POJĘCIE PRZEDSIĘBIORCY W PRAWIE POLSKIM I PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ W ORZECZNICTWIE SĄDOWYM. Maciej Etel

Transkrypt

1 POJĘCIE PRZEDSIĘBIORCY W PRAWIE POLSKIM I PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ W ORZECZNICTWIE SĄDOWYM Maciej Etel Warszawa 2012

2 Spis treści Spis treści Wykaz skrótów / 11 Wprowadzenie / 23 Rozdział I O znaczeniu definicji legalnych w tekstach aktów normatywnych / Pojęcie i rodzaje definicji legalnych / Powody i sposoby wprowadzania definicji legalnych do tekstu prawnego w świetle Zasad techniki prawodawczej / Zasięg i waga definicji legalnych oraz ich charakter prawny / Znaczenie definicji legalnych w wykładni językowej tekstu prawnego / Problem harmonizacji pojęć używanych w prawie krajowym państw członkowskich UE i prawie unijnym / Wnioski / 71 Rozdział II Pojęcia działalności gospodarczej i przedsiębiorcy w międzynarodowym prawie publicznym oraz acquis communautaire (acquis de l union) i w prawie wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej / Pojęcia działalności gospodarczej i przedsiębiorcy w prawie międzynarodowym publicznym / Wprowadzenie / Terminy przedsiębiorca i działalność gospodarcza wykorzystywane w umowach powołujących wybrane organizacje międzynarodowe / 77 5

3 Spis treści Terminy przedsiębiorca i działalność gospodarcza w umowach o współpracy gospodarczej i handlowej / Pojęcia przedsiębiorcy i działalności gospodarczej w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania / Wnioski / Terminy działalność gospodarcza i przedsiębiorca w prawie i orzecznictwie UE / Wprowadzenie / Pojęcie działalności gospodarczej w prawie i orzecznictwie UE / Konstrukcja terminu działalność gospodarcza według orzecznictwa ETS / Pojęcie przedsiębiorczości w prawie i orzecznictwie UE / Elementy konstrukcyjne przedsiębiorczości / Komercyjny wymiar przedsiębiorczości / Samodzielność / Stałość / Transgraniczność / Pojęcie świadczenia usług w prawie i orzecznictwie UE / Istota usług i ich cechy konstrukcyjne / Usługa jako świadczenie odpłatne / Przejściowy charakter usług / Element transgraniczny / Pojęcie przedsiębiorcy w prawie i orzecznictwie UE / Brak definicji legalnej o charakterze systemowym / Pojęcie przedsiębiorcy według orzecznictwa ETS / Kategorie podmiotów uznawanych za przedsiębiorców / Przedsiębiorca a status podmiotu unijnego / Osoba fizyczna jako przedsiębiorca w UE / Spółka jako przedsiębiorca w UE / Usługodawca jako przedsiębiorca w prawie UE (według dyrektywy 2006/123/WE) / Wnioski / Pojęcie działalności gospodarczej i przedsiębiorcy w prawie wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej (Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Litwa, Czechy i Słowacja) / 130

4 Spis treści 4. Wnioski / 140 Rozdział III Ewolucja pojęć działalności gospodarczej i przedsiębiorcy oraz pojęć pokrewnych w Polsce ( ) / Oznaczenie terminów działalność gospodarcza i przedsiębiorca w okresie międzywojennym / Oznaczenie terminów działalność gospodarcza i przedsiębiorca w okresie Polski Ludowej / Oznaczenie pojęć działalność gospodarcza i przedsiębiorca w latach / Wnioski / 169 Rozdział IV Analiza definicji legalnych pojęć działalności gospodarczej i przedsiębiorcy w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej / Definicja legalna pojęcia działalności gospodarczej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej i wynikające stąd problemy interpretacyjne / Definicja legalna pojęcia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 2 u.s.d.g. / Ekonomiczne rodzaje działalności gospodarczej jako elementy definicji legalnej / Zarobkowy charakter działalności gospodarczej / Element zawodowości jako składnik definicji legalnej działalności gospodarczej / Wykonywanie działalności gospodarczej w sposób zorganizowany i ciągły / Ustawowe wyłączenia niektórych rodzajów działalności gospodarczej z definicji legalnej oraz związane z tym kwestie sporne / Definicja legalna terminu przedsiębiorca w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej / Treść definicji legalnej terminu przedsiębiorca w rozumieniu art. 4 u.s.d.g. / Wykonywanie działalności gospodarczej we własnym imieniu jako podstawowy element definicji legalnej przedsiębiorcy / 202 7

