KRYZYS FINANSOWY I GOSPODARCZY A PROBLEM DŁUGU PUBLICZNEGO I DEFICYTU BUDśETOWEGO PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ
|
|
- Krzysztof Dąbrowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 STUDIA EKONOMICZNE PRAWNE i ADMINISTRACYJNE Nr 3/2016 Damian Bąbel KRYZYS FINANSOWY I GOSPODARCZY A PROBLEM DŁUGU PUBLICZNEGO I DEFICYTU BUDśETOWEGO PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ Streszczenie W artykule omówiono główne problemy finansów publicznych państw Unii Europejskiej, po kryzysie finansowym, zapoczątkowanym w 2007 roku w Stanach Zjednoczonych. W szczególności dokonano analizy kształtowania się poziomu długu publicznego, deficytu budŝetowego, dochodów i wydatków budŝetowych w państwach strefy euro, jak równieŝ całej Unii Europejskiej. W efekcie pozwoliło to na dokonanie oceny wpływu kryzysu finansowego na kondycję gospodarczą państw UE oraz na sektor finansów publicznych. Badania potwierdziły fakt przekształcenia się recesji finansowej w kryzys gospodarczy. Problemy występujące na rynku finansowym, w szczególności w sektorze bankowym, spowodowały powaŝne fluktuacje w sferze publicznej i budŝetowej. Zaistniała sytuacja zmusiła państwa, banki centralne oraz międzynarodowe instytucje finansowe do podjęcia wielu interwencji na rynkach finansowych. W konsekwencji nastąpił w wielu krajach Europy kryzys zadłuŝenia publicznego. Słowa kluczowe: Unia Europejska, kryzys finansowy, strefa euro, finanse publiczne, budŝet państwa. Wstęp Sektor finansów publicznych jest integralnym i istotnym elementem gospodarki narodowej. Jest takŝe ogniwem łączącym wiele obszarów ekonomicznych i społecznych danego państwa. We współczesnym świecie nadal odgrywa on znaczącą rolę. Charakter sektora finansów publicznych, moŝliwość wykorzystywania deficytu budŝetowego oraz długu publicznego jako Mgr, Politechnika Świętokrzyska, Wydział Zarządzania i Modelowania Komputerowego. Artykuł zaakceptowany merytorycznie przez dr hab. Jana L. Bednarczyka, prof. UTH w Radomiu.
2 48 Damian Bąbel instrumentów oddziaływania na gospodarkę, stanowią o duŝym znaczeniu tego obszaru. NaleŜy zwrócić uwagę na fakt pośredniego i bezpośredniego wpływu tego sektora na sferę realną, zjawiska społeczne oraz procesy rynkowe. Ten ostatni aspekt jest szczególnie istotny ze względu na wystąpienie doświadczenia światowego kryzysu finansowego 2007 roku. Celem niniejszego artykułu jest analiza procesów zachodzących przed i po wystąpieniu recesji gospodarczej na kontynencie europejskim oraz określenie siły oddziaływania kryzysu finansowego na finanse publiczne państw Unii Europejskiej. 1. Problem zadłuŝenia publicznego w państwach członkowskich Unii Europejskiej Instytucje centralne w krajach Unii Europejskiej w większym lub mniejszym stopniu oddziałują na gospodarki narodowe. JednakŜe faktem jest, iŝ sektor publiczny jest generalnie silnie powiązany ze sferą realną w kaŝdym systemie gospodarczym. Relacje te zostały szczególnie zauwaŝalne w państwach Unii Europejskiej po wystąpieniu kryzysu finansowego, który następnie objął swym zasięgiem sferę realną 1 i przybrał charakter recesji gospodarczej. Sektor finansów publicznych całej Unii Europejskiej jak równieŝ poszczególnych jej krajów członkowskich, w sposób szczególny odczuł wystąpienie kryzysu gospodarczego. Wiele państw UE jeszcze przed pierwszym załamaniem rynkowym w Stanach Zjednoczonych, borykało się z powaŝnymi problemami nadmiernego zadłuŝenia sfery publicznej. Sam fakt występowania nierównowagi w sektorze finansów publicznych nie jest obecnie stanem niewskazanym. Natomiast staje się on zagroŝeniem, gdy poziom zadłuŝenia publicznego znacząco odbiega od stanu równowagi lub trwa w nierównowadze przez dłuŝy okres czasu 2. W praktyce gospodarczej, zarówno deficyt budŝetowy jak i dług publiczny, wykorzystywane są jako instrumenty realizacji polityki gospodarczej danego państwa i utrzymywane na niskim i stabilnym poziomie ułatwiają realizację podstawowych funkcji i celów państwa (tab. 1). Tabela 1. Dług publiczny państw europejskich w latach jako % PKB Państwo/Rok Unia Europejska 61,3 61,8 60,4 57,8 60, , ,8 85,5 86,8 Strefa euro 68,4 69,2 67,3 64,9 68,5 78,3 83, ,3 91,1 92 Austria 64,8 68, ,8 68,5 79,7 82,4 82,2 81,6 80,8 84,3 1 E. Chojna-Duch, Determinanty polityki fiskalnej wobec globalnego kryzysu ekonomicznego, [w:] Finanse publiczne a kryzys ekonomiczny, red. A. Alińska, B. Pietrzak, Warszawa 2011, s S. Owsiak, M. Kosek-Wojnar, K. Surówka, Równowaga budŝetowa. Deficyt budŝetowy, dług publiczny, Warszawa 1993, s. 56.
