomych, ale za chwilę podniosą się, bo zaproszę ich do spaceru po obcym mieście. Ręce blisko ciała, zaplecione na plecach, jestem w środku grupy, mogę podglądać, bo uczestnicy patrzą w podłogę zgodnie z moimi poleceniami oglądają czubki cudzych butów. Jeszcze nie wszyscy rozumieją, co to znaczy nie oceniać, jeszcze nie rozumieją, co oznacza tu i teraz, o którym mówię, jeszcze nie wiedzą, że naprawdę mają prawo do odmowy wzięcia udziału w zabawie. Ile osób uczestniczy w niej teraz, bo po prostu nie potrafi odmówić? Jestem przekonana, że są tacy, którzy pierwszy raz w życiu masują plecy obcej osobie albo malują jej twarz. Gdzieś pomiędzy moim zaproszeniem, a sercem każdej z tych osób zapada decyzja tak, chcę zaryzykować, chcę zaufać i zobaczyć, jak to jest To bardzo trudna sztuka tak zaprosić do zajęć, żeby uczestnik czuł, że rzeczywiście ma prawo odmówić. Jeśli nie zrobię tego z autentyczną, wewnętrzną zgodą na to, że każdy z nas ma swój rytm, swoje granice, swój czas, tak jak na wszystko pod słońcem jest czas, mogą nie skorzystać ze swojego prawa do szacunku dla własnego tempa pracy, dla siebie samego. Bardzo długo uczyłam się tego, jak być dobrym prowadzącym, tak długo, jak długo uczyłam się tego, kim jestem i kim jest dla mnie Drugi Człowiek. W pedagogice zabawy jest tak wiele miejsca na spotkanie, poznanie, przeżywanie, uczenie się, na kontakt, przełamywanie schematów i zwyczajne bycie przy drugim człowieku, że złe zagospodarowanie tych przestrzeni może być bardzo raniące. Przez złe zagospodarowanie rozumiem zagospodarowanie według mojego pomysłu, zgodnie z moim tempem, z moimi oczekiwaniami i moimi wyobrażeniami. Od pierwszego momentu pracy z grupą dzielę się odpowiedzialnością za to, co współtworzymy. Razem jesteśmy odpowiedzialni za nasze relacje. Niczego nie mogę zbudować w kontakcie sama. Jeśli o tym zapomnę nawet na chwilę, cała praca może pójść na marne. Nawet jeśli uczestnicy jeszcze tego nie czują, jeszcze o tym nie wiedzą, a ja nie potrafię im tego wytłumaczyć, bo na to potrzeba czasu, już ponoszą konsekwencje tego, kim jestem i jak ich traktuję. Mam do dyspozycji bardzo wiele zabaw, ale przede wszystkim mam do dyspozycji siebie. moj@klanza.org.pl strona 8 nr 3-4/2010 (12-13)

9 Każda grupa, którą poznaję na warsztatach, jest dla mnie i nowa, i kolejna zarazem. Nowa, bo widzimy się po raz pierwszy, kolejna, bo jeśli zapomnę, że dla tych osób jestem pierwszym animatorem pedagogiki zabawy, nawet, jeśli są to moje setne warsztaty, grupa mi nie zaufa. Po wielekroć doświadczałam delikatności materii ludzkich uczuć. Po wielekroć słuchałam o strachu, o braku akceptacji dla siebie i swoich umiejętności, o tym, że ktoś nie potrafi tańczyć, rysować, śpiewać, że jest zamknięty, nie lubi mówić o sobie, występować. O tym, że ktoś wielokrotnie był wyśmiewany przy tablicy lub przez rówieśników, o tym, że ocena zostawiła uraz na bardzo długo. Byłam świadkiem wychodzenia ze skorupy i zdobywania na nowo odwagi wychodzenia do drugiego człowieka. Co za tajemnica tym kieruje? Ta tajemnica jest zawarta w zasadach pracy i w klimacie, który współtworzy animator. Decydowanie o swojej aktywności, otwartość, brak ocen, dyskrecja, wzajemne słuchanie siebie, mówienie w swoim imieniu oraz zaufanie do prowadzącego tworzą fundament klimatu otwartości. Na zawsze zapamiętam słowa mojej (naszej bo tak mogę powiedzieć w imieniu osób, które miały szczęście i przyjemność poznać śp. Elę Sołtys, uczyć się od Niej i pracować pod Jej kierunkiem) Przyjaciółki: Ludzie ufają tym, którzy mają w sobie siłę i ciepło. Ile? Dokładnie w takich proporcjach, w jakich tego potrzebują. Przez wiele lat uczyłam się w mojej pracy nauczyciela akademickiego, pedagoga w szkole, animatora, a teraz psychoterapeuty wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka i ufania sobie samej. To my pracujący z ludźmi wiemy najlepiej, że bez dbałości o ten najważniejszy instrument naszej pracy, jakim jesteśmy my sami, ta praca nie może być wykonywana dobrze i z pożytkiem. Ten delikatny instrument nie jest w stanie wydobywać dźwięków, których w nim po prostu nie ma. Nie zagram otwartości, spontaniczności, ciepła ani siły, nie zagram odwagi ani akceptacji. Albo to we mnie jest, albo tego nie ma. Uważność, wyczucie Nie za mocno, nie za szybko, nie za lekko nie ma recepty na to, jak wybrać ten najwłaściwszy moment, żeby zaproponować grupie konkretną technikę. Tego można się nauczyć, obserwując, będąc w kontakcie i będąc uważnym na tu i teraz. Są muzycy, którzy grają na wielu instrumentach, ale są także tacy, którzy ukochali jeden instrument jak w życiu. Mamy wiele talentów, a niektórzy tylko jeden. Niektórzy z nas mają talent do bycia animatorem. Pozwolę sobie przytoczyć powiedzenie jednego z moich kolegów, również animatora, Roberta Domania (mając nadzieję, że cytuję je w dobrej sprawie): Animator jest od tego, żeby zrobić coś z niczego. To powiedzenie nabrało dla mnie nowego wymiaru, kiedy zrozumiałam i doświadczyłam na sobie, że nigdy nie staję wobec grupy bez niczego. Zawsze mam do dyspozycji siebie. Są takie zajęcia, do których potrzeba narzędzi, materiałów. W pracy animatora też tak jest, ale nawet jeśli nie mam przy sobie niczego, mogę skorzystać z mojego osobistego zaplecza, moich pomysłów, doświadczenia, wrażliwości, fantazji. Bycie animatorem kojarzy mi się obecnie również z byciem w dobrym kontakcie ze sobą i z grupą, również na ile tylko jest to możliwe z uważnością na pojedynczego uczestnika zajęć. Obdarzanie uwagą każdego uczestnika i bycie uważnym na swoje własne uczucia pozwalała mi przez wiele lat pracować z grupami i czerpać z tego satysfakcję. Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do mojego rozwoju na drodze do bycia animatorem, dziękuję za cierpliwość moim przyjaciołom, koleżankom i kolegom z KLANZY, uczestnikom moich warsztatów i prowadzonych przeze mnie zajęć, od których uczyłam się, co to znaczy być animatorem i przez których zostałam obdarzona zaufaniem. W kategorii wyróżnienia traktuję możliwość dzielenia się moimi pomysłami i doświadczeniem także pisząc te słowa. Bardzo ważna w pracy animatora jest gotowość do bycia autentycznym. Nasze ciała są wrażliwymi instrumentami; kiedy gram w orkiestrze, nie mogę zapominać, że inni też są bardzo wrażliwymi instrumentami. Niektóre struny były mocno nadszarpnięte, a inne mogą być nawet zerwane. Jeśli nie będę delikatna, a jednocześnie zdecydowana, niczego wspólnie nie zagramy. Lubię metaforę tańca i orkiestry, bardzo pasuje do grupowego działania. Potrzebny jest dyrygent, ale nic nie zastąpi aktywności muzyków. Jeśli jeden muzyk na chwilę się wyłączy, utwór straci, nie będzie idealnie wykonany, ale przypadkowy słuchacz może nawet tego nie zauważyć. Każdy z muzyków jest potrzebny, choćby tylko uderzał w wielki gong raz lub dwa razy w całym utworze. Zapamiętałam pierwszą wizytę w filharmonii z moimi dorosłymi dzisiaj synami. Po koncercie syn powiedział: Tak się bardzo denerwowałem, czy ten pan z gongiem się nie zagapi, bo by wszystko popsuł, i żeby nie uderzył ani za mocno, ani za lekko. Zaufać grupie moj@klanza.org.pl strona 9 nr 3-4/2010 (12-13)

10 NOWY, WSPANIAŁY ŚWIAT! NOWY, WSPANIAŁY ŚWIAT? NOWY, WSPANIAŁY ŚWIAT 1 Drodzy Państwo, proponuję chwilę zadziwienia/refleksji nad tym, co nas otacza. Czasy mamy bez wątpienia piękne. Wystarczy wcisnąć jeden guzik i możemy przenieść się w najodleglejsze zakątki czasu i przestrzeni. Poznać tych, z którymi jak dotąd szanse na spotkanie mieliśmy raczej nikłe. Jeszcze nie tak dawno nikomu nawet nie śniło się, że czas tak się skurczy, przestrzeń skompresuje, a różnorodność będzie stale towarzyszyła naszej codzienności. A dziś? Wylatujemy ponad poziom, łamiemy, czego rozum do niedawna nie był w stanie złamać mistrz Adam byłby z nas dumny. Czasy mamy bez wątpienia trudne. Wystarczy wcisnąć jeden guzik i już widzimy świat odarty ze złudzeń przemoc, dyskryminacja, gniew, agresja, okrutne wojny Jeszcze nigdy nie były tak blisko na wyciągnięcie ręki Z jednej strony oczekuje się od nas, nauczycieli, wychowawców, że odpowiemy na potrzeby czasów, poradzimy sobie z gąszczem guzików, światełek i innych gadżetów, czyli jak w reklamie pójdziemy z czasem, z postępem, z osiągnięciami wycieczka w przyszłość; z drugiej, że będziemy potrafili przekonać naszych wychowanków, iż trzeba żyć wartościami, dążyć do ideałów, mieć autorytety, czyli powrót do przeszłości. Jak my, nauczyciele, wychowawcy powinniśmy przygotować dzieci i młodzież na spotkanie z innym? Jak sprawić, by przebiegało ono w atmosferze życzliwości i akceptacji? Jak nauczyć, że różnorodność to wartość, bogactwo i szansa? Jak do tego wykorzystać zdobycze cywilizacji? Jak uczynić z mediów przyjazny świat? Gdzie szukać ciekawych i rzetelnych informacji? Jak w całym medialnym szumie i zawrocie głowy nie zgubić człowieka? Do rozmów na ten temat serdecznie Państwa zapraszam. A. Bieganowska Anna Bieganowska, pedagog specjalny, asystentka w Zakładzie Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej Wydziału Pedagogiki i Psychologii UMCS, wolontariuszka, sympatyk KLANZY. Metody aktywizujące stosuje z wielką chęcią na zajęciach ze studentami, podczas różnych warsztatów. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. 1 niepotrzebne skreślić Anna Bieganowska Mechanizm, który działa Kiedy ostatni raz miałam okazję spotkać się z Państwem na łamach czasopisma, zapowiadałam poszerzenie formuły tematycznej naszego okienka o drugą gałąź moich prywatno-zawodowych fascynacji świat mediów i popkultury. Spróbujemy rozłożyć na czynniki pierwsze nasz nowy wspaniały świat, by potem poskładać go w logiczną całość. Na dobry początek proponuję może nie trzęsienie ziemi jak u Hitchcocka, ale wywiad z prawdziwym potworem. Takim, który pozostając w bajkowej konwencji nie mieszka, niestety, za siedmioma górami, za siedmioma lasami, a całkiem niedaleko, często bliżej, niż byśmy tego chcieli. Ze stworzeniem dziwnym i podstępnym, którego wszyscy doskonale znają, ale większość z nas nie lubi i wzdraga się na sam dźwięk jego imienia. Wielu stara się go ignorować, a i tak decyduje o ich życiu i dokonywanych wyborach. I co najważniejsze większość stara się go unikać, a i tak towarzyszy im jak cień na każdym kroku. Żeby dłużej nie trzymać w niepewności, pozwólcie Państwo, że przedstawię: mechanizm, który działa dźwignia handlu, uśmiechnięte ścierwo (Toscani Olivier), a zdaniem M. McLuhana najwspanialsza forma sztuki XX wieku, czyli jednym słowem reklama. Oklaski. Zwykły Człowiek: Na początek pytanie niedyskretne: Ile właściwie ma Pani lat? Reklama: Ludziom się wydaje, że jestem całkiem młoda, nie dają mi więcej niż kilkadziesiąt. Są w błędzie, bo ja tylko nieźle się trzymam. Nie uwierzy Pan, ale pierwsze wzmianki o mnie pochodzą już ze starożytności. Słyszał Pan o odnalezionej przez archeologów babilońskiej terakotowej tabliczce sprzed kilku tysięcy lat? To byłam ja. Od początku przyjaźniłam się z kupcami, handlarzami i do dziś pomagam im sprzedawać towary; muszę przyznać, że na wszystko i na wszystkich znajduję sposób. Nie lubię monotonii. Ruszałam w świat za pośrednictwem ust i gardeł heroldów i