Kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego w kierunku zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD)

Transkrypt

1 Kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego w kierunku zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) Klucz kodowania odpowiedzi Kwestionariusz bada nasilenie poszczególnych objawów, czyli sprawdza, czy dane rodzaje zachowań występują u badanych dzieci częściej niż u innych dzieci w tym samym wieku, tej samej płci, na tym samym poziomie rozwoju. Występowanie danego zachowania na poziomie typowym dla innych osób tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju nie jest diagnostyczne i z definicji jest kodowane jako nie (0). (0) Dany objaw nie występuje lub występuje rzadko. Częstość jego występowania można ocenić jako taką samą jak u innych dzieci tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. można stwierdzić upośledzenia funkcjonowania dziecka. Chyba nie (1) Dany objaw występuje czasami, ale częściej niż u innych dzieci. Objaw tylko sporadycznie wymaga nadzoru ze strony dorosłej osoby. Objaw nieznacznie tylko wpływa na funkcjonowanie dziecka i dla jego rodziców lub opiekunów jest bardziej zauważalnym zachowaniem niż problemem. Występowanie objawu powoduje jedynie niewielką różnicę w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z innymi dziećmi tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. Raczej tak (2) Dany objaw występuje często, czyli przez większość dni w tygodniu. Występowanie objawu powoduje upośledzenie w funkcjonowaniu dziecka, powoduje też konieczność okresowego nadzoru ze strony osób dorosłych. Ważne w kodowaniu takiego nasilenia objawu jest występowanie dni czy okresów w ciągu dnia, kiedy dziecko nie potrzebuje nadzoru ze strony osoby dorosłej. Zauważalna jest różnica w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z rówieśnikami tej samej płci i na tym samym poziomie rozwoju. (3) Dany objaw występuje codziennie, praktycznie przez cały czas. Konieczny jest nieustanny nadzór osoby dorosłej nad dzieckiem, jednak jego skuteczność jest ograniczona. Występowanie objawu powoduje widoczne i znaczne pogorszenie funkcjonowania dziecka przynajmniej w dwóch środowiskach (np. w domu i w szkole). Bardzo widoczna jest różnica w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z innymi dziećmi tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. (0) Chyba nie (1) Raczej tak (2) (3) = wcale lub rzadko, tak jak u innych dzieci = objaw jest zauważalny, ale nie jest problemem = stanowi problem od czasu do czasu. Są dni lub godziny wolne od objawu = objaw jest problemem cały czas. Dorośli nie zawsze sobie z nim radzą Dodatkowe wskazówki do wybranych pytań Zaburzenia uwagi, pytanie 1. Proszę zapytać o ilość pomyłek wynikających z zaburzeń uwagi ( z niedbałości ). Dla rodzica może to wyglądać jak praca poniżej możliwości dziecka, nieprzykładanie się do wykonywanych zadań, brak starania, usiłowanie, by skończyć jak najszybciej. Proszę zapytać o pomyłki w prostych obliczeniach, pomijanie wymaganych szczegółów. Zaburzenia uwagi, pytanie 2. Proszę zapytać, czy dziecko samo z siebie jest w stanie doprowadzić swoje działania do końca. Czy rozprasza się pomimo braku bodźców z zewnątrz? Zaburzenia uwagi, pytanie 3. Proszę dodatkowo zapytać, czy polecenia muszą być powtarzane do dziecka wiele razy (odwlekanie wykonania polecenia musi wynikać z niemożności przerwania wykonywanej czynności np. zabawy, gry na komputerze a nie z celowego, opozycyjnego odraczania jego wykonania). Dziecko może mieć problemy z powtórzeniem tego, co zostało powiedziane. Zaburzenia uwagi, pytanie 4. Konieczne do zakodowania tego objawu jest to, że dziecko przerywa rozpoczętą przez siebie czynność, samo z siebie nie powraca do niej i ostatecznie jej nie kończy. Potrzebna jest pomoc dorosłego albo w dzieleniu zadania na etapy, albo