Farmacja. Studia. praktyczna. farmaceutyczne. Jak postrzegasz rzeczywistość? Recepta transgraniczna. Żylaki

Transkrypt

1 PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 6 (76) Czerwiec 2014 Cena: 6,70 zł prawo Recepta transgraniczna Zalecenia Komisji Europejskiej w praktyce Jak postrzegasz rzeczywistość? Jesteś wzrokowcem, słuchowcem czy kinestetykiem Żylaki Zawodowa choroba farmaceutów temat numeru Studia farmaceutyczne Czy ich program podąża za zmianami w systemie opieki zdrowotnej i dynamiką rozwoju branży?

2 spis treści 2 farmacja praktyczna 10/2013

3 R E K L A M A spis treści mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna Farmacji Praktycznej Szanowni Państwo! Opieka farmaceutyczna, farmakologia i praca z pacjentem to zagadnienia, którym poświęca się za mało czasu w programie studiów farmaceutycznych wciąż zdominowanym przez nauki chemiczne. Tę opinię wygłaszają nie tylko studenci i świeżo upieczeni absolwenci farmacji. Podziela ją również samorząd aptekarski i sama kadra akademicka, która usilnie zabiega o to, by tok nauczania odzwierciedlał rzeczywiste zapotrzebowania rynku i aktywnie reagował na rozwój branży. W czerwcowym wydaniu naszego miesięcznika przyglądamy się dydaktycznym działaniom ośrodków akademickich i sprawdzamy czy studia farmaceutyczne dobrze przygotowują do wykonywania zawodu. Jesteśmy niezmiernie ciekawi Państwa zdania zachęcamy do komentowania artykułów na naszej odnowionej stronie internetowej i facebookowym profilu Farmacji Praktycznej. 24 niedoceniany smak leków dla dzieci Leki o wyraźnych, przyjemnych smakach pomagają małym pacjentom lepiej znosić okres choroby i łagodzić jej nieprzyjemne skutki Aktualności 4 Informacje/ciekawostki 10 raport: jak uczyć przyszłych farmaceutów? 12 sonda: staż na szczęście wyrównuje zaległości Prawo 14 recepta transgraniczna 15 zapytaj eksperta Opieka farmaceutyczna 18 Przygotuj alergika na wakacje 22 jak czytać wyniki badań? 24 niedoceniany smak leków dla dzieci 26 psychologia: jak postrzegasz rzeczywistość? Prowadzenie apteki 28 pozycjonowanie apteki a kompetencje personelu 30 analiza systemu naliczania marż Nauka 33 Żylaki zawodowa choroba farmaceutów. Zapobiegaj i lecz bez obaw! 36 Łysienie u kobiet mit czy tabu 38 piramida żywieniowa fakty i mity Życie jest piękne 40 Mmetamorfozy Z pirolam szampon: kobieca i elegancka jak zacząć biegać? 44 mieszanki apteczne 46 kuchnia farmaceutyczna 48 kultura 50 krzyżówka Farmacja Praktyczna Redaktor Merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje Zespół: Dominika Bandurska, Dagmara Bąk, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski. Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa Wydawca: Valkea Media SA, ul. Elbląska 15/17, Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Krzysztof Pietrasik farmacja praktyczna 6/2014 3

4 informacje trudny start planu resortu NRL: pakiet kolejkowy nierealny Lekarze twierdzą, że bez dodatkowego finansowania nie ma racji bytu. Pierwszy taki zabieg w Polsce Urolodzy ze Szpitala Praskiego w Warszawie przeprowadzili pierwszy w Polsce zabieg wszczepienia nowego, mechanicznego zwieracza cewki moczowej systemu Remeex MRS II donosi portal Medexpress.pl. Słowa kluczowe: urologia onkologia zwieracz cewki moczowej Pomysły ministra zdrowia Bartosza Arłukowicza na rozładowanie kolejek w służbie zdrowia mają trudny start podaje serwis Gazetaprawna.pl. Od 2015 r. pacjenci onkologiczni mają być szybciej diagnozowani i leczeni. To jedno z głównych założeń pakietu antykolejkowego. Idee ministra przedstawione 21 marca 2014 r. były konsultowane społecznie. Część rozwiązań kontestują lekarze. Maciej Hamankiewicz, prezes Naczelnej Rady Lekarskiej (NRL), tłumaczy, że bez dodatkowych pieniędzy zwiększenie uprawnień lekarzy rodzinnych nie ma sensu. Mają oni zyskać prawo kierowania chorych na niektóre kosztowne badania, co pozwoli uniknąć wizyty u specjalisty. Zdaniem prezesa NRL lekarze nie będą chcieli zlecać takiej diagnostyki, bo za jednego pacjenta otrzymują stawkę kapitacyjną 8 zł miesięcznie, a koszt niektórych badań waha się od 100 do 400 zł. Zabiegu dokonali lekarze z Oddziału Urologii i Urologii Onkologicznej dr n. med. Piotr Marczyński p.o. ordynatora oddziału oraz dr n. med. Artur Sieczych i dr n. med. Emilia Pawłowska-Krajka. Pacjent ma się doskonale, a my jesteśmy zadowoleni, że mogliśmy zaoferować mu znacznie bezpieczniejszą procedurę umożliwiającą odzyskanie kontroli nad pęcherzem moczowym. Już w drugiej dobie po zabiegu chory ma szansę opuścić oddział. Warto podkreślić, że mechaniczny zwieracz cewki moczowej systemu Remeex MRS II można stosować również u chorych poddanych uprzednio radioterapii mówił po zabiegu dr Piotr Marczyński. źródło: Medexpress.pl RPP: nocne przychodnie trzeba tworzyć przy szpitalach Po raporcie NIK, z którego wynikało, że nocna i świąteczna opieka nie jest w pełni wykorzystana, a pogotowia i SOR-y przeciążone z powodu złej organizacji, Krystyna Kozłowska, Rzecznik Praw Pacjenta wskazuje w rozmowie z Rzeczpospolitą, który cytuje serwis Medexpress.pl, że otwieranie przychodni przy szpitalach, szczególnie takich, które mają SOR, rozwiązałoby częściowo problem kolejek. Takie rozwiązanie pozwoliłoby na szybszą weryfikację pacjentów. Rzecznik uważa także, że dzieci i dorośli pacjenci nie powinni czekać w tej samej kolejce. Wskazuje więc potrzebę utworzenia obligatoryjnych pionów pediatrycznych. Źródło: gazetaprawna.pl Źródło: Rzeczpospolita / MEDexpress.pl Słowa kluczowe: pakiet antykolejkowy Ministerstwo Zdrowia Słowa kluczowe: Rzecznik Praw Pacjenta pacjenci przychodnie SOR 4 farmacja praktyczna 6/2014

