Automatyzacja stanowiska pomiarowego do wzorcowania w polu promieniowania gamma
|
|
- Radosław Kurowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Adrian Bożydar KNYZIAK Główny Urząd Miar, Zakład Promieniowania i Wielkości Wpływających, Politechnika Warszawska, Instytut Metrologii i Inżynierii Biomedycznej Automatyzacja stanowiska pomiarowego do wzorcowania w polu promieniowania gamma Streszczenie. W niniejszej pracy przedstawiam kolejne etapy związane z projektowaniem, wykonaniem i uruchomieniem komputerowego systemu pomiarowego pracującego w Głównym Urzędzie Miar na stanowisku wzorcowym do owarzania i przekazywania jednostki kermy i mocy kermy w powietrzu w polu promieniowania gamma. Abstract. In this work are presented consecutive stages of design, fabrication and starting of the computer measurement system at the Central Office of Measures. The system used for reproduction and dissemination of air kerma unit and air kerma rate unit in the field of gamma radiation (Automation of the measurement system for calibration in the field of gamma radiation). Słowa kluczowe: kerma, moc kermy, prąd jonizacyjny, komora jonizacyjna, elektrometr, promieniowanie gamma. Keywords: kerma, kerma rate, ionization current, ionization chamber, electrometer, gamma radiation. Wstęp Promieniotwórczością (radioaktywnością) nazywamy przekształcanie się nietrwałych izotopów jednego pierwiastka chemicznego w izotopy innego pierwiastka, czemu towarzyszy emisja pewnych cząstek. Promieniotwórczość związana jest z emisją promieniowania jonizującego. Promieniowanie jonizujące jest to promieniowanie elektromagnetyczne (promieniowanie gamma i rentgenowskie) oraz korpuskularne (cząstki alfa, elektrony, neutrony, jony), które wywołuje jonizację ośrodka materialnego, tj. oderwanie przynajmniej jednego elektronu od atomu, cząsteczki lub wybicie go ze struktury krystalicznej. Wszystkim rodzajom promieniotwórczości towarzyszy zwykle emisja promieniowania (gamma) twardego, krótkofalowego promieniowania elektromagnetycznego. Emisja promieniowania gamma stanowi podstawowy sposób zmniejszania energii wzbudzonych produktów przemian promieniotwórczych. Jądro ulegając rozpadowi promieniotwórczemu nazywamy jądrem macierzystym. Powstające podczas rozpadu jądro pochodne jest z reguły w stanie wzbudzonym, a jego przejściu do stanu podstawowego towarzyszy emisja jednego lub kilku kwantów gamma. Promieniowanie gamma jest: - niewidzialne, - nie ulega zjawisku odbicia i załamania, - rozchodzi się z prędkością światła w próżni, - rozchodzi się po liniach prostych, - nie ulega odchyleniu w polu elektrycznymi magnetycznym, - przenikliwe, - jonizuje ośrodek, w którym się rozchodzi, - doznaje straty natężenia w miarę wzrastania odległości od źródła promieniowania. Ze względu na wyżej wymienione właściwości znalazło ono szereg zastosowań w medycynie, nauce, przemyśle i wojskowości. Nie należy jednak zapominać o biologicznym skutku działania promieniowania jonizującego. Przejawia się ono w uszkodzeniu komórek, które może doprowadzić do choroby popromiennej czy nawet śmierci organizmu w przypadku poddania organizmu dużemu natężeniu promieniowania. Ma też działanie mutagenne i rakotwórcze. W celu oceny narażenia na promieniowanie należy dokonać jego pomiaru a wynik wyrazić w dawce promieniowania, np. dawce pochłoniętej, dawce równoważnej, dawce efektywnej (skutecznej). Jednak aby było możliwe określenie wartości jakiejkolwiek dawki promieniowania musimy mieć zdefiniowaną wielkość fizyczną, którą w przypadku dozymetrii jest kerma. W niniejszej pracy przedstawiam kolejne etapy związane z projektowanie, wykonaniem i uruchomieniem komputerowego sytemu pomiarowego pracującego w Głównym Urzędzie Miar na stanowisku wzorcowym do owarzania i przekazywania jednostki kermy i mocy kermy w powietrzu w polu promieniowania gamma. Pomiar i rejestracja promieniowania jonizującego Zjawisko jonizacji jest wykorzystywane do pomiaru i rejestracji promieniowania. Do pomiarów promieniowania jonizującego, w tym przypadku promieniowania gamma, służą przyrządy nazywane dawkomierzami. Złożone są one z dwóch zasadniczych części: detektora promieniowania (np. komora jonizacyjna, licznik proporcjonalny, licznik Geigera Mullera, licznik scyntylacyjny, detektor półprzewodnikowy) i układu elektronicznego mierzącego wielkość jonizacji (np. w postaci: impulsu elektrycznego, ładunku jonizacyjnego, prądu jonizacyjnego), która miała miejsce w detektorze promieniowania. W zastosowaniach metrologicznych najdokładniejszym detektorem jest prądowa komora jonizacyjna. Jest to swego rodzaju kondensator wypełniony powietrzem, do którego elektrod przyłożone jest wysokie napięcie napięcie polaryzacji. W wyniku promieniowania, w powietrzu wypełniającym komorę jonizacyjną, powstają jony dodatnie oraz uwolnione elektrony, które pod wpływem pola elektrycznego wędrują do odpowiednich elektrod tworząc prąd jonizacyjny. Zakres prądów jonizacyjnych rozciąga się od 10-6 A do A. Do pomiarów tych prądów wykorzystuje się urządzenia nazywane elektrometrami pracującymi w trybie pomiaru ładunku lub prądu elektrycznego. Następnie wartość zmierzonego ładunku jonizacyjnego lub prądu jonizacyjnego jest przeliczana na wielkości dozymetryczne dawkę promieniowania lub moc dawki promieniowania. Jednak, aby takie przeliczenie było możliwe konieczne jest wzorcowanie dawkomierza powtarzane co pewien okres czasu. Polega ono na porównaniu wskazań dawkomierza ze wskazaniami dawkomierza wzorcowego w takich samych warunkach. Jednostka kermy i mocy kermy w powietrzu Strumień fotonów promieniowania gamma to strumień cząstek nie naładowanych, które oddziałują elektromagnetycznie z elektronami, wybijając je z atomów i tworząc w ten sposób jony, a wybite elektrony są źródłem wtórnej jonizacji. Uwzględnienie wtórnej jonizacji w obliczeniach dawek pochłoniętych wymaga znajomości wielkości fizycznej zwanej kermą. Kerma K (ang. Kinetic PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN , R. 87 NR 4/
2 Energy Released in unit Mass) jest sumą początkowych energii kinetycznych de wszystkich naładowanych cząstek jonizujących uwolnionych przez nie naładowane cząstki w materiale o masie dm [1]: de (1) K dm Jednostką tej wielkości fizycznej wprowadzoną decyzją CIPM (fr. Comité International des Poids et Mesures) w roku 1975 w układzie SI jest grey (Gy), czyli jeden dżul na kilogram (J/kg). Szybkość rozpadów promieniotwórczych nie zależy od czynników fizykochemicznych. Liczba kwantów gamma wysyłanych przez źródła promieniowania w danym kierunku jest stała. Dlatego łatwiej jest dokonywać pomiaru wielkości mocy kermy. Moc kermy K w powietrzu jest to iloraz dk przez, gdzie dk jest przyrostem kermy w powietrzu w przedziale czasu. Jednostką mocy kermy w powietrzu w układzie SI jest grey na sekundę (Gy/s). Poprawną wartość mocy kermy w powietrzu uzyskujemy przy użyciu wzorca pierwotnego grafitowej komory jonizacyjnej, odczytując wartości zebranego ładunku elektrycznego w czasie (prąd jonizacyjny) i wyliczając poprawną wartość mocy kermy w powietrzu przy użyciu następującego wzoru [15]: I W 1 (2) en K ( ) a,c sc,aki m e 1 g gdzie: K moc kermy w powietrzu, I/m mierzony prąd jonizacyjny na jednostkę masy powietrza w komorze wzorcowej, W średnia energia zużyta przez elektron o ładunku e na wytworzenie pary jonów, g stosunek energii wtórnych cząstek naładowanych, zużytej na wytworzenie promieniowania hamowania, do sumy energii tych cząstek, ( en /) a,c stosunek masowych współczynników pochłaniania energii promieniowania w powietrzu i graficie, s c, a stosunek średnich masowych zdolności hamowania grafitu i powietrza, k iloczyn i współczynników korekcyjnych użytych do określenia kermy w powietrzu komorą wzorcową. jonizacyjnej. Zatem gęstość powietrza będzie zależała od temperatury i ciśnienia. Na podstawie odczytu wartości temperatury i ciśnienia wyliczany jest współczynnik poprawkowy k D wyrażony wzorem [1,2]: (3) k D p0 T p T gdzie: p 0 ciśnienie odniesienia równe 1013,25 hpa, p