Katarzyna Kowara Czym są prawa dziecka?

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Katarzyna Kowara Czym są prawa dziecka?"

Transkrypt

1 1 Katarzyna Kowara Czym są prawa dziecka? Podejmując próbę kontynuacji niniejszego tematu, mając także na względzie fakt, iż poprzedni 2012 rok był rokiem Janusza Korczaka, chciałabym w poniższym artykule skupić się na przybliżeniu pojęcia prawa dziecka z jednoczesnym odniesieniem do najważniejszego aktu normatywnego, jakim jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Studiując literaturę nie odnajdziemy jednoznacznego określenia i odpowiedzi na pytanie co to są prawa dziecka i czym się one charakteryzują. Wielu autorów formułuje własne definicje na swój wyłączny użytek i potrzebę. Najtrafniej prawa dziecka definiuje Marian Balcerek, wybitny specjalista w dziedzinie ochrony prawnej dziecka, który pisze, iż są one zespołem uprawnień dzieci wynikających z obowiązujących w danym społeczeństwie praw obywatelskich, ustalających status dziecka w państwie, w społeczeństwie i rodzinie 1. Podstawowym błędem w ujmowaniu praw dziecka jest ich oderwanie od praw człowieka i traktowanie ich jako odrębnej całości. Z całą pewnością przyznać trzeba, iż prawa dziecka winny być traktowane jako integralna część praw człowieka, przysługujących każdej istocie ludzkiej. Ich właściwa realizacja jest istotna z punktu widzenia dobra dziecka, jak i interesu społecznego 2. Zdaniem Adama Łopatki dziecku przysługują wszelkie uniwersalne prawa człowieka i podstawowe wolności, dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka. Prawa nie mogą być uznane za przeciwstawne prawom dorosłym lub za prawa alternatywne w stosunku do praw rodziców, gdyż wynikają z praw przynależnych każdemu człowiekowi 3. Dziecko choć mały człowiek i mały obywatel państwa nie zawsze potrafi korzystać ze swoich praw. Niejednokrotnie jest ich pozbawiane, niejednokrotnie nie wie, że takowe chroniące go prawa istnieją co wynika z faktu jego niedojrzałości psychicznej i fizycznej. Dlatego też, według Elżbiety Czyż prawa dziecka odnoszą się głównie do relacji państwo-dziecko. Zatem państwo przyjmuje na siebie odpowiedzialność w zakresie ich ochrony zarówno w sensie gwarancji ochrony przed krzywdzeniem jak i w sensie możliwości dochodzenia praw, które są równe dla wszystkich. Status dziecka, nieco inny niż osoby dorosłej, nie pozwala na bezpośrednie korzystanie z tych praw. (...) Państwo jest zatem gwarantem praw, a realizatorami są rodzice bądź opiekunowie dziecka. Zobowiązaniem państwa jest dbanie o zapewnienie dziecku ochrony i opieki w takim stopniu, 1 Balcerek M., Międzynarodowa ochrona dziecka, WSIP, Warszawa, 1988, s. 18, [w:] Kwak A., Mościskier A., Rzeczywistość praw dziecka w rodzinie, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa, 2002, s Kwak A., Mościskier A., Rzeczywistość..., s Łopatka A., Konwencja Praw Dziecka w Polsce, [w:] Mościskier A., Rzeczywistość..., s. 44.

2 2 w jakim jest to dla niego niezbędne (poprzez odpowiednie działania ustawodawcze, administracyjne i inne) 4. W nieco innym kontekście o prawach dziecka wypowiada się papież, Jan Paweł II, dla którego dziecko jest zarówno pełnowartościową jednostką, osobą, człowiekiem jak i pełnoprawnym, choć małym, obywatelem państwa. Dziecko to także uosobienie czystości, niewinności i wielkie źródło nadziei. Powtarzam raz jeszcze to, co powiedziałem na Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych dnia 2 października 1979 r. Pragnę wypowiedzieć tę radość, jaką dla każdego z nas stanowią dzieci, wiosna życia, zadatek przyszłości każdej dzisiejszej ojczyzny. Żaden kraj na świecie, żaden system polityczny nie może myśleć o swej przyszłości inaczej, jak tylko poprzez wizję tych nowych pokoleń, które przejmą od swoich rodziców wielorakie dziedzictwo wartości, zadań i dążeń zarówno własnego narodu, jak też całej rodziny ludzkiej 5. Wedle nauki Jana Pawła II dziecko ma szczególne prawa, przede wszystkim prawo do zjednoczonej i kochającej rodziny, do szacunku i troski wobec jego osoby, do rozwoju we wszystkich dostępnych płaszczyznach życia w warunkach wolności i godności osobistej oraz prawo do niczym nieskażonej prawdy. Najważniejszym zbiorem praw obowiązującym w Polsce jest Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, znowelizowana i podpisana w 1997 roku przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Część zawartych w niej artykułów mówi o ochronie i przestrzeganiu praw dziecka w świetle polskiego prawa, prawa cywilnego i kodeksu rodzinnego. Ważne wydają się także liczne... postanowienia prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa karnego, wreszcie przepisy prawa pracy i prawa administracyjnego. Wiele uprawnień dzieci regulują przepisy wykonawcze resortów zdrowia i opieki społecznej, edukacji, sprawiedliwości, pracy i polityki socjalnej 6. Żywiej prawami dzieci zainteresowano się w polskim rządzie w czerwcu 1994 roku. Nad dwoma projektami regulującymi prawa dzieci w Polsce pracowała niewielka grupa senatorów. Jednakże posłowie już w pierwszym czytaniu oba projekty odrzucili. I właściwie dopiero Komisja Konstytucyjna przyjmując projekt Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 16 stycznia 1997 roku zatwierdziła 237 bardzo ważnych artykułów związanych z prawną ochroną dzieci. Na pierwszy plan wysuwają się artykuły dotyczące ochrony prawnej dziecka, czyli art. nr 18, 30, 36, 40, 41, 48, 51, 63, 66-69, 72, 76, 79. I tak oto art. 30 polskiej Konstytucji z 1997 roku, zatytułowany w rozdziale Źródło wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela zakłada respektowanie przez rodziców 4 Szkoła praw człowieka. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa, 1998, z. 5, s. 132 za Czyż E., Prawa dziecka, s. 35, [w:] Kwak A., Mościskier A., Rzeczywistość..., s Jasudowicz T. (red.), Prawa rodziny prawa w rodzinie. Jan Paweł II o małżeństwie i rodzinie. Wypisy z nauczania Ojca Świętego, Wyd. Dom Organizatora, Toruń, 1999, s Komorowska J. (red.), Dziecko we współczesnej Polsce, Wyd. OBS, Warszawa, 1991, t.1, s. 25.