miejskich krzykaczy (cóż, formy bardzo ulotne), potem były kamienne tabliczki, szyldy, plakaty. Cały czas idę z postępem, więc gdy Gutenberg wynalazł druk, od razu się nim zainteresowałam. W 1480 roku po raz pierwszy skosztowałam tego wynalazku w Anglii zaangażowano mnie do przekazania wskazówek duchownym, dotyczących Wielkanocy. W pewnym momencie przestałam sobie radzić, dlatego w 1843 roku musiałam skorzystać z pomocy Volneya Palmera z Filadelfii. Ten poczciwy człowiek wykonał kawał dobrej roboty zbierał ogłoszenia reklamowe i umieszczał je w prasie. Odwdzięczyłam mu się należycie za moją sprawą w podręcznikach figuruje jako pierwszy na świecie agent reklamowy. Potem poszło jak z płatka. W 1922 roku pierwszy raz pojawiłam się w radiu, a trzy lata później byłam już na tyle znana i ważna, że profesor Olgierd Langer w Wyższej Szkole dla Handlu Zagranicznego we Lwowie jako pierwszy w Polsce rozpoczął cykl wykładów na mój temat. 1 lipca sekund gościłam w telewizji. Przez te lata się zmieniałam. Niech Pan spojrzy na jedną z moich fotografii sprzed stu lat wyglądam na niej jak własna prababka. moj@klanza.org.pl strona 10 nr 3-4/2010 (12-13)

11 Reklama: To fakt. Ale dzięki temu moje życie to nieprzerwane pasmo sukcesów. I m loving it! Zwykły Człowiek: Jak to się robi? Dziś nabrałam kolorów. I, jak Pan wie, jestem wszędzie: w mediach, w toaletach, na ulicy, ba, nawet znaczące muzea wystawiają moje kolekcje. Żeby osiągnąć sukces, muszę imać się wielu sposobów. Czasem jestem łagodna jak baranek, innym razem drapieżna. Odzwierciedlam panujące konwencje, coraz częściej budzę kontrowersje. Korzystam przy tym z rad wielu specjalistów: marketingowców, psychologów, socjologów. Proszę Pana, jakie ja mam możliwości!!! K.T. Toeplitz powiedział jakiś czas temu, że tak naprawdę to media są dodatkiem do mnie. Wiedział Pan, że nawet skonstruowano pilota, który uniemożliwia zmianę kanału, gdy się pojawiam? Po prostu jestem tego warta! Zwykły Człowiek: To fakt. Wyniki ma Pani imponujące. Wyliczono, że przeciętny telewidz natyka się na Panią 237 razy dziennie, co daje Reklama: zawrotną liczbę spotkań rocznie. Tak, jestem z tego dumna! Zwykły Człowiek: Bywa Pani natrętna Reklama: Bywam??? Delikatnie powiedziane. Spójrzmy prawdzie w oczy jestem bez przerwy. To dodaje mi skrzydeł. Zwykły Człowiek: i przebiegła Reklama: Z miłości do piękna sprawiam, że życie staje się prostsze, daruję ludziom odrobinę luksusu, pokazuję, co jest pyszne, słowem staję się nieodłącznym elementem świata każdego człowieka. Po prostu jestem bardzo czuła na potrzeby społeczne; moim celem jest trafnie na nie odpowiedzieć. Kiedyś było trudniej ludzie mieli potrzeby, a ja miałam im dać receptę, jak je zaspokoić. Z czasem się rozwinęłam i teraz to ja kreuję potrzeby Rozbudzam je I sam Pan przyzna, że to sprytne od razu pokazuję, jak je zaspokoić. Taki efekt natychmiastowy przeciętny odbiorca ma dojść do wniosku, że o wiele łatwiej jest mu zaspokoić konkretną potrzebę, niż ją w sobie czy w innych stłumić, zwłaszcza że często kosztuje go to jedyne 9,99! Zwykły Człowiek: Hm Jest też Pani wyrachowana Reklama: W istocie, bo o rachunki tu chodzi. Dokładniej o zyski. Za to mi płacą. I to całkiem nieźle. Proszę nie myśleć, że to wszystko jest takie proste. Praca od rana do wieczora i przez całą noc media, centra handlowe i sklepiki, pokazy, kina, ulice, billboardy, wycieraczki, samoloty, baloniki na druciku Do tego różne grupy ludzi: panie domu, biznesmeni, ogrodnicy, uczniowie i niemowlaki. Na dodatek cała masa problemów: brudne skarpetki, stado niezapowiedzianych gości nad pustą lodówką, wizyty teściowej, pierwsze zmarszczki i siwe włosy, bóle głowy i brzucha, a ostatnio zmora zaparcia i hemoroidy. Muszę być zawsze miła, uśmiechnięta i bezbłędnie trafić w czuły punkt. Gotowość 24 h na dobę. A przed świętami istny koszmar! Gdybym spała, to Last Christmas na przemian z Jingle Bells śniłyby mi się po nocach. Tyle wysiłku, a ludzie są tacy niewdzięczni... Wyobraża Pan sobie? W jakichś badaniach blisko 80% gimnazjalistów stwierdziło, że wszędzie jest mnie za dużo i że nie jestem uczciwa, zdaniem ¾ badanych rzekomo wprowadzam zamęt, a 64% denerwuję. Doprawdy, brak szacunku dla czyjejś ciężkiej pracy Ale i na młodocianych mam swoje sposoby. Musi Pan wiedzieć, że najmłodsi są specyficzną grupą konsumentów wymarzonym celem i często łatwym łupem dla producentów szeroko pojętych dóbr. Początkowo dzieci nie odróżniają mnie od innych rodzajów przekazów medialnych; nie ma dla nich różnicy, czy oglądają bajkę na dobranoc, wiadomości czy reklamę. A że z reguły jestem głośna, skoczna i kolorowa, niech Pan zgadnie, kto najbardziej przykuwa uwagę? Potem jest już pod górkę. Dzieciaki około 8. roku życia zaczynają zdawać sobie sprawę z tego, że chcę ich do czegoś przekonać. Ale i na to jest rada. Nadal brakuje im racjonalnego osądu (niektórym dorosłym zresztą też) i wierzą, że świat jest taki, jaki im go pokazuję. Człowiek jest, na moje szczęście, tak skonstruowany, że jeśli potrafię zaspokoić jego specyficzną potrzebę, nawet taką, z której nie zdaje sobie sprawy, to przestaje działać logicznie czy też zgodnie ze swoimi pierwotnymi deklaracjami. Nie muszę dodawać, że skrzętnie tę wiedzę wykorzystuję. Pokazuję kolorowy, bajkowy świat i udzielam rad, jak zdobyć do niego klucz wystarczy zakupić konkretny produkt. Poza tym coraz częściej w dzisiejszym zabieganym świecie rodzice mają coraz mniej czasu dla swoich pociech, a życie rodzinne wciąż wskazywane jest jako najważniejsza wartość. W związku z tym moj@klanza.org.pl strona 11 nr 3-4/2010 (12-13)