3 Kryzys finansowy i gospodarczy a problem długu publicznego i deficytu budŝetowego. 49 cd. Tabeli Belgia 96,5 94, ,5 99,6 99, Bułgaria 35,8 26,6 20,9 16, ,7 15,5 15,3 16,8 17,1 27 Chorwacja 40,4 41,3 38,9 37,7 39, ,3 65,2 70,7 82,2 86,5 Cypr 64,5 63,2 59,1 53,9 45,1 53,9 56,3 65,8 79, Czechy 28, ,9 27,8 28,7 34,1 38,2 39,9 44,7 45,1 42,7 Dania 44,2 37,4 31,5 27,3 33,4 40,4 42,9 46,4 45,2 44,7 44,8 Estonia 5,1 4,5 4,4 3,7 4,5 7 6,6 5,9 9,5 9,9 10,4 Finlandia 42, , ,7 41,7 47,1 48,5 52,9 55,5 59,3 Francja 65,7 67,2 64,4 64,4 68, ,7 85,2 89,6 92,4 95,4 Grecja Hiszpania 45,3 42,3 38,9 35,5 39,4 52,7 60,1 69,5 85,4 93,7 99,3 Holandia 49,6 48,9 44,5 42,4 54,5 56, ,7 66,4 67,9 68,2 Irlandia 28,2 26,1 23,6 23,9 42,4 61,8 86, Litwa 14,3 11,8 9,9 8,4 18,7 36,6 47,5 42,8 41,4 39,1 40,8 Luksemburg 7,3 7,5 7,9 7,8 15, ,1 19, ,3 22,9 Łotwa 18,7 17,6 17,2 15,9 14, ,2 37,2 39,8 38,8 40,7 Malta 72 70,1 64,6 62,4 62,7 67,8 67,6 69,9 67,5 68,6 67,1 Niemcy 64,7 66,9 66,3 63,5 64,9 72, ,3 79,6 77,2 74,7 Polska 45,3 46,7 47,2 44,2 46,6 49,8 53,3 54, ,5 Portugalia 62 67,4 69,2 68,4 71,7 83,6 96, Rumunia 18,6 15,7 12,3 12,7 13,2 23,2 29,9 34,2 37, ,8 Słowacja 40,6 33,9 30,8 29,9 28, ,8 43,3 52, ,9 Słowenia 26,8 26, ,8 21,8 34,6 38,4 46,6 53, Szwecja 47,9 48,2 43,2 38,3 36,8 40,4 37,6 36,9 37,2 39,8 44,8 Węgry 58,5 60,5 64,7 65,6 71, ,6 80,8 78,3 76,8 76,2 Wielka Brytania 40,2 41,5 42,4 43,5 51,7 65,7 76,6 81,8 85,3 86,2 88,2 Włochy , Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu de410 (dostęp ) Poziom długu publicznego wyraŝony jako procent produktu krajowego brutto w całej Unii Europejskiej, strefie euro oraz w poszczególnych krajach UE w latach
4 50 Damian Bąbel przedstawiono w tabeli 1. Wystąpienie pierwszych symptomów kryzysu w Stanach Zjednoczonych i Europie w latach , znajduje odzwierciedlenie w poziomie długu publicznego w państwach UE. Problem nadmiernego długu publicznego w Unii Europejskiej przed wystąpieniem kryzysu miały szczególnie Grecja i Włochy. Wartość wskaźnika zadłuŝenia publicznego w obu państwach przekroczyła poziom 100% PKB. Warto zwrócić uwagę na fakt, iŝ jednym z kryteriów konwergencji i jednocześnie warunkiem przystąpienia danego kraju do strefy euro jest utrzymanie poziomu długu publicznego poniŝej 60% PKB 3. Przed światową recesją, ww. próg został przekroczony takŝe przez Austrię, Belgię, Maltę, Niemcy i Portugalię. Natomiast Cypr i Węgry oscylowały wokół tego poziomu. NajniŜszy dług publiczny przed 2007 rokiem występował w Estonii (3,7% PKB), a takŝe w Luksemburgu, Rumunii, na Litwie i Łotwie. NaleŜy podkreślić, Ŝe niewielki poziom długu publicznego państw nadbałtyckich przed wystąpieniem kryzysu, nie wskazywał na przyszłe powaŝne problemy gospodarcze tych krajów po nastaniu recesji 4. Takie kraje jak Słowacja, Polska czy Finlandia miały wyŝszy dług publiczny jednak przez kryzys przeszły w lepszej kondycji gospodarczej niŝ państwa nadbałtyckie. Dług publiczny w Unii Europejskiej do 2008 roku zbliŝony był do poziomu 60% PKB Natomiast w strefie euro wskaźnik ten od 2004 roku stale odbiegał od przyjętego kryterium konwergencji. Znaczący wzrost zadłuŝenia publicznego w państwach Unii nastąpił w 2009 roku. Największy przyrost zadłuŝenia publicznego odnotowała Irlandia 19,4 p.p. oraz Grecja 19 p.p. W Ŝadnym z krajów nie wystąpił wówczas spadek długu publicznego. W Unii Europejskiej, wskaźnik ten średnio wzrósł o 12,1 p.p., a w strefie euro o 9,8 p.p. Najlepiej z problemem długu publicznego poradziły sobie Malta i Węgry, które zdołały obniŝyć ten wskaźnik poniŝej poziomu sprzed 2009 roku. Na koniec roku 2014, zadłuŝenie w sektorze publicznym w UE wyniosło 86,8%, a w strefie euro 92% PKB. Wartości te znacząco odbiegają od przyjętego w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej kryterium konwergencji wynoszące 60% PKB. Ponadto równieŝ w 2014 roku dług publiczny w Unii wzrósł o 533 mld euro w stosunku do roku 2013 i przekroczył wartość 12 bilionów euro 5. Znaczący wzrost poziomu długu publicznego w 2010 roku, zdeterminowany był koniecznością podjęcia szeregu działań stabilizacyjnych i naprawczych w wielu państwach europejskich przez organy centralne państw, w tym banki cen- 3 Art. 140, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. 4 K. Staehr, Economic Growth and Convergence in the Baltic States: Caught in a Middle Income Trap?, Tallin 2015, s. 3, dostępny w: _ vilnius/paper_baltic_states_en.pdf 5 K. Kolany, Długi Europy nadal rosną, ale trochę wolniej, Bankier.pl, dostępny w: html, (dostęp )