3 3 godności stanowiącej, które winno być pierwotnym obowiązkiem rodziców względem dziecka i tworzyć wzorzec stosunków w rodzinie i poza nią 7. Wiążący się z powyższym artykuł 40 mówi, iż nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. Dopełnieniem tego zapisu w powyższej kwestii jest art mówiący, iż rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonań 8. Artykuły 40 i 48 są w rzeczywistości dość sprzecznymi i kontrowersyjnymi zapisami. Z jednej strony zakazują stosowania przemocy wobec dziecka, z drugiej zaś dają rodzicom prawo wychowania dzieci wedle własnych przekonań. Przyjmując, że w przekonaniu rodziców jest karcenie dziecka dla tzw. jego dobra, art jest błędnie sformułowany. Dyskusyjne pozostaje także wychowanie dziecka w duchu wolności jego przekonań i sumienia. Małe jeszcze dziecko nie zawsze zdaje sobie sprawę co jest dla niego dobre a co złe, co bezpieczniejsze a co bardziej wartościujące, dlatego też ważne by rodzice w zgoła mądry i rozważny sposób decydowali o losie dziecka. Pozostaje jednak fakt, iż zapis tego artykułu budzi wiele dyskusji. Dalsze rozważania pozostawmy już jednak teoretykom prawa. Konstytucja RP w pkt 3 art. 68 przewiduje także nałożenie na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej między innymi dzieciom, zwłaszcza niepełnosprawnym 9. Przekazany Sejmowi przez Radę Ministrów pod koniec 1995 roku dokument zatytułowany Informacja na temat przestrzegania praw dziecka w Rzeczpospolitej Polskiej nie zawierał rzetelnej charakterystyki rzeczywistej sytuacji dzieci w Polsce, gdyż został przygotowany jedynie na podstawie sprawozdań resortowych i tylko pod kątem zgodności polskich przepisów z zapisami Konwencji o Prawach Dziecka. W świetle tego raportu okazuje się, że najczęściej łamanym w Polsce prawem dziecka jest jego prawo do życia bez przemocy fizycznej, emocjonalnej i seksualnej marca 2001 roku na inauguracji ogólnopolskiej kampanii Dzieciństwo bez przemocy, która odbyła się w Pałacu Prezydenckim w Warszawie, Aleksander Kwaśniewski przyznał, iż przepisy prawa polskiego winny gwarantować skuteczną walkę z tym zjawiskiem. Przecież artykuł 72 pkt 1 Konstytucji nakłada na władze publiczne obowiązek ochrony dzieci przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją 11. Tenże sam artykuł w pkt 2 stwierdza, iż dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Pkt 3 7 Kwaśniewski A., Ochrona praw dzieci i rodziny, Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa, 2001, s Śliwerski B., Jak zmieniać szkołę?, Impuls, Kraków, 1998, s Kolankiewicz M. (red.), Zagrożone dzieciństwo. Rodzinne i instytucjonalne formy opieki, WSIP, Warszawa, 1998, s Śliwerski B., Konstytucja a prawa dziecka, Społeczeństwo Otwarte 1997 nr 2, s Kwaśniewski A., Ochrona..., s

4 4 zapewnia, że w toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka 12. Konstytucja RP zapewnia również dziecku z art. 70 ust. 1 i 2 prawo do nauki, natomiast w art. 65 pkt 3 zabrania się stałego zatrudniania dzieci do lat 16. Na mocy zaś już oddzielnych artykułów się prawo dziecka do opieki socjalnej. Zgodzić się trzeba ze słowami profesora Bogusława Śliwerskiego, że zagwarantowanie dzieciom praw konstytucjonalnych nie powinno być niczyim postulatem. Nie są to prawa, które miałyby rządzić dziećmi, ani, którymi dzieci by się rządziły, lecz które im przysługują, których należy przestrzegać, szanować i bronić przed dorosłymi, przed stworzonymi przez człowieka instytucjami takimi jak państwo, szkoła czy prawo przed praktyką władz, przed bezprawiem 13. Znowelizowana w 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej odkryła na nowo świat praw należnych dziecku w nieco nowym wymiarze i odniesieniu. Teraz coraz częściej mówi się o prawach i obowiązkach dzieci. W szkołach prowadzi się lekcje na ten temat, a w ofertach szkoleniowych niektórych placówek niepublicznych pojawiają się tematy o problematyce ich praw. Przyznać trzeba, iż prawa dziecka przeszły daleką drogę w swoim ewolucyjnym rozwoju. W rozumieniu przytaczanego już wcześniej Mariana Balcerka, świat: - po pierwsze uznał wreszcie, że dzieciom należą się określone prawa..., - po drugie, dziecko przestało być traktowane jak własność człowieka dorosłego, a stało się obywatelem, któremu prawo przyznało prawa obywatelskie, - po trzecie, zmianie uległa sytuacja dziecka w rodzinie: nieograniczona władza ojca nad dzieckiem przeszła na władzę rodzicielską..., - po czwarte, znacznie został poszerzony i stale się poszerza katalog praw dziecka; początkowo dzieci miały jedynie prawo dziedziczenia (i to nie wszystkie), dzisiaj katalog ten obejmuje kilkanaście czy też kilkadziesiąt praw dotyczących wszystkich aspektów życia, rozwoju i wychowania dziecka, - po piąte, doprowadzono do ustawowego zrównania praw wszystkich dzieci, w tym także dzieci pozamałżeńskich, zlikwidowano w ten sposób teoretycznie wszelkie formy dyskryminacji dzieci ze względu na rasę, język, wyznanie, pochodzenie, urodzenie, stan majątkowy itd., - po szóste, uznano, że dzieci społecznie niedostosowane, które weszły w kolizję z prawem, wymagają specjalnej ochrony w ramach systemu karnego i penitencjarnego; 12 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa, 1997, s Śliwerski B., Konstytucja..., s. 38.