12 rodzice, chcąc zrekompensować najmłodszym swoją nieobecność, kupują! Kupują coraz to więcej, najczęściej reklamowanych, produktów. Przy okazji oszczędzają sobie totalnych obciachów, to jest nietrafionych prezentów. Zwykły Człowiek: Ale czy to jest etyczne? Reklama: To jest, proszę Pana, opłacalne! Czy wie Pan, jakimi kwotami dysponują dzieci? W Polsce są to miliardy złotych, w USA setki milionów dolarów! Jest o co walczyć. Poza tym to doskonała inwestycja w przyszłość jeśli przekonam dziecko do jakiejś marki, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że także jako dorosły człowiek będzie do tej marki przywiązane. Nic więc dziwnego, że amerykańskie koncerny przeznaczają rocznie 20 miliardów dolarów na sposoby przykucia uwagi dzieci do lat trzech. Niewiarygodne, ale prawdziwe. Gra jest warta świeczki, bo zanim dziecko dorośnie, będzie skutecznym rzecznikiem marki w swoim domu. Proszę spojrzeć na wyniki badań (troszkę się przygotowałam do naszej rozmowy) dzieci decydują o zakupie wielu produktów w swoich domach. Dotyczy to nie tylko słodyczy, napojów gazowanych czy chipsów, ale także proszków do prania i płynów zmiękczających! (patrz: wykres) Jestem genialna!!! Te lata doświadczeń... Jeszcze o jednym nie wspomniałam. U dzieci bardzo silna jest motywacja społeczna chcą być szanowane i akceptowane przez rówieśników. Czy Pan zdaje sobie sprawę z tego, że często mam w tym ogromny udział? A dokładniej produkty za moją sprawą stają się wśród dzieci nadzwyczaj popularne. Zamiast słów nazywających produkty, jak np. pieluszki, lalka, soczek, klocki, używają znanych z reklam marek: pampersy, barbie, bobofrut, lego. Badania dowiodły, że już trzy pięciolatki twierdzą, że hamburger zapakowany w papier z logo światowej firmy jest smaczniejszy niż ten, pozbawiony znaku firmowego. To jeden z moich większych sukcesów! Zwykły Człowiek: I ostatnie pytanie: Czy coś Panią w tym wszystkim ogranicza? Reklama: To przykre, ale tak. Muszę przyznać, że jest z tym coraz gorzej. Niech Pan sobie wyobrazi: w Szwecji i Norwegii zakazane są reklamy jedzenia skierowane do dzieci, we Francji i Belgii dzieci nie mogą brać udziału w spotach, w Niemczech i Danii reklamy adresowane do dzieci nie mogą być emitowane w bezpośrednim sąsiedztwie z programami dla najmłodszej widowni. W Polsce też nie jest lekko: nie zapomnieli o mnie w ustawach o radiofonii i telewizji; o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych; o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi czy też o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Muszę się pilnować, bo w myśl art. 16. Wspólnotowej dyrektywy o telewizji bez granic (89/552/EWG) nie mogę powodować szkód moralnych lub fizycznych u małoletnich, nie mogę ich ukazywać w niebezpiecznych sytuacjach, wykorzystywać ich łatwowierności i braku doświadczenia. Musiałam zrezygnować z bezpośredniego nakłaniania ich do określonych zakupów i zachęcania do wywierania presji na opiekunach, wykorzystywania autorytetu rodziców czy nauczycieli w celu skłonienia ich do określonych zachowań konsumenckich. No i czas mam ograniczony widzowie nie powinni być zmuszani do oglądania więcej niż 12 minut reklam na godzinę programu, a programów dla dzieci, filmów i wiadomości nie mogę przerywać częściej niż raz na pół godziny. Aż się krzyczeć chce ze złości, a tu kolejny klops poziom decybeli, na który mogę sobie pozwolić, też został ograniczony Bibliografia, czyli gdzie szukać informacji: 1. Doliński D., Psychologiczne mechanizmy reklamy, GWP, Gdańsk Gregorczyk T., Dlaczego dzieci chcą zabić Babę Jagę, MpK-T nr 119 z , php?art= IPSOS, Kieszonkowe naszych dzieci, MpK-T nr 100 z , 4. Kuleszyńska A., Konsumencie! Kupuj świadomie!, Studio Astropsychologii, Białystok Lindstrom M., Dziecko reklamy. Dlaczego nasze dzieci lubią to, co lubią, Świat Książki, Warszawa Łaciak B., Wizerunek dziecka w reklamie telewizyjnej, [w:] Dziecko we współczesnej kulturze medialnej, pod red. B. Łaciak, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa Mueller J., Wielki mały konsument, MpK-T nr 174, 8. z , php?art= Nowakowski P.T., Fast food dla mózgu, czyli telewizja i okolice, Maternus Media, Tychy Uczyńska A., Siła i słabe punkty młodych konsumentów, Wardzińska-Swadzyniak E., Psychologiczne oddziaływanie reklamy telewizyjnej na odbiorcę, Czy zdarza się, że dziecko decyduje lub współdecyduje o zakupie lub wyborze marki następujących produktów (N=246) słodycze 85% płatki sniadaniowe napoje gazowane odzież, obuwie dziecięce 65% 71% 69% pasta do zębów 46% sprzęt grający 32% proszek do prania 10% płyn do zmięczania żaden 6% 7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% moj@klanza.org.pl strona 12 nr 3-4/2010 (12-13)

13 FLOW PRZEPŁYW. Teksty, które inspirują Ludzie wierzą, że aby osiągnąć sukces, trzeba wcześnie wstawać. Otóż nie trzeba wstawać w dobrym humorze. Marcel Archard W tej części czasopisma chcę promować teksty, które pokazują jak myśl, pasja, inne spojrzenie kogoś na coś dało początek nowemu i ciekawemu. E. Noga Bo klanza to jest takie miejsce, które ma znaczeń chyba sto. Bywa, że łapie cię za serce i wiesz, i czujesz to jest to! Ref.: Płynie czas, mija nas. Jesteś tam, jesteś tu, czasem braknie ci tchu, ale warto być! BIS 2. Czy jesteś w klanzie lat dwadzieścia, czy jesteś może znacznie mniej, nieważne to. Bądź zawsze sobą, bo tutaj czas nie liczy się. Bo KLANZA to jest takie miejsce, które ma znaczeń chyba sto. Bywa, że łapie cię za serce i wiesz, i czujesz to jest to! Ewa Noga, trenerka KLANZY, superwizor, prezes Zarządu Głównego