w przywoływaniu dziecka, by kontynuowało swoją pracę. Zaburzenia uwagi, pytanie 5. Dziecko, wykonując samodzielnie rutynowe czynności: pakowanie tornistra, siadanie do lekcji, ubieranie się, wychodzenie z domu, spędza nad nimi znacznie więcej czasu niż rówieśnicy lub niż wtedy, kiedy interweniuje dorosły. Zasadnicze znaczenie dla kodowania tego objawu ma nieumiejętność zaplanowania przez dziecko tych czynności i/lub wykonanie takiego planu. Zaburzenia uwagi, pytanie 6. Siadanie do lekcji lub wykonywanie innych czynności wymagających dłuższego wysiłku umysłowego jest problemem. Dziecko wyszukuje kolejne czynności, które musi wykonać, zanim usiądzie do lekcji (np. pójście do toalety) lub komentuje konieczność siadania do lekcji albo czynnie odmawia siadania do lekcji. Objaw jest też obecny, kiedy rodzice nie są w stanie wyegzekwować siadania do lekcji lub zrezygnowali z egzekwowania wykonania przez dziecko prac domowych. Zaburzenia uwagi, pytanie 7. Dziecko albo gubi różne przedmioty, albo nie potrafi ich znaleźć. ustannie szuka swoich rzeczy lub prosi innych, by pomogli mu je znaleźć. Zaburzenia uwagi, pytanie 8. Dziecko znacznie łatwiej niż rówieśnicy rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych (rozprasza się, czyli przerywa wykonanie zadania i już do niego nie wraca bez interwencji drugiej osoby). Diagnostyczne jest zwłaszcza to, że dziecko rozprasza się pod wpływem bodźców, które większość rówieśników jest w stanie zignorować lub też w ogóle ich nie dostrzega. Diagnostyczne jest również rozpraszanie się dziecka pod wpływem własnych myśli. Zaburzenia uwagi, pytanie 9. Dziecko ma problemy z pamiętaniem o wykonaniu rutynowych codziennych czynności, z którymi radzi sobie większość dzieci w tym samym wieku kalendarzowym i/lub rozwojowym. Przykładem domowych rutynowych czynności są: poranne lub wieczorne mycie się (rozciąganie go w czasie, zapominanie o jego elementach), pamiętanie o domowych zasadach, wykonywanie poleceń wydanych wcześniej (np. kupienie chleba przy powrocie ze szkoły). Przykładem szkolnych czynności rutynowych może być pamiętanie o zapisaniu lub oddaniu pracy domowej, zabranie tornistra lub kurtki z szatni przy wychodzeniu ze szkoły. Nadruchliwość, pytanie 1. Proszę zwrócić uwagę, czy ruchliwość dziecka zaburza funkcjonowanie innych osób. Przykładowo dziecko, które macha nogami pod ławką i nie przeszkadza tym innym dzieciom w nauce, jest po prostu żywym dzieckiem. Nadruchliwość, pytanie 2. Proszę zwrócić uwagę, czy chodzenie dziecka albo przeszkadzanie innym osobom jest niezgodne z normami kulturowymi (np. chodzenie w czasie nabożeństwa). Jeżeli dziecku wolno chodzić, nie możemy tego kodować jako objawu. Nadruchliwość, pytanie 3. W przypadku dzieci proszę uwzględnić tylko te sytuacje biegania lub wchodzenia na meble, które rzeczywiście zaburzają funkcjonowanie lub są niebezpieczne (np. wspinanie się po regale z książkami, po barierce od schodów). Konieczne jest odróżnienie ich od zabaw ruchowych, np. skakania po łóżku. Nastolatki i osoby dorosłe powinny być dopytane o uczucie niepokoju lub niemożność usiedzenia w czasie monotonnych i długich zajęć, prac. Nadruchliwość, pytanie 4. W podobnych sytuacjach dziecko jest znacznie głośniejsze (na tyle, że przeszkadza lub zaburza funkcjonowanie innych osób) niż dzieci w tym samym wieku kalendarzowym i/lub rozwojowym. Nadruchliwość, pytanie 5. Proszę dopytać, czy dziecko odpoczywa w ruchu, a męczy się, siedząc spokojnie. Ważne z punktu diagnostycznego jest stwierdzenie, że dziecko jeśli nie jest niczym zajęte lub gdy się nudzi to jest w ruchu. Impulsywność, pytanie 6. Proszę dopytać, czy dziecko próbuje odpowiedzieć na pytanie lub wykonać polecenie, zanim zostanie ono wypowiedziane do końca. Ważne jest stwierdzenie, że z powodu zbyt szybkiego działania dziecko nie może albo prawidłowo odpowiedzieć na pytanie, albo