ciśnienie atmosferyczne w trakcie realizacji pomiarów w hpa, T temperatura powietrza w trakcie realizacji pomiarów równa 273,15 + t, gdzie t temperatura w C, T 0 temperatura odniesienia równa 293,15 K. Jednostki kermy i mocy kermy w powietrzu owarzane są na tym samym stanowisku wzorcowym. Przekazywanie jednostki mocy kermy w powietrzu Przekazywanie jednostki następuje w procesie wzorcowania. Wzorcowanie dawkomierzy wykonuje się metodą podstawienia komór jonizacyjnych w polu promieniowania gamma od nuklidów 137 Cs (cez) lub 60 Co (kobalt), polegającą na kolejnym pomiarze komorą wzorcową, a następnie komorą wzorcowaną. Środki czynne komór muszą być umieszczone w tym samym, dowolnie wybranym, ustalonym punkcie pomiarowym. W czasie wzorcowania wyznacza się współczynniki wzorcowania k, zależne od energii fotonów emitowanych przez nuklidy 137 Cs lub 60 Co stosując poniższy wzór [15]: (4) k K M 0 k D gdzie: K poprawna wartość mocy kermy w powietrzu, M wartość zmierzona przez dawkomierz wzorcowany, k D współczynnik poprawkowy na warunki odniesienia. W ten sposób porównując wskazania wzorca pierwotnego ze wskazaniami innego dawkomierza tworzymy wzorzec wtórny. Poprawną wartość mocy kermy w powietrzu uzyskujemy podczas wzorcowania przy użyciu wzorca wtórnego odczytując wartość prądu jonizacyjnego i podstawiając ją do wzoru [15]: K I k k (5) D gdzie: I zmierzony prąd jonizacyjny, k współczynnik wzorcowania zależny od energii fotonów, k D współczynnik poprawkowy na warunki odniesienia. Wzorzec wtórny służy do wzorcowania dawkomierzy roboczych i użytkowych. Rys. 1. Przekrój grafitowej komory jonizacyjnej OMH typ ND1005/A Wyniki pomiarów korygowane są do warunków odniesienia, gdyż w przypadku komory jonizacyjnej substancją napromieniowywaną jest powietrze zawarte wewnątrz komory. Znając objętość pomiarową komory jonizacyjnej i gęstość powietrza można obliczyć jego masę. Powietrze może swobodnie przepływać do jak i z komory Budowa stanowiska pomiarowego Stanowisko wzorcowe służy do owarzania i przekazywania jednostki kermy i mocy kermy w powietrzu w polu promieniowania gamma w zakresie energii fotonów od 600 kev do 3 MeV. W zakresie tych energii wzorcem pierwotnym jednostki kermy i mocy kermy w powietrzu jest komora jonizacyjna ze ściankami grafitowymi o zmiennej grubości produkcji OMH typ ND1005/A. W skład stanowiska pomiarowego (wzorcowego) wchodzi komora jonizacyjna połączona ze źródłem napięcia polaryzacji (napięcie polaryzacji +250 V) oraz układem do pomiarów ładunków i prądów jonizacyjnych [15]. Uzupełnieniem są przyrządy pomiarowe służce do pomiaru temperatury (dwa termometry cyfrowe Elmetron PT401), ciśnienia (barometr cyfrowy Vaisala PTB220) i wilgotności powietrza (termohigrometr cyfrowy LB700). 254 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN , R. 87 NR 4/2011
3 Rys. 2. Zdjęcie komory jonizacyjnej OMH typ Nd1005/A z osprzętem dodatkowym Dynamiczna charakterystyka dawkomierza z komorą jonizacyjną Na charakterystykę przyrządu z komorą jonizacyjną w funkcji zmian prądu jonizacyjnego składają się pojemności i oporności komory jonizacyjnej oraz wejściowego obwodu elektrometru. Zależność między prądem I komory jonizacyjnej, a napięciem U na wejściu elektrometru ma postać, wg prawa Kirchhoffa [1,2]: du RC (6) U RI gdzie C to suma pojemności komory jonizacyjnej C c i pojemności elektrometru C e połączonych równolegle [1,2]: C C e C (7) c R to oporność wypadkowa oporności komory jonizacyjnej R c i oporności elektrometru R e połączonych równolegle wyrażona wzorem [1,2]: (8) Rc Re R R R c W przypadku nagłej zmiany wartości prądu jonizacyjnego od I 1 do I 2 przebieg napięcia U w czasie t będzie miał postać [1,2]: (9) e U RI R I I ) e 2 ( 1 2 Jak widać jest to przebieg wykładniczy ze stałą czasową układu RC. t RC Rys. 3. Zdjęcie komory wzorcowej OMH typ ND1005/A na stanowisku pomiarowym gamma. W tle widoczny zespół pojemników ze źródłami promieniowania gamma 137 Cs i 60 Co Rys. 5. Wykres napięcia na wejściu elektrometru w funkcji czasu po skokowej zmianie prądu Rys. 4. Schemat stanowiska pomiarowego (wzorcowego) Jako urządzenia pomocnicze służą źródła promieniotwórcze gamma zawierające nuklidy 137 Cs i 60 Co, umieszczone w pojemnikach transportowo roboczych z kolimatorami i przesłonami wiązek. Źródła te, jak i wszystkie inne, podlegają prawu połowicznego rozpadu. W celu utrzymania odpowiedniego poziomu aktywności promieniotwórczej, a co za tym idzie odpowiednich parametrów metrologicznych, należy dokonywać wymiany źródeł promieniowania: w przypadku 60 Co co 5 lat, a w przypadku 137 Cs co 30 lat. Pozostałe urządzenia pomocnicze to: ława pomiarowa z wyposażeniem i urządzenia optyczne służące do precyzyjnego ustawienia komory w wiązce promieniowania oraz zestaw telewizji przemysłowej. Szybkość odpowiedzi układu pomiarowego na nagłe zmiany prądu jonizacyjnego zależy od stałej czasowej obwodu wejściowego elektrometru. Można zmniejszyć pojemność wejściową przez wprowadzenie sprzężenia zwrotnego [1,2]. Podstawowym elementem każdego elektrometru cyfrowego jest wzmacniacz operacyjny, czyli różnicowy wzmacniacz prądu stałego o bardzo dużym wzmocnieniu i przeznaczeniu do pracy z zewnętrznym obwodem sprzężenia zwrotnego decydującym o głównych właściwościach całego układu. Jeżeli do wzmacniacza operacyjnego podłączony zostanie kondensator C w sprzężeniu zwrotnym to otrzymamy układ całkujący (rys. 6). Prąd wejściowy I przepływa przez kondensator C. Ponieważ wejście odwracające wzmacniacza operacyjnego jest punktem masy pozornej, napicie wyjściowe U out spełnia równanie: PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN , R. 87 NR 4/
4 (10) (11) lub U in I R du I C 1 (12) U out Uin const RC Sygnałem wejściowym układu może być prąd. W tym przypadku opornik R jest zbędny. out (13) i du C dq Ładunek Q zgromadzony na kondensatorze w czasie trwania pomiaru wyrażony jest wzorem [1,2]: (14) Q i Rys. 6. Wzmacniacz operacyjny w układzie całkującym Wejście wzmacniacza operacyjnego jest dopasowane pod względem oporu do układu wyjściowego detektora promieniowania (komory jonizacyjnej). Wyjście wzmacniacza jest dopasowane do dalszych układów przetwarzających informację analogową, np. przetworników analogowo cyfrowych. Wzmacniacz operacyjny elektrometru ma bardzo duży opór wejściowy przy małym oporze wyjścia. Pomiar małych prądów jonizacyjnych Jedną z metod pomiarów małych prądów jonizacyjnych jest metoda pomiaru zmiany napięcia U na stałej pojemności C w jednostce czasu t. Elektrometr ustawiony jest w trybie pomiaru napięcia, zaś kondensator o stałej i znanej pojemności C jest włączony w układ pomiarowy w sprzężeniu zwrotnym (rys. 7) [1]. Dzięki temu wartość prądu mierzonego nie zależy np. od długości kabla pomiarowego. Należy w wyniku końcowym uwzględnić upływ prądu przez izolację komory, między okładkami kondensatora, izolację elektrometru i kabli pomiarowych (przy dużych prądach i dużej oporności elektrometru możliwy do zaniedbania) [1]. Rys. 8. Zmiana napięcia w czasie wskazywana przez elektrometr w trakcie pomiaru prądu jonizacyjnego metodą pomiaru zmiany napięcia na stałej oporności w jednostce czasu [1] Napięcie U na kondensatorze jest wynikiem różnicy potencjałów między okładkami kondensatora. Średni prąd jonizacyjny I jest obliczany jako iloczyn stałej pojemności C i napięcia U zmierzonego przez elektrometr na kondensatorze w czasie pomiaru t [1,2]: (15) U I C t Q t Jeżeli pomiar był wykonywany w innej temperaturze niż 23 C wówczas należy uwzględnić zmianę pojemności C w temperaturze według wzoru: (16) (1 ( )) C C c 0 k T gdzie: C 0 pojemność kondensatora C w temperaturze 23 C, k C temperaturowy współczynnik pojemnościowy. Układ do pomiarów małych prądów jonizacyjnych Na rynku dostępnych jest wiele elektrometrów wyposażonych w zasilacze wysokiego napięcia sprzedawanych z kompletem komór jonizacyjnych. Doskonale spełniają rolę dawkomierzy użytkowych zarówno w ochronie radiologicznej i radioterapii. Dokonują pomiarów wielkości dozymetrycznych z względną niepewnością złożoną na poziomie 1%, zaś wielkości elektrycznych jak ładunek czy prąd na poziomie 0,5%. Parametry te są jednak niewystarczające w przypadku owarzania jednostki kermy i jednostki mocy kermy w powietrzu. Tabela 1. Zestawienie laboratoriów i względnych niepewności standardowych przez nie uzyskiwanych w pomiarach prądów jonizacyjnych nieskorygowanych na poziomie A [4-14] Rys. 7. Schemat układu do pomiarów prądów jonizacyjnych metodą pomiaru zmiany napięcia na stałej pojemności w jednostce czasu [1] Prąd i z komory jonizacyjnej ładuje jedną z okładek kondensatora ładunkiem dq w czasie [1,2]: Laboratorium Niepewność BIPM 0,01% PTB 0,028% ENEA-INMRI 0,032% LNMRI\IRD 0,055% OMH 0,051% NMIJ 0,022% LNE-LNHB 0,02% SMMMU 0,045% NCM 0,041% SZMDM 0,041% 256 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN , R. 87 NR 4/2011