PSPiA KLANZA, publikacje: Delfin rozwijanie umiejętności poznawczych rozgrzewka, Stare i nowe zabawy podwórkowe (współautorstwo), warsztaty autorskie: Delfin rozwijanie umiejętności poznawczych, Stare i nowe zabawy podwórkowe i Stare i nowe zabawy podwórkowe na niepogodę, Uczeń zdolny odkrywanie i wspieranie potencjałów rozwojowych dzieci i młodzieży oraz warsztaty z zakresu twórczego myślenia. Redaktorka kwartalnika moj@klanza.org.pl. Ewa Noga Energia KLANZY Przestrzeń entuzjazm działanie Rok 2010 to rok Jubileuszu Stowarzyszenia klanza, to rok świętowania sukcesu, jakim jest m.in. wypracowana, a co najważniejsze praktykowana metoda klanzy. To jest to, co nas wyróżnia i co możemy powtarzać z poczuciem dumy i przekonaniem, że znaleźliśmy ciekawą drogę, która obok wielu innych może prowadzić do zadowolenia z życia. Warto być 1 słowa i muzyka: Anna Jendryka, Małgorzata Wojtkowiak 1. Ja nie wiem, jak to się zaczęło. Dlaczego? Po co? Jak i gdzie? Po prostu bardzo mnie wciągnęło i jestem tu, i zostać chcę. Ref.: Płynie czas, mija nas. Jesteś tam, jesteś tu, czasem braknie ci tchu, ale warto być! bis Dziś chcę napisać o klanzobusie aktywnym działaniu plenerowym, zwanym też mobilną animacją. Poprzez ideę klanzobusa realizujemy następujące elementy metody klanzy: celowe wykorzystywanie przestrzeni, zwracanie uwagi na estetykę otoczenia, tworzenie warunków do uczenia się przez działanie, przeżywanie, odkrywanie, wykorzystywanie różnych środków prostych i łatwych do zdobycia, a umożliwiających twórcze działanie. Ogromna skala przedsięwzięcia, jakim były działania klanzobusa podczas Carnavalu Sztukmistrzów w Lublinie (sierpień 2010) daje poczucie dumy, satysfakcji oraz energii do podejmowania nowych aktywności. klanzobus to działanie, w którym zjednoczył się potencjał ludzi klanzy z Białegostoku, Rzeszowa, Olsztyna, Radomia, Poznania, Lublina, Szczecina i Krakowa. Razem zauroczyliśmy Lublin. Ogromne bańki mydlane, drzewko zapachów i ścieżka dotykowa, gry planszowe i logiczne, labirynty, szkółka cyrkowa to tylko niektóre działania z naszej niezwykłej oferty. Krótka informacja zwrotna po Carnavale: Duch KLANZY Działanie wspólnotowe Rozmach Entuzjazm Wspólnotowość Zmęczenie i atrakcje Efekt i satysfakcja Warto być 1 Piosenka powstała z okazji 20-lecia KLANZY. Muzykę dołączamy jako oddzielny plik. moj@klanza.org.pl strona 13 nr 3-4/2010 (12-13)

14 Labirynt Maxi bańki KLANZA w Carnavale Sztuk-Mistrzów 2010 w Lublinie Sztukmistrz Ser gra zręcznościowa Przejście przez tunel Doznania moj@klanza.org.pl strona 14 nr 3-4/2010 (12-13)

15 Elżbieta Kędzior-Niczyporuk Muzeum jako plac zabawy Druga połowa sierpnia, piątkowe przedpołudnie, przed muzeum Junibacken w Sztokholmie spora grupa ludzi. Przeważają matki z dziećmi w wieku przedszkolnym (dzień wcześniej w Szwecji rozpoczął się już rok szkolny), zdarzają się też niemowlęta. Jesteśmy trochę zdziwieni co te maluchy będą zwiedzać? Kasia, która mieszka w Szwecji już od 20 lat, wyjaśnia: matki wykupują karnety na rok (pojedyncze bilety są bardzo drogie) i przychodzą tu z dziećmi jak na plac zabaw, plac zabaw dostępny niezależnie od pogody pociechy bawią się, mamy spotykają się z przyjaciółkami. Czekając w kolejce, oglądamy dekorację nad wejściem. Ile tu znajomych postaci... Jest Pippi i Emil ze Smalandii, Madika z Czerwcowego Wzgórza i Ronja, córka zbójnika, Karlsson z Dachu i bracia Lwie Serce. To właśnie przede wszystkim chęć spotkania z bohaterami książek i filmów naszej ulubionej pisarki zdecydowała, że wybraliśmy się rodzinnie do Junibacken. Nie wiedzieliśmy, że sposób, w jaki propaguje się tutaj literaturę dziecięcą, zasługuje na zainteresowanie i... naśladowanie. Budynek muzeum Junibacken Junibacken poświęcone jest szwedzkiej literaturze dziecięcej, głównie twórczości Astrid Lindgren, która współuczestniczyła w jego tworzeniu. Wnętrze zostało zaprojektowane przez Marit Törnqvist, ilustratorkę książek Astrid Lindgren. Pomysłodawcą muzeum był Staffan Götestam Jonatan z filmu Bracia Lwie Serce. Zwiedzanie Junibacken rozpoczynamy od Sagotorget, czyli Placu Bajek. To spore pomieszczenie wypełnione barwnymi makietami stanowiącymi trójwymiarowe ilustracje do najpopularniejszych w Szwecji dziecięcych książek. Coś na kształt ulicznego placu z latarniami, wokół którego zamieszkali bohaterowie znani z literatury i filmów. Zaraz obok wejścia domek, popularnych także w Polsce, Muminków z niesforną małą Mi na dachu i Muminkiem na balkonie. Na domku, zamiast nazwy ulicy, tabliczka z imieniem i nazwiskiem autorki Tove Jansson. Przed domem kabina kąpielowa Muminków. Sagotorget, dom Muminków Wchodzimy do domku... Pierwsze pomieszczenie to zaprojektowana w najdrobniejszych szczegółach kuchnia Muminków, dalej salon z okrągłym piecem, w którym mieszkał Przodek Muminka, wejście na stryszek ze starymi rupieciami. Mnóstwo mebli, obrazków, rozmaitych bibelotów. Wszystkiego można dotknąć, wszystkim się pobawić, można ugotować obiad w kuchni Muminków, rozgościć się na kanapie w salonie. Po prostu domek do zabawy, jakich sporo spotyka się w Szwecji w przydomowych ogródkach i jaki z pewnością znają z lektury czytelnicy książek Astrid Lindgren. Wejście do muzeum Junibacken (Czerwcowe Wzgórze) to muzeum przeznaczone przede wszystkim dla dzieci. Zostało otwarte w 1996 r. w centrum Sztokholmu, na nabrzeżu wyspy Djurgården. Należy do jednych z najczęściej odwiedzanych muzeów w Sztokholmie. W salonie Muminków Ze znajomych nam postaci odnajdujemy jeszcze na Sagotorget Pettsona z kotem Findusem i kurami, bohatera książek moj@klanza.org.pl strona 15 nr 3-4/2010 (12-13)