5 Spis treści Wykonywanie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne / Problem zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej jako przedsiębiorcy / Problem uznania za przedsiębiorcę zespołu osób fizycznych połączonych więzami pokrewieństwa lub małżeństwa bądź będących wspólnikami spółki cywilnej / Czynniki wyłączające możliwość uznania niektórych osób fizycznych za przedsiębiorców / Problem jednolitości statusu prawnego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną ze względu na rozmiar wykonywanej działalności gospodarczej oraz jej miejsce i zatrudnienie / Osoby prawne jako przedsiębiorcy / Dopuszczalność występowania osób prawnych jako przedsiębiorców / Swoboda i ograniczenia w zakresie wyboru formy organizacyjno-prawnej wykonywania działalności gospodarczej przez osoby prawne / Swoboda w zakresie wyboru formy organizacyjno-prawnej wykonywania działalności gospodarczej przez krajowe osoby prawne / Swoboda wyboru formy organizacyjno-prawnej działalności gospodarczej i jej ograniczenia w stosunku do podmiotów zagranicznych / Grupy osób prawnych jako przedsiębiorcy / Różnicowanie statusu przedsiębiorców będących osobami prawnymi ze względu na kryteria własnościowe (problem przedsiębiorców publicznych i prywatnych) oraz rozmiary wykonywanej działalności gospodarczej / Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi jako przedsiębiorcy / Celowość dopuszczania tzw. ułomnych osób prawnych do wykonywania działalności gospodarczej / Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorców zaliczanych do ułomnych osób prawnych / Wątpliwości związane z traktowaniem niektórych jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi na równi z przedsiębiorcami w świetle

6 cznictwo cech definicji legalnych działalności gospodarczej i przedsiębiorcy / Problem nabywania i utraty statusu przedsiębiorcy / Problem identyfikacji usługodawcy i usługi w rozumieniu ustawy o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej / Wnioski / 270 Rozdział V Definicje legalne terminów działalność gospodarcza i przedsiębiorca w ustawach innych niż ustawa o swobodzie działalności gospodarczej / Wprowadzenie / Definicje legalne pojęcia działalności gospodarczej w innych ustawach niż ustawa o swobodzie działalności gospodarczej / Definicje legalne terminu przedsiębiorca w innych ustawach niż ustawa o swobodzie działalności gospodarczej / Ustawy odsyłające do definicji pojęć zawartych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej / Ustawy wykorzystujące terminy inne niż działalność gospodarcza i przedsiębiorca w celu oznaczenia działalności o charakterze gospodarczym i podmiotów ją wykonujących / Wnioski / 351 Wnioski / 355 Bibliografia / 367 Wykaz źródeł prawa / 383 Orzecznictwo / 401 9

7

8 Wykaz skrótów Wykaz skrótów Akty prawne dyrektywa 2006/111/WE dyrektywa 2006/123/WE GATS k.c. k.h. konwencja OECD dyrektywa Komisji 2006/111/WE z dnia 16 listopada 2006 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi, a także w sprawie przejrzystości finansowej wewnątrz określonych przedsiębiorstw (Dz. Urz. UE L 318 z , s. 17) dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L 376 z , s. 36) Układ Ogólny w Sprawie Handlu Usługami (General Agreement on Trade in Services, GATS) uregulowany w obwieszczeniu Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 23 lutego 1998 r. w sprawie ogłoszenia załączników do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) (Dz. U. Nr 34, poz. 195 z późn. zm., zał.) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 Konwencja o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, wraz z Protokołami dodatkowymi nr 1 i 2 do tej konwencji, stanowiącymi jej integralną część, sporządzona w Paryżu dnia 14 grudnia 1960 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 76, poz. 490) 11