5 Do chwili obecnej w Głównym Urzędzie Miar w Warszawie na stanowisku wzorcowym (Rys. 4) dokonuje się pomiarów małych prądów jonizacyjnych rzędu A ze względną niepewnością standardową 0,03% i względną niepewnością złożoną 0,07% stosując metodę kompensacji Townsenda [1,2]. Na stanowisku wzorcowym laboratorium owarza jednostkę mocy kermy w powietrzu ze względną niepewnością złożoną: 0,24% w polu promieniowania gamma nuklidu 60 Co i 0,29% w polu promieniowania gamma nuklidu 137 Cs [15]. Metoda kompensacji Townsenda posiada istotną wadę polegającą na konieczności ręcznej kompensacji napięcia w trakcie pomiaru a obecnie produkowane elektrometry nakładają dodatkowe ograniczenia dla jej stosowania [1,2]. Metoda pomiaru zmiany napięcia na stałej pojemności w jednostce czasu jest obecnie powszechnie wykorzystywana [3] i zastąpiła metodę kompensacji Townsenda [1,2] w dokładnych pomiarach małych prądów jonizacyjnych przy owarzaniu jednostki kermy i jednostki mocy kermy w powietrzu. Systemy pomiarowe oparte na tej metodzie z wykorzystaniem elektrometrów cyfrowych posiadają parametry metrologiczne porównywalne z systemami pomiarowymi opartymi na metodzie kompensacji Townsenda (Tabela 1). Ponao pozwalają na pełną automatyzacje procesu pomiarowego. Na podstawie prac [1,2,3] podjęto w Głównym Urzędzie Miar w Warszawie prace związane z automatyzacją stanowiska wzorcowego do owarzania i przekazywania jednostki kermy i jednostki mocy kermy w powietrzu w polu promieniowania gamma. Ich przedmiotem była wymiana systemu pomiarowego, opartego na metodzie kompensacji Townsenda, na system pomiarowy oparty na metodzie pomiaru zmiany napięcia na stałej pojemności w jednostce czasu. Prace rozpoczęto od znalezienia elektrometru pozwalającego na pracę w układzie sprzężenia zwrotnego. Przedstawiony w pracy [3] układ oparty jest na elektrometrze firmy Keithley typ 642 obecnie nie produkowanym. Elektrometry do zastosowań dozymetrycznych nie dają możliwości podłączenia elementów zewnętrznych w sprzężeniu zwrotnym. Na rynku istnieje rodzina elektrometrów firmy Keithley 65xx, w których możliwe jest zewnętrzne podłączenie elementów w sprzężeniu zwrotnym. Elektrometr Keithley typ 6517A posiada dodatkowo wbudowane stabilne źródło napięciowe w zakresie 1000 V o płynnej regulacji, które zostało wykorzystane jako źródło napięcia polaryzacji komory jonizacyjnej OMH typ ND10015/A o polaryzacji +250 V. Oporność wejściowa elektrometru powyżej 200 T. Niepewność pomiaru napięcia na zakresie 2 V dla wartości 1,00000 V wynosi 0,00005 V. Jako dawkownik czasu posłużył sekundomierz elektroniczny stanowiący integralną część elektrometru mierzący przedział czasu 100,000 s z niepewnością standardową 0,015 s. Do pomiarów został wykorzystany kondensator wzorcowy styrofleksowy produkcji GUM o pojemności C = (165,77 0,01) pf. W skład systemu pomiarowego oprócz elektrometru i komory jonizacyjnej weszły urządzenia przedstawione we wcześniejszej części artykułu Budowa stanowiska pomiarowego. Wszystkie urządzenia pomiarowe wyposażone są w port do transmisji szeregowej typu Rs232C. Elektrometr wyposażony jest dodatkowo w port do transmisji równoległej IEEE 488. Algorytm opracowany dla nowo powstającego systemu pomiarowego nie wymagał dużej szybkości transmisji danych, zatem dostępne interfejsy jak i nieduże wymagania odnośnie szybkości transmisji zadecydowały o wyborze systemu pomiarowego z interfejsem szeregowym. Jako kontroler systemu wykorzystany został komputer osobisty typu laptop, z zainstalowanym systemem operacyjnym Windows XP, wyposażony w jeden port RS232C i dwie karty PCMCIA 2xRS232C. Rys 9. Schemat układu do pomiarów małych prądów jonizacyjnych metodą pomiaru zmiany napięcia na stałej pojemności w jednostce czasu oparty na elektrometrze Keithley typ 6517A Barometr i termometr służą do wyznaczania współczynnika k D. Do systemu pomiarowego dodano jeszcze jeden termometr takiego samego typu służący do kontroli temperatury kondensatora wzorcowego C w celu ewentualnej korekcji wartości pojemności według wzoru (16). Do sterowania systemem pomiarowym, akwizycji danych i ich obróbki stworzono w środowisku Borland C++ Builder 2006 program komputerowy o nazwie K6517C. Program po uruchomieniu pobiera od operatora dane niezbędne do właściwej pracy jak: - dane konfiguracyjne urządzeń w systemie pomiarowym (np. numery portów, prędkości transmisji), - dane dla ustawień elektrometru (np. wartość napięcia polaryzacji, zakres pomiarowy), - dane do obliczeń (np. pojemności kondensatora wzorcowego, wartości niepewności), - dane o ilości pomiarów i odstępie czasu między nimi, - informacje dodatkowe komentarze. Rys. 10. Okno programu K6517C do wprowadzania danych Następnie na podstawie wprowadzonych danych program dokonuje ustawień poszczególnych urządzeń w systemie i włącza napięcie polaryzacji komory jonizacyjnej. Zostaje otwarta przesłona źródła promieniowania przez operatora. Komora jonizacyjna jest poddana działaniu promieniowania gamma. Po czasie minimum jednej godziny (czas stabilizacji komory jonizacyjnej i wygrzewania elektrometru) zostaje rozpoczęta pierwsza seria pomiarowa według algorytmu (rys. 11). PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN , R. 87 NR 4/
6 poprawna mocy kermy w powietrzu wraz z niepewnością standardowa. Program przechodzi do wykonania następnej serii pomiarowej. Rys. 11. Schemat algorytmu wykonania pojedynczej serii pomiarowej w programie K6517C Badanie systemu pomiarowego Istotnymi elementami, na które należy zwrócić uwagę w dokładnych pomiarach prądów jonizacyjnych są: czas wygrzewania elektrometru, czas naświetlania komory jonizacyjnej oraz bieg własny dawkomierza. Czas wygrzewania elektrometru (czas od momentu włączenia) oraz czas naświetlania komory jonizacyjnej (czas od poddania komory działaniu promieniowania) są proste do ustalenia i zwykle wynoszą około jednej godziny. Przy pomiarach o bardzo dużej dokładności należy wydłużyć czas wygrzewania elektrometru nawet do jednej doby. Można dzięki temu uzyskać większą powtarzalność pomiarów i mniejsze różnice w stosunku do wartości mierzonej. Po włączeniu dawkomierza i wygrzaniu dokonuje się sprawdzenia biegu własnego (głównie prądu upływu) bez obecności promieniowania. Jeżeli prąd upływu przekracza 0,1% wartości prądu jonizacyjnego dawkomierza w obecności promieniowania, uwzględniamy go w obliczeniach wskazania dawkomierza. Wartość średnia ze wszystkich pomiarów biegu własnego I b = 0, pa. Kolejnym elementem badania dawkomierza było określenie powtarzalności pomiaru. W tym celu wykonano 15 serii pomiarowych po 10 pomiarów w jednej serii. Bieg własny został zmierzony przed pomiarami i po ich zakończeniu. W obliczeniach uwzględniono wartość średnią biegu własnego I b = 0, pa. Źródłem prądu był układ: komora jonizacyjna OMH typ ND10015/A naświetlana promieniowaniem gamma ustawiona w odległości 1 m od pojemnika roboczego z kolimatorem, w którym znajdował się izotop Cs-137. Układem odniesienia był system pomiarowy dotychczas stosowany w GUM oparty na metodzie kompensacji Townsenda [1,2]. Za wartość odniesienia przyjęto wartość średnią z 15 serii pomiarowych po 10 