5 5 podstawą przywrócenia nieletnich przestępców społeczeństwu jest reedukacja i resocjalizacja, - po siódme, specjalną ochronę i pomoc zapewnia się dzieciom upośledzonym, kalekim i chorym, dla których rozwija się różne formy opieki, wychowania i kształcenia, - po ósme, społeczeństwo i państwo przejmuje na siebie ciężar zapewnienia ochrony praw dziecka; państwo staje się coraz częściej realizatorem praw i organizatorem ochrony dziecka Jaką zatem funkcję pełnią prawa dziecka? W najogólniejszym ujęciu mają one służyć zapewnieniu dziecku odpowiednich warunków do życia i prawidłowego rozwoju. Prawa nadają dziecku specjalny status ochronny i równocześnie pokazują dorosłym, jakie są ich obowiązki względem niego. Uczulają społeczeństwo na potrzeby dziecka i jego niedojrzałość psychiczną, fizyczną i społeczną, jak również na potencjalne i rzeczywiste zagrożenia, wskazując tym samym na konieczność pomocy i ochrony dziecka przez dorosłych. Wyznaczają cel działalności i opieki nad dzieckiem, którym ma być zapewnienie niezbędnych warunków dla prawidłowego rozwoju, wychowania, przygotowania do życia społecznego Balcerek M., Międzynarodowa ochrona dziecka, WSIP, Warszawa, 1988, s Kwak A., Mościskier A., Rzeczywistość..., s

PRAWA DZIECKA. dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności prywatności;

PRAWA DZIECKA. dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności prywatności; PRAWA DZIECKA "Nie ma dzieci - są ludzie..." - Janusz Korczak Każdy człowiek ma swoje prawa, normy, które go chronią i pozwalają funkcjonować w społeczeństwie, państwie. Prawa mamy również my - dzieci,

Bardziej szczegółowo

Ochrona praw dziecka w świetle standardów obowiązującego prawa

Ochrona praw dziecka w świetle standardów obowiązującego prawa Ochrona praw dziecka w świetle standardów obowiązującego prawa Każdy człowiek, również ten mały, posiada określone prawa, nie poprzez czyjeś nadanie, ale poprzez samo istnienie bycia człowiekiem. Zatem

Bardziej szczegółowo

ISTOTA PRAW DZIECKA NASZE PRAWA

ISTOTA PRAW DZIECKA NASZE PRAWA ISTOTA PRAW DZIECKA Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka tak jak każdemu dorosłemu przysługują prawa człowieka. Prawa dziecka są więc naturalną konsekwencją praw człowieka. Praw tych nikt nie może

Bardziej szczegółowo

Kim jest Rzecznik Praw Dziecka?

Kim jest Rzecznik Praw Dziecka? Kim jest Rzecznik Praw Dziecka? Prace nad utworzeniem instytucji Rzecznika Praw Dziecka w Polsce zainicjowane zostały przez organizacje pozarządowe i środowiska działające na rzecz praw dzieci. W rezultacie

Bardziej szczegółowo

Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka. Janusz Korzeniowski

Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka. Janusz Korzeniowski Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka Opracowanie: Janusz Korzeniowski nauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli 1 Spis slajdów Idea

Bardziej szczegółowo

Prawa Człowieka i systemy ich ochrony

Prawa Człowieka i systemy ich ochrony Prawa Człowieka i systemy ich ochrony Konwencja o prawach dziecka Zaoczne Studia Administracji 2016/2017 semestr zimowy Konwencja o prawach dziecka 1. Konwencja o prawach dziecka a) Geneza b) Wartości

Bardziej szczegółowo

Aby móc mówić o prawach człowieka, należy najpierw rozróżnić kilka aspektów słowa "prawo".

Aby móc mówić o prawach człowieka, należy najpierw rozróżnić kilka aspektów słowa prawo. Aby móc mówić o prawach człowieka, należy najpierw rozróżnić kilka aspektów słowa "prawo". W ujęciu przedmiotowym rozumiane jest ono jako system norm prawnych, czyli ogólnych, które powstały w związku

Bardziej szczegółowo

Prawa Dziecka. Czym są prawa dziecka?

Prawa Dziecka. Czym są prawa dziecka? Prawa Dziecka "Nie ma dzieci są ludzie [ ]." Janusz Korczak Czym są prawa dziecka? Najważniejszym, naturalnym prawem człowieka jest prawo do życia. Z niego płynie prawo do pełnego - na miarę człowieka

Bardziej szczegółowo

ROZSTRZYGNIĘCIA SĄDÓW W ZAKRESIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ I KONTAKTÓW SYTUACJI KONFLIKTÓW MIĘDZY RODZICAMI. SSO Maria Prusinowska

ROZSTRZYGNIĘCIA SĄDÓW W ZAKRESIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ I KONTAKTÓW SYTUACJI KONFLIKTÓW MIĘDZY RODZICAMI. SSO Maria Prusinowska ROZSTRZYGNIĘCIA SĄDÓW W ZAKRESIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ I KONTAKTÓW SYTUACJI KONFLIKTÓW MIĘDZY RODZICAMI SSO Maria Prusinowska WŁADZA RODZICIELSKA WEDŁUG KODEKSU RODZINNEGO I OPIEKUŃCZEGO Art. 93 1. Kro

Bardziej szczegółowo

Historia praw dziecka

Historia praw dziecka Prawa Dziecka Historia praw dziecka Pierwsze, rozpoczęte badania psychologiczne nad sytuacją dziecka, w duchu rozważań poglądów humanistycznych pojawiły się z końcem XIX wieku. Wcześniej dziecko, jako

Bardziej szczegółowo

Wyrok z 16 lipca 2007 r., SK 61/06 BRAK MOŻLIWOŚCI UZNANIA DZIECKA PO JEGO ŚMIERCI

Wyrok z 16 lipca 2007 r., SK 61/06 BRAK MOŻLIWOŚCI UZNANIA DZIECKA PO JEGO ŚMIERCI Wyrok z 16 lipca 2007 r., SK 61/06 BRAK MOŻLIWOŚCI UZNANIA DZIECKA PO JEGO ŚMIERCI Rodzaj postępowania: skarga konstytucyjna Inicjator: osoba fizyczna Skład orzekający: 5 sędziów Zdania odrębne: 0 Przedmiot

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział czwarty Zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r...