wykonać polecenia, ponieważ nie do końca wie, czego dotyczy pytanie lub polecenie. Impulsywność, pytanie 7. Proszę zapytać, czy dziecko potrafi poczekać na swoją kolej w sytuacjach grupowych czekanie w kolejce, stanie w szeregu, korzystanie z atrakcyjnego przedmiotu w określonej kolejności, czekanie na swoją kolej w grze, zgłaszanie się do odpowiedzi i czekanie na wskazanie przez nauczyciela. Proszę dopytać, czy dziecko bardziej niż rówieśnicy nalega na natychmiastowe zwrócenie na nie uwagi. Impulsywność, pytanie 8. Ważne jest stwierdzenie, że dziecko, włączając się z zewnątrz w aktywność innych osób, zmusza je do przerwania wykonywanej przez nie czynności i do zajęcia się nim (uwaga: upominanie dziecka jest też koniecznością przerwania wykonywanego zadania). Innym przykładem jest przerwanie zabawy przez grupę dzieci, ponieważ dołączające do nich dziecko próbuje im narzucić swoje pomysły. Impulsywność, pytanie 9. Dziecko mówi na tyle dużo, że jest to problematyczne dla dorosłego lub innych dzieci. Proszę dopytać się, co to znaczy za dużo konieczne jest rozróżnienie nadmiernej gadatliwości dziecka od małej tolerancji dorosłej osoby.

2 Kryterium B. Obecność objawów przed 7. rokiem życia jest konieczna do diagnozy. Wielu rodziców nie szuka pomocy przed siódmym rokiem życia dziecka, dlatego konieczne jest zebranie wywiadu retrospektywnie. Część rodziców pamięta trudności w funkcjonowaniu dziecka, część potrzebuje dodatkowych pytań, w których proszeni są o dokładne opisanie zachowania dziecka, np. proszę powiedzieć, jak dziecko zachowywało się w piaskownicy?, Jak zachowywało się w przedszkolu?. Kryterium C. Objawy muszą pojawić się w dwóch środowiskach. Wskazane jest uzyskanie obiektywnego wywiadu z drugiego środowiska (np. opinia ze szkoły, przejrzenie dzienniczka, wypełnienie kwestionariusza osobno z nauczycielem). Przy wypełnianiu kwestionariusza, przed postawieniem formalnego rozpoznania, dopuszczalne jest oparcie się na subiektywnej relacji rodzica na temat funkcjonowania dziecka w szkole. Kryterium D. Zachowanie dziecka musi utrudniać jego funkcjonowanie, powodować, że z racji objawów ma kłopoty (np. popada w konflikty z dorosłymi i/lub dziećmi). Wskazane jest dopytanie się, w jakich konkretnych sytuacjach widoczne jest gorsze funkcjonowanie dziecka w porównaniu z innymi dziećmi w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. Kryterium E. Wypełniamy po zebraniu wywiadu rozwojowego od rodziców i przeprowadzeniu badania psychiatrycznego lub psychologicznego dziecka. Sposób kodowania objawy Odpowiedzi nie (0) oraz chyba nie (1) kodujemy jako brak objawu. Odpowiedzi raczej tak (2) oraz tak (3) kodujemy jako obecność objawu. Rozpoznanie ADHD według DSM-IV-TR proszę wybrać odpowiedni kwadracik Zaburzenia uwagi Nadruchliwość Rozpoznanie + impulsywność 6-9 objawów 0-5 objawów ADHD, podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi 0-5 objawów 6-9 objawów ADHD, podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności 6-9 objawów 6-9 objawów ADHD, podtyp mieszany 0-5 objawów 0-5 objawów Brak rozpoznania Rozpoznanie zespołu hiperkinetycznego według ICD-10 Do postawienia rozpoznania zespołu hiperkinetycznego potrzebne jest stwierdzenie minimum: 6 objawów zaburzeń uwagi, 3 objawów nadruchliwości, 1 objawu nadmiernej impulsywności. Sposób kodowania punktów objawowych Zliczamy wszystkie punkty objawowe, które zaznaczyliśmy w odpowiedziach (tak = 3, raczej tak = 2, chyba nie = 1). Zmiana ilości punktów objawowych może być jednym ze wskaźników nasilania się lub zmniejszania nasilenia danego zaburzenia (np. może służyć do oceny poprawy w trakcie leczenia farmakologicznego). 1. Wolańczyk, Kołakowski; 2. Centrum CBT, ; 3. Jenssen Cilag Polska Kwestionariusze mogą być używane jedynie do celów klinicznych. Wszelkie pozostałe sposoby zastosowania wymagają pisemnej zgody Janssen Cilag Polska.