pomiarów każda wykonanych na przełomie 5 lat w ramach kontroli stabilności wzorca (wyniki przeliczono zgodnie z prawem rozpadu). Rys. 12. Okno programu K6517C z wynikami pomiarów Program załącza elektrometr do pomiaru napięcia na kondensatorze wzorcowym podłączonym do sytemu w sprzężeniu zwrotnym. Po zadanym czasie t1 następuje odczyt wartości napięcia U1. Następnie po czasie t2 następuje odczyt wartości napięcia U2. Na podstawie tych dwóch pomiarów obliczane są: napięcie U = U2 U1 oraz czas t = t2 t1. Program odczytuje wartości temperatury i ciśnienia. Na podstawie tych danych i wzorów wyżej przedstawionych program oblicza wartość pojemności C w danej temperaturze, wartość współczynnika k D i wartość prądu jonizacyjnego I. Program przechodzi do następnego pomiaru, aż do momentu kiedy liczba pomiarów osiągnie ilość zadaną przez operatora (zalecane od 10 do 30 pomiarów w serii). Po zakończeniu serii pomiarowej obliczane są przez program wartości średnie zmierzonych wielkości fizycznych (napięcia, czasu, temperatury, ciśnienia, prądu jonizacyjnego) oraz ich odchylenia standardowe i niepewności standardowe. Na podstawie wyliczonych wartości średnich liczona jest wartość Rys. 13. Wyniki pomiarów z jednej serii pomiarowej uzyskane za pośrednictwem systemu pomiarowego opartego na elektrometrze Keithley typ 6517A w odniesieniu do wartości średniej prądu skorygowanego otrzymanego z 15 serii pomiarowych wykonanych na dotychczasowym układzie opartym na kompensacji Townsenda na przełomie 5 lat W trakcie pomiarów została również określona liniowość zakresów badanego systemu pomiarowego. W tym celu warunki radiacyjne były tak dobierane aby wartość mocy kermy w powietrzu spadała o połowę wartości aktualnie wskazywanej przez badany system pomiarowy (odsuwanie komory od źródła promieniowania). Badanie wykazało 258 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN , R. 87 NR 4/2011
7 prawie idealną liniowość badanego systemu pomiarowego (wartość R 2 = 0,99997). Podsumowanie Przedstawiony w artykule system pomiarowy oparty na metodzie pomiaru zmiany napięcia na stałej pojemności w jednostce czasu okazał się doskonałym zamiennikiem stosowanej do tej pory metody kompensacji Townsenda. Osiągnięto to dzięki zastosowaniu elementów o wysokich parametrach metrologicznych. W trakcie badań systemu pomiarowego uzyskano pomiar prądu skorygowanego I s = (3, ,00193) pa co daje względną niepewność złożoną 0,0592%. Względna niepewność standardowa wynosi 0,00497%. Ponao system pomiarowy wykazuje się doskonałą liniowością zakresów i małą wartością biegu własnego. Zastosowanie lepszych kondensatorów w istotny sposób może zmniejszyć względną niepewność złożoną o 75%. Rozważana jest również zmiana sposobu pomiaru czasu. Polegać ma ona na dodaniu do układu częstościomierza, pracującego w trybie pomiaru interwału, taktowanego zewnętrznym wzorcowym generatorem. W chwili obecnej zautomatyzowany został również proces pomiaru dawkomierzami wzorcowanymi dzięki napisanym w Głównym Urzędzie Miar dwóm programom komputerowym: UNIDOS i RS232Terminal. Po za dokonaną automatyzacją procesu pomiarowego planowana jest również w najbliższej przyszłości automatyzacja ustawiania komory jonizacyjnej w polu promieniowania, zarówno komory wzorcowej jak i komory dawkomierza wzorowanego. Zastosowanie takiego systemu zwiększy dokładność ustawiania komór w punkcie pomiarowym a także przyspieszy sam proces wzorcowania dawkomierzy ochrony radiologicznej i dawkomierzy terapeutycznych z komorami jonizacyjnymi w polu promieniowania gamma. LITERATURA [1] K n yz i a k A.B., Porównanie metod pomiarów małych prądów jonizacyjnych, Przegląd Elektrotechniczny, (2009), nr.10, [2] K n yz i ak A. B., Metody pomiarów małych prądów jonizacyjnych rzędu A, Przegląd Elektrotechniczny, (2009), nr.2, [3] Douysset G., Gouriou J., Delaunay F., Dose metrology for high dose rate brachytherapy: from the definition of the national standard towards transfer to users, Revue Francaise de Metrologie, (2007), Nr.10, 3-10 [4] Allisy-Roberts P.J., Burns D.T., Kessler C., Measuring conditions used for the calibration of ionization chambers at the BIPM, Rapport BIPM-2007/06 [5] Allisy-Roberts P.J., Burns D.T., Büermann L., K r a m e r H. -M., Comparison of the standards for air kerma of the PTB and the BIPM for 60 Co and 137 Cs gamma radiation, Rapport BIPM-2005/10 [6] Allisy-Roberts P.J., Burns D.T., Kessler C., Laitano R.F., Bovi M., Pimpinella M., Toni M.P., Comparison of the standards for air kerma of the ENEA-INMRI and the BIPM for 60 Co gamma rays, Rapport BIPM-2005/09 [7] Allisy-Roberts P.J., Kessler C., Mello da Silva C. N., Comparison of the standards for air kerma of the LNMRI/IRD and the BIPM for 60 Co gamma rays, Rapport BIPM- 2005/01 [8] Kessler C., Roger P., Burns D.T., Allisy P.J., M a c h ula G., C s e t e I., R abus H., Comparison of the standards for air kerma of the OMH and the BIPM for 60 Co gamma radiation, Rapport BIPM-2006/07 [9] Allisy-Roberts P.J., Burns D.T., Takata N., K o ya m a Y., K u r o sawa T., Comparison of the standards for air kerma of the NMIJ and the BIPM for 60 Co gamma rays, Rapport BIPM-2004/11 [10] Allisy P.J., Kessler C., Burns D.T., Delaunay F., L e r o y E., Comparison of the standards for air kerma of the LNE-LNHB and the BIPM for 60 Co gamma radiation, Rapport BIPM-2006/02 [11] Allisy P.J., Kessler C., Burns D.T., Delaunay F., L e r o y E., Comparison of the standards for air kerma of the LNE-LNHB and the BIPM for 60 Co gamma radiation, Rapport BIPM-2006/02 [12] Allisy-Roberts P.J., Burns D.T., Gabris F., Dobrovodský J., Comparison of the standards of air kerma of the SMU Slovakia and the BIPM for 60 Co gamma rays, Rapport BIPM-2002/04 [13] Allisy-Roberts P.J., Burns D.T., Kessler C., I v a nov R.N., Comparison of the standards of air kerma of the NCM Bulgaria and the BIPM for 60 Co gamma rays, Rapport BIPM-2002/03 [14] Allisy-Roberts P.J., Burns D.T., Kessler C., S p a sic-jokic V., Comparison of the standards of air kerma of the SZMDM Yugoslavia and the BIPM for 60 Co gamma rays, Rapport BIPM-2002/01 [15] Kaczorowska E., Derlaciński M., Knyziak A.B., Owarzanie i przekazywanie jednostki mocy kermy w powietrzu dla promieniowania gamma, Metrologia Biuletyn Głównego Urzędu Miar, (2009), nr.3, Autor: mgr Adrian Bożydar Knyziak, Główny Urząd Miar, Zakład Promieniowania i Wielkości Wpływających, ul. Elektoralna 2, Warszawa, radiologia@gum.gov.pl PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY (Electrical Review), ISSN , R. 87 NR 4/
Odtwarzanie i przekazywanie jednostek dozymetrycznych
Opracował Adrian BoŜydar Knyziak Politechnika Warszawska Wydział Mechatroniki Odtwarzanie i przekazywanie jednostek dozymetrycznych Opracowanie zaliczeniowe z przedmiotu "Metody i Technologie Jądrowe"
Bardziej szczegółowoNazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 96: Dozymetria promieniowania gamma
Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 96: Dozymetria promieniowania gamma Cel ćwiczenia: Zapoznanie się z podstawami dozymetrii promieniowania jonizującego. Porównanie własności absorpcyjnych promieniowania
Bardziej szczegółowoSYMULACJA GAMMA KAMERY MATERIAŁ DLA STUDENTÓW. Szacowanie pochłoniętej energii promieniowania jonizującego
SYMULACJA GAMMA KAMERY MATERIAŁ DLA STUDENTÓW Szacowanie pochłoniętej energii promieniowania jonizującego W celu analizy narażenia na promieniowanie osoby, której podano radiofarmaceutyk, posłużymy się
Bardziej szczegółowoP O L I T E C H N I K A W R O C Ł A W S K A
P O L I T E C H N I K A W R O C Ł A W S K A Wydział Chemiczny, Zakład Metalurgii Chemicznej Chemia Środowiska Laboratorium RADIOAKTYWNOŚĆ W BUDYNKACH CEL ĆWICZENIA : Wyznaczanie pola promieniowania jonizującego
Bardziej szczegółowoWyznaczanie krzywej ładowania kondensatora
Ćwiczenie E10 Wyznaczanie krzywej ładowania kondensatora E10.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie przebiegu procesu ładowania kondensatora oraz wyznaczenie stałej czasowej szeregowego układu.