5 Kryzys finansowy i gospodarczy a problem długu publicznego i deficytu budŝetowego. 51 tralne, a takŝe przez instytucje międzynarodowe. Ponadto zaistniała sytuacja wymagała podjęcia międzynarodowych interwencji w niektórych gospodarkach (np. w Grecji) z zaangaŝowaniem znaczących kapitałów, pochodzących m.in. z sektora finansów publicznych państw Unii Europejskiej, co w konsekwencji jeszcze bardziej zwiększyło poziom zadłuŝenia. Kryzys w Unii Europejskiej, a szczególnie w strefie euro doprowadził do tego, Ŝe dług publiczny Belgii, Cypru, Portugalii, Irlandii i Grecji, na koniec 2014, przekroczył poziom 100% PKB. Ten ostatni kraj osiągnął w 2014 roku poziom zadłuŝenia 180% PKB. W ciągu dekady, od 2004 roku dług publiczny Grecji wzrósł o ponad 75 p.p. Z problemem nadmiernego zadłuŝenia musiała się takŝe zmierzyć Polska. Dług publiczny największą wartość osiągnął w 2012 roku 56% PKB, a najniŝszą w ,2%. NaleŜy podkreślić, Ŝe poziom zadłuŝenia publicznego Polski był bardziej stabilny niŝ w większości państw Unii Europejskiej. Polska nie przekroczyła 60 procentowego poziomu zadłuŝenia publicznego w stosunku do PKB, określonego w przepisach unijnych i w Konstytucji RP 6. Tabela 2 przedstawia deficyt budŝetowy państw Europy jako procent PKB. Tabela 2. Deficyt budŝetowy państw Europy w latach jako % PKB Państwo/Rok Unia Europejska -2,9-2,5-1,6-0,9-2,4-6,7-6,4-4,5-4,3-3,3-3 Strefa euro -3-2,6-1,5-0,6-2,2-6,3-6,2-4,2-3,7-3 -2,6 Austria -4,8-2,5-2,5-1,3-1,4-5,3-4,4-2,6-2,2-1,3-2,7 Belgia -0,2-2,6 0,2 0,1-1,1-5,4-4 -4,1-4,2-3 -3,1 Bułgaria 1,8 1 1,8 1,1 1,6-4,1-3,2-2 -0,3-0,4-5,4 Chorwacja -5,2-3,9-3,4-2,4-2,8-6 -6,2-7,8-5,3-5,3-5,5 Cypr -3,7-2,2-1 3,2 0,9-5,5-4,8-5,7-5,8-4,9-8,9 Czechy -2,7-3,1-2,3-0,7-2,1-5,5-4,4-2,7-3,9-1,3-1,9 Dania 2, ,2-2,8-2,7-2,1-3,5-1,1 1,5 Estonia 2,4 1,1 2,9 2,7-2,7-2,2 0,2 1,2-0,3-0,2 0,8 Finlandia 2,2 2,6 3,9 5,1 4,2-2,5-2,6-1 -2,2-2,6-3,2 Francja -3,5-3,2-2,3-2,5-3,2-7,2-6,8-5,1-4, Grecja -8,8-6,2-5,9-6,7-10,2-15,2-11,2-10,2-8, ,6 Hiszpania 0 1,2 2,2 2-4, ,4-9,6-10,4-6,9-5,9 Holandia -1,7-0,3 0,2 0,2 0,2-5,4-5 -4,3-3,9-2,4-2,4 Irlandia 1,3 1,6 2,8 0, ,8-32,3-12,6-8 -5,7-3,8 6 Art. 216 ust. 6 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483.
6 52 Damian Bąbel cd. Tabeli Litwa -1-0,4-0,6-0,7-4,1-9,1-8,5-3,4-0,8-0,9-1,6 Luksemburg -1,3 0,1 2 4,2 3,4-0,7-0,7 0,5 0,3 0,8 1,7 Łotwa -1,4-0,3-0,3-0,8-3,1-9,1-6,9-8,9-3,1-2,6-0,7 Malta -4,4-2,7-2,6-2,3-4,2-3,3-3,2-2,6-3,5-2,6-2 Niemcy -3,7-3,4-1,7 0,2-0,2-3,2-4,2-1 -0,1-0,1 0,3 Polska -5,1-4 -3,6-1,9-3,6-7,3-7,5-4,9-3,7-4 -3,3 Portugalia -6,2-6,2-4,3-3 -3,8-9,8-11,2-7,4-5,7-4,8-7,2 Rumunia -1,1-0,8-2,1-2,8-5,5-9,5-6,9-5,4-3,7-2,1-0,9 Słowacja -2,3-2,9-3,6-1,9-2,3-7,9-7,5-4,1-4,3-2,7-2,7 Słowenia -2-1,3-1,2-0,1-1,4-5,9-5,6-6,7-4, Szwecja 0,3 1,8 2,2 3,3 2-0,7 0-0,1-0,9-1,4-1,6 Węgry -6,4-7,8-9,3-5,1-3,6-4,6-4,5-5,5-2,3-2,6-2,3 Wielka Brytania -3,6-3,5-2, ,7-9,6-7,7-8,3-5,6-5,6 Włochy -3,6-4,2-3,6-1,5-2,7-5,3-4,2-3,5-2,9-2,9-3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu (dostęp ) Poziom deficytów budŝetowych państw członkowskich Unii Europejskiej przedstawiono w tabeli 2. Przed wystąpieniem światowego kryzysu finansowego na kontynencie europejskim, deficyty budŝetowe krajów UE, kształtowały się na relatywnie stabilnym poziomie. W latach w Danii, Finlandii, Bułgarii i Szwecji, a takŝe w Luksemburgu ( ), Belgii ( ), Holandii ( ) oraz Niemczech (2008), miało miejsce wystąpienie nadwyŝek budŝetowych. Ponadto analogiczna sytuacja wystąpiła w latach w Hiszpanii, Estonii, Irlandii oraz na Cyprze ( ). Warto zwrócić uwagę na fakt, iŝ te cztery ostatnie państwa dotkliwie odczuły skutki recesji finansowej i kryzysu gospodarczego. Więc moŝna stwierdzić, Ŝe stan budŝetów centralnych tych państw, nie zwiastował powaŝnych konsekwencji gospodarczych i społecznych, które wystąpiły w Europie w latach Największe problemy z utrzymaniem dopuszczalnego poziomu równowagi budŝetowej przed 2007 rokiem miała Grecja. Ten fakt, a takŝe bardzo wysoki poziom długu publicznego, odzwierciedlają bardzo złą kondycję finansów publicznych tego kraju. Nadmierny poziom deficytu budŝetowego wystąpił w Portugalii oraz na Węgrzech. Analogicznie do długu publicznego, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej narzuca takŝe kryterium odnoszące się do deficytu budŝetowego. W dokumencie tym ustalono, iŝ wskaźnik ten nie powinien przekraczać poziomu