5 informacje Rynek farmaceutyczny odnotował wzrost w kwietniu Według danych firmy PharmaExpert rynek farmaceutyczny w kwietniu zanotował wzrost wartości sprzedaży wobec analogicznego okresu 2013 r. Wartość sprzedaży na aptecznym rynku farmaceutycznym w kwietniu 2014 r. wyniosła mln PLN. W porównaniu do kwietnia 2013 r. nastąpił wzrost sprzedaży o 1,9%, natomiast wobec marca 2014 r. sprzedaż zmniejszyła się o 3,3%. W porównaniu do analogicznego okresu 2013 r. rynek zanotował wzrost o 43,3 mln PLN. Wartość sprzedaży względem kwietnia 2013 r. była wyższa w przypadku segmentów sprzedaży odręcznej i leków refundowanych, natomiast spadek zanotował segment leków pełnopłatnych. Sprzedaż odręczna wzrosła o 33,47 mln PLN (+3,7%) do 942 mln PLN, a sprzedaż leków refundowanych zwiększyła się o 14,12 mln pln (+1,7%) do 862 Słowa kluczowe: rynek apteczny refundacja sprzedaż leków mln PLN. Jedynie sprzedaż leków pełnopłatnych dotknął spadek wartości sprzedaży o 5,13 mln PLN (-1,0%) do 526 mln PLN. W porównaniu do marca 2014 r. wartość sprzedaży całego rynku zmniejszyła się o 81 mln PLN. Sprzedaż leków refundowanych wzrosła o 1,74 mln PLN (+0,2%). Natomiast sprzedaż leków pełnopłatnych zmniejszyła się o 11,22 mln PLN (-2,1%). Jeszcze większy spadek zanotowała sprzedaż odręczna, której wartość zmalała o 74 mln PLN (-7,3%). Aktualna prognoza na rok 2014 zakłada, iż wartość całego rynku na koniec roku wyniesie 28,2 mld PLN, tj. będzie od 1% do 3% większa niż w 2013 r. źródło: PharmaExpert Nowy prezes Funduszu Rada NFZ wyraziła pozytywną opinię w sprawie kandydatury Tadeusza Jędrzejczyka na stanowisko prezesa Funduszu, który od 28 października ub.r. jest dyrektorem Pomorskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ. Tadeusz Jędrzejczyk jest lekarzem, absolwentem Akademii Medycznej w Gdańsku. Posiada specjalizację z zakresu medycyny społecznej, organizacji ochrony zdrowia i zdrowia publicznego. Pracował jako lekarz w Szpitalu Miejskim Zaspa, następnie w ZOZ nr 3 w Gdańsku, jako asystent, a później jako adiunkt w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. W latach pełnił funkcję koordynatora serwisu zdrowie w Wirtualnej Polsce; kierownika NZOZ w Sopocie; Zastępcy Dyrektora ds. Medycznych Pomorskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ. Od 2010 r. zatrudniony w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku, gdzie pełnił funkcję Zastępcy Dyrektora Naczelnego ds. Lecznictwa. Źródło: NFZ / Medycyna Praktyczna R E K L A M A

6 informacje R E K L A M A walka z nadwagą u dzieci Co 4. uczeń jest otyły Radomski samorząd wypowiada wojnę niewłaściwym przyzwyczajeniom najmłodszych. Jak przyznaje w serwisie Zdrowie. dziennik.pl Włodzimierz Wolski, radomski Rzecznik Praw Dziecka, podstawówka to właściwy moment na podejmowanie takich działań. Zdecydowanie trudniej przekonać nastolatka, który przyzwyczajony jest do jedzenia fast foodów, że takie posiłki mają niewiele wartości odżywczych, za to są kaloryczną bombą. Im wcześniej rozpocznie się edukację, tym lepiej. Zdaniem pediatry Joanny Kielskiej-Bolek kampania zakończy się sukcesem, pod warunkiem, że aktywnie włączą się w nią rodzice. To od nich zależy czy dziecko zjada w domu śniadanie, a drugie zabiera do szkoły. Pierwszoklasiści, z którymi spotykali się lekarze, dietetycy i trenerzy, deklarują, że lubią owoce i soki. Wiedzą również, że nadmiar słodyczy może powodować poważne choroby. Kampania społeczna, której współorganizatorem jest Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, będzie prowadzona także w przyszłym roku szkolnym. Aplikacja dla alergików Aplikacja Odetchnij Spokojnie to partner w walce z astmą i alergią oraz kompendium wiedzy związanej ze wstrząsem anafilaktycznym. Co oferuje aplikacja Odetchnij Spokojnie? Dashboard codzienne przydatne informacje o astmie i alergii, aktualne komunikaty pyleń dla wybranego regionu. Mapa pyleń to specjalnie opracowana mapa, dzięki której można sprawdzić stężenie alergenów w wybranych regionach Polski. Aby to zrobić wystarczy kliknąć na mapie w wybrany rejon kraju. Baza placówek lokalizator placówek medycznych w najbliższej okolicy z funkcją połączenia telefonicznego z wybranym punktem. Wstrząs anafilaktyczny najważniejsze informacje oraz porady dotyczące wstrząsu anafilaktycznego. Powiadom bliskich funkcja powiadom bliskich umożliwia w razie wstrząsu natychmiastowe połączenie się z europejskim numerem alarmowym bądź z wcześniej wybraną osobą. Dziennik Objawów pozwala notować objawy i wpisywać komentarze. Systematyczne uzupełnianie Dziennika Objawów ułatwia obserwację przebiegu alergii i prawidłową diagnozę lekarską. Karta Objawów Zarejestrowanie się i zalogowanie pozwala na drukowanie Karty Objawów za pośrednictwem serwisu Kartę Objawów warto zabrać ze sobą na wizytę u specjalisty, aby ułatwić prawidłową diagnozę. Aplikację można pobrać ze strony: lub przy pomocy zamieszczonych obok kodów QR. Zapraszamy także na Facebooka gdzie można m.in. znaleźć praktyczne porady dla alergików i alerty pyleń z regionu oraz zadać pytanie ekspertowi. Źródło: Polpharma biuro handlowe sp. z o.o. Milion Polaków na tykającej bombie Prawie milion Polaków cierpi na niewydolność serca informuje portal Zdrowie. dziennik.pl. Prof. Janina Stępińska z Instytutu Kardiologii w Aninie podkreśla, że objawami niewydolności serca są duszność, osłabienie i pogorszenie tolerancji wysiłku. Jej zdaniem w zapobieganiu niewydolności serca najważniejsze jest prowadzenie zdrowego stylu życia i leczenie innych chorób serca. Niewydolność serca jest najczęstszą przyczyną hospitalizacji osób po 65. roku życia oraz wysokiej śmiertelności. Co drugi pacjent z tym schorzeniem umiera w ciągu 5 lat. Źródło: Zdrowie.dziennik.pl Źródło: ZDRowie.dziennik.pl Słowa kluczowe: nadwaga/otyłość u dzieci Rzecznik Praw Dziecka Słowa kluczowe: niewydolność serca śmiertelność profilaktyka 6 farmacja praktyczna 6/2014