Spis treści. Rozdział czwarty Zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r... Spis treści Rozdział pierwszy Ustrój polityczny państwa pojęcie i istota... 11 1. Pojęcie ustroju politycznego... 12 2. Ewolucja ustroju politycznego Polski... 14 Rozdział drugi Konstytucyjne podstawy

Bardziej szczegółowo

Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź.

Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź. W KONSTYTUCJI RP Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź. 1. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. to:

Bardziej szczegółowo

PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY. Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r.

PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY. Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r. PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r. Część I PRAWO DO PRYWATNOŚCI WPROWADZENIE Prowadzące:

Bardziej szczegółowo

PRAWA DZIECKA PODSTAWOWE INFORMACJE

PRAWA DZIECKA PODSTAWOWE INFORMACJE PRAWA DZIECKA PODSTAWOWE INFORMACJE Agnieszka Węegrzyńska CZYM SĄ PRAWA DZIECKA Prawa dziecka a prawa człowieka W 1948 roku ONZ proklamowało Powszechną Deklarację Praw Człowieka. W tym dokumencie zostały

Bardziej szczegółowo

Prawo do nauczania religii Wprowadzenie Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej

Prawo do nauczania religii Wprowadzenie Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej Prawo do nauczania religii Wprowadzenie Nauczanie religii katolickiej w polskim systemie edukacji trwa już ponad 20 lat i zadomowiło się tam na dobre. Pomimo pojedynczych głosów krytyki religia w szkole

Bardziej szczegółowo

KATALOG PRAW I OBOWIĄZKÓW RODZICÓW

KATALOG PRAW I OBOWIĄZKÓW RODZICÓW KATALOG PRAW I OBOWIĄZKÓW RODZICÓW Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, ponieważ nie jest zdolne do samodzielnego prowadzenia swoich spraw. Z tego względu wymaga pomocy i ochrony ze strony osób dorosłych.

Bardziej szczegółowo

PRAWA DZIECI A OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI. w świetle przepisów prawa

PRAWA DZIECI A OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI. w świetle przepisów prawa PRAWA DZIECI A OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI w świetle przepisów prawa Zależności Konwencja o prawach dziecka 1. Prawo do wychowania w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z

Bardziej szczegółowo

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Prawo jest na naszej stronie! www.profinfo.pl www.wolterskluwer.pl codzienne aktualizacje pełna oferta zapowiedzi wydawnicze rabaty na zamówienia zbiorcze do negocjacji

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XVIII/101/2016 RADY POWIATU SEJNEŃSKIEGO. z dnia 29 kwietnia 2016 r.

UCHWAŁA NR XVIII/101/2016 RADY POWIATU SEJNEŃSKIEGO. z dnia 29 kwietnia 2016 r. UCHWAŁA NR XVIII/101/2016 RADY POWIATU SEJNEŃSKIEGO z dnia 29 kwietnia 2016 r. w sprawie uchwalenia Powiatowego Programu Profilaktycznego w Zakresie Promowania i Wdrażania Prawidłowych Metod Wychowawczych

Bardziej szczegółowo

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Prawo jest na naszej stronie! www.profinfo.pl www.wolterskluwer.pl codzienne aktualizacje pełna oferta zapowiedzi wydawnicze rabaty na zamówienia zbiorcze do negocjacji

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ PRZEDMOWA ROZDZIAŁ I. ZMIANY USTROJU POLITYCZNEGO POLSKI W LATACH 1944-1997 1. Pojęcie ustroju politycznego i jego periodyzacja 2. Okres Krajowej

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg)

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg) KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg) W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie,

Bardziej szczegółowo

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy.

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy. Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy. Moduł dział - temat Lp. Zakres treści Lekcja organizacyjna 1. -

Bardziej szczegółowo

Wstęp...3. I. Założenia teoretyczne programu...4. Adresaci programu...5. III. Cele programu...6. IV. Zadania Programu...6

Wstęp...3. I. Założenia teoretyczne programu...4. Adresaci programu...5. III. Cele programu...6. IV. Zadania Programu...6 POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W ZAKRESIE PROMOWANIA I WDROŻENIA PRAWIDŁOWYCH METOD WYCHOWAWCZYCH W STOSUNKU DO DZIECI W RODZINACH ZAGROŻONYCH PRZEMOCĄ W RODZINIE Sandomierz 2013r. Spis treści

Bardziej szczegółowo

Prawa człowieka prawa dziecka ucznia oraz jego obowiązki

Prawa człowieka prawa dziecka ucznia oraz jego obowiązki Prawa człowieka prawa dziecka ucznia oraz jego obowiązki Podstawowe dokumenty mówiące o ochronie praw człowieka Karta Narodów Zjednoczonych z 1945 r. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r. Wszyscy

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 12 października 2006 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich. Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich

Warszawa, dnia 12 października 2006 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich. Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich Warszawa, dnia 12 października 2006 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich dr Janusz Kochanowski RPO-542175-X-06/ST 00-090 Warszawa Tel. centr. 022 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 022 827

Bardziej szczegółowo

RZECZPOSPOLITA POLSKA Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich. Ryszard CZERNIAWSKI RPO-742891-VII-720/13/KG/MMa

RZECZPOSPOLITA POLSKA Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich. Ryszard CZERNIAWSKI RPO-742891-VII-720/13/KG/MMa RZECZPOSPOLITA POLSKA Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Ryszard CZERNIAWSKI RPO-742891-VII-720/13/KG/MMa 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Pan Tadeusz Sławecki

Bardziej szczegółowo

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej TEKSTY USTAW WYDANIE 18 Stan prawny na 5 kwietnia 2016 r. Wydawca Małgorzata Stańczak Redaktor prowadzący Mariusz Kurzyński Łamanie Faktoria Wyrazu Sp. z o.o. Układ

Bardziej szczegółowo

TYTUŁ II POKREWIEŃSTWO I POWINOWACTWO

TYTUŁ II POKREWIEŃSTWO I POWINOWACTWO TYTUŁ II POKREWIEŃSTWO I POWINOWACTWO 2. Protokół podpisuje osoba, która przyjęła oświadczenie, oraz osoba, która je złożyła, chyba że nie może ona go podpisać. Przyczynę braku podpisu należy podać w protokole.