16 Svena Nordqvista, oraz unoszącego się w powietrzu Karlssona z Dachu, stworzonego przez Astrid Lindgren. Im również możemy złożyć wizytę, a nawet trochę u nich pomieszkać. Uwagę przykuwa mnóstwo zaskakujących drobiazgów w wyposażeniu gospodarstwa. Na kuchni Pettsona widać patelnię z przygotowywanym posiłkiem, jakby staruszek wyszedł Karlsson z Dachu gdzieś tylko na chwilę. W domku Karlssona dodatkową atrakcją dla dzieci jest zjeżdżalnia. do biegania i chowania się (niestety, tylko dla młodszych dzieci starsze już się za bardzo nie mieszczą). Są to ilustracje do książek Carin i Stiny Wirsén o Rut i Knut. Keczup i musztarda My zaglądamy do warsztatu mechanicznego konstruktora Mulle Meck, wypróbowujemy samolot, rakietę i motocykl. Odwiedzamy mamę Mu i pana Wronę bohaterów znanych w Polsce, prościutkich historii dla małych dzieci, opowiedzianych przez Jujję i Tomasa Wieslander. Podziwiamy maleńki ogródek Mai z książek Leny Andersson. Na każdym budynku tabliczki z imieniem i nazwiskiem autora tekstu i ilustratora książki. Nie wszystkie postaci są nam znane, książki nie wszystkich autorów prezentowanych w Junibacken były tłumaczone na język polski, choć wiele z nich odnajdziemy w naszych bibliotekach i księgarniach. Ruch tu i gwar jak na ulicy, dzieci, dorośli wszyscy aktywni, wszyscy ciekawi. W warsztacie Pettsona Samolot Mulle Mecka Pettson przed swoim domkiem Najmłodsi bawią się ogromnymi, wyglądającymi jak drewniane, klockami, które jednak po wzięciu w ręce okazują się niesamowicie lekkie. Dużym powodzeniem cieszy się też pasiasty domek przyozdobiony kiełbasami oraz dużymi, wykonanymi z tkaniny, butelkami z ketchupem i musztardą. To podobno bardzo popularna w Szwecji historia, a domek doskonale nadaje się Ideą Sagotorget jest bliższe poznanie przez dzieci ulubionych bohaterów, ich otoczenia, miejsc, w których żyli i przeżywali swoje przygody. W Junibacken, ma się możliwość jakby uczestniczenia w ich życiu. To trochę tak, jakby wejść do książki. I nie tylko patrzeć, dotykać, ale i zrobić coś samemu: polecieć samolotem, naprawić motocykl, wspiąć się na schody, zamieszkać w dżungli. Przed nami najbardziej czarowna chwila z wizyty w Junibacken podróż elektrycznym pociągiem przez krainy znane z książek Astrid Lindgren. Okazujemy bilety, następnie sadowimy się naszą czwórką na drewnianej ławce (takie ławki pamiętamy jeszcze z wczesnego dzieciństwa z pociągów podmiejskich), wybieramy język opowieści (polskiego, niestety, nie ma). Ruszamy... moj@klanza.org.pl strona 16 nr 3-4/2010 (12-13)

17 Wokół ciemno... Jako pierwsza ukazuje się nam Madika z Czerwcowego Wzgórza właśnie próbuje skoczyć z dachu z parasolem w ręku. Dalej, znajoma zagroda w Katthult, w której akurat trwa przyjęcie, a na maszcie zamiast szwedzkiej flagi tkwi mała Ida wciągnięta tam przez Emila. Nagle obracamy się i unosimy do góry, płyniemy pod rozgwieżdżonym niebem Sztokholmu, spotykając w tej podróży Karlssona z Dachu. I wreszcie, stając się mali niby Nils Paluszek, wjeżdżamy do mysiej nory, mijając po drodze ogromną mysz, która obraca głowę w naszą stronę. Pod koniec podróż staje się bardziej dramatyczna przenosimy się do ciemnego lasu z powieści o Ronji, córce zbójnika, by zakończyć zwiedzanie historią o braciach Lwie Serce widzimy pożar ich domu i walkę ze straszliwym smokiem Katlą. Właściwie już nie próbujemy zrozumieć, co mówi do nas w obcym języku lektor, dzielimy się własnymi spostrzeżeniami i wrażeniami. Tej podróży nie da się przeżyć bez emocji, zwłaszcza jeśli tak jak my czytało się książki Astrid Lindgren lub oglądało nakręcone na ich podstawie filmy. Muzyka, dźwięk, światło, obraz i niezwykła atmosfera sprawiają, że ten wyjazd to niesamowite przeżycie dla wszystkich zarówno dorosłych, jak i mniejszych czy starszych dzieci. Dla nas, podróż pociągiem kończy się zbyt szybko. W każdym z mijanych miejsc chętnie pozostalibyśmy dłużej, każdemu przyjrzelibyśmy się dokładniej. A może to zachęta, by wybrać się w tę podróż jeszcze raz i jeszcze raz... Sagotåget bajkowy świat, który oglądamy z okien pociągu powstał dzięki ilustratorce Marit Törnqvist. Stworzyła go razem z Astrid Lindgren i doświadczonymi rzemieślnikami. Opowieść jest dostępna w 12 różnych językach: szwedzkim, arabskim, angielskim, fińskim, francuskim, holenderskim, włoskim, japońskim, chińskim, rosyjskim, hiszpańskim i niemieckim. Ci, którzy wybiorą szwedzki, usłyszą głos samej Astrid Lindgren. Niestety, podczas tej podróży nie można robić zdjęć. Kto chce powrócić wspomnieniami w to miejsce lub jedynie poczuć przedsmak tej fascynującej przygody, może obejrzeć jeden z filmików zamieszczonych na stronie internetowej muzeum 1. Wysiadamy niedaleko willi Śmiesznotka. To jedna z największych atrakcji dla maluchów wspinają się na konia, biegają po domku Pippi, zjeżdżają po ślizgawce, gotują w przypalonych garnkach, przymierzają ubrania Pippi. Wyposa- Willa Śmiesznotka 1 Właściwie są to linki do strony YouTube. Gdy klikniemy w wybrane miejsce na planie Junibacken, będziemy mogli obejrzeć film z tego miejsca. Filmów pojawia się kilka kilkanaście. Są one bardzo różne, mniej lub bardziej profesjonalne, mniej lub bardziej udane. Dlatego warto szukać wtedy można trafić na bardzo dobry film. Ale uwaga! któryś z kolejnych filmów to już może nie być film o muzeum, ale na przykład fragment zupełnie nieodpowiedniego dla dzieci horroru. Kuchnia Pippi żenie kuchni zachęca do muzykowania (jest tu mnóstwo instrumentów perkusyjnych ). My wyszukujemy różne pomysłowe rozwiązania mające poprawić funkcjonalność oraz