7 informacje

8 ciekawostki R E K L A M A nowa hipoteza na temat tycia Winne geny Przybieranie na wadze może być spowodowane mutacją w obrębie genów regulujących zegar biologiczny. Samsung chce produkować leki Południowokoreański gigant znany z produkcji smartfonów, telewizorów oraz innego sprzętu elektronicznego ma zamiar wkroczyćna rynek leków informuje portal Pcworld.pl. Słowa kluczowe: produkcja rynek leków zamienniki leków Zespół jedzenia nocnego (night eating syndrome NES) charakteryzuje się: występowaniem bezsenności, odczuwaniem niepohamowanego łaknienia w porze wieczornej, spożywaniem co najmniej połowy dziennej ilości jedzenia po godzinie oraz odczuwaniem silnego głodu o poranku. Osoby z tym zaburzeniem następnego dnia przeważnie nie pamiętają, że w nocy opróżniły lodówkę. NES oczywiście sprzyja nadwadze, a nawet otyłości. Badania epidemiologiczne wskazują, że występuje on u 1-2 proc. osób z ogólnej populacji, ale wśród osób z otyłością 3. stopnia odsetek ten wynosi od 51 do 64 proc. informuje serwis Money.pl. Ludzie posiadają trzy geny z rodziny per (period). Regulują one zegar biologiczny, czyli okołodobowe rytmy aktywności i snu. Naukowcy z Uniwersytetu w Nankinie (Chiny) razem z kolegami z Salk Institute for Biological Studies w La Jolla (USA) prowadzili badania na myszach, u których podmieniono gen per1 lub per2 na ludzką wersję. Część wyhodowanych przez badaczy myszy miała ludzką zmutowaną wersję per2, a część ludzką wersję genu per1. Wyniki badań każą twierdzić, że za odczuwanie głodu w nocy mogą być odpowiedzialne mutacje w genach kontrolujących synchronizację pór jedzenia z porą snu. Jak podaje portal Bloomberg, firma zamierza zainwestować co najmniej 2 mld dolarów w rynek farmaceutyków z naciskiem na produkcję leków, które straciły już patent oraz tańszych zamienników droższych leków. Choć może wydawać się to dość dziwne, mało kto pamięta obecnie, że w 1938 r. Samsung zaczynał od produkcji i sprzedaży makaronu oraz ryżu, więc nie jest to pierwsze rozszerzenie obszarów działalności w jego historii. źródło: Pcworld.pl Elektroniczna pigułka Konsekwencje nieprawidłowego zażywania leków przez pacjentów kosztują amerykańską służbę zdrowia od 100 do 300 mld dolarów rocznie czytamy w serwisie Gazeta.pl. Amerykanie postanowili więc skończyć z marnowaniem pieniędzy. Ratunkiem może być elektroniczna pigułka, która przypomina o kolejnej dawce. Jej sercem jest mikroskopijny czujnik, który można włożyć do dowolnego leku. Elementem systemu jest też naszpikowany sensorami plaster noszony na skórze. Pozwala na zbieranie osobistych danych medycznych, które można przesyłać lekarzowi prowadzącemu terapię bądź bliskim. Zawarty w pigułce czujnik wysyła sygnał, kiedy lekarstwo znajdzie się w żołądku. Źródło: MOney.pl Źródło: gazeta.pl Słowa kluczowe: otyłość badania genetyczne Słowa kluczowe: elektroniczna pigułka dane medyczne nowoczesne technologie 8 farmacja praktyczna 6/2014