Bardziej szczegółowo

RADA EUROPY KOMITET MINISTRÓW

RADA EUROPY KOMITET MINISTRÓW RADA EUROPY KOMITET MINISTRÓW Zalecenie Rec(2005)5 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie praw dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (Przyjęte przez Komitet Ministrów

Bardziej szczegółowo

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA Poniżej prezentujemy wybrane postanowienia Konwencji o prawach dziecka ilustrowane pracami laureatów konkursu plastycznego Prawa dziecka oczami dzieci, zrealizowanego w ramach

Bardziej szczegółowo

Prezydent chce referendum ws konstytucji

Prezydent chce referendum ws konstytucji Prezydent chce referendum ws konstytucji Naród polski powinien się wypowiedzieć, co do przyszłości ustrojowej swojego państwa - powiedział prezydent Andrzej Duda podczas obchodów rocznicy Konstytucji 3

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych

Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Konferencja podsumowująca badania pt. Polityka publiczna wobec osób

Bardziej szczegółowo

POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W

POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W RED.: DARIUSZ GÓRECKI Wykaz skrótów Przedmowa Rozdział pierwszy Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1. Nazwa

Bardziej szczegółowo

Prawa rodzica/opiekuna do uzyskiwania informacji na temat nauki szkolnej ucznia oraz do objęcia go pomocą psychologiczno pedagogiczną.

Prawa rodzica/opiekuna do uzyskiwania informacji na temat nauki szkolnej ucznia oraz do objęcia go pomocą psychologiczno pedagogiczną. Prawa rodzica/opiekuna do uzyskiwania informacji na temat nauki szkolnej ucznia oraz do objęcia go pomocą psychologiczno pedagogiczną. Mgr Mirosława Grzemba-Wojciechowska Dyrektor Szkoły Podstawowej nr

Bardziej szczegółowo

Zrozumieć prawa pacjenta

Zrozumieć prawa pacjenta Zrozumieć prawa pacjenta Historia praw dziecka w pigułce 1819 r. - Wielka Brytania, Robert Owen proponuje prawem zagwarantowany zakaz zatrudnienia małych dzieci w kopalniach i fabrykach; 1908 r. zakaz

Bardziej szczegółowo

Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w świetle Konstytucji RP

Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w świetle Konstytucji RP Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w świetle Konstytucji RP Anna Błaszczak Zespół Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PRAWA CZŁOWIEKA Dokumenty międzynarodowe

PRAWA CZŁOWIEKA Dokumenty międzynarodowe Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Prawa i wolności: prawo do życia, zniesienie kary śmierci, wolność od tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania, wolność

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 4. Nieodpłatna pomoc prawna w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym charakterystyka

Spis treści. 4. Nieodpłatna pomoc prawna w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym charakterystyka Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Wykaz orzecznictwa... LI Wprowadzenie... 1. Założenia metodologiczne... I. Uzasadnienie wyboru tematu... II. Metody badawcze... III. Struktura...

Bardziej szczegółowo

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni ZdrovveLove co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni Cykl zajęć obejmuje 8 godz. lekcyjnych po 45 minut, o następującej tematyce:

Bardziej szczegółowo

Państwa Strony zobowiązują się ponadto przyznać Podkomitetowi do spraw prewencji nieograniczony dostęp do wszystkich informacji dotyczących:

Państwa Strony zobowiązują się ponadto przyznać Podkomitetowi do spraw prewencji nieograniczony dostęp do wszystkich informacji dotyczących: UZASADNIENIE Protokół Fakultatywny do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania został przyjęty w dniu 18 grudnia 2002 r.

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XL/243/2013 RADY POWIATU W SANDOMIERZU. z dnia 31 grudnia 2013 r.

UCHWAŁA NR XL/243/2013 RADY POWIATU W SANDOMIERZU. z dnia 31 grudnia 2013 r. UCHWAŁA NR XL/243/2013 RADY POWIATU W SANDOMIERZU z dnia 31 grudnia 2013 r. w sprawie przyjęcia Powiatowego Programu działań profilaktycznych w zakresie promowania i wdrożenia prawidłowych metod wychowawczych

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA PODSTAWOWA W PRZECŁAWIU

SZKOŁA PODSTAWOWA W PRZECŁAWIU SZKOŁA PODSTAWOWA W PRZECŁAWIU PRAWA I OBOWIĄZKI RODZICÓW WZGLĘDEM DZIECI Dokumenty mówiące o prawach i obowiązkach rodziców m. in.: - Konstytucja RP - Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców -Konwencja

Bardziej szczegółowo

Prawa człowieka i systemy ich ochrony

Prawa człowieka i systemy ich ochrony Prawa człowieka i systemy ich ochrony Uniwersalizm w ochronie praw człowieka Prawa człowieka i systemy ich ochrony SNP(Z) II rok, semestr zimowy 2016/2017 Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) Wszyscy

Bardziej szczegółowo

1. Prawa, które człowiek nabywa w momencie urodzenia, sa A. nienaruszalne. C. powszechna. C. przyrodzone. D. niezbywalne.

1. Prawa, które człowiek nabywa w momencie urodzenia, sa A. nienaruszalne. C. powszechna. C. przyrodzone. D. niezbywalne. ID Testu: 53M1LI5 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Prawa, które człowiek nabywa w momencie urodzenia, sa A. nienaruszalne. B. powszechne. C. przyrodzone. D. niezbywalne. 2. Do praw pierwszej generacji

Bardziej szczegółowo

Kodeks Etyki Studenta Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Kodeks Etyki Studenta Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Kodeks Etyki Studenta Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu My, studenci Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, świadomi odpowiedzialności wynikającej z tradycji naszej społeczności akademickiej,

Bardziej szczegółowo

Prawa dziecka w przestrzeni życia społecznego

Prawa dziecka w przestrzeni życia społecznego Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie Chełmskie Towarzystwo Naukowe Prawa dziecka w przestrzeni życia społecznego Redakcja naukowa Halina Bejger i Paweł Skrzydlewski Chełm 2018 Recenzenci: PROF. NADZW.