3 Klucz kodowania odpowiedzi Kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu w kierunku zaburzenia opozycyjno-buntowniczego (ODD) i zaburzeń zachowania (CD) wg DSM-IV-TR Kwestionariusz bada nasilenie poszczególnych objawów, czyli sprawdza, czy dane rodzaje zachowań występują u badanych dzieci częściej niż u innych dzieci w tym samym wieku, tej samej płci, na tym samym poziomie rozwoju i zamieszkujących ten sam region (miasto, dzielnicę). Występowanie danego zachowania na poziomie typowym dla innych osób tej samej płci, w tym samym wieku, na tym samym poziomie rozwoju i o tym samym miejscu zamieszkania nie jest diagnostyczne i z definicji jest kodowane jako nie (0). (0) Dany objaw nie występuje lub występuje rzadko. Częstość jego występowania można ocenić jako taką samą jak u innych dzieci tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju, mieszkających w tym samym regionie (mieście, dzielnicy). można stwierdzić upośledzenia funkcjonowania dziecka. Chyba nie (1) Dany objaw występuje czasami, ale częściej niż u innych dzieci. Objaw tylko sporadycznie wymaga nadzoru ze strony osoby dorosłej. Objaw nieznacznie tylko wpływa na funkcjonowanie dziecka i dla rodziców lub opiekunów jest bardziej zauważalnym zachowaniem niż problemem. Występowanie objawu powoduje jedynie niewielką różnicę w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z innymi dziećmi tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. Raczej tak (2) Dany objaw występuje często, czyli przez większość dni w tygodniu. Występowanie objawu powoduje upośledzenie w funkcjonowaniu dziecka, powoduje też konieczność okresowego nadzoru ze strony osób dorosłych. Ważne w kodowaniu takiego nasilenia objawu jest występowanie dni czy okresów w ciągu dnia, kiedy dziecko nie potrzebuje nadzoru (pomocy) ze strony osoby dorosłej. Zauważalna jest różnica w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z rówieśnikami tej samej płci i na tym samym poziomie rozwoju. (3) Dany objaw występuje codziennie, praktycznie przez cały czas, nawet przy nieustannym nadzorze osoby dorosłej nad dzieckiem. Widoczne jest, że skuteczność stałego nadzoru jest ograniczona. Występowanie objawu powoduje widoczne i znaczne pogorszenie funkcjonowania dziecka przynajmniej w dwóch środowiskach (np. w domu i w szkole). Bardzo widoczna jest różnica w funkcjonowaniu dziecka w porównaniu z innymi dziećmi tej samej płci, w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. (0) Chyba nie (1) Raczej tak (2) (3) = wcale lub rzadko, tak jak u innych dzieci = objaw jest zauważalny, ale nie jest problemem = stanowi problem od czasu do czasu. Są dni lub godziny wolne od objawu = objaw jest problemem cały czas. Dorośli nie zawsze sobie z nim radzą Dodatkowe wskazówki do wybranych pytań ODD, pytanie 3. Proszę zwrócić uwagę na zwrot czynnie. Dziecko w sposób aktywny musi przeciwstawiać się dorosłym w wykonaniu polecenia. Kodujemy tylko takie sytuacje, w których dziecko nie wykonuje polecenia oraz jawnie protestuje przeciwko jego wykonaniu. ODD, pytanie 4. Proszę zwrócić uwagę na zwrot