9 informacje

10 raport Jak uczyć przyszłych farmaceutów? Czy przyszli farmaceuci są dobrze przygotowani do wypełniania swojego zawodu? Czy program studiów nadąża za zmianami na rynku pracy? Jak w przyszłości będą wyglądały studia farmaceutyczne? Oto próba odpowiedzi na te pytania. autorka: agnieszka wrzesień dziennikarka specjalizująca się w tematyce medycznej i ochrony zdrowia, publikuje m.in. na łamach Newsweeka i Medical Tribune Młodzi magistrowie farmacji mówią często, że podczas studiów uczyli się wielu nieprzydatnych do pracy rzeczy. Narzekają, że program zdominowany jest przez nauki chemiczne, a wciąż stosunkowo mało w nim np. farmakologii czy działań niepożądanych leków. Zresztą sami nauczyciele akademiccy zauważają, że obecne programy za mało uwagi poświęcają takiemu zagadnieniu jak opieka farmaceutyczna czy praca z pacjentem. Prof. Andrzej Stańczak, prodziekan d/s Dydaktyki Wydziału Farmacji UM w Łodzi, przyznaje: Nasi studenci po sześciomiesięcznym stażu w aptece mają wiele zastrzeżeń do treści i przedmiotów, których ich uczono, ale jednocześnie zapominają, że farmacja to studia uniwersyteckie i nie przygotowują jedynie do pracy aptekarza. Problem niekompatybilności kształcenia do współczesnych wymogów rynku pracy na tyle zaniepokoił studentów farmacji, że na początku 2013 r. wystosowali petycję do Ministra Zdrowia. Studentów w pełni poparli dziekani wszystkich 10 Wydziałów Farmaceutycznych Uniwersytetów Medycznych w Polsce. Dostrzegli jednocześnie konieczność modyfikacji programów nauczania przyszłych farmaceutów. Z tymi głosami solidaryzuje się również Naczelna Izba Aptekarska. Nauczyciele akademiccy zauważają, że obecne programy za mało uwagi poświęcają takiemu zagadnieniu, jak opieka farmaceutyczna czy praca z pacjentem Co z programami? W latach 90. ub.w. atrakcyjność studiów farmaceutycznych rosła. Wydziały farmacji opuszczało coraz więcej absolwentów, którzy obecnie są ciągle aktywni zawodowo. Do pracy w aptekach chętnie przyjmowano również techników farmaceutycznych. Tyle przeszłość. Aktualna kondycja aptek ma bezpośrednie przełożenie na sytuację farmaceutów na rynku pracy. Wymusza tym samym na ośrodkach akademickich potrzebę wskazywania studentom innych możliwości zatrudnienia: na przykład w działach R&D firm farmaceutycznych, laboratoriach badawczych (np. przy badaniach klinicznych) czy aptekach szpitalnych. Nasz wydział stara się nadążać za potrzebami rynku, co roku modyfikując w pewnym stopniu programy. Ponieważ nauczanie na kierunku farmacja podlega standardom, stąd możliwości zmian są ograniczone m.in. liczbą godzin czy punktów ECTS. Program studiów zmienił się w 2012 r., kiedy weszły nowe standardy, ale niestety nie dokonano w nich wielu zmian w stosunku do poprzednich mówi prof. Andrzej Stańczak. Przypomina zarazem, że największe możliwości daje wprowadzanie co roku nowych zajęć fakultatywnych. Chociaż studenci nie zawsze wybierają te fakultety, które mogą dać im wiedzę przydatną w pracy. Czasami ich decyzja o wyborze jest podyktowana informacją od starszych kolegów lub łatwością zaliczenia zauważa prof. Stańczak. Jego wydział 10 farmacja praktyczna 6/2014

11 raport w przyszłym roku ma wprowadzić fakultety w blokach tematycznych. Być może zastanawia się prof. Stańczak dobrym pomysłem byłby powrót do kierunków po III roku studiów. Wszystko po to, by pomóc studentom odnaleźć się na rynku pracy. Prof. Elżbieta Mikiciuk-Olasik, Dziekan Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi dodaje, że już teraz na wydziale, którym kieruje, kształci się kosmetologów czy analityków medycznych. Od przyszłego roku będzie też więcej zajęć z farmacji przemysłowej oraz analizy farmaceutycznej. Podobnie jest na innych uczelniach. Na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku studenci farmacji mogą wybierać specjalizację farmaceutyczną, analityka medycznego lub kosmetologa. Na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym studenci farmacji mają więcej zajęć z propedeutyki medycznej prowadzonych przez lekarzy klinicystów. Jakość kształcenia przyszłych farmaceutów na Wydziale Farmaceutycznym Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego została z kolei doceniona przez portal Perspektywy. Krakowska farmacja zajęła pierwsze miejsce w tegorocznym rankingu wydziałów farmaceutycznych w Polsce. Więcej opieki farmaceutycznej! Wszyscy wyraźnie mówią o potrzebie umedycznienia zawodu farmaceuty. Warto, by lekarze dostrzegli w farmaceutach partnerów, którzy wiedzą, jak dany lek może działać na organizm pacjenta, jak wchodzi w interakcje z innymi substancjami, wreszcie to farmaceuci częściej i szybciej potrafią dostrzec czy przewidzieć działania niepożądane danego leku zauważa dr n. farm. Marek Jędrzejczak, Wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej. Zmienia się rola farmaceuty pracującego w aptece. Coraz więcej osób, na przykład z objawami przeziębienia, zamiast do lekarza kieruje pierwsze kroki do farmaceuty. Często też pacjenci szukają porady farmakologicznej czy medycznej właśnie w aptece. Branża apteczna w liczbach: 1,5-2 tys. absolwentów każdego roku kończy studia farmaceutyczne 90% młodych magistrów farmacji wybiera pracę w aptece 14 tys. tyle aptek działa w Polsce ok. 30 tys. tylu jest w Polsce farmaceutów 2 mln tylu Polaków przychodzi codziennie do aptek Codziennie apteki w Polsce odwiedza ok. 2 mln pacjentów. Tymczasem farmaceuci nie zawsze mają czas i odpowiednie umiejętności, by pełnić rolę doradcy czy konsultanta. Dlatego już teraz trzeba w tym kierunku kształcić studentów farmacji. Po to, by wzorem holenderskich czy niemieckich, a przede wszystkim amerykańskich kolegów mogli bardziej skupić się na profilaktyce zdrowotnej czy opiece farmaceutycznej, świadcząc część usług medycznych gwarantowanych przez NFZ. Na co dzień w rozwiązywaniu niektórych problemów pacjentów przewlekle chorych związanych z terapią lub dietą może być pomocny farmaceuta uważa dr n. farm. Marek Jędrzejczak. Na razie jednak farmaceuci mają przede wszystkim sporo papierkowej roboty. Być może warto byłoby w przyszłości pomyśleć o wyszkoleniu swego rodzaju asystentów aptecznych osób, które mogłyby wyręczyć farmaceutów z prac biurowych, tak by mogli oni skupić się na tym, do czego zostali powołani na służbie pacjentom i opiece nad nimi. Żeby apteki stały się placówkami ochrony zdrowia, a nie tylko miejscami, gdzie wydaje się leki. źródło: NIA, GUS Podyskutuj o tym na forum! ( r.) farmacja praktyczna 6/