7 Kryzys finansowy i gospodarczy a problem długu publicznego i deficytu budŝetowego. 53 3% PKB 7. Spośród państw Unii Europejskiej, kryterium to zostało przekroczone przed kryzysem przez Austrię, Cypr, Maltę (2004), Czechy (2005), Chorwację, Polskę, Portugalię, Włochy ( ), Wielką Brytanię, Niemcy, Francję ( ) oraz Grecję. W 2008 roku, deficyt budŝetowy powyŝej 3% PKB wykazywały Francja, Grecja, Hiszpania (4,4% deficytu w stosunku do 2 procentowej nadwyŝki w roku 2007), Irlandia (7% deficytu, podczas gdy rok wcześniej miała miejsce nadwyŝka na poziomie 0,3% PKB), Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Rumunia, Węgry i Wielka Brytania. Do 2008 roku, średni poziom deficytu budŝetowego w całej Unii Europejskiej, nie przekraczał poziomu 3% PKB. Wynosił on w tym roku odpowiednio 2,4% (UE) oraz 2,2% (Eurostrefa). W 2009 roku we wszystkich państwach członkowskich Unii, za wyjątkiem Malty, nastąpił wzrost deficytu budŝetowego. W Grecji osiągnął on poziom 15,2% PKB. W roku 2010 nastąpiła stabilizacja w obszarze budŝetów centralnych krajów UE. JednakŜe tylko Dania, Finlandia i Luksemburg, zdołały utrzymać deficyt poniŝej poziomu 3% PKB, Szwecja osiągnęła równowagę budŝetową, a Estonia odnotowała 0,2 procentową nadwyŝkę w budŝecie państwa. Polska w roku 2010 osiągnęła najwyŝszy poziom deficytu 7,5% PKB (w 2009 r. 7,3%). Największy wzrost tego wskaźnika odnotowała wówczas Irlandia 32,3% PKB. W kolejnych latach, w wyniku konieczności zastosowania dyscypliny budŝetowej i innych czynników stabilizacyjnych w sektorze budŝetowym poszczególnych państw UE, nastąpiła stabilizacja poziomu deficytu budŝetowego oraz ogólny spadek tego wskaźnika. Średni jego poziom w 2013 roku wyniósł 3,3% PKB w całej Unii oraz 3% PKB w strefie euro. W roku 2014 deficyt wynosił odpowiednio 3% (UE) i 2,6% PKB (strefa euro). Z danych zawartych w tabeli 2 wynika, Ŝe stan równowagi pomiędzy dochodami a wydatkami centralnymi wystąpił tylko w Hiszpanii w 2004 roku oraz w Szwecji w 2010 r. W teorii finansów publicznych, administracja rządowa powinna dąŝyć do wydatkowania środków centralnych na poziomie równym dochodom budŝetowym. Praktyka gospodarcza w zdecydowanej większości przypadków, wskazuje na wykorzystywanie deficytu budŝetowego w planowaniu finansów centralnych państwa jako instrumentu polityki gospodarczej, szczególnie polityki budŝetowej. Istota polega na utrzymaniu stabilnego i niskiego poziomu tego wskaźnika. 2. Dochody i wydatki budŝetowe w państwach Unii Europejskiej w latach Równowaga budŝetowa, a w praktyce poziom odchylenia od stanu równowagi, kształtowany jest bezpośrednio przez dochody i wydatki szczebla centralnego. Przeprowadzona w tym rozdziale analiza opiera się na standardach przyjętych dla całej Unii Europejskiej przez System Rachunków Narodowych European System 7 Art. 140, Traktat, op. cit.
8 54 Damian Bąbel of Accounts ESA Poddane analizie dochody i wydatki sektora centralnego (central government) nie obejmują pozycji związanych z ubezpieczeniami społecznymi, poniewaŝ w ww. systemie stanowią one odrębny podsektor (social security founds) 8. Dlatego w danych Eurostatu fundusze świadczeń społecznych nie są wliczane do sektora centralnego. W tabeli 3 oraz tabeli 4 zawarto dane dotyczące odpowiednio dochodów i wydatków sektora centralnego (central government) w strefie euro, Unii Europejskiej oraz w poszczególnych krajach UE. Dane te wyraŝone są w poszczególnych latach jako % PKB. Finanse sektora centralnego, określonego w systemie ESA 2010 jest szczególną pozycją finansów publicznych poszczególnych państw członkowskich Unii. Polityka kształtowania dochodów i wydatków centralnych oddziałuje na poszczególne sektory gospodarki, sferę realną, finansową, jest narzędziem stymulacji popytu i podaŝy oraz elementem polityki fiskalnej. Przed nastąpieniem światowego kryzysu finansowego, w większości państw Unii Europejskiej odnotowywano wzrost dochodów budŝetowych lub oscylację wokół określonych wartości. Tabela 3. Dochody sektora centralnego w Unii Europejskiej w latach [% PKB] Państwo/Rok Unia Europejska 23,3 23,7 23,9 24,1 23,6 22,6 23,2 23,3 23, Strefa euro 19,8 20,1 20,3 20, ,6 20,1 20,1 20,6 20,8 20,9 Austria 32, ,5 31,7 32,2 32,1 31,5 31,8 32,1 32,4 32,6 Belgia 26, ,8 26,3 26,8 25,4 26,3 26,8 27,8 28,3 28,1 Bułgaria 27,9 25,8 26,1 29,5 29,2 25,6 24,8 23,2 24,9 26,1 25,3 Chorwacja 26,7 26,4 26,5 26,9 26,2 25,8 25, ,8 27,5 27 Cypr 27 28,7 29, , ,3 27,8 27,4 27,9 30,5 Czechy 27,8 26,6 26, , ,2 29,5 28,7 Dania 38,2 39,8 38,5 40, ,6 39,9 40,6 40,7 41,1 43,3 Estonia 31,8 30,1 31,5 31,9 31,7 37,2 33,9 32,1 32,5 32,1 33 Finlandia 25,6 25,6 24,8 24,6 24,9 23, ,3 24,4 24,8 24,8 Francja 21,1 20,8 19,9 19,8 19,2 17,9 19,7 18,8 19,3 19,8 19,8 Grecja 27,1 27,6 27,2 28,1 28, ,1 33,8 36,6 34,6 Hiszpania 17,6 18,1 18,6 19,2 15,7 13,3 15,8 16,6 17,8 17,6 17,9 8 European System of Accounts 2010, 2013, s. 76.