Bardziej szczegółowo

OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE

OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE ... Imię i nazwisko ucznia Czas trwania konkursu: 45 minut Maks. liczba punktów: 85... Nazwa i adres szkoły. (WYNIK PKT) OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE KONKURS Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE DLA GIMNAZJALISTÓW

Bardziej szczegółowo

Współpraca szkoły z rodzicami. Dla dobra dziecka konieczne staje się budowanie porozumienia: szkoła dom środowisko B. Bartoszewska

Współpraca szkoły z rodzicami. Dla dobra dziecka konieczne staje się budowanie porozumienia: szkoła dom środowisko B. Bartoszewska Współpraca szkoły z rodzicami Dla dobra dziecka konieczne staje się budowanie porozumienia: szkoła dom środowisko B. Bartoszewska Ważne pytania: Po co chcemy współpracować? Co chcemy osiągnąć? Na jakiej

Bardziej szczegółowo

o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 8 maja 2008 r. Druk nr 134 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a ust. 3

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa nr 34 w Kielcach im. Adama Mickiewicza. Rada szkoleniowa na temat PRAWA DZIECKA

Szkoła Podstawowa nr 34 w Kielcach im. Adama Mickiewicza. Rada szkoleniowa na temat PRAWA DZIECKA Szkoła Podstawowa nr 34 w Kielcach im. Adama Mickiewicza Rada szkoleniowa na temat PRAWA DZIECKA 1 Prawa cywilne Prawa socjalne Prawa kulturalne Prawa polityczne Nie przyznano dzieciom praw ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

Prawa dziecka w przedszkolu

Prawa dziecka w przedszkolu Prawa dziecka w przedszkolu Rozwój człowieka wyznacza sama ludzka natura, a w nią wpisane są prawa. Dziecko nie potrafi o siebie zadbać, potrzebuje do tego rodziców, opiekunów, dlatego naturalnymi strażnikami

Bardziej szczegółowo

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VIII KADENCJA SPRAWOZDANIE

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VIII KADENCJA SPRAWOZDANIE SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VIII KADENCJA Warszawa, dnia 17 grudnia 2014 r. Druk nr 757 S SPRAWOZDANIE KOMISJI USTAWODAWCZEJ, KOMISJI PRAW CZŁOWIEKA, PRAWORZĄDNOŚCI I PETYCJI, KOMISJI RODZINY, POLITYKI

Bardziej szczegółowo

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej TEKSTY USTAW 19. WYDANIE Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej WYDANIE 19 Stan prawny na 27 września 2017 r. Wydawca

Bardziej szczegółowo

Realizacja postanowień Konwencji o prawach dziecka w świetle nowelizacji Kodeksu rodzinnego iopiekuńczego z 6 listopada 2008 r. Michał Kubalski Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Omawiane akty prawne:

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE WOS KLASA I

WYMAGANIA EDUKACYJNE WOS KLASA I WYMAGANIA EDUKACYJNE WOS KLASA I Dział: CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE nie potrafi sformułować jasnej na tematy poruszane na jego postawa na jest bierna, ale wykazuje chęć do współpracy wymienia rodzaje grup

Bardziej szczegółowo

ZOSTAŃ RODZICEM ZASTĘPCZYM STWÓRZ DOM DZIECIOM POZBAWIONYM OPIEKI RODZICIELSKIEJ

ZOSTAŃ RODZICEM ZASTĘPCZYM STWÓRZ DOM DZIECIOM POZBAWIONYM OPIEKI RODZICIELSKIEJ ROK 2009 ROKIEM RODZICIELSTWA ZASTĘPCZEGO Tylko życie poświęcone innym warte jest przeżycia (Albert Einstein) ZOSTAŃ RODZICEM ZASTĘPCZYM STWÓRZ DOM DZIECIOM POZBAWIONYM OPIEKI RODZICIELSKIEJ Wiele dzieci

Bardziej szczegółowo

Anna Staszewska. Rok: 2001 Czasopismo: Niebieska Linia Numer: 2

Anna Staszewska. Rok: 2001 Czasopismo: Niebieska Linia Numer: 2 Anna Staszewska Rok: 2001 Czasopismo: Niebieska Linia Numer: 2 Ochrona praw dziecka stanowi istotną część dziedziny określanej jako ochrona praw człowieka. Jej podstawę prawną tworzą normy prawa międzynarodowego

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice)

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice) Poznań, dnia 21 maja 2018 r. dr Agata Hauser Zakład Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej

Podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej Podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej Podstawowe zasady ustroju w systematyce Konstytucji RP Pierwszy rozdział Konstytucji RP, zatytułowany Rzeczpospolita, określa podstawowe zasady ustroju RP. Pozostałe

Bardziej szczegółowo

Komitet Ochrony Praw Dziecka powstał w 1981 roku

Komitet Ochrony Praw Dziecka powstał w 1981 roku PRAWA DZIECKA Komitet Ochrony Praw Dziecka powstał w 1981 roku (...) Jest organizacją ludzi dobrej woli lubiących dzieci, szanujących je i rozumiejących, ich dobro stawiających na pierwszym miejscu tak

Bardziej szczegółowo

SZKOLNYM RZECZNIKIEM PRAW UCZNIA. w Zespole Szkół Integracyjnych. jest od 27 września 2016 roku. p. Agnieszka Kaczorowska

SZKOLNYM RZECZNIKIEM PRAW UCZNIA. w Zespole Szkół Integracyjnych. jest od 27 września 2016 roku. p. Agnieszka Kaczorowska SZKOLNYM RZECZNIKIEM PRAW UCZNIA w Zespole Szkół Integracyjnych jest od 27 września 2016 roku p. Agnieszka Kaczorowska :: Kim jest rzecznik praw ucznia? - To nauczyciel obdarzony zaufaniem i wybrany przez

Bardziej szczegółowo

Do: TVN Edward Miszczak ul. Wiertnicza 166 02-952 Warszawa press@tvn.pl

Do: TVN Edward Miszczak ul. Wiertnicza 166 02-952 Warszawa press@tvn.pl Do: TVN Edward Miszczak ul. Wiertnicza 166 02-952 Warszawa press@tvn.pl My, niżej podpisani, chcemy wnieść swój jednoznaczny sprzeciw wobec emisji na antenie TVN i platformie internetowej tvnplayer.pl