12 sonda Staż na szczęście wyrównuje zaległości Czy studia farmaceutyczne dobrze przygotowują do pracy w aptece? Czy ich program podąża za realiami? Swoimi spostrzeżeniami dzielą się z nami Czytelnicy Farmacji Praktycznej. oprac.: mgr farm. MICHAŁ MAŃKA mgr farm. Maria Sokołowska kierownik apteki z Sosnowca Sądzę, że największą szansę pokazania swoich umiejętności zdobytych podczas kilku semestralnych ćwiczeń i wykładów z technologii postaci leku, farmacji stosowanej i syntezy leków, mają chyba tylko absolwenci pracujący w działach produkcji firm farmaceutycznych. Również ćwiczenia i wykłady z chemii analitycznej i chemii leków mają duże znaczenie dla farmaceuty pragnącego zrealizować swoje marzenia zawodowe w pracy w laboratorium analizy leków. Jednak są to kierunki zawodowe niezwykle rzadko brane pod uwagę przez młodych farmaceutów, ponieważ firmy potrzebują zazwyczaj pracowników z doświadczeniem. Moim zdaniem należałoby wprowadzić obowiązkowe praktyki na odpowiednich specjalnościach zawodowych podczas 4. i 5. roku studiów. W przypadku pracy w zakładzie produkcyjnym firmy farmaceutycznej studenci zainteresowani tego rodzaju pracą oraz posiadający dużą wiedzę z zakresu technologii postaci leku, farmacji stosowanej i syntezy leków, powinni mieć możliwość odbycia bezpłatnych praktyk podczas studiów. Analogicznie należałoby zrobić w przypadku branży farmaceutycznej związanej z badaniami klinicznymi. Studenci farmacji mają zazwyczaj tylko jeden semestr wykładów lub seminariów dotyczących powstawania nowych leków. Nie ma jednak żadnych ćwiczeń, praktyki. Rozwiązaniem byłoby utworzenie na 4. i 5. roku specjalności badania kliniczne oraz umożliwienie studentom podjęcie praktyk w firmie farmaceutycznej w dziale badań klinicznych. Podobnie rzecz się ma w przypadku pracy związanej z rejestracją leków lub pharmacovigilance (bezpieczeństwem farmakoterapii). Jeżeli zaś chodzi o apteki, praktyki wakacyjne są za krótkie i traktowane po macoszemu. Student nie ma możliwości zapoznać się z zasadami realizacji recept, ani pomagać w wydawaniu leków magistrowi farmacji. Nie jest lepiej na stażu aptecznym w ramach 11. semestru studiów. Wiele razy słyszałam, że w niektórych aptekach stażyści w ogóle Należałoby wprowadzić obowiązkowe praktyki na odpowiednich specjalnościach zawodowych podczas 4. i 5. roku studiów mgr farm. MARIA SOKOŁOWSKA nie są dopuszczani do pierwszego stołu. W mojej aptece stażysta ma prawo i obowiązek zapoznania się z zasadami realizacji recept (włącznie z prawnymi aspektami) oraz z lekami, jakie są aktualnie na stanie w aptece. Następnie możliwie jak najszybciej dopuszczam stażystę do pierwszego stołu, obserwując czy dobrze wydaje leki. Wówczas student ma również możliwość komunikacji z różnymi pacjentami. Może nauczyć się asertywności, skupienia na człowieku i jego potrzebach, a także nauczyć się doradzać im w samoleczeniu. mgr farm. Marek Zabielski farmaceuta z Zielonej Góry Ogromna ilość przedmiotów chemia nieorganiczna, analityczna, fizyczna, organiczna czy wreszcie analiza chemiczna produktów leczniczych to strata czasu dla przyszłych adeptów farmacji. Wymienione przedmioty trwają od 1. aż do 3. roku studiów. Studenci spędzają na ćwiczeniach i wykładach oraz nauce tych przedmiotów sporo czasu, nie wspominając już 12 farmacja praktyczna 6/2014

13 sonda o trudnych egzaminach końcowych. Niestety trzy lata nauki różnych rodzajów chemii ma się nijak do specyfiki pracy w aptece. Czy przyszły farmaceuta będzie opowiadał pacjentowi o tym, jakie analizy należy przeprowadzić, aby wykryć określony pierwiastek lub lek w mieszaninie, czy raczej będzie on doradzał mu w jego samoleczeniu? Odpowiedź jest oczywista. Dlatego, moim zdaniem, zwiększenie godzin farmakologii, wprowadzenie oddzielnego przedmiotu farmakokinetyka i biofarmacja, farmakodynamika oraz farmakogenetyka, będzie niewątpliwie bardzo korzystne i pomocne w dalszej pracy w aptece. Na pewno równie ważne jest wprowadzenie do programu studiów na kierunku farmacja przedmiotów: opieka farmaceutyczna, podstawy interny oraz zwiększenie liczby godzin z fizjologii, patofizjologii, doraźnej pomocy medycznej i farmakoekonomiki. Taki profil nauczania studentów farmacji na pewno odbije się pozytywnie na ich karierze zawodowej (w przypadku pracy w aptece), a także przyczyni się do podwyższenia jakości usług farmaceutycznych i zwiększy zadowolenie pacjentów. mgr farm. Małgorzata Biernacka farmaceutka z Gdańska Jeżeli chodzi o inne kierunki realizowane na uniwersytetach medycznych, np. analityka medyczna tu studenci mają wystarczającą ilość przedmiotów związanych z przyszłą pracą zawodową, jednak powinni mieć więcej praktyk. W przypadku kierunku lekarskiego liczne ćwiczenia z określonych przedmiotów klinicznych przeprowadzane w szpitalach są jak najbardziej przydatne i adekwatne do tego, co absolwenci będą robić w przyszłości. Tymczasem program studiów na kierunku farmacja jest aktualnie zbyt mocno poszerzony o przedmioty chemiczne, nieprzydatne przyszłemu aptekarzowi. Moim zdaniem, kosztem tych przedmiotów, powinny być wprowadzone dodatkowe ćwiczenia i wykłady z farmakologii i farmakoterapii (farmakologii klinicznej). Dobrym pomysłem byłoby również wprowadzenie przedmiotu socjologia wraz z ćwiczeniam z komunikacji interpersonalnej oraz przypadkami trudnych pacjentów. Uważam, że farmaceuci nie są najlepiej przygotowani, aby pracować w aptece, ale na szczęście istnieje staż półroczny, który powoduje, że student nadrabia zaległości ściśle związane z codzienną praktyką w aptece. mgr farm. Anna Kuryło farmaceutka z Warszawy Z mojej praktyki wynika, że młody farmaceuta ma zbyt małą wiedzę na temat preparatów leczniczych a zwłaszcza ich nazw handlowych. Na studiach uczony jest jedynie nazw międzynarodowych, nazwy handlowe są pomijane. Nieprzyjemne zderzenie z rzeczywistością apteczną młodego Na studiach farmakologia powinna być wzbogacona o podanie nazw handlowych preparatów mgr farm. ANNA KURYŁO absolwenta wywołane jest przede wszystkim nieznajomością nazw handlowych produktów, niejednokrotnie również niewiedzą na temat podstawowego działania farmakologicznego wydawanych leków. Zdarza się tak (byłam świadkiem), że farmaceuta tuż po stażu nie umiał wytłumaczyć pacjentowi, na co jest określony lek a był to dość popularny preparat. Na studiach farmakologia powinna być wzbogacona o podanie nazw handlowych preparatów. Liczne powtórki dotyczące działania wszystkich leków są niezbędne, tak aby nie było sytuacji, że fachowy pracownik apteki nie jest w stanie wyjaśnić pacjentowi efektu terapeutycznego sprzedawanego leku. Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 6/