9 Kryzys finansowy i gospodarczy a problem długu publicznego i deficytu budŝetowego. 55 cd. Tabeli Holandia 24,2 25,3 25,9 25,9 26,2 25, ,5 25,2 25,4 Irlandia 31,2 32,3 33,8 33,2 31,9 30,8 31,1 30,8 31, Litwa 18,6 19,4 20,4 18,9 18,5 19, ,6 21,2 20,9 20,9 Luksemburg 29,3 30,5 29,2 29,1 29,5 30,7 30,3 29,8 30,7 30,5 30,6 Łotwa 23,1 24,1 24,7 25,2 25,4 23,3 23,7 22,8 22,5 22,6 23,4 Malta 37,7 39,4 39,6 38,8 38,3 38,4 37,7 38,2 38,6 39,1 41 Niemcy 11,5 12,1 12,3 12,6 12,9 13,2 12,8 13,2 13,2 13,1 13,2 Polska 21 21, ,7 22,5 20,8 21,3 21, ,2 20,4 Portugalia 28,7 29,2 29,4 29,6 29,3 28,1 28,4 29,7 29,8 32,1 31,6 Rumunia 23,5 23,4 23,3 25,4 24,2 22,1 23,2 22,6 22,4 22,2 22,9 Słowacja ,2 21,2 20,4 22,2 20,9 22,5 21,9 23,3 23,9 Słowenia 27,4 27, ,1 26,3 25,3 25,7 25,7 26,5 27,2 27,6 Szwecja 30,4 32,1 31, ,7 30,8 30,8 30,1 29,6 29,8 29,6 Węgry 25,8 25,3 25,8 27,3 29, ,5 27,9 30,8 31,9 32,7 Wielka Brytania 35, ,5 36,4 37,9 35,1 35,5 35, ,9 Włochy 23,2 22,9 24,4 24,7 24,3 25, ,7 26,1 26,3 26,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu =tec00021 (dostęp ) W całej UE dochody budŝetowe wzrosły z poziomu 23,3% PKB do 24,1% w 2007 roku, natomiast w strefie euro z 19,8% do 20,5% PKB. Przed nastaniem światowej recesji gospodarczej, najniŝszy poziom dochodów budŝetowych w relacji do PKB odnotowały Niemcy, a najwyŝszy Dania. Ogólny spadek analizowanej wartości nastąpił w 2008 roku, jako skutek oddziaływania kryzysu finansowego na sektor finansów publicznych. Wyjątkiem w tym przypadku są Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Niemcy i Słowacja. W całej Unii Europejskiej oraz strefie euro poziom dochodów budŝetowych spadł o 0,5 p.p. Uwzględniając konstrukcję wskaźnika dochodów budŝetowych, jego spadek był zdeterminowany zarówno spadkiem wpływów w ujęciu nominalnym, ale takŝe spadkiem produktu krajowego brutto. Fakt ten wynikał głównie ze spadku kondycji gospodarek narodowych państw Unii Europejskiej, co wpłynęło na obniŝenie inwestycji oraz konsumpcji, a w ostateczności na spadek dochodów budŝetowych.
10 56 Damian Bąbel Tabela 4. Wydatki sektora centralnego w Unii Europejskiej w latach [% PKB] Państwo/Rok Unia Europejska 25,8 25,8 25,6 25,4 26,1 28,2 28,7 27,1 27, ,7 Strefa euro 22,3 22,3 21,8 21,7 22,3 24,7 25,1 23, ,4 23,1 Austria 36,7 34,5 33,6 32,8 33,6 36,4 34,9 34,1 34,3 33,9 35,5 Belgia 26,9 29,5 26,9 27,2 28,4 29,2 29,3 30,5 31,4 30,8 30,6 Bułgaria 26,5 24, ,4 27,5 29,2 26,9 25,3 25,6 26,9 30,9 Chorwacja 31,9 30,1 29,6 29,4 28,9 31,1 32,1 33,6 31,9 33,3 32,8 Cypr 33,4 33, ,5 33,8 35,9 35,4 35,4 34,1 32,5 39,2 Czechy 30,3 29,7 28,7 28,4 28,2 30,2 29,8 31,3 32, ,7 Dania 36,5 34,5 33,1 35,9 36,6 41,8 42,5 42,8 44,2 42,4 42 Estonia 29,1 29, ,3 33,9 38,3 34, ,3 32,2 32,6 Finlandia 25,7 25,6 24,9 23,7 24,4 27,8 28,3 27,5 28,2 28,6 28,6 Francja 23,8 23,4 22,3 22,2 22, ,3 23,2 23, ,1 Grecja 37,6 34,8 33,8 35,4 39,1 42,1 39,7 41,4 42,2 51,9 39 Hiszpania 18,5 17,6 17,7 17,9 18,6 22,4 20,6 20,2 25,7 22,4 21,6 Holandia 25,8 25,2 25,1 25,4 25,8 28,9 29,7 27,6 27, ,5 Irlandia 29,9 30,8 31,1 32,7 38,5 44,7 63,4 43,3 39,6 37,7 36,7 Litwa 20,5 20,9 22,4 21,3 22,7 24,7 26,6 22,6 21, ,6 Luksemburg 32 31,6 29,2 27,7 29,5 33,2 32,7 31,5 32,8 31,6 30,7 Łotwa 25, ,3 25,7 27,3 28,7 28,1 29,5 23,7 23,9 23 Malta 42,1 42,1 42, ,4 41,7 40,9 40,8 42,1 41,7 43 Niemcy 13,7 14,2 13,7 13,3 13,5 14,9 16,1 14,3 13,8 13,4 12,9 Polska 26 25, ,6 26,4 26,1 27,4 25,7 24,6 23,8 22,5 Portugalia 34,9 35, ,1 33,4 37,3 39,1 37,2 36,2 37,3 39,5 Rumunia 24,5 24,3 26,5 28,9 28,6 29,6 29,2 27,2 25,6 24,9 24,4 Słowacja 25,1 25,4 25,7 23,1 22,9 28,7 27,4 26,9 26, ,4 Słowenia 29,2 29,6 28,2 26, ,4 30,8 32,5 30,3 42,3 32,7 Szwecja 31 31,7 30,8 29,9 29,7 31,5 31,2 30,5 30, ,8 Węgry 31,5 32,4 35,9 32,9 32,6 33,7 33, ,5 37,5 36,5 Wielka Brytania 38, ,3 39,1 42,6 45, ,2 43,8 41,4 40,6 Włochy 26,3 26,5 27,1 26,6 26, ,1 28,2 29,4 29,4 29,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu =tec00023 (dostęp )