9 Wykaz skrótów konwencja wiedeńska k.p. k.p.c. k.s.h. o.p. p.d.g. p.g.g. porozumienie WTO p.o.ś. p.p.m. pr. aut. pr. bank. pr. bud. pr. dew. Konwencja wiedeńska o prawie traktatów sporządzona w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439, zał.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz ustawa w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2011 r. uchylona na mocy art. 226 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981) Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu (WTO) sporządzone w Marakeszu dnia 15 kwietnia 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483 ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 80, poz. 432) ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 141, poz

10 Wykaz skrótów pr. energ. ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 pr. farm. ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 pr. poczt. ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz pr. tel. ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz p.s.w. ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz p.w.p. ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz r.p.p. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowem (Dz. U. Nr 53, poz. 468 TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 83 z , s. 47) u.b.a. ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. U. Nr 79, poz. 666 u.b.b.c. ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169, poz u.c. ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz u.cen. ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz u.d.g. ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 41, poz. 324 u.d.o.k.b. ustawa z dnia 5 stycznia 1995 r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych (Dz. U. Nr 13, poz

11 Wykaz skrótów u.d.o.k.e. ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów eksportowych o stałych stopach procentowych (Dz. U. Nr 73, poz. 762 u.d.p.p. ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536) u.d.u. ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 u.d.u.b.s. ustawa z dnia 3 marca 2005 r. o dopłatach do umów na budowę niektórych typów statków morskich (Dz. U. Nr 48, poz. 448) u.e.i.p. ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169, poz u.e.p.b.w. ustawa z dnia 6 lipca 2007 r. o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych (Dz. U. Nr 147, poz u.e.r.z. ustawa z dnia 5 kwietnia 2002 r. o europejskich radach zakładowych (Dz. U. Nr 62, poz. 556 u.f.p. ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz u.f.w.d.i. ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 116, poz. 730 u.g.k. ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236) u.i.g. ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 710) u.k. ustawa z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach (Dz. U. Nr 42, poz. 473 u.k.k. ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz u.ł.s.k.e. ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz

12 Wykaz skrótów umowa CEFTA u.m.w. u.n.u.k. u.o.b.d. u.o.b.p. u.o.i.f. u.o.i.n. u.o.k.k. u.o.p. u.o.p.d.k. u.o.p.g.o. u.o.p.o.r. u.o.r. Środkowoeuropejska Umowa o Wolnym Handlu (CEFTA) zawarta przez Republikę Czeską, Republikę Węgierską, Republikę Słowacką i Rzeczpospolitą Polską, sporządzona w Krakowie dnia 21 grudnia 1992 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 129, poz. 637 ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (Dz. U. Nr 117, poz ustawa z dnia 10 września 1999 r. o niektórych umowach kompensacyjnych zawieranych w związku z umowami dostaw na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz. U. Nr 80, poz. 903 ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. Nr 128, poz ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. Nr 229, poz ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228) ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123 ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607 ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. Nr 137, poz ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz

13 Wykaz skrótów u.o.r.o.w. u.o.z. u.p.a. u.p.d.o.f. u.p.d.o.p. u.p.e. u.p.f.t. u.p.n.p.r. u.p.o.l. u.p.o.o. u.p.o.u.a. u.p.p.p. ustawa z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu, rynku suszu paszowego oraz rynków lnu i konopi uprawianych na włókno (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 145, poz. 868) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626 ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 276 ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206) ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz

14 Wykaz skrótów u.p.publ. u.p.s. u.p.s.f. u.p.u. u.p.z. u.r. u.r.b.r. u.r.h.ż.s. u.r.n.p. u.r.p.w.e. u.r.t. u.rz. u.r.z.k.o. ustawa z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy (Dz. U. Nr 213, poz ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz ustawa z dnia 22 września 2006 r. o przejrzystości stosunków finansowych pomiędzy organami publicznymi a przedsiębiorcami publicznymi oraz o przejrzystości finansowej niektórych przedsiębiorców (Dz. U. Nr 191, poz ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz ustawa z dnia 30 marca 2001 r. o rolniczych badaniach rynkowych (Dz. U. Nr 42, poz. 471 ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali (Dz. U. Nr 111, poz ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 155, poz ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202 ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226 ustawa z dnia 22 marca 1999 r. o rzemiośle (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979 ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o restrukturyzacji zobowiązań koncesyjnych operatorów stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych (Dz. U. Nr 233, poz