w sposób widoczny, umyślnie. By zakodować ten objaw, rodzic (opiekun) musi zauważyć, że dziecko planuje i w sposób przemyślany zachowuje się, tak by sprawić przykrość drugiej osobie. można zakodować sytuacji, kiedy dziecko sprawia komuś przykrość (np. nie spełnia obietnicy) bez potwierdzenia zaplanowania takiego działania. Podobnie nie można zakodować sytuacji, w której dziecko robi coś przypadkowo. ODD, pytanie 8. Proszę zwrócić uwagę na sytuacje, w których dziecko planuje zemstę i przeprowadza ją po pewnym czasie (potrafi odroczyć zemszczenie się). kodujemy sytuacji, w których dziecko np. próbuje oddać koledze zemścić się impulsywnie, zaraz po frustrującym je wydarzeniu. CD, pytanie a. Proszę pytać o znęcanie się w dosłownym znaczeniu tego słowa. Dziecko, które szturcha kolegę, nie znęca się nad nim. CD, pytanie b. Proszę dopytać o zaplanowane wszczynanie bójek. kodujemy udziału w bójce po prowokacji (także słownej) innego dziecka. CD, pytanie e. Proszę dopytać się rodzica o okrucieństwo wobec zwierząt. Czasami rodzice zabijanie mrówek na pikniku traktują jako przejaw okrucieństwa wobec zwierząt. Ważne jest stwierdzenie celowego dręczenia zwierząt dla przyjemności nie jest to element bezmyślnej zabawy lub przypadkowe działanie. CD, pytanie g. Dodatkowe pytanie: Posunął się dalej niż chciała druga strona. CD, pytanie k. Jako objaw koduje się częste występowanie tzw. zaplanowanych kłamstw manipulacyjnych, dzięki którym dziecko uzyskuje realne korzyści. CD, pytanie l. Objaw kodujemy także wtedy, gdy kradzieże występują w domu nie ma dolnej granicy wartości ukradzionych przedmiotów. CD, objawy m, n, o. Objawy te nie mogą być zakodowane jako obecne, jeżeli dziecko ucieka z jakiegokolwiek z miejsc, by uniknąć jakiejkolwiek formy maltretowania. Kryterium A. Wskazane jest dopytanie się, w jakich konkretnych sytuacjach widoczne jest gorsze funkcjonowanie dziecka w porównaniu z dziećmi w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. Kryterium B, C i D. Wypełniamy po zebraniu wywiadu rozwojowego od rodziców i przeprowadzeniu badania psychiatrycznego lub psychologicznego dziecka. Sposób kodowania objawy Odpowiedzi nie (0) oraz chyba nie (1) kodujemy jako brak objawu. Odpowiedzi raczej tak (2) oraz tak (3) kodujemy jako obecność objawu. Rozpoznanie ODD według DSM-IV-TR Do postawienia rozpoznania ODD potrzebne jest stwierdzenie minimum 4 objawów z listy objawów 1-8. Rozpoznanie CD według DSM-IV-TR Do postawienia rozpoznania CD potrzebne jest stwierdzenie minimum 3 objawów z listy objawów a-o. Jeżeli u dziecka rozpoznamy zarówno ODD, jak i CD, to formalnie możemy zdiagnozować jedynie zaburzenia zachowania, jednak na kwestionariuszu kodujemy to w rubryczce CD (klinicznie + ODD). Sposób kodowania punktów objawowych Zliczamy wszystkie punkty objawowe, które zaznaczyliśmy w odpowiedziach (tak = 3, raczej tak = 2, chyba nie = 1). Zmiana ilości punktów objawowych może być jednym ze wskaźników nasilania się lub zmniejszania nasilenia danego zaburzenia (np. może służyć do oceny poprawy w trakcie leczenia farmakologicznego).