11 Kryzys finansowy i gospodarczy a problem długu publicznego i deficytu budŝetowego. 57 Wydatki budŝetowe państw UE w odniesieniu do PKB w sektorze centralnym wykazywały ogólnie tendencję spadkową do roku MoŜna stwierdzić, Ŝe wzrost dochodów w tym okresie i jednoczesny spadek wydatków budŝetowych, ukierunkowany był na dąŝenie do osiągnięcia równowagi budŝetowej w większości państw Unii przed nastaniem kryzysu. Wydatki centralne w latach spadły w Unii Europejskiej z poziomu 25,8% PKB do 25,4%, natomiast w strefie euro nastąpił spadek z 22,3% do 21,7% PKB. NajwyŜsze wydatki sektora centralnego w tym okresie odnotowano na Malcie, w Danii, Wielkiej Brytanii, Austrii i Grecji, a najniŝszy poziom wykazywały Niemcy oraz Hiszpania. W roku 2009 w krajach Unii nastąpił znaczący wzrost wydatków budŝetowych w sektorze centralnym. Wyjątkiem są jedynie Polska i Malta, które odnotowały niewielki spadek tego wskaźnika względem roku poprzedniego. W całej Unii Europejskiej nastąpił wzrost średnio o 2,1% p.p., a w Eurostrefie o 2,4 p.p. W latach nastąpiła w większości państw stabilizacja poziomu dochodów i wydatków budŝetowych w krajach UE. 3. Ocena wpływu kryzysu finansowego na równowagę budŝetową oraz kondycję gospodarczą państw Unii Europejskiej Wystąpienie kryzysu finansowego, spowodowało silne oddziaływanie na sytuację w sektorze finansów publicznych państw Unii Europejskiej. Powiązania rynków finansowych, sfery realnej gospodarki z sektorem finansów publicznych, determinują wzajemną implikację procesów kryzysowych pomiędzy poszczególnymi obszarami. NajwaŜniejsze skutki kryzysu finansowego to: wzrost długu publicznego w wyniku konieczności udzielania gwarancji i otwierania linii kredytowych bankom komercyjnym; zmniejszenie aktywności inwestycyjnej podmiotów sektora publicznego; zmniejszenie transferów i subwencji finansowych do sfery realnej gospodarki; wzrost kosztów obsługi długu publicznego; spadek wartości i wzrost rentowności rządowych papierów wartościowych 9 ; spadek wartości papierów skarbowych, będących w portfelach inwestycyjnych banków komercyjnych; ograniczenie linii kredytowych na rynku międzybankowych; spadek zaufania do instytucji finansowych; kryzys zadłuŝenia w strefie euro; konieczność podejmowania interwencji przez instytucje i banki centralne oraz organizacje międzynarodowe; destabilizacja walut narodowych; spadki indeksów giełdowych; spadek koniunktury gospodarczej; 9 M. Götz, Kryzys i przyszłość strefy euro, Warszawa 2012, s. 104.
12 58 Damian Bąbel wzrost bezrobocia. Światowy kryzys finansowy dosyć mocno oddziaływał na gospodarkę państw europejskich. Dotknął on rynek finansowy, sektor bankowy, sferę realną gospodarki jak równieŝ sektor finansów publicznych. Oddziaływanie to przejawiało się głównie spadkiem dochodów budŝetowych, znaczącym wzrostem wydatków, koniecznością podejmowania działań naprawczych i pomocowych przez instytucje szczebla centralnego i międzynarodowego. Cechą szczególną kryzysu był fakt, iŝ przekształcił się on w recesję gospodarczą oraz kryzys zadłuŝenia publicznego. Ponadto następowało przenoszenie czynników o charakterze kryzysowym na inne sektory, gałęzie i gospodarki. Podsumowanie Światowy kryzys finansowy, zapoczątkowany na rynku kredytów hipotecznych w Stanach Zjednoczonych w 2007 roku, w krótkim czasie rozprzestrzenił się na większość gospodarek narodowych współczesnego świata. Globalna recesja silnie oddziaływała na kondycję gospodarek państw Europy. W konsekwencji, doprowadziła do wewnętrznego kryzysu w strefie euro, na którym najbardziej ucierpiały Grecja, Hiszpania, Irlandia, Włochy oraz Portugalia. Sektor finansów publicznych państw Unii Europejskiej w sposób szczególny odczuł występowanie czynników kryzysowych w europejskiej gospodarce. Silne fluktuacje na rynkach finansowych oraz powaŝne problemy w sektorze bankowym, zmusiły banki centralne, instytucje państwowe oraz międzynarodowe do podjęcia działań pomocowych, stabilizacyjnych w róŝnych obszarach Ŝycia gospodarczego. Światowy kryzys finansowy spowodował znaczący wzrost długu publicznego państw członkowskich Unii. Niektóre kraje popadły w spiralę zadłu- Ŝenia, co powodowało ciągły wzrost długu w sektorze publicznym. Kolejnym problemem wynikającym z wystąpienia recesji gospodarczej był brak właściwego zbilansowania dochodów i wydatków budŝetowych państw europejskich. Natomiast znaczący wzrost deficytów budŝetowych uwidocznił złą kondycję sektora finansów publicznych, w tym sfery budŝetowej. Państwa Unii miały takŝe znaczące problemy z utrzymaniem właściwego poziomu progów ostroŝnościowych dotyczących długu publicznego i deficytu budŝetowego. Odnosi się to zarówno do okresu sprzed kryzysu, jak równieŝ po jego nastąpieniu. WaŜnym aspektem kryzysu w sektorze finansów publicznych jest jego przeło- Ŝenie na procesy zachodzące w całej gospodarce. NaleŜy podkreślić, iŝ sektor ten odegrał rolę katalizatora gospodarczego w czasie trwania recesji. Działania instytucji tego sektora w zakresie realizacji polityki pienięŝnej, walki z bezrobociem, pobudzania konsumpcji, miały na celu w szczególności ograniczenie negatywnych skutków oddziaływania światowej recesji gospodarczej.