15 Wykaz skrótów u.s.d.g. u.s.m.k.p. u.s.o. u.s.o.z.w. u.s.p. u.s.s. ustawa o IH ustawa o KFK ustawa o KRS ustawa o PARP ustawa o PIS ustawa o VAT u.s.t.c. u.s.u.s. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. Nr 169, poz ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz ustawy z dnia 17 listopada 2006 r. o systemie oceny zgodności wyrobów przeznaczonych na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz. U. Nr 235, poz ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439 ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651 ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o Krajowym Funduszu Kapitałowym (Dz. U. Nr 57, poz. 491 ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 275 ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. Nr 54, poz. 535 ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych (Dz. U. Nr 180, poz ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz

16 Wykaz skrótów u.ś.u. u.ś.u.d.e. u.t.d. u.t.k. u.t.p. u.t.z. u.u.c.o. u.u.o. u.u.s.p. u.u.s.r. u.u.t. u.w.b. ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 47, poz. 278 ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o towarach paczkowanych (Dz. U. Nr 91, poz. 740 ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 189, poz ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z 2010 r. (Dz. U. Nr 123, poz. 835 ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz

17 Wykaz skrótów u.w.p.s.p. u.w.p.w.o. u.z.f.n. u.z.f.ś.s. u.z.n.k. u.z.o.z. u.z.p.d. u.z.p.k.w. u.z.r.n. u.z.s. u.z.s.e.e. ustawa z dnia 12 sierpnia 2010 r. o wspieraniu przedsiębiorców dotkniętych skutkami powodzi z 2010 r. (Dz. U. Nr 148, poz. 992) ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 96, poz. 615 ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 obowiązywała do 30 czerwca 2011 r. ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz. U. Nr 130, poz. 905 ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (Dz. U. Nr 52, poz. 343 ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225) ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz

18 Wykaz skrótów u.z.z.w. z.t.p. ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz. U. Nr 100, poz. 908) Organy orzekające, organizacje CEFTA ETS NSA OECD SA SN SPI TK WTO Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (Central European Free Trade Agreement) Europejski Trybunał Sprawiedliwości (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) Naczelny Sąd Administracyjny Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization For Economic Co-operation and Development) sąd apelacyjny Sąd Najwyższy Sąd Pierwszej Instancji Trybunał Konstytucyjny Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organisation) Publikatory EPS Europejski Przegląd Sądowy GSP Gdańskie Studia Prawnicze KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego KPPubl. Kwartalnik Prawa Publicznego M. Pod. Monitor Podatkowy M. Praw. Monitor Prawniczy ONSA WSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych 21

19 Wykaz skrótów OSA OSNC OSNCP OSNK OSNKW OSNP OSP OSS OTK PiP POP PPH PPLiFS Pr. Bank. Pr. Gosp. Pr. Spółek Prok. i Pr. PS PUG Sam. Teryt. St. Praw. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna, Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Państwo i Prawo Przegląd Orzecznictwa Podatkowego Przegląd Prawa Handlowego Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samorządowych Prawo Bankowe Prawo Gospodarcze Prawo Spółek Prokuratura i Prawo Przegląd Sądowy Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Samorząd Terytorialny Studia Prawnicze 22