Bardziej szczegółowo

wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej w celu przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności

wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej w celu przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej w celu przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności Co rozumiemy przez deinstytucjonalizację Deinstytucjonalizacja

Bardziej szczegółowo

Państwo/samorząd - a rodzina z osobą niepełnosprawną

Państwo/samorząd - a rodzina z osobą niepełnosprawną Państwo/samorząd - a rodzina z osobą niepełnosprawną dr Barbara Kołodziej Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. Augusta Hlonda w Mysłowicach I Regionalne Warsztaty Panelowe na temat: Wielospecjalistyczne

Bardziej szczegółowo

Ustrojowe zasady demokratycznego państwa prawa

Ustrojowe zasady demokratycznego państwa prawa A 363459 Bronisław Jastrzębski Ustrojowe zasady demokratycznego państwa prawa Dylematy i mity Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Olsztyn 2002 Spis treści Od autora 10 Przedmowa 11 I. OGÓLNE

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z Wiedzy o społeczeństwie zostały opracowane w oparciu o:

Wymagania edukacyjne z Wiedzy o społeczeństwie zostały opracowane w oparciu o: Wymagania edukacyjne z Wiedzy o społeczeństwie zostały opracowane w oparciu o: - program nauczania zgodny z z nową podstawą programową - obowiązujące Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23

Bardziej szczegółowo

Prawna ochrona dóbr osobistych człowieka, w tym nietykalności cielesnej, a zwyczaje szkolne

Prawna ochrona dóbr osobistych człowieka, w tym nietykalności cielesnej, a zwyczaje szkolne Prawna ochrona dóbr osobistych człowieka, w tym nietykalności cielesnej, a zwyczaje szkolne Konstytucja RP Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka

Bardziej szczegółowo

Prawo człowieka do samostanowienia a obowiązek udzielenia pomocy przez instytucje pomocy społecznej

Prawo człowieka do samostanowienia a obowiązek udzielenia pomocy przez instytucje pomocy społecznej Dr Ewa Kulesza Prawo człowieka do samostanowienia a obowiązek udzielenia pomocy przez instytucje pomocy społecznej Współcześnie obowiązujące przepisy prawa, także przepisy prawa międzynarodowego, przepisy

Bardziej szczegółowo

Program szkolenia Prawa człowieka i metodyka ich nauczania

Program szkolenia Prawa człowieka i metodyka ich nauczania Załącznik nr 5 do SIWZ (Pieczęć Wykonawcy) Program szkolenia i metodyka ich nauczania 1. Cele ogólne szkolenia: 1) Zwiększenie świadomości znaczenia praw. 2) Dostrzeganie potrzeby edukowania w zakresie

Bardziej szczegółowo

I stopnia (inż. lub lic.) Dr Anita Gałęska-Śliwka

I stopnia (inż. lub lic.) Dr Anita Gałęska-Śliwka Kod przedmiotu: IH PS-L-3p12-2012-S Pozycja planu: B12 1. INFORMACJE O PRZEDMIOCIE A. Podstawowe dane Nazwa przedmiotu Kierunek studiów Poziom studiów Profil studiów Forma studiów Specjalność Prawo rodzinne

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice)

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice) Poznań, dnia 6 kwietnia 2015 r. Prof. zw. dr hab. Zdzisław Kędzia OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice) I. Informacje ogólne 1. Nazwa

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWE ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ

PODSTAWOWE ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ PODSTAWOWE ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ PODSTAWOWE ZASADY USTROJU W SYSTEMATYCE KONSTYTUCJI RP Pierwszy rozdział Konstytucji RP, zatytułowany Rzeczpospolita, określa podstawowe zasady ustroju RP. Pozostałe

Bardziej szczegółowo

W centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP

W centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP W centrum uwagi Roczny plan pracy Jednostka tematyczna 1. Życie zbiorowe i jego reguły 2. Socjalizacja i kontrola społeczna Zagadnienia Klasa II I. Społeczeństwo socjologia formy życia społecznego normy

Bardziej szczegółowo

Projekt edukacyjny Prawa kobiet w Polsce

Projekt edukacyjny Prawa kobiet w Polsce Projekt edukacyjny Prawa kobiet w Polsce Realizowane treści nauczania z podstawy programowej przedstawia prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wymienia środki i mechanizmy

Bardziej szczegółowo

W toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia

W toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-634333-X-09/ST 00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53 Pani Ewa Kopacz Minister Zdrowia W toku analizy przepisów

Bardziej szczegółowo

Dobro dziecka Pracownikom socjalnym pod rozwagę

Dobro dziecka Pracownikom socjalnym pod rozwagę Dobro dziecka Pracownikom socjalnym pod rozwagę Grzegorz P. Kubalski Związek Powiatów Polskich Warszawa, dn. 22 września 2011 roku Zalecenia kierunkowe Stosując ustawę, należy mieć na względzie podmiotowość

Bardziej szczegółowo

Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami. Postulaty ze Społecznego Raportu Alternatywnego z realizacji w Polsce Konwencji

Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami. Postulaty ze Społecznego Raportu Alternatywnego z realizacji w Polsce Konwencji Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami. Postulaty ze Społecznego Raportu Alternatywnego z realizacji w Polsce Konwencji Wrocław, 7 czerwca 2016 r. Dolnośląski Konwent Regionalny II Kongresu Osób

Bardziej szczegółowo

PROCES TWORZENIA PRAWA W POLSCE

PROCES TWORZENIA PRAWA W POLSCE PROCES TWORZENIA PRAWA W POLSCE Źródło: https://www.pexels.com/photo/flag-of-poland-5611/, baza PEXELS, licencja CCO Proces ustawodawczy, zwany też legislacyjnym, oznacza przebieg stanowienia prawa w Polsce.

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KORNELA MAKUSZYŃSKIEGO W LEŚNIOWIE WIELKIM NA LATA

PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KORNELA MAKUSZYŃSKIEGO W LEŚNIOWIE WIELKIM NA LATA PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KORNELA MAKUSZYŃSKIEGO W LEŚNIOWIE WIELKIM NA LATA 2013-2019 Program Wychowawczy szkoły został sporządzony w oparciu o treści misji szkoły oraz modelu absolwenta

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa

Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE Red.: Dariusz Górecki Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa Rozdział

Bardziej szczegółowo

KOMPETENTNY ZESPÓŁ Radziejów, września 2019 r.