komfort mieszkania. Ile tu łatania, sztukowania, zastępowania jednych rzeczy innymi, wszak dziewczynka musiała sobie radzić sama. Jest więc daszek podparty łopatą i abażur z garnka, wiaderko zamiast nogi ławki, koszyk spuszczany z balkonu na lince czy karnisz z kijka do nart. Sypialnia Pippi Junibacken to też jeden z największych teatrów dla dzieci w Szwecji. Na scenie lub przed willą Śmiesznotka pokazywane są spektakle związane z życiem bohaterów książek dla dzieci, m.in. Pippi, Karlssonem, Emilem. Widzowie mogą w nich nawet czynnie uczestniczyć! A między inscenizacjami jest wspólne czytanie bajek i śpiewanie piosenek, konkursy rysunkowe i recytatorskie, wspólne majsterkowanie, projektowanie strojów i inne działania plastyczne. Posileni w muzealnej restauracji postanawiamy zobaczyć jeszcze wystawę czasową. Trafiamy akurat na wystawę poświęconą twórczości Lennarta Hellsinga, urodzonego w 1919 roku szwedzkiego pisarza i tłumacza, autora książek dla dzieci. Wystawa Inny świat opiera się na pięciu najbardziej lubianych dziełach pisarza. Jego książki możemy poczytać i obejrzeć, siedząc w namiocie Beduinów, a w świat zamieszkany przez bohaterów Hellsinga przenieść się, płynąc statkiem pirackim, prowadząc ogromny walec do wałkowania ciasta dla najdziwniejszej piekarni w niezwykłym miasteczku, piekąc bułeczki czy kupując ciepłe lody. Atrakcją jest też tortowy labirynt z ogromną truskawką, pofalowany podest z krajobrazem, po którym można biegać i tańczyć, oraz ogromny kręciołek. Do tego ostatniego w pewnym momencie ustawia się nawet kolejka. moj@klanza.org.pl strona 17 nr 3-4/2010 (12-13)

18 Zaskakuje nas, że nigdzie nie spotkaliśmy tak dobrze znanych w Polsce Dzieci z Bullerbyn, nie ma też Detektywa Blomkvista, Rasmusa i włóczęgi ani Dzieci z ulicy Awanturników, chociaż tych ostatnich dostrzegliśmy przynajmniej na wystawie Trzech artystów Björn Berg, Ingrid Vang Nyman i Ilon Wikland (ilustratorzy książek Astrid Lindgren), czekając na nasz pociąg historii. Zwiedzanie kończy wizyta w księgarni, która jest podobno największą i najlepiej zaopatrzoną księgarnią dla dzieci w Szwecji. Przeglądamy jeszcze nieznane nam książki autorów prezentowanych w Junibacken. I tu miłe zaskoczenie półka z książkami w przekładzie na język polski! Pełno tu też rozmaitych gadżetów: maskotek przedstawiających bohaterów książek, rekwizytów, ubrań. Można przebrać się za Pippi lub inną postać ze swojej ulubionej lektury. Jest duży wybór muzyki, filmów, gier, kartek i plakatów. Do naszej kolekcji pamiątek ze Szwecji dołączają zakładki do książek. Na uwagę zasługuje bardzo przemyślana organizacja muzeum. Zadbano o zadaszony parking dla wózków, pokoje, w których można przebrać i nakarmić niemowlęta, łazienki przystosowane dla przedszkolaków. W holu stoją wygodne szafki, w których można przechować zbędne rzeczy. Spędzając czas w Junibacken, można też zjeść na miejscu pełnowartościowy posiłek w tamtejszej restauracji, która oferuje również mniejsze porcje dla dzieci. W ciepłe dni jest możliwość zjedzenia obiadu na dworze. Po godzinach pracy muzeum restauracja jest otwarta dla dorosłych. Plan muzeum ( Wystawa czasowa Inny świat To już dwunasta wystawa czasowa od otwarcia Junibacken. Pracownicy muzeum starają się, by co rok dwa wprowadzać nową wystawę tematyczną. To dowód, że muzeum jest stale żywe. Są to zabawne i kolorowe wystawy z elementami interaktywnymi, gdzie dzieci mogą poznać swoje ulubione książki z bliska poprzez doświadczenie ich w rzeczywistości w formie zabawy. Wszystkie dotychczasowe wystawy są znane i cenione. Obecna też zwraca uwagę pomysłowością i starannością wykonania. Można powiedzieć, że jest to taka bardziej szlachetna, bo wzbogacona o walor edukacyjny, odmiana fikolandu niezwykły plac zabaw, zapewniający mnóstwo ruchu, zachęcający do podejmowania różnorodnych działań, nawiązywania kontaktów. Wystawom towarzyszą ponadto związane z nimi tematycznie przedstawienia teatralne. Przed muzeum robimy sobie jeszcze pamiątkowe zdjęcie z Astrid Lindgren. Stoi tu jej pomnik. Astrid siedzi w fotelu, na jej kolanach rozłożona książka. Na kartach książki cytat z Braci Lwie Serce : Å, Nangilima! Ja, Jonatan, ja, jag ser ljuset 2. Pisarka przeniosła się już do swojej Nangilimy, ale jej książki wciąż żyją wśród nas. W ofercie muzeum znajdują się propozycje dla szkół. Wizyta w Junibacken może być na przykład jak zachęca muzeum na swojej stronie internetowej częścią projektu realizowanego w szkole. Na tej samej stronie internetowej zamieszczone są informacje dla nauczycieli, mające przyczynić się do lepszego wykorzystania czasu spędzonego w Junibacken. Są to krótkie wprowadzenia na temat pisarzy i bohaterów prezentowanych książek, a także krótki opis Junibacken wraz z zadaniami i pytaniami do zastanowienia się. 2 O, Nangilima! Tak, Jonatanie, tak, widzę światło. moj@klanza.org.pl strona 18 nr 3-4/2010 (12-13)