Bardziej szczegółowoĆwiczenie ELE. Jacek Grela, Łukasz Marciniak 3 grudnia Rys.1 Schemat wzmacniacza ładunkowego.
Ćwiczenie ELE Jacek Grela, Łukasz Marciniak 3 grudnia 2009 1 Wstęp teoretyczny 1.1 Wzmacniacz ładunkoczuły Rys.1 Schemat wzmacniacza ładunkowego. C T - adaptor ładunkowy, i - źródło prądu reprezentujące
Bardziej szczegółowoOcena i wykorzystanie informacji podanych w świadectwach wzorcowania i świadectwach materiałów odniesienia
Ocena i wykorzystanie informacji podanych w świadectwach wzorcowania i świadectwach materiałów odniesienia XIX Sympozjum Klubu POLLAB Kudowa Zdrój 2013 Jolanta Wasilewska, Robert Rzepakowski 1 Zawartość
Bardziej szczegółowoDozymetria promieniowania jonizującego
Dozymetria dział fizyki technicznej obejmujący metody pomiaru i obliczania dawek (dóz) promieniowania jonizującego, a także metody pomiaru aktywności promieniotwórczej preparatów. Obecnie termin dawka
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI
1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 5 : Badanie licznika proporcjonalnego neutronów termicznych
Ćwiczenie nr 5 : Badanie licznika proporcjonalnego neutronów termicznych Oskar Gawlik, Jacek Grela 16 lutego 29 1 Teoria 1.1 Licznik proporcjonalny Jest to jeden z liczników gazowych jonizacyjnych, występujący
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WARSZAWSKA. Wydział Mechatroniki ROZPRAWA DOKTORSKA. mgr Adrian Bożydar Knyziak
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Mechatroniki ROZPRAWA DOKTORSKA mgr Adrian Bożydar Knyziak Metody pomiaru małych ładunków i prądów jonizacyjnych w ochronie radiologicznej i radioterapii Promotor prof.
Bardziej szczegółowoPrawo rozpadu promieniotwórczego. Metoda datowania izotopowego.
Prawo rozpadu promieniotwórczego. Metoda datowania izotopowego. Prawo rozpadu promieniotwórczego. Rodzaje promieniowania PROMIENIOWANIE ŁADUNEK ELEKTRYCZNY MASA CECHY CHARAKTERYSTYCZNE alfa +2e 4u beta
Bardziej szczegółowoBadanie licznika Geigera- Mullera
Badanie licznika Geigera- Mullera Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie charakterystyki napięciowej licznika Geigera-Müllera oraz wyznaczenie szczególnych napięć detektora Wstęp Licznik G-M jest
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM PROMIENIOWANIE W MEDYCYNIE
LABORATORIUM PROMIENIOWANIE W MEDYCYNIE Ćw nr 3 NATEŻENIE PROMIENIOWANIA γ A ODLEGŁOŚĆ OD ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA Nazwisko i Imię: data: ocena (teoria) Grupa Zespół ocena końcowa 1 Cel ćwiczenia Natężenie
Bardziej szczegółowoE1. OBWODY PRĄDU STAŁEGO WYZNACZANIE OPORU PRZEWODNIKÓW I SIŁY ELEKTROMOTORYCZNEJ ŹRÓDŁA
E1. OBWODY PRĄDU STŁEGO WYZNCZNIE OPORU PRZEWODNIKÓW I SIŁY ELEKTROMOTORYCZNEJ ŹRÓDŁ tekst opracowała: Bożena Janowska-Dmoch Prądem elektrycznym nazywamy uporządkowany ruch ładunków elektrycznych wywołany
Bardziej szczegółowoStatyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7
Statyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowymi zastosowaniami wzmacniacza operacyjnego, poznanie jego charakterystyki przejściowej
Bardziej szczegółowoOddziaływanie cząstek z materią
Oddziaływanie cząstek z materią Trzy główne typy mechanizmów reprezentowane przez Ciężkie cząstki naładowane (cięższe od elektronów) Elektrony Kwanty gamma Ciężkie cząstki naładowane (miony, p, cząstki
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 254. Badanie ładowania i rozładowywania kondensatora. Ustawiony prąd ładowania I [ ma ]: t ł [ s ] U ł [ V ] t r [ s ] U r [ V ] ln(u r )
Nazwisko... Data... Wydział... Imię... Dzień tyg.... Godzina... Ćwiczenie nr 254 Badanie ładowania i rozładowywania kondensatora Numer wybranego kondensatora: Numer wybranego opornika: Ustawiony prąd ładowania
Bardziej szczegółowoWZORCOWANIE MOSTKÓW DO POMIARU BŁĘDÓW PRZEKŁADNIKÓW PRĄDOWYCH I NAPIĘCIOWYCH ZA POMOCĄ SYSTEMU PRÓBKUJĄCEGO
PROBLEMS AD PROGRESS METROLOGY PPM 18 Conference Digest Grzegorz SADKOWSK Główny rząd Miar Samodzielne Laboratorium Elektryczności i Magnetyzmu WZORCOWAE MOSTKÓW DO POMAR BŁĘDÓW PRZEKŁADKÓW PRĄDOWYCH APĘCOWYCH
Bardziej szczegółowoEfekt Halla. Cel ćwiczenia. Wstęp. Celem ćwiczenia jest zbadanie efektu Halla. Siła Loretza
Efekt Halla Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie efektu Halla. Wstęp Siła Loretza Na ładunek elektryczny poruszający się w polu magnetycznym w kierunku prostopadłym do linii pola magnetycznego działa
Bardziej szczegółowoZagrożenia naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego w przemyśle wydobywczym. Praca zbiorowa pod redakcją Jana Skowronka
Zagrożenia naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego w przemyśle wydobywczym Praca zbiorowa pod redakcją Jana Skowronka GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2007 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE (J. SKOWRONEK)...
Bardziej szczegółowoI ,11-1, 1, C, , 1, C
Materiał powtórzeniowy - budowa atomu - cząstki elementarne, izotopy, promieniotwórczość naturalna, okres półtrwania, średnia masa atomowa z przykładowymi zadaniami I. Cząstki elementarne atomu 1. Elektrony
Bardziej szczegółowoWyznaczenie absorpcji promieniowania radioaktywnego.
Prof. Henryk Szydłowski BADANIE ROZPADU PROMIENIOTWÓRCZEGO Cel doświadczenia: Wyznaczenie promieniotwórczości tła. Wyznaczenie absorpcji promieniowania radioaktywnego. Przyrządy: Zestaw komputerowy z interfejsem,
Bardziej szczegółowoDOZYMETRIA I BADANIE WPŁYWU PROMIENIOWANIA X NA MEDIA BIOLOGICZNE
X3 DOZYMETRIA I BADANIE WPŁYWU PROMIENIOWANIA X NA MEDIA BIOLOGICZNE Tematyka ćwiczenia Promieniowanie X wykazuje właściwości jonizujące. W związku z tym powietrze naświetlane promieniowaniem X jest elektrycznie
Bardziej szczegółowoAkademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe
Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody
Bardziej szczegółowoLI OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP II Zadanie doświadczalne
LI OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP II Zadanie doświadczalne ZADANIE D1 Cztery identyczne diody oraz trzy oporniki o oporach nie różniących się od siebie o więcej niż % połączono szeregowo w zamknięty obwód elektryczny.
Bardziej szczegółowoPRACOWNIA JĄDROWA ĆWICZENIE 4. Badanie rozkładu gęstości strumienia kwantów γ oraz mocy dawki w funkcji odległości od źródła punktowego
Katedra Fizyki Jądrowej i Bezpieczeństwa Radiacyjnego PRACOWNIA JĄDROWA ĆWICZENIE 4 Badanie rozkładu gęstości strumienia kwantów γ oraz mocy dawki w funkcji odległości od źródła punktowego Łódź 017 I.