13 Kryzys finansowy i gospodarczy a problem długu publicznego i deficytu budŝetowego. 59 Bibliografia 1. Chojna-Duch E., Determinanty polityki fiskalnej wobec globalnego kryzysu ekonomicznego, [w:] Finanse publiczne a kryzys ekonomiczny, red. A. Alińska, B. Pietrzak, CeDeWu, Warszawa European System of Accounts 2010, Eurostat: code=tsdde410 (dostęp ). 4. Eurostat: code=tec00127 (dostęp ). 5. Eurostat: en&pcode=tec00021 (dostęp ). 6. Götz M., Kryzys i przyszłość strefy euro, Difin, Warszawa Hajder K., Bezrobocie w Unii Europejskiej w świetle kryzysu gospodarczego lat , Rocznik Integracji Europejskiej, 2013, nr Kolany K., Długi Europy nadal rosną, ale trochę wolniej, Bankier.pl, dostępny w: (dostęp ). 9. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz Owsiak S., Kosek-Wojnar M., Surówka K., Równowaga budŝetowa. Deficyt budŝetowy, dług publiczny, PWN, Warszawa Staehr K., Economic Growth and Convergence in the Baltic States: Caught in a Middle Income Trap?, Tallin 2015, s. 3, dostępny w: ic_states_en.pdf 12. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana) FINANCIAL AND ECONOMIC CRISIS AND THE PROBLEM OF PUBLIC DEBT AND BUDGET DEFICIT EU COUNTRIES Summary The article discusses the main problems of public finance European Union countries after the financial crisis that began in 2007 in the United States. In particular, an analysis of the evolution of public debt, budget deficit, income and expenditure in the euro area countries, as well as throughout the European Union. As a result, this allowed to assess the impact of the financial crisis on the economic condition of the EU and on public finances. Studies have confirmed that the transformation of the economic recession financial crisis. The problems in the
14 60 Damian Bąbel financial market, in particular in the banking sector resulted in significant fluctuations in the public sphere and budget. This situation has forced the state, central banks and international financial institutions to take a number of interventions in the financial markets. As a result, there has been in many European countries sovereign debt crisis. Key words: European Union, financial crisis, the euro zone, public finance, state budget.
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoWynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK
29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów
Bardziej szczegółowoSCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH
SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoWPŁYW KRYZYSU FINANSOWEGO NA KONDYCJĘ GOSPODAREK PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ
Studia Ekonomiczne Prawne i Administracyjne Nr 4/2016 Damian Bąbel WPŁYW KRYZYSU FINANSOWEGO NA KONDYCJĘ GOSPODAREK PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ Streszczenie Światowy kryzys finansowy zapoczątkowany w 2007
Bardziej szczegółowoAnaliza otoczenia makroekonomicznego i polityki gospodarczej
Joanna Mazurkiewicz Katedra Polityki Gospodarczej i Samorządowej Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Analiza otoczenia makroekonomicznego i polityki gospodarczej Deficyt budŝetowy i dług publiczny Znaczenie
Bardziej szczegółowoCo mówią liczby. Sygnały poprawy
EU27 Produkcja (9m2007): Tekstylia +1 % OdzieŜ +2 % Co mówią liczby. Raport. Tekstylia i odzieŝ w Unii Europejskiej.Trzy kwartały 2007 Produkcja Sygnały poprawy Po raz pierwszy od roku 2000 Unia Europejska
Bardziej szczegółowoPŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN
Bardziej szczegółowoWPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Bardziej szczegółowoWyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych
Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003
Bardziej szczegółowoZakończenie Summary Bibliografia
Spis treści: Wstęp Rozdział I Zakresy i ich wpływ na pojmowanie bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1. Zakresy pojmowania bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.1. Zakres wąski bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.2. Zakres
Bardziej szczegółowoFORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU
FORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU Krzysztof Pietraszkiewicz Prezes Związku Banków Polskich Warszawa 02.12.2015 Transformacja polskiej gospodarki w liczbach PKB w Polsce w latach 1993,2003 i 2013 w mld PLN Źródło:
Bardziej szczegółowo48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r.
INFORMACJE SYGNALNE Turystyka w Unii Europejskiej 16.02.2018 r. 48,6% Udział noclegów udzielonych turystom Według Eurostatu - Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej, liczba noclegów udzielonych w turystycznych
Bardziej szczegółowoW przypadku wykorzystywania danych prosimy o podanie źródła i pełnej nazwy firmy: TNS OBOP. Obawy Europejczyków
Informacja prasowa Kontakt: Urszula Krassowska t +48 22 598 98 98 f +48 22 598 99 99 e urszula.krassowska@tns-global.pl www.tns-global.pl 11 marca 2008 W przypadku wykorzystywania danych prosimy o podanie
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK
07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego
Bardziej szczegółoworealizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. małopolskiego
Opłacalno acalność realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. małopolskiego Prof. UG dr hab. Przemysław Kulawczuk Andrzej Poszewiecki Kraków, 4 lutego 2009 roku Tabela 1. NajwyŜsze stawki nominalnego
Bardziej szczegółoworealizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. Opolskiego
Opłacalno acalność realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. Opolskiego Prof. UG dr hab. Przemysław Kulawczuk Andrzej Poszewiecki Opole, 3 marca 2009 roku Tabela 1. NajwyŜsze stawki nominalnego
Bardziej szczegółowoPłaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]
Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei
Bardziej szczegółowoFINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz
Rezerwa obowiązkowa FINANSE dr Bogumiła Brycz Zakład Analiz i Planowania Finansowego Rezerwa obowiązkowa - częśćśrodków pienięŝnych zdeponowanych na rachunkach bankowych, jaką banki komercyjne muszą przekazać
Bardziej szczegółowoZatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja
Bardziej szczegółowoDziennik Urzędowy Unii Europejskiej
L 30/6 2.2.2018 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2018/162 z dnia 23 listopada 2017 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 oraz załączniki II
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2012. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2012 Rynek ubezpieczeń w Polsce Ubezpieczenia w liczbach 2012 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Jest ona chroniona prawami autorskimi.