14 prawo Recepta transgraniczna Lekarz może wystawić receptę transgraniczną, jeśli pacjent zgłosi wolę realizacji recepty w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej. źródło: zasady-wydawania-lekow-z-apteki/receptatransgraniczna Recepta transgraniczna wystawiona w Polsce może być zrealizowana za granicą wyłącznie za pełną odpłatnością. Oznacza to, że niezależnie od uprawnień przysługujących w Polsce pacjentowi, któremu przepisano produkt leczniczy za granicą zapłaci on 100% ceny leku. Recepta transgraniczna musi zawierać co najmniej: 1 imię lub imiona i nazwisko pacjenta (nie mogą być inicjały), 2 datę urodzenia pacjenta (niezależnie od wieku), 3 imię lub imiona i nazwisko osoby wystawiającej receptę, 4 kwalifikacje zawodowe osoby wystawiającej receptę (tytuł zawodowy np. lekarz, lek. med., dr n. med. itp.), 5 dane do bezpośredniego kontaktu z osobą wystawiającą receptę (adres lub numer telefonu lub faksu wraz z prefiksem międzynarodowym), 6 adres miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (nazwa miejscowości, ulica, numer domu, numer lokalu jeżeli nadano), a w przypadku lekarzy wykonujących działalność leczniczą w formie indywidualnej praktyki lekarskiej wyłącznie w miejscu wezwania lub indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej wyłącznie w miejscu wezwania adres miejsca przyjmowania wezwań i miejsca przechowywania dokumentacji medycznej oraz oznaczenie Polska albo skrót PL, Podstawa prawna: Dyrektywa wykonawcza Komisji Europejskiej 2012/52/UE z dnia 20 grudnia 2012 r. ustanawiająca środki ułatwiające uznawanie recept lekarskich wystawionych w innym państwie członkowskim (Dz. Urz. UE L 356 z , str. 68). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2013 r., poz. 1293). 7 nazwę powszechnie stosowaną (międzynarodową) leku. Inaczej niż zasady krajowe, dyrektywa dopuszcza stosowanie nazwy handlowej jedynie w dwóch przypadkach: 1) przepisany produkt jest biologicznym produktem leczniczym lub 2) osoba wystawiająca receptę uważa, że jest ona niezbędna ze względów medycznych (w takim przypadku na recepcie podaje się zwięźle powody użycia nazwy handlowej), 8 postać, 9 dawkę (moc), 10 ilość, 11 sposób dawkowania, 12 datę wystawienia recepty, 13 własnoręczny podpis osoby wystawiającej receptę. Receptę można wypisać w języku polskim. Elementy, takie jak np.: adres , litery PL, można dopisać ręcznie nie trzeba zatem zmieniać treści pieczątek lekarskich. Recepty wystawione w innym państwie członkowskim UE, realizowane na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, również muszą zawierać wszystkie wymienione powyżej dane. Na recepcie transgranicznej nie może być przepisany lek o kategorii dostępności Rpw, czyli taki, który zawiera środki odurzające lub substancje psychotropowe. Podyskutuj o tym na forum! 14 farmacja praktyczna 6/2014

15 prawo Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników naszego miesięcznika, nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony www farmacjapraktyczna.pl, odpowiada mec. Bartłomiej Kochlewski. autor: mecenas Bartłomiej Kochlewski prawnik specjalizujący się w przepisach prawa pracy i regulacjach dotyczących branży farmaceutycznej Jestem świeżo upieczonym magistrem farmacji. Przyszły pracodawca zaproponował mi możliwość pracy na umowę zlecenie na okres próbny trzech miesięcy. Chciałabym się dowiedzieć, czy i jakie z tego tytułu mogą mi przysługiwać świadczenia? Umowa zlecenie jest umową cywilnoprawną. To oznacza, że regulują ją przepisy Kodeksu Cywilnego, a nie Kodeksu Pracy. Pracodawcy proponują jej podpisanie, bo jest z ich punktu widzenia korzystniejsza. Umowa zlecenie z definicji nie gwarantuje zleceniobiorcy prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, odprawy pieniężnej za okres wypowiedzenia czy wynagrodzenia za nadgodziny i pracę w nocy. Powoduje to, że zleceniobiorca jest w gorszej sytuacji niż pracownik, który wykonuje takie same czynności, ale na umowę o pracę. Standardowo umowa zlecenia zawiera prawa i obowiązki zleceniobiorcy oraz zleceniodawcy, termin wykonania pracy oraz wysokość i termin wypłaty wynagrodzenia. Można w niej także zawrzeć miejsce wykonania zlecenia, wysokość zaliczki, możliwość zastępstwa, zwrot wydatków czy zakaz konkurencji. Można też ustalić możliwość skorzystania z wypoczynku. Pracodawcy odprowadzają od umowy zlecenia składki ZUS, czyli ubezpieczenie zdrowotne, na rentę i emeryturę. Moje pytanie dotyczy urlopu wypoczynkowego technika farmacji, a dokładnie: ile go przysługuje osobie, która 9 kwietnia br. ukończyła dwuletni staż? Czy ma jakiekolwiek znaczenie fakt, że osoba ta zaczęła pracę z urzędu pracy, R E K L A M A farmacja praktyczna 6/