Bardziej szczegółowoC5: BADANIE POCHŁANIANIA PROMIENIOWANIA α i β W POWIETRZU oraz w ABSORBERACH
C5: BADANIE POCHŁANIANIA PROMIENIOWANIA α i β W POWIETRZU oraz w ABSORBERACH CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest: zbadanie pochłaniania promieniowania β w różnych materiałach i wyznaczenie zasięgu promieniowania
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 96: Dozymetria promieniowania γ
Wydział PRACOWNIA FIZYCZNA WFiIS AGH Imię i nazwisko 1. 2. Temat: Rok Grupa Zespół Nr ćwiczenia Data wykonania Data oddania Zwrot do popr. Data oddania Data zaliczenia OCENA Ćwiczenie nr 96: Dozymetria
Bardziej szczegółowoNarodowe Centrum Badań Jądrowych Dział Edukacji i Szkoleń ul. Andrzeja Sołtana 7, Otwock-Świerk. Imię i nazwisko:... Imię i nazwisko:...
Narodowe Centrum Badań Jądrowych Dział Edukacji i Szkoleń ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock-Świerk ĆWICZENIE 4 L A B O R A T O R I U M F I Z Y K I A T O M O W E J I J Ą D R O W E J Dobór optymalnego
Bardziej szczegółowoDetekcja promieniowania jonizującego. Waldemar Kot Zachodniopomorskie Centrum Onkologii w Szczecinie
Detekcja promieniowania jonizującego Waldemar Kot Zachodniopomorskie Centrum Onkologii w Szczecinie Człowiek oraz wszystkie żyjące na Ziemi organizmy są stale narażone na wpływ promieniowania jonizującego.
Bardziej szczegółowoWzmacniacze operacyjne
Wzmacniacze operacyjne Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest badanie podstawowych układów pracy wzmacniaczy operacyjnych. Wymagania Wstęp 1. Zasada działania wzmacniacza operacyjnego. 2. Ujemne sprzężenie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 4 Badanie ładowania i rozładowania kondensatora
Karolina Kruk 276656 Ćwiczenie 4 Badanie ładowania i rozładowania kondensatora Wstęp teoretyczny. Kondensator tworzą dwa przewodniki-okładziny lub elektrody, które rozdzielono dielektrykiem. Jeżeli do
Bardziej szczegółowoPromieniowanie jonizujące Wyznaczanie liniowego i masowego współczynnika pochłaniania promieniowania dla różnych materiałów.
Ćw. M2 Promieniowanie jonizujące Wyznaczanie liniowego i masowego współczynnika pochłaniania promieniowania dla różnych materiałów. Zagadnienia: Budowa jądra atomowego. Defekt masy, energie wiązania jądra.
Bardziej szczegółowoPrzyrządy i przetworniki pomiarowe
Przyrządy i przetworniki pomiarowe Są to narzędzia pomiarowe: Przyrządy -służące do wykonywania pomiaru i służące do zamiany wielkości mierzonej na sygnał pomiarowy Znajomość zasady działania przyrządów
Bardziej szczegółowoFoton, kwant światła. w klasycznym opisie świata, światło jest falą sinusoidalną o częstości n równej: c gdzie: c prędkość światła, długość fali św.
Foton, kwant światła Wielkość fizyczna jest skwantowana jeśli istnieje w pewnych minimalnych (elementarnych) porcjach lub ich całkowitych wielokrotnościach w klasycznym opisie świata, światło jest falą
Bardziej szczegółowo- ĆWICZENIA - Radioaktywność w środowisku naturalnym K. Sobianowska, A. Sobianowska-Turek,
Ćwiczenie A Wyznaczanie napięcia pracy licznika Ćwiczenie B Pomiary próbek naturalnych (gleby, wody) Ćwiczenie C Pomiary próbek żywności i leków - ĆWICZENIA - Radioaktywność w środowisku naturalnym K.
Bardziej szczegółowo2 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J
2 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J P R A C O W N I A P O D S T A W E L E K T R O T E C H N I K I I E L E K T R O N I K I Ćw. 2. Łączenie i pomiar pojemności i indukcyjności Wprowadzenie Pojemność
Bardziej szczegółowoJ14. Pomiar zasięgu, rozrzutu zasięgu i zdolności hamującej cząstek alfa w powietrzu PRZYGOTOWANIE
J14 Pomiar zasięgu, rozrzutu zasięgu i zdolności hamującej cząstek alfa w powietrzu PRZYGOTOWANIE 1. Oddziaływanie ciężkich cząstek naładowanych z materią [1, 2] a) straty energii na jonizację (wzór Bethego-Blocha,
Bardziej szczegółowodawki pochłoniętej w wodzie i przekazywania tej jednostki w procesie wzorcowania na wtórne wzorce, a następnie na użytkowe dawkomierze terapeutyczne.
Bezpośredni pomiar energii szansą na poprawę skuteczności radioterapii wzorce dawki pochłoniętej w wodzie Witold Rzodkiewicz Zakład Promieniowania i Drgań, Główny Urząd Miar, ul. Elektoralna 2, 00-139
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ
OZNACZANIE OKRESU PÓŁROZPADU DLA NUKLIDU 40 K WSTĘP Naturalny potas stanowi mieszaninę trzech nuklidów: 39 K (93.08%), 40 K (0.012%) oraz 41 K (6.91%). Nuklid 40 K jest izotopem promieniotwórczym, którego
Bardziej szczegółowoLicznik Geigera - Mülera
Detektory gazowe promieniowania jonizującego. Licznik Geigera - Mülera Instrukcję przygotował: dr, inż. Zbigniew Górski Poznań, grudzień, 2004. s.1/7 ` Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 2a. Pomiar napięcia z izolacją galwaniczną Doświadczalne badania charakterystyk układów pomiarowych CZUJNIKI POMIAROWE I ELEMENTY WYKONAWCZE
Politechnika Łódzka Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych 90-924 Łódź, ul. Wólczańska 221/223, bud. B18 tel. 42 631 26 28 faks 42 636 03 27 e-mail secretary@dmcs.p.lodz.pl http://www.dmcs.p.lodz.pl
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ.. LABORATORIUM FIZYCZNE
W S E i Z W WASZAWE WYDZAŁ.. LABOATOUM FZYCZNE Ćwiczenie Nr 10 Temat: POMA OPOU METODĄ TECHNCZNĄ. PAWO OHMA Warszawa 2009 Prawo Ohma POMA OPOU METODĄ TECHNCZNĄ Uporządkowany ruch elektronów nazywa się
Bardziej szczegółowoLaboratorium miernictwa elektronicznego - Narzędzia pomiarowe 1 NARZĘDZIA POMIAROWE
Laboratorium miernictwa elektronicznego - Narzędzia pomiarowe 1 NARZĘDZIA POMIAROWE CEL ĆWICZENIA Poznanie źródeł informacji o parametrach i warunkach eksploatacji narzędzi pomiarowych, zapoznanie ze sposobami
Bardziej szczegółowoPodstawowe własności jąder atomowych
Podstawowe własności jąder atomowych 1. Ilość protonów i neutronów Z, N 2. Masa jądra M j = M p + M n - B 2 2 Q ( M c ) ( M c ) 3. Energia rozpadu p 0 k 0 Rozpad zachodzi jeżeli Q > 0, ta nadwyżka energii
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE NR 1. Część I (wydanie poprawione_2017) Charakterystyka licznika Geigera Műllera
ĆWICZENIE NR 1 Część I (wydanie poprawione_2017) Charakterystyka licznika Geigera Műllera 1 I. Cel doświadczenia Wykonanie charakterystyki licznika Geigera-Müllera: I t N min 1 Obszar plateau U V Przykładowy
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 3. POMIAR ZASIĘGU CZĄSTEK α W POWIETRZU Rozpad α
39 40 Ćwiczenie 3 POMIAR ZASIĘGU CZĄSTEK α W POWIETRZU W ćwiczeniu dokonuje się pomiaru zasięgu w powietrzu cząstek α emitowanych przez źródło promieniotwórcze. Pomiary wykonuje się za pomocą komory jonizacyjnej
Bardziej szczegółowoBadanie absorpcji promieniowania γ
Badanie absorpcji promieniowania γ 29.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu badana jest zależność natężenia wiązki osłabienie wiązki promieniowania γ po przejściu przez warstwę materiału absorbującego w funkcji
Bardziej szczegółowoMiernictwo I INF Wykład 13 dr Adam Polak
Miernictwo I INF Wykład 13 dr Adam Polak ~ 1 ~ I. Właściwości elementów biernych A. Charakterystyki elementów biernych 1. Rezystor idealny (brak przesunięcia fazowego między napięciem a prądem) brak części
Bardziej szczegółowoWielkości i jednostki radiologiczne stosowane w danej dziedzinie
Wielkości i jednostki radiologiczne stosowane w danej dziedzinie Promieniowanie jonizujące EM to dodatkowa energia, która oddziaływuje na układ (organizm). Skutki tego oddziaływania zależą od ilości energii,
Bardziej szczegółowoPOMIARY MOCY PRZESTRZENNEGO RÓWNOWAśNIKA DAWKI PROMIENIOWANIA GAMMA
Politechnika Warszawska Wydział Fizyki Laboratorium Fizyki POMIARY MOCY PRZESTRZENNEGO RÓWNOWAśNIKA DAWKI PROMIENIOWANIA GAMMA opracował: dr inŝ. Piotr Tulik Warszawa 2010 r. 1. Cel zajęć laboratoryjnych
Bardziej szczegółowoNarodowe Centrum Badań Jądrowych Dział Edukacji i Szkoleń ul. Andrzeja Sołtana 7, Otwock-Świerk
Narodowe Centrum Badań Jądrowych Dział Edukacji i Szkoleń ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock-Świerk ĆWICZENIE L A B O R A T O R I U M F I Z Y K I A T O M O W E J I J Ą D R O W E J Zastosowanie pojęć
Bardziej szczegółowoWyznaczanie bezwzględnej aktywności źródła 60 Co. Tomasz Winiarski
Wyznaczanie bezwzględnej aktywności źródła 60 Co metoda koincydencyjna. Tomasz Winiarski 24 kwietnia 2001 WSTEP TEORETYCZNY Rozpad promieniotwórczy i czas połowicznego zaniku. Rozpad promieniotwórczy polega
Bardziej szczegółowoKONKURS PRZEDMIOTOWY Z FIZYKI dla uczniów gimnazjów. Schemat punktowania zadań
1 KONKURS PRZEDMIOTOWY Z FIZYKI dla uczniów gimnazjów 18 stycznia 018 r. zawody II stopnia (rejonowe) Schemat punktowania zadań Maksymalna liczba punktów 60. 85% 51pkt. Uwaga! 1. Za poprawne rozwiązanie
Bardziej szczegółowoMetodyka prowadzenia pomiarów
OCHRONA RADIOLOGICZNA 2 Metodyka prowadzenia pomiarów Jakub Ośko Celem każdego pomiaru jest określenie wartości mierzonej wielkości w taki sposób, aby uzyskany wynik był jak najbliższy jej wartości rzeczywistej.