20 Wprowadzenie Wprowadzenie Przedsiębiorca jest obiektem szerokiego zainteresowania ze strony wielu dziedzin nauki. Każda z nich ma jednak własne, często swoiste powody, dla których wyraża swoje nim zainteresowanie. Przez to pojęcie przedsiębiorcy jest różnie rozumiane. Nie jest ono jednolite nawet w obrębie danej dziedziny. Taka sytuacja ma miejsce w szczególności w naukach ekonomicznych 1 i prawnych. Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorcę jednoznacznie interpretuje się w socjologii, politologii bądź w naukach humanistycznych 2. Znamienne jest także i to, że dla jednych dziedzin nauki ważniejsze jest przedmiotowe ujmowanie przedsiębiorcy i postrzeganie go przez pryzmat przedsiębiorstwa (np. w naukach humanistycznych i części nauk ekonomicznych). Natomiast dla innych nauk istotniejsze zdaje się ujęcie podmiotowe, czyli ujęcie odnoszące się do przedsiębiorcy jako podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo. Różnice w podejściu przedmiotowym i podmiotowym są o tyle istotne, że inne cechy (właściwości) pozwalają odróżniać przedsiębiorstwa, a jeszcze inne charakteryzują przedsiębiorcę. Przedsiębiorca jest bardzo ważnym podmiotem dla prawa. Na przedsiębiorcach opiera się gospodarka. Stan przedsiębiorczości determinuje poziom i rozmiary konsumpcji oraz inne zachowania społeczne. Dlatego też przedsiębiorca staje się w prawie postacią centralną. Normy prawne muszą uregulować większość zachowań przedsiębiorców, mimo iż w warunkach gospodarki rynkowej niepotrzebne zdaje się regulowanie prawne tego, co 1 R.H. Coase, The Firm, the Market and the Law, Chicago London 1990, s ; L. Putterman, R.S. Kroszner, The economic nature of the firm: a new introduction (w:) The economic nature of the firm, red. L. Putterman, Cambridge 1996, s Zob. A.M. Licht, J.I. Siegel, The social dimensions of entrepreneurship (w:) The Oxford Handbook of Entrepreneurship, red. M. Casson, New York 2006, s ; N. Ahmad, R.G. Seymour, Defining Entrepreneurial Activity: Definitions Supporting Frameworks for Data Collection, OECD Statistics Working Paper 2008, nr 1, s

21 Wprowadzenie i ile oraz jak przedsiębiorca ma produkować (świadczyć usługi) oraz komu i za ile sprzedawać. Ze względu na miejsce zajmowane przez przedsiębiorcę w systemie społecznym konieczne jest jednak uregulowanie prawne obowiązków i uprawnień przedsiębiorców względem państwa, a także wobec innych przedsiębiorców, konsumentów, pracowników i wielu innych jeszcze podmiotów, z podmiotami międzynarodowymi włącznie. Charakter stosunków prawnych z udziałem przedsiębiorcy również nie jest jednolity. Z jednej strony przedsiębiorca występuje bowiem jako podmiot podporządkowany władztwu państwowemu innego podmiotu (najczęściej organu władzy publicznej). Natomiast z drugiej strony przedsiębiorca jest podmiotem stosunków prawnych opartych na równości stron. W związku z tym wyłania się pytanie: czy prawo powinno definiować pojęcie przedsiębiorcy, czy powinno to czynić w formie definicji legalnej i czy powinno to czynić jednolicie w odniesieniu do różnych stosunków prawnych, w których występuje przedsiębiorca? Pytanie to należy odnieść w pierwszej kolejności do prawa krajowego, ponieważ zapewnienie jednolitości pojęć w obrębie jednego systemu prawnego (tutaj prawa krajowego) wydaje się dość oczywiste i zdecydowanie łatwiejsze w porównaniu z analogicznym zabiegiem dokonywanym w skali międzynarodowej. Szczególnie zaś interesujące jest uwzględnienie sytuacji, która dotyczy państw członkowskich Unii Europejskiej. Prawo UE obowiązuje bowiem w państwach członkowskich wprost (bezpośrednio) lub w wyniku implementacji dyrektyw unijnych do prawa krajowego. Problem jest więc podwójnie złożony: po pierwsze, w odniesieniu do prawa krajowego, po drugie, w relacji prawa krajowego do prawa międzynarodowego publicznego oraz prawa UE. Rozwiązanie problemu ma istotne znaczenie nie tylko dla nauki, lecz przede wszystkim dla praktyki stanowienia, wykładni, stosowania, kontroli i egzekucji prawa. Wybór tematu niniejszego opracowania podyktowany był wieloma względami. Z jednej strony był on związany z chęcią wyjaśnienia zarysowanego wyżej problemu teoretycznego, co wobec braku odpowiednich opracowań w nauce prawa utwierdzało w przekonaniu o słuszności wyboru. Z drugiej strony jeszcze bardziej przekonujące były względy praktyczne. Wstępna analiza prawna zagadnienia dotyczącego pojęcia przedsiębiorcy nie pozostawia wątpliwości co do tego, że na gruncie prawa krajowego pojęcie to ulegało ewolucji i konstruowane było na podstawie różnych kryteriów. W rezultacie wyrażano je nie tylko za pomocą różnej 24