16 prawo a następnie pracodawca przedłużył jej umowę? Jak powinno się liczyć ten urlop? Kodeks Pracy stanowi, że pracownik nabywa prawo do urlopu po pierwszym miesiącu pierwszej pracy. Po każdym przepracowanym miesiącu proporcjonalnie 1/12 z wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Jednak osoby, które trafiają do pracodawcy na staż z Urzędu Pracy, faktycznie nadal pozostają osobami bezrobotnymi. Pracodawca nie zawiera umowy o pracę ze stażystą, lecz umowę o zorganizowanie stażu ze starostą. Stażysta nie jest w rzeczywistości stroną umowy o pracę, jednak art. 79 ustawy o promocji zatrudnienia mówi, że okres pozostawania na stażu z urzędu wlicza się do okresów, od których zależy wymiar urlopu wypoczynkowego. W opisywanym przypadku wymiar urlopu wynosi więc 26 dni (wyższy), bo do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się 8 lat z tytułu ukończenia studiów wyższych i staż z urzędu pracy. Osoba ta jednak nabyła urlop dopiero w momencie, w którym pracodawca podpisał z nią umowę o pracę, po zakończeniu stażu. Czy farmaceutom zatrudnionym w aptece przysługuje dodatek za pracę w święto i niedzielę? R E K L A M A Za dni wolne od pracy przepisy uznają niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Zgodnie z art pkt 2 K.P. w zamian za pracę w niedzielę pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Z kolei w zamian za pracę w święto pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień Kodeks Pracy stanowi, że pracownik nabywa prawo do urlopu po pierwszym miesiącu pierwszej pracy

17 prawo Kobieta w ciąży chroniona jest już od pierwszego dnia ciąży. Pracodawca nie może wypowiedzieć z nią umowy, jeśli umowa zawarta została na czas określony i kończy się w trakcie, kiedy pracownica będzie w ciąży (min. w 28 tygodniu) wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. W przypadku, gdy pracownik pracuje w święto będące jednocześnie niedzielą, to przysługuje mu wolne od pracy w ciągu 6 dni poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Jeżeli pracodawca nie będzie miał możliwości udzielenia wolnego we wskazanym okresie najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę. Z tym, że pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Oznacza to, że intencją ustawodawcy jest, by pracownik miał szansę wypocząć. Dlatego pracodawca ma obowiązek udzielić dnia wolnego w zamian za pracę w niedziele i święta, a dopiero, gdy to nie jest możliwe, wypłacić dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Jeżeli jednak udzieli dnia wolnego, nie płaci tego dodatku. W przypadku, gdy pracownik pracuje w święto będące jednocześnie niedzielą, to przysługuje mu wolne od pracy w ciągu 6 dni poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli Jestem w 5 tygodniu ciąży. Aktualnie jestem zatrudniona na umowę o pracę na czas określony. Jest to już moja druga umowa. W sierpniu br. powinnam otrzymać już umowę na czas nieokreślony. Mam obawy, czy w tej sytuacji pracodawca podpisze ze mną taką umowę? I czy ma prawo mnie zwolnić? Kobieta w ciąży chroniona jest już od pierwszego dnia ciąży. Pracodawca nie może wypowiedzieć z nią umowy, jeśli umowa zawarta została na czas określony i kończy się w trakcie, kiedy pracownica będzie w ciąży (minimum w 28 tygodniu). Oznacza to, że pracodawca nie może Pani zwolnić, a umowa na czas określony zostanie automatycznie przedłużona do dnia porodu (pod warunkiem, że koniec umowy przypadnie w co najmniej 28 tygodniu ciąży). Nie ma jednak prawnie żadnej możliwości wpłynięcia na pracodawcę, aby zaproponował Pani kolejną umowę, tym razem na czas nieokreślony już po urodzeniu dziecka. Będzie to zależało tylko od tego, czy zechce z Panią współpracować, gdy będzie Pani mogła podjąć pracę po powrocie z urlopu macierzyńskiego. Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 6/