19 Na stronie muzeum prowadzony jest też blog, w którym zamieszczane są konkursy ze znajomości literatury, adresowane do dzieci. Są pytania o zakończenie jakiejś historii, prośba o uzupełnienie luk w tekście itp. Wizyta w Junibacken zachęca nas do sięgnięcia, już w Polsce, po nieznane nam dotąd książki szwedzkich autorów dla dzieci. I taka również była chyba idea twórców tego muzeum. Wszystkich zainteresowanych szerzej tematem odsyłamy do: a) stron internetowych: Junibacken: Astrid Lindgren: Wydawnictwa Zakamarki, które propaguje w Polsce szwedzką literaturę dziecięcą i kulturę Szwecji: b) artykułów: Ulrika Isaksson i Marianne von Baumgarten-Lindberg, Szwedzka literatura dziecięca traktuje dzieci poważnie, aspx Pia Huss i Katta Nordenfalk (przekład: Halina Thylwe i Anna Nowicka), Szwedzka kultura dziecięca, Birgitta Fransson, Szwedzka literatura dla dzieci, część I, aspx Birgitta Fransson, Szwedzka literatura dla dzieci, część II, aspx Na koniec ciekawostka na stronie internetowej Junibacken znajdziemy informację, w jaki sposób muzeum dba o środowisko. A są to m.in. takie działania: świadome dążenie do ochrony środowiska poprzez wykorzystywanie źródeł odnawialnych, unikanie stosowania substancji szkodliwych dla środowiska, wykorzystywanie w miarę możliwości produktów przyjaznych środowisku, włączenie działań na rzecz środowiska do codziennej praktyki, dbanie, by produkowane odpady stanowiły minimalne zagrożenie dla środowiska (wybór odpowiednich surowców i produktów, właściwy transport i utylizacja odpadów), zachęcanie pracowników, by jak najczęściej poruszali się pieszo, rowerem lub korzystali z transportu publicznego, stosowanie jeśli to możliwe oznakowania ekologicznego sprzętu i materiałów, zmniejszanie zużycia eksploatacyjnego sprzętu i materiałów, zmniejszanie wykorzystania papieru, dążenie w jak największym stopniu do naprawiania i ponownego wykorzystywania przedmiotów, dążenie do ograniczenia zużycia energii w miejscu pracy, przestrzeganie ogólnych wymagań dotyczących ochrony środowiska, współpraca z władzami. Elżbieta Kędzior-Niczyporuk pedagog, członek założyciel PSPiA KLANZA, autorka i redaktorka publikacji z pedagogiki zabawy i metody KLANZY, redaktor naczelna klanzowych czasopism. Olga Niczyporuk Pałac Króla Zimy Junibacken W te wakacje pojechaliśmy do Szwecji. Bardzo mi się tam podobało. Nauczyłam się nawet 14 zdań po szwedzku. Któregoś dnia odwiedziliśmy bardzo ciekawe muzeum Junibacken. Ma ono charakter placu zabaw dla dzieci. Znajdują się tu eksponaty z książek Astrid Lindgren i wielu innych szwedzkich pisarzy książek dla dzieci. Można tam zobaczyć m.in. dom Muminków Tove Jansson, do którego można wejść, usiąść na kanapie w salonie i pooglądać ładne, czasami zabawne obrazki przedstawiające bohaterów książki. Można również zajrzeć na stryszek, w którym za siatką znajdują się przedmioty używane przez Muminki. Przez dziurę w dachu wygląda mała Mi. Księżniczka, która pokonała smoka J e s t t e ż p a ł a c Króla Zimy z tronem i z nartami, na których można pojeździć. Obok stoi pałac księżniczki z ramą do obrazu, w której można zrobić sobie zdjęcie. Dalej znajduje się kącik dla malutkich dzieci z klockami i postaciami z bajek. W muzeum zobaczymy dom Pettsona z kotem Findusem na dachu, bohaterów opowiadań Svena Nordqvista. W środku domu jest kuchnia z małym stoliczkiem, na którym stoi filiżanka po kawie i talerzyk z cynamonowymi bułeczkami. Jest tam też mała kuchenka węglowa i spiżarka. Ściany ozdabiają zdjęcia-rysunki krów. Obok domu rośnie drzewo, na którym siedzą koleżanki Findusa kury Pettsona. Jest jesz- moj@klanza.org.pl strona 19 nr 3-4/2010 (12-13)

20 cze przybudówka z warsztatem, w którym mieszkają małe stworki mukle. Miejsce akcji książek Gunilli Bergström Dalej znajduje się zagroda mamy Mu. W środku obory stoi krowa, a na dachu siedzą wrony. Obok jest ogromna krowa-fotel tu można posiedzieć na kolanach mamy Mu. Jest również warsztat bohatera książki, której, niestety, nie znam. Obok znajdują się jego wynalazki motor i samolot z dwoma siedzeniami (na których można usiąść). Jest także rakieta, do której można wejść. Deser Pettsona U Mai Na hamaku buja się mała ogrodniczka Maja. Imię dziewczynki, zrobione z cienkich patyczków, widnieje na płocie. Na zawieszonym na drzewie karmniku, przy porcelanowej zastawie, która składa się z małych filiżanek ze spodeczkami, siedzi sikorka. Obok na ławeczce leżą niektóre z książek prezentowanych na wystawie, oczywiście po szwedzku. Mukle Zobaczymy mieszkanie dwóch małpek ze zdjęciami dzikich zwierząt. Większość przedmiotów jest w paski zebry, cętki żyrafy, jak na przykład lampa, telefon, stolik i fotel. Jest tu mieszkanie Karlssona z Dachu z książek napisanych przez Astrid Lindgren, a w nim wszystko znajduje się w miejscach, w których właściwie nie powinno być. Z mieszkania Karlssona można zjechać na zjeżdżalni. Jest także blok ze schodami i dwoma oknami, w których można się sfotografować. W drodze do kolejki znajduje się mieszkanie trojga dzieci, które prowadzą bar. Potem wchodzi się do małej salki, w której na ścianach są namalowane ilustracje z książek Astrid Lindgren. Dalej wchodzi się przez furtkę do sali, gdzie podjeżdża pusty wagonik. Później wjeżdża się w ciemność, z której wyłaniają się poma- W domku Rut i Knut łu sceny z różnych książek, napisanych przez Astrid Lindgren: Emil ze Smalandii, Ronja, córka zbójnika, Bracia Lwie Serce, Karlsson z Dachu, Nils Paluszek, Madika z Czerwcowego Wzgórza. Wagonik jedzie w górę i w dół, skręca, ukazując nowe sceny. W końcu trzeba wysiadać. Niestety, podczas jazdy nie wolno robić zdjęć. Następnie wchodzi się do pomieszczenia, w którym znajduje się willa Śmiesznotka Pippi Långstrumpf. Przed nią stoi koń, na którego można się wdrapać. Wewnątrz znajduje się kuchnia, do której można wejść przez ganek, i pokoik z drugim wejściem. Na górę prowadzą schodki, znajduje się tam sypialnia Pippi z wieloma ciekawymi i śmiesznymi przedmiotami i z wyjściem na balkon. Z sypialni przez dziurę można wyjść na rodzaj tarasu. Na taras można wejść też bocznymi schodami i zjechać na zjeżdżalni. W tym samym pomieszczeniu jest też urządzony kącik do zabaw, gdzie można pograć w klasy lub porysować. moj@klanza.org.pl strona 20 nr 3-4/2010 (12-13)