Bardziej szczegółowoSpójność w UE15 po kryzysie fiskalnym
Konferencja Wyzwania dla spójności Europy 21-22 kwietnia 2016 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym dr Agnieszka Tomczak Politechnika Warszawska atomczak@ans.pw.edu.pl
Bardziej szczegółowoPozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej
Pozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Sofia, 12-13 września 2017 r. Plan wystąpienia 1. Cel pracy, źródła danych 2. Porównawcza
Bardziej szczegółowoWPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ
WPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ dr Anna Stępniak-Kucharska Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. 2. 3. 4. Cel referatu Dane źródłowe Pojęcie wolności gospodarczej
Bardziej szczegółowoWydatki na ochronę zdrowia w
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach OECD Seminarium BRE CASE Stan finansów ochrony zdrowia 12 czerwca 2008 r. Agnieszka Sowa CASE, IZP CM UJ Zakres analizy Dane OECD Health Data 2007 (edycja
Bardziej szczegółowoPolityka kredytowa w Polsce i UE
Polityka kredytowa Raport Polityka Kredytowa powstał w oparciu o dane zgromadzone przez Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) oraz (ECB) Europejski Bank Centralny. Jest to pierwszy w Polsce tego typu raport odnoszący
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 11 / 01 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 00 9 0 fax (+ ) 9 1 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów
Bardziej szczegółowoSytuacja makroekonomiczna w Polsce
Departament Polityki Makroekonomicznej Sytuacja makroekonomiczna w Polsce 27 lutego 215 ul. Świętokrzyska 12-916 Warszawa tel.: +48 22 694 52 32 fax :+48 22 694 36 3 Prawa autorskie Ministerstwo Finansów
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 5 / 015 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 9 3 00 9 3 0 fax (+8 ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 9 / 1 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów Ul.
Bardziej szczegółowoCzy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A.
Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A. W której fazie cyklu gospodarczego jesteśmy? Roczna dynamika PKB Polski (kwartał do kwartału poprzedniego
Bardziej szczegółowoUnijny rynek gazu model a rzeczywistość. Zmiany na europejskich rynkach gazu i strategie największych eksporterów Lidia Puka PISM, 21.06.2012 r.
Unijny rynek gazu model a rzeczywistość Zmiany na europejskich rynkach gazu i strategie największych eksporterów Lidia Puka PISM, 21.06.2012 r. Analiza trendów Wydobycie gazu w UE w 2010 r. Holandia Wielka
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 5 / 1 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 69 36 69 36 fax (+8 ) 69 1 77 e-mail: dziennikarze @mofnet.gov.pl
Bardziej szczegółowoWykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków
Wykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków Marlena Piekut Oleksandra Kurashkevych Płock, 2014 Pracowanie Zarabianie pieniędzy Bawienie się INTERNET Dokonywanie zakupów Nawiązywanie kontaktów Tadao
Bardziej szczegółowo(4) Belgia, Niemcy, Francja, Chorwacja, Litwa i Rumunia podjęły decyzję o zastosowaniu art. 11 ust. 3 rozporządzenia
L 367/16 23.12.2014 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) NR 1378/2014 z dnia 17 października 2014 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 oraz załączniki
Bardziej szczegółowoWyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy
Wyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy Grażyna Marciniak Główny Urząd Statystyczny IV. Posiedzenie Regionalnego Forum Terytorialnego, Wrocław 8 grudnia 215 r.
Bardziej szczegółowo1. Mechanizm alokacji kwot
1. Mechanizm alokacji kwot Zgodnie z aneksem do propozycji Komisji Europejskiej w sprawie przejęcia przez kraje UE 120 tys. migrantów znajdujących się obecnie na terenie Włoch, Grecji oraz Węgier, algorytm
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w pierwszym tygodniu kwietnia 2018 r. wzrosły ceny większości monitorowanych zbóż. W dniach 2 8.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych
Bardziej szczegółowoPodział środków budżetowych w Unii Europejskiej. Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki,
Podział środków budżetowych w Unii Europejskiej Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki, www.wojmos.com wojmos@wojmos.com Budżet UE Budżet UE tworzony jest z kilku źródeł. Należą do nich m.in..
Bardziej szczegółowoŹródło: kwartalne raporty NBP Informacja o kartach płatniczych
Na koniec I kwartału 2018 r. na polskim rynku znajdowały się 39 590 844 karty płatnicze, z czego 35 528 356 (89,7%) to karty klientów indywidualnych, a 4 062 488 (10,3%) to karty klientów biznesowych.
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 49/2013
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny krajowe w skupie W drugim tygodniu grudnia 2013 r. w krajowym skupie odnotowano dalszy wzrost cen zbóż. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej
Bardziej szczegółowoWarszawa, 8 maja 2019 r. BAS- WAPL 859/19. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi
BAS- WAPL 859/19 Warszawa, 8 maja 2019 r. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wysokość płatności bezpośrednich w poszczególnych państwach członkowskich w latach 2016-2018
Bardziej szczegółowoPrognozy gospodarcze dla
Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE)
11.5.2016 L 121/11 ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2016/699 z dnia 10 maja 2016 r. ustalające na rok 2016 pułapy budżetowe mające zastosowanie do niektórych systemów wsparcia bezpośredniego określonych
Bardziej szczegółowoRYNEK MIĘSA. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 28/2014. TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu żywca
RYNEK MIĘSA TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu żywca Cena Zmiana Towar bez VAT tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) 07 13.07.2014 r. w skupie żywiec wieprzowy 5,47 żywiec wołowy 5,82 kurczęta typu brojler 3,84 indyki 5,91
Bardziej szczegółowoDziałalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej
2011 Paulina Zadura-Lichota, p.o. dyrektora Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności PARP Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej Warszawa, 1 lutego
Bardziej szczegółowoSytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.
1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%
Bardziej szczegółowoWniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.6.2014 r. COM(2014) 324 final 2014/0170 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. PL PL UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU
Bardziej szczegółowoShadow banking. Dobiesław Tymoczko. Warszawa, 15 listopada 2012 r.
Shadow banking Dobiesław Tymoczko Warszawa, 15 listopada 2012 r. Z. Pozsar i in.: pośrednictwo finansowe, które jest związane z dokonywaniem transformacji terminów zapadalności oraz płynności bez jednoczesnego
Bardziej szczegółowoSystem finansowy w Polsce. dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl
System finansowy w Polsce dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl Segmenty sektora finansowego (w % PKB) 2 27 212 Wielkość systemu finansowego
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2013. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2013 Rynek ubezpieczeń w Polsce Ubezpieczenia w liczbach 2013 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Jest ona chroniona prawami autorskimi.
Bardziej szczegółowoKonkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych
Konkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych Dr Magdalena Hryniewicka Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Zakład Ekonomii Plan wystąpienia Cel Definicje konkurencyjności w literaturze
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PF Monitor konwergencji nominalnej w UE 7 marzec Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 77
Bardziej szczegółowoSzara strefa w Polsce
Szara strefa w Polsce dr hab. prof. nadzw