18 opieka farmaceutyczna R E K L A M A Przygotuj alergika na wakacje Dla niektórych okres wakacyjny może być nawet groźny dla życia wszyscy, którzy są uczuleni na jady owadów błonkoskrzydłych, są zagrożeni wstrząsem anafilaktycznym po użądleniu przez pszczołę lub osę. autor: dr n. med. Łukasz Błażowski Klinika Alergologii i Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdroju Nie dla wszystkich miesiące wakacyjne to okres kojarzący się ze zdrowiem i czasem wolnym od chorób. Dla ok. 30% Polaków wakacje mogą być trudną porą wynika to z większej liczby alergenów znajdujących się w powietrzu i jedzeniu. Okres od maja do września to często okres burzliwych i uciążliwych objawów związanych z uczuleniem na pyłek traw, pyłek chwastów czy zarodniki grzybów pleśniowych. Dla niektórych okres wakacyjny może być nawet groźny dla życia wszyscy, którzy są uczuleni na jady owadów błonkoskrzydłych są zagrożeni wstrząsem anafilaktycznym po użądleniu przez pszczołę lub osę. Anafilaksja może się gwałtownie i nieoczekiwanie rozwinąć także u osób, które są uczulone na pokarmy. Objawy typowe dla infekcji górnych dróg oddechowych gorączka (często) ból gardła tkliwe i/lub powiększone podżuchwowe węzły chłonne bóle kostno-mięśniowe ropna wydzielina z nosa (nie zawsze) Objawy typowe dla alergii górnych dróg odechowych świąd nosa, napadowe kichanie salwami świąd podniebienia i uszu świąd oczu, łzawienie, zaczerwienienie spojówek, obrzęk powiek świszczący oddech szybko narastająca duszność Wakacyjna apteczka alergika Leki Możliwość sprzedaży Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa (ANN) ANN jest najczęstszą chorobą alergiczną. Charakterystyczne objawy w przebiegu ANN to świąd nosa, częste kichanie salwami, blokada nosa oraz wyciek wodnisto-śluzowej wydzieliny. Objawom tym może towarzyszyć świąd oczu, podniebienia i uszu, łzawienie, zaczerwienienie spojówek, obrzęk powiek oraz ból głowy. Często występuje senność, apatia i zmęczenie, może pojawić się napadowy kaszel, świszczący oddech, a nawet duszność. lek przeciwhistaminowy (np. cetyryzyna) kromoglikan sodowy, krople do oczu ADRENALINA do samodzielnego podania glikokortykosteroid donosowy glikokortykosteroid wziewny beta-2-mimetyk wziewny bez recepty bez recepty konieczna recepta lekarska oraz instrukcja podania konieczna recepta lekarska konieczna recepta lekarska konieczna recepta lekarska 18 farmacja praktyczna 6/2014

19

20 opieka farmaceutyczna R E K L A M A Anafilaksja może przebiegać pod postacią różnie nasilonych symptomów ze strony jednego lub kilku narządów. Przebieg reakcji anafilaktycznej jest niezwykle gwałtowny. Zawsze należy podejrzewać zagrożenie życia, nawet gdy objawy wydają się łagodne. Zapoznaj się ze wszystkimi objawami Anafilaksji swędzenie, łzawienie, zaczerwienienie, obrzęk wokół oczu obrzęk języka, metaliczny posmak w ustach trudności z oddychaniem, duszności, kaszel, świst przy wdechu, uczucie ucisku w klatce piersiowej, zwiększone wydzielanie śluzu świąd, zaczerwienienie, pokrzywka, wysypka, uczucie gorąca, bąble twarzy, obrzęk skóra usta oczy układ oddechowy układ nerwowy gardło układ krwionośny niepokój, zamroczenie, dezorientacja, lęk, uczucie osłabienia nos częste kichanie, wyciek z nosa, niedrożność nosa obrzęk gardła, świąd gardła, chrypka, zmieniony głos, uczucie dławienia zawroty głowy, osłabienie, mdłości, gwałtowna, słaba lub nieregularna praca serca (kołatanie serca), gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego układ pokarmowy nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka źródło: / Aplikacja dla alergików do pobrania z Powyższe objawy należy różnicować z objawami infekcji, która latem też może się zdarzyć. W czasie infekcji zazwyczaj chociaż nie zawsze występuje gorączka, często tkliwe i powiększone są podżuchwowe i szyjne węzły chłonne, zwykle występuje ból gardła oraz bóle kostno-mięśniowe. W leczeniu ANN stosuje się głównie nowoczesne LEKI PRZECIWHISTA- MINOWE, np. cetyryzynę, lewocetyryzynę, loratadynę, desloratadynę lub feksofenadynę. Leki te już w kilkadziesiąt minut po podaniu doustnym wyraźnie zmniejszają objawy alergii. Niektóre z nich chory może kupić bez recepty, co jest niezwykle ważne, gdyż objawy alergii mogą wystąpić nagle, w sytuacji, w której chory nie ma możliwości natychmiastowej wizyty u lekarza. W przypadku nasilenia objawów klinicznych ANN należy zastosować glikokortykosteroidy donosowe, jednak o podaniu tych leków powinien zadecydować lekarz (najlepiej alergolog lub laryngolog). Wstrząs anafilaktyczny Najczęstsze przyczyny anafilaksji to alergia na pokarmy oraz użądlenie przez owady błonkoskrzydłe (pszczołę lub osę). Reakcja anafilaktyczna zawsze rozpoczyna się nagle, zwykle kilka, kilkanaście minut po kontakcie z alergenem i szybko postępuje zagrażając bezpośrednio życiu. Zwykle pierwszym objawem jest swędząca pokrzywka na całym ciele, do której dołączają się objawy postępującej duszności związane ze zwężeniem górnych lub dolnych dróg oddechowych oraz gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego. Chory może zginąć w ciągu kilku minut. NAJWAŻNIEJ- SZYM LEKIEM w leczeniu anafilaksji jest ADRENALINA, która odwraca większość objawów zagrażających życiu. Adrenalinę podaje się domięśniowo w mięsień czworogłowy uda. Chory powinien otrzymać adrenalinę natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów anafilaksji, każda minuta opóźnienia zmniejsza szansę na przeżycie. Dlatego niezwykle ważne jest, aby osoba zagrożona anafilaksją zawsze miała przy sobie adrenalinę do samodzielnego podania. Konieczna jest zatem wcześniejsza konsultacja lekarska, w trakcie której lekarz przepisze odpowiedni preparat adrenaliny oraz wytłumaczy, kiedy i w jaki sposób adrenalina powinna być podana. Wakacyjna apteczka alergika Chory, który ma alergię powinien zaopatrzyć się w lek przeciwhistaminowy w tabletkach (np. cetyryzynę) oraz krople do oczu (np. kromoglikan). Leki te są dostępne bez recepty. Inne potrzebne leki (glikokortykosteroidy donosowe, beta-2-mimetyki wziewne, glikokortykosteroidy wziewne, adrenalinę do samodzielnego podania) może przepisać wyłącznie lekarz. Leki te szybko zmniejszają objawy alergii, a w przypadku anafilaksji mogą uratować choremu życie. Podyskutuj o tym na forum! 20 farmacja praktyczna 6/2014