Bardziej szczegółowoDawki indywidualne. środowiskowe zmierzone w zakładach. adach przemysłowych objętych kontrolą dozymetryczną w LADIS IFJ PAN w Krakowie w latach 2006.
A. Woźniak, M. Budzanowski, A. Nowak, B. DzieŜa, K. Włodek Dawki indywidualne na całe e ciało o i dawki środowiskowe zmierzone w zakładach adach przemysłowych objętych kontrolą dozymetryczną w LADIS IFJ
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTYTUT FIZYKI LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH. ĆWICZENIE Nr 2. Badanie własności ferroelektrycznych soli Seignette a
POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTYTUT FIZYKI LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH ĆWICZENIE Nr 2 Badanie własności ferroelektrycznych soli Seignette a Celem ćwiczenia jest wyznaczenie zależności temperaturowej
Bardziej szczegółowoMATERIAŁ SZKOLENIOWY SZKOLENIE WSTĘPNE PRACOWNIKA ZATRUDNIONEGO W NARAŻENIU NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE. Ochrona Radiologiczna - szkolenie wstępne 1
MATERIAŁ SZKOLENIOWY SZKOLENIE WSTĘPNE PRACOWNIKA ZATRUDNIONEGO W NARAŻENIU NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE Ochrona Radiologiczna - szkolenie wstępne 1 Cel szkolenia wstępnego: Zgodnie z Ustawą Prawo Atomowe
Bardziej szczegółowoDoświadczenie nr 6 Pomiar energii promieniowania gamma metodą absorpcji elektronów komptonowskich.
Doświadczenie nr 6 Pomiar energii promieniowania gamma metodą absorpcji elektronów komptonowskich.. 1. 3. 4. 1. Pojemnik z licznikami cylindrycznymi pracującymi w koincydencji oraz z uchwytem na warstwy
Bardziej szczegółowoOCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA. Promieniotwórczość
OCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA Promieniotwórczość PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ (radioaktywność) zjawisko samorzutnego rozpadu jąder atomowych niektórych izotopów, któremu towarzyszy wysyłanie promieniowania α, β,
Bardziej szczegółowoZadanie 3. (2 pkt) Uzupełnij zapis, podając liczbę masową i atomową produktu przemiany oraz jego symbol chemiczny. Th... + α
Zadanie: 1 (2 pkt) Określ liczbę atomową pierwiastka powstającego w wyniku rozpadów promieniotwórczych izotopu radu 223 88Ra, w czasie których emitowane są 4 cząstki α i 2 cząstki β. Podaj symbol tego
Bardziej szczegółowoLaboratorium Metrologii
Laboratorium Metrologii Ćwiczenie nr 3 Oddziaływanie przyrządów na badany obiekt I Zagadnienia do przygotowania na kartkówkę: 1 Zdefiniować pojęcie: prąd elektryczny Podać odpowiednią zależność fizyczną
Bardziej szczegółowoPodstawy niepewności pomiarowych Ćwiczenia
Podstawy niepewności pomiarowych Ćwiczenia 1. Zaokrąglij podane wartości pomiarów i ich niepewności. = (334,567 18,067) m/s = (153 450 000 1 034 000) km = (0,0004278 0,0000556) A = (2,0555 0,2014) s =
Bardziej szczegółowoUWAGA! spełnia/nie spełnia* spełnia/nie spełnia* spełnia/nie spełnia* spełnia/nie spełnia* spełnia/nie spełnia* spełnia/nie spełnia*
Załącznik nr 4 do SIWZ UWAGA! Jeżeli Wykonawca składa ofertę co do części zamówienia, powinien wypełnić i załączyć do oferty tylko tabele dotyczące urządzeń, na które składa ofertę. Wyposażenie/warunki
Bardziej szczegółowoSzkoła z przyszłością. Zastosowanie pojęć analizy statystycznej do opracowania pomiarów promieniowania jonizującego
Szkoła z przyszłością szkolenie współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Narodowe Centrum Badań Jądrowych, ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock-Świerk ĆWICZENIE
Bardziej szczegółowoRedefinicja jednostek układu SI
CENTRUM NAUK BIOLOGICZNO-CHEMICZNYCH / WYDZIAŁ CHEMII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO Redefinicja jednostek układu SI Ewa Bulska MIERZALNE WYZWANIA ŚWIATA MIERZALNE WYZWANIA ŚWIATA MIERZALNE WYZWANIA ŚWIATA
Bardziej szczegółowoXLVI OLIMPIADA FIZYCZNA (1996/1997). Stopień III, zadanie doświadczalne D
KOOF Szczecin: www.of.szc.pl XLVI OLIMPIADA FIZYCZNA (1996/1997). Stopień III, zadanie doświadczalne D Źródło: Komitet Główny Olimpiady Fizycznej; Fizyka w Szkole Nr 1, 1998 Autor: Nazwa zadania: Działy:
Bardziej szczegółowo3. Zależność energii kwantów γ od kąta rozproszenia w zjawisku Comptona
3. Zależność energii kwantów γ od kąta rozproszenia w zjawisku Comptona I. Przedmiotem zadania zjawisko Comptona. II. Celem zadania jest doświadczalne sprawdzenie zależności energii kwantów γ od kąta rozproszenia
Bardziej szczegółowoSPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ
SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ Podobne pytania możesz otrzymać na egzaminie certyfikacyjnym Uwaga: Jeśli masz wątpliwości czy wybrałeś poprawną odpowiedź, spytaj przez forum dyskusyjne Pytania zaczerpnięto ze zbiorów
Bardziej szczegółowoA - liczba nukleonów w jądrze (protonów i neutronów razem) Z liczba protonów A-Z liczba neutronów
Włodzimierz Wolczyński 40 FIZYKA JĄDROWA A - liczba nukleonów w jądrze (protonów i neutronów razem) Z liczba protonów A-Z liczba neutronów O nazwie pierwiastka decyduje liczba porządkowa Z, a więc ilość
Bardziej szczegółowoPromieniowanie w naszych domach. I. Skwira-Chalot
Promieniowanie w naszych domach I. Skwira-Chalot Co to jest promieniowanie jonizujące? + jądro elektron Rodzaje promieniowania jonizującego Przenikalność promieniowania L. Dobrzyński, E. Droste, W. Trojanowski,
Bardziej szczegółowoNatężenie prądu elektrycznego
Natężenie prądu elektrycznego Wymuszenie w przewodniku różnicy potencjałów powoduje przepływ ładunków elektrycznych. Powszechnie przyjmuje się, że przepływający prąd ma taki sam kierunek jak przepływ ładunków
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 3++ Spektrometria promieniowania gamma z licznikiem półprzewodnikowym Ge(Li) kalibracja energetyczna i wydajnościowa
Ćwiczenie 3++ Spektrometria promieniowania gamma z licznikiem półprzewodnikowym Ge(Li) kalibracja energetyczna i wydajnościowa Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się - z metodyką pomiaru aktywności
Bardziej szczegółowoCEL ĆWICZENIA: Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z zastosowaniem diod i wzmacniacza operacyjnego
WFiIS LABORATORIUM Z ELEKTRONIKI Imię i nazwisko: 1.. TEMAT: ROK GRUPA ZESPÓŁ NR ĆWICZENIA Data wykonania: Data oddania: Zwrot do poprawy: Data oddania: Data zliczenia: OCENA CEL ĆWICZENIA: Celem ćwiczenia
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE ZAWARTOŚCI POTASU
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA FIZYKOCHEMII I TECHNOLOGII POLIMERÓW obowiązuje w r. akad. 2017 / 2018 WYZNACZANIE ZAWARTOŚCI POTASU W STAŁEJ PRÓBCE SOLI Opiekun ćwiczenia: Miejsce ćwiczenia:
Bardziej szczegółowoZastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych
UKŁADY ELEKTRONICZNE Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Zastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych Laboratorium Układów Elektronicznych Poznań 2008 1. Cel i zakres ćwiczenia Celem ćwiczenia jest
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki wykład 8
Podstawy fizyki wykład 8 Dr Piotr Sitarek Instytut Fizyki, Politechnika Wrocławska Ładunek elektryczny Grecy ok. 600 r p.n.e. odkryli, że bursztyn potarty o wełnę przyciąga inne (drobne) przedmioty. słowo
Bardziej szczegółowoPOMIARY CIEPLNE KARTY ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH V. 2011
ĆWICZENIE 1: Pomiary temperatury 1. Wymagane wiadomości 1.1. Podział metod pomiaru temperatury 1.2. Zasada działania czujników termorezystancyjnych 1.3. Zasada działania czujników termoelektrycznych 1.4.