KOMPETENTNY ZESPÓŁ Radziejów, września 2019 r. 11.09.2019 8.30 9.00 9.00 9.45 (wykład) 9.45 11.15 (wykład) 11.15 11.30 Rejestracja uczestników Profilaktyka przemocy, zasady prowadzenia oddziaływań uprzedzających wystąpienie zjawiska przemocy Kreowanie

Bardziej szczegółowo

Zamów książkę w księgarni internetowej

Zamów książkę w księgarni internetowej Zamów książkę w księgarni internetowej 12 LEKCJI O KONSTYTUCJI. PRAWA PODSTAWOWE I POLITYCZNE 12 lekcji o Konstytucji to projekt naukowo-edukacyjny realizowany w ramach współpracy dr hab. prof. UAP Lucyny

Bardziej szczegółowo

Opinia prawna sporządzona dla Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu w Warszawie

Opinia prawna sporządzona dla Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu w Warszawie Warszawa dn. 8 stycznia 2016 r. Dr hab. prof. nadzw. Mirosław Karpiuk Opinia prawna sporządzona dla Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu w Warszawie Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Trybunał

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU (realizowanego w module specjalności) Biologia z przyrodą

KARTA KURSU (realizowanego w module specjalności) Biologia z przyrodą KARTA KURSU (realizowanego w module specjalności) Biologia z przyrodą.. (nazwa specjalności) Nazwa Nazwa w j. ang. Prawne i etyczne aspekty zawodu nauczyciela Law and ethical aspects of the teaching profession

Bardziej szczegółowo

Wydanie specjalne gazetki szkolnej Na szóstkę. z okazji. Ogólnopolskiego Dnia Praw Dziecka. obchodzonego 20 listopada

Wydanie specjalne gazetki szkolnej Na szóstkę. z okazji. Ogólnopolskiego Dnia Praw Dziecka. obchodzonego 20 listopada Wydanie specjalne gazetki szkolnej Na szóstkę z okazji Ogólnopolskiego Dnia Praw Dziecka obchodzonego 20 listopada Chcesz dowiedzieć się, jakie masz prawa i obowiązki?! A do tego wygrać nagrodę? Nic prostszego!

Bardziej szczegółowo

Część I. Prawo konstytucyjne, Unii Europejskiej, międzynarodowe

Część I. Prawo konstytucyjne, Unii Europejskiej, międzynarodowe Część I. Prawo konstytucyjne, Unii Europejskiej, międzynarodowe 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) 1.1. Test 1. Rzeczpospolita Polska jest:

Bardziej szczegółowo

EDUKACJA INTEGRACYJNA I WŁĄCZAJĄCA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

EDUKACJA INTEGRACYJNA I WŁĄCZAJĄCA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 Z1-PU7 WYDANIE N1 Strona 1 z 5 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu: EDUKACJA INTEGRACYJNA I WŁĄCZAJĄCA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ 3. Karta przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Najczęściej mamy do czynienia z mobbingiem i dyskryminacją w miejscu pracy.

Najczęściej mamy do czynienia z mobbingiem i dyskryminacją w miejscu pracy. Najczęściej mamy do czynienia z mobbingiem i dyskryminacją w miejscu pracy. Mobbing jest rodzajem terroru psychicznego, stosowanym przez jedną lub kilka osób przeciwko przeważnie jednej osobie. Trwa wiele

Bardziej szczegółowo

U Z A S A D N I E N I E

U Z A S A D N I E N I E U Z A S A D N I E N I E Konieczność dokonania zmian w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.) wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów... Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat, Prof. dr hab. Marek Zubik... Rozdział I. Rzeczpospolita

Spis treści. Wykaz skrótów... Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat, Prof. dr hab. Marek Zubik... Rozdział I. Rzeczpospolita Wykaz skrótów..................................... Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat, Prof. dr hab. Marek Zubik.................................... XI XV Rozdział I. Rzeczpospolita 1. Konstytucja

Bardziej szczegółowo

Prawa człowieka w szkole. Arleta Kycia

Prawa człowieka w szkole. Arleta Kycia Prawa człowieka w szkole Arleta Kycia PRAWA CZŁOWIEKA KaŜdemu człowiekowi przysługują pewne prawa wynikające z godności osoby ludzkiej Prawa człowieka gwarantują: Konstytucja RP Powszechna Deklaracja Praw

Bardziej szczegółowo

Propozycja KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ SZKOLNEJ. Do uchwalenia na początku roku szkolnego

Propozycja KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ SZKOLNEJ. Do uchwalenia na początku roku szkolnego Propozycja KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ SZKOLNEJ Do uchwalenia na początku roku szkolnego 1 PREAMBUŁA My, uczennice, uczniowie, nauczyciele, nauczycielki i rodzice, by urzeczywistnić nasze zamiary i aspiracje

Bardziej szczegółowo

Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego

Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego Poznań, 9 października 2018 r. Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego I. Podstawowe pojęcia prawa konstytucyjnego 1. Pojęcia małej konstytucji, minimum konstytucyjnego, ustawy organicznej.

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Projekt USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319,

Bardziej szczegółowo

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 1. 2. Prawne definicje rodziny Wspieranie rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej Prawne definicje

Bardziej szczegółowo

Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii. Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze

Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii. Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze EWALUACJE W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 EWALUACJE ZEWNĘTRZNE w MOS i MOW: Ewaluacje Liczba przeprowadzonych ewaluacji Całościowe Problemowe

Bardziej szczegółowo

Warszawa 24 maja 2014 r. Pan Prezydent RP Bronisław Komorowski Kancelaria Prezydenta ul. Wiejska 10 00-902 Warszawa. Petycja 1

Warszawa 24 maja 2014 r. Pan Prezydent RP Bronisław Komorowski Kancelaria Prezydenta ul. Wiejska 10 00-902 Warszawa. Petycja 1 Warszawa 24 maja 2014 r. Michał Fabisiak Płocochowo 75A 06-100 Pułtusk biuro@dzielnytata.pl Tel 501 25 00 33 Pan Prezydent RP Bronisław Komorowski Kancelaria Prezydenta ul. Wiejska 10 00-902 Warszawa Petycja

Bardziej szczegółowo