4 Kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego w kierunku zespołu nadpobudliwości psychoruchowej według ICD-10 i DSM-IV-TR Imię i nazwisko dziecka: Data badania: Przyjmowane leki: Ocenia okres*: * PRZY PIERWSZORAZOWYM BADANIU OCENIAMY WYMAGANY DO ROZPOZNANIA OKRES 6 MIESIĘCY, PRZY KOLEJNYCH, W ZALEŻNOŚCI OD POTRZEBY 2 MIESIĄCE OD OSTATNIEJ WIZYTY, 1 MIESIĄC OD WPRO- WADZENIA LEKU. MINIMUM CZASU OCENIANEGO TO 2 TYGODNIE. ZABURZENIA UWAGI 1. Dziecko często nie jest w stanie utrzymać ciągłej i większej uwagi na szczegółach lub popełnia błędy z nieuwagi w szkole, pracy lub innej działalności. 2. Dziecku często nie udaje się utrzymać nieprzerwanie uwagi na zadaniach lub grach/zabawach. 3. Często wydaje się, że dziecko nie słyszy tego, co się do niego/niej mówi. 4. Dziecko często nie jest w stanie wykonać następujących po sobie instrukcji lub skończyć pracy szkolnej, zadanej pracy lub wywiązać się z obowiązków w miejscu pracy (ale nie z powodu przeciwstawiania się opozycyjnego zachowania lub niezrozumienia instrukcji). 5. Dziecko często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć. 6. Dziecko nie lubi, ociąga się lub unika zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego, takich jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć domowych. 7. Dziecko często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć, np.: zabawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia. 8. Dziecko łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców. 9. Dziecku często zdarza sie zapominać o różnych rzeczach w trakcie wykonywania codziennych zajęć. NADRUCHLIWOŚĆ 1. Dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu, często macha rękami lub nogami albo wierci się na krześle. 2. Dziecko wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia. 3. Dziecko często biega wokoło lub wchodzi na meble w sytuacjach, w których jest to nieaprobowane (u nastolatków lub dorosłych może być obecne tylko uczucie niepokoju). 4. Dziecko często jest nadmiernie hałaśliwe w zabawie i ma trudności ze spokojnym bawieniem się. 5. Dziecko często jest w ruchu, biega jak nakręcone. Zachowanie dziecka cechuje nadmierna aktywność ruchowa, która nie wynika z sytuacji i potrzeby. IMPULSYWNOŚĆ 6. Dziecko często wyrywa się z odpowiedzią, zanim pytanie zostanie dokończone. 7. Dziecku często nie udaje się stać w szeregu lub poczekać na swoją kolej w grze lub innej sytuacji grupowej. 8. Dziecko często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy innych osób). 9. Dziecko często jest nadmiernie gadatliwe. B. które upośledzające funkcjonowanie dziecka objawy zaburzeń koncentracji uwagi lub nadpobudliwości psychoruchowej (nadruchliwości, impulsywności) ujawniły się przed 7. rokiem życia dziecka. C. Upośledzenie funkcjonowania dziecka spowodowane tymi objawami występuje w dwóch lub więcej środowiskach (np. w szkole i w domu). D. Stwierdza się klinicznie istotne upośledzenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub szkolnego (w zakresie edukacji). E. Objawy u dziecka nie występują w przebiegu przetrwałych zaburzeń rozwojowych, schizofrenii lub innych psychoz i nie można ich trafniej uznać za objawy innego zaburzenia psychicznego (np. zaburzeń nastroju, lękowych, dysocjacyjnych lub nieprawidłowej osobowości). Rozpoznanie według ICD-10: Rozpoznanie według DSM-IV: 1. Wolańczyk, Kołakowski; 2. Centrum CBT, ; 3. Jenssen Cilag Polska Kwestionariusze mogą być używane jedynie do celów klinicznych. Wszelkie pozostałe sposoby zastosowania wymagają pisemnej zgody Janssen Cilag Polska.

5 Kwestionariusz ustrukturyzowanego wywiadu diagnostycznego w kierunku zaburzenia opozycyjno-buntowniczego i zaburzeń zachowania Imię i nazwisko dziecka: Data badania: Ocenia okres 6 miesięcy Ocenia okres 12 miesięcy Przyjmowane leki: ODD 1. Miewa częste lub nadmiernie nasilone wybuchy złości w stosunku do swojego poziomu rozwoju. 2. Często spiera się/kłóci z dorosłymi. 3. Często czynnie sprzeciwia się dorosłym lub lekceważy obowiązujące normy. 4. Często w sposób widoczny umyślnie robi rzeczy, które sprawiają przykrość innym ludziom. 5. Często obwinia innych za swoje błędy lub złe zachowanie. 6. Często jest przewrażliwione lub łatwo je urazić. 7. Często się złości lub obraża. 8. Bywa często złośliwe lub mściwe. CD a) Często znęca się nad innymi (np. umyślnie zadaje ból, włącza się w to także długotrwałe zastraszanie, zadawanie cierpienia lub molestowanie). b) Często rozpoczyna bójki (nie licząc bójek z rodzeństwem). c) Choć raz użył broni, która mogła wyrządzić komuś poważną krzywdę (np. kija, cegły, stłuczonej butelki, noża, broni palnej). d) Choć raz okazał fizyczne okrucieństwo wobec innych osób (np. związał, pokaleczył lub podpalił ofiarę). e) Był okrutny fizycznie wobec zwierząt. f) Choć raz popełnił przestępstwo wymagające konfrontacji z ofiarą (wyrwanie portfela, wymuszenie, rozbój). g) Choć raz zmusił inną osobę do aktywności seksualnej. h) Choć raz umyślnie wzniecił pożar, ryzykując bądź zamierzając spowodować poważne zniszczenia. i) Choć raz umyślnie zniszczył własność innych (inaczej niż przez podpalenie). j) Choć raz włamał się do czyjegoś mieszkania, domu lub samochodu. k) Często kłamie lub nie dotrzymuje obietnic, aby uzyskać korzyść albo uniknąć zobowiązań. l) Kradnie przedmioty o znacznej wartości bez konfrontacji z ofiarą, zarówno w domu, jak i poza nim (np. kradzieże w sklepach, włamania, fałszerstwa). m) Często, mimo zakazu rodziców, pozostaje w nocy poza domem (co miało początek przed ukończeniem 13. roku życia). n) Uciekł z domu lub z domu rodziny zastępczej przynajmniej dwukrotnie bądź raz dłużej niż na jedną noc (z wyjątkiem ucieczki w celu uniknięcia fizycznego lub seksualnego maltretowania). o) Często opuszcza lekcje w szkole, wagaruje (uciekanie z lekcji rozpoczęło się przed ukończeniem 13. roku życia). A. Objawy powodują klinicznie znaczące upośledzenie w społecznym, edukacyjnym lub zawodowym funkcjonowaniu pacjenta. B. Czy pacjent powyżej osiemnastego roku życia spełnia kryteria osobowości antyspołecznej? C. Czy zaburzenie spełnia kryteria dla osobowości antyspołecznej, schizofrenii, epizodów manii lub depresji, przetrwałych zaburzeń rozwojowych, zespołu hiperkinetycznego? D. Czy spełnione są kryteria zaburzeń emocjonalnych (lęk, depresja, natręctwa, hipochondria)? E. Czy pacjent spełniał przynajmniej jedno kryterium przed ukończeniem 10. roku życia? = typ z początkiem w dzieciństwie = typ z początkiem w okresie dorastania Brak rozpoznania ODD CD (klinicznie + ODD) CD

6 DSM-IV-TR Zaburzenia uwagi 6 9 objawów ADHD Nadruchliwość + impulsywność razem 6 9 objawów ICD-10 Zaburzenia uwagi 6 9 objawów Zespół hiperkinetyczny Nadruchliwość 3 5 objawów Impulsywność 1 4 objawy Sposób stawiania diagnozy zaburzeń zachowania wg ICD-10. Zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego: - Występują trzy lub więcej ze wszystkich wyliczonych objawów, w tym co najmniej trzy spośród punktów a-o. - Zaburzenia zachowania są ograniczone do środowiska (kontekstu) rodzinnego. Zaburzenia zachowania ODD 4 8 objawów CD od 3 objawów Zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji: - Występują trzy lub więcej ze wszystkich wyliczonych objawów, w tym co najmniej trzy spośród punktów a-o. - Wyraźne słabe związki osoby z grupa rówieśniczą przejawiające się jej izolacją, odrzuceniem, niepopularnością i brakiem trwałych, bliskich, wzajemnych przyjaźni. Zaburzenia zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji: - Występują trzy lub więcej ze wszystkich wyliczonych objawów, w tym co najmniej trzy spośród punktów a-o. - Związki rówieśnicze pozostają w prawidłowych granicach. Opozycyjno-buntownicze zaburzenia zachowania: - Występują cztery lub więcej ze wszystkich wyliczonych objawów, w tym nie więcej niż dwa spośród punktów a-0.