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY OZNACZANIE AKTYWNOŚCI, OKRESU PÓŁTRWANIA I MAKSYMALNEJ ENERGII PROMIENIOWANIA
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA FIZYKOCHEMII I TECHNOLOGII POLIMERÓW OZNACZANIE AKTYWNOŚCI, OKRESU PÓŁTRWANIA I MAKSYMALNEJ ENERGII PROMIENIOWANIA Opiekun ćwiczenia: Jerzy Żak Miejsce ćwiczenia:
Bardziej szczegółowoWZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC
WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC 1. WSTĘP Tematem ćwiczenia są podstawowe właściwości jednostopniowego wzmacniacza pasmowego z tranzystorem bipolarnym. Zadaniem ćwiczących jest dokonanie pomiaru częstotliwości
Bardziej szczegółowoPoziom nieco zaawansowany Wykład 2
W2Z Poziom nieco zaawansowany Wykład 2 Witold Bekas SGGW Promieniotwórczość Henri Becquerel - 1896, Paryż, Sorbona badania nad solami uranu, odkrycie promieniotwórczości Maria Skłodowska-Curie, Piotr Curie
Bardziej szczegółowoPomiary rezystancji izolacji
Stan izolacji ma decydujący wpływ na bezpieczeństwo obsługi i prawidłowe funkcjonowanie instalacji oraz urządzeń elektrycznych. Dobra izolacja to obok innych środków ochrony również gwarancja ochrony przed
Bardziej szczegółowoPL B1. INSTYTUT MECHANIKI GÓROTWORU POLSKIEJ AKADEMII NAUK, Kraków, PL BUP 21/08. PAWEŁ LIGĘZA, Kraków, PL
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 209493 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 382135 (51) Int.Cl. G01F 1/698 (2006.01) G01P 5/12 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)
Bardziej szczegółowoWyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym
Ćwiczenie 11A Wyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym 11A.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu mierzy się przy pomocy wagi siłę elektrodynamiczną, działającą na odcinek przewodnika
Bardziej szczegółowoInstrukcja nr 6. Wzmacniacz operacyjny i jego aplikacje. AGH Zespół Mikroelektroniki Układy Elektroniczne J. Ostrowski, P. Dorosz Lab 6.
Instrukcja nr 6 Wzmacniacz operacyjny i jego aplikacje AGH Zespół Mikroelektroniki Układy Elektroniczne J. Ostrowski, P. Dorosz Lab 6.1 Wzmacniacz operacyjny Wzmacniaczem operacyjnym nazywamy różnicowy
Bardziej szczegółowoAnaliza zderzeń dwóch ciał sprężystych
Ćwiczenie M5 Analiza zderzeń dwóch ciał sprężystych M5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar czasu zderzenia kul stalowych o różnych masach i prędkościach z nieruchomą, ciężką stalową przeszkodą.
Bardziej szczegółowoC5: BADANIE POCHŁANIANIA PROMIENIOWANIA α i β W POWIETRZU oraz w ABSORBERACH
C5: BADANIE POCHŁANIANIA PROMIENIOWANIA α i β W POWIETRZU oraz w ABSORBERACH CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest obserwacja pochłaniania cząstek alfa w powietrzu wyznaczenie zasięgu w aluminium promieniowania
Bardziej szczegółowoWZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO
Mirosław KAŹMIERSKI Okręgowy Urząd Miar w Łodzi 90-132 Łódź, ul. Narutowicza 75 oum.lodz.w3@gum.gov.pl WZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO 1. Wstęp Konieczność
Bardziej szczegółowoPRAWO OHMA DLA PRĄDU PRZEMIENNEGO
ĆWICZENIE 53 PRAWO OHMA DLA PRĄDU PRZEMIENNEGO Cel ćwiczenia: wyznaczenie wartości indukcyjności cewek i pojemności kondensatorów przy wykorzystaniu prawa Ohma dla prądu przemiennego; sprawdzenie prawa
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 15. Sprawdzanie watomierza i licznika energii
Ćwiczenie 15 Sprawdzanie watomierza i licznika energii Program ćwiczenia: 1. Sprawdzenie błędów podstawowych watomierza analogowego 2. Sprawdzanie jednofazowego licznika indukcyjnego 2.1. Sprawdzenie prądu
Bardziej szczegółowoMiernictwo - W10 - dr Adam Polak Notatki: Marcin Chwedziak. Miernictwo I. dr Adam Polak WYKŁAD 10
Miernictwo I dr Adam Polak WYKŁAD 10 Pomiary wielkości elektrycznych stałych w czasie Pomiary prądu stałego: Technika pomiaru prądu: Zakresy od pa do setek A Czynniki wpływające na wynik pomiaru (jest
Bardziej szczegółowoTechniki Jądrowe w Diagnostyce i Terapii Medycznej
Techniki Jądrowe w Diagnostyce i Terapii Medycznej Wykład 2-5 marca 2019 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Rozpad Przemiana Widmo
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 3. BADANIE POCHŁANIANIA PROMIENIOWANIA α i β w ABSORBERACH
ĆWICZENIE 3 BADANIE POCHŁANIANIA PROMIENIOWANIA α i β w ABSORBERACH CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest wyznaczenie: zbadanie pochłaniania promieniowania β w różnych materiałach i wyznaczenie zasięgu w
Bardziej szczegółowoRadon w powietrzu. Marcin Polkowski 10 marca Wstęp teoretyczny 1. 2 Przyrządy pomiarowe 2. 3 Prędkość pompowania 2
Radon w powietrzu Marcin Polkowski marcin@polkowski.eu 10 marca 2008 Streszczenie Celem ćwiczenia był pomiar stężenia 222 Rn i produktów jego rozpadu w powietrzu. Pośrednim celem ćwiczenia było również
Bardziej szczegółowoSZKIC ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ W ARKUSZU II. Zadanie 28. Kołowrót
SZKIC ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ W ARKUSZU II Zadanie 8. Kołowrót Numer dania Narysowanie sił działających na układ. czynność danie N N Q 8. Zapisanie równania ruchu obrotowego kołowrotu.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Trwałość jądra atomowego. Okres połowicznego rozpadu
Spis treści 1 Trwałość jądra atomowego 2 Okres połowicznego rozpadu 3 Typy przemian jądrowych 4 Reguła przesunięć Fajansa-Soddy ego 5 Szeregi promieniotwórcze 6 Typy reakcji jądrowych 7 Przykłady prostych
Bardziej szczegółowoIle wynosi całkowite natężenie prądu i całkowita oporność przy połączeniu równoległym?
Domowe urządzenia elektryczne są często łączone równolegle, dzięki temu każde tworzy osobny obwód z tym samym źródłem napięcia. Na podstawie poszczególnych rezystancji, można przewidzieć całkowite natężenie
Bardziej szczegółowoPODSTAWY ELEKTRONIKI I TECHNIKI CYFROWEJ
z 0 0-0-5 :56 PODSTAWY ELEKTONIKI I TECHNIKI CYFOWEJ opracowanie zagadnieo dwiczenie Badanie wzmacniaczy operacyjnych POLITECHNIKA KAKOWSKA Wydział Inżynierii Elektrycznej i Komputerowej Kierunek informatyka
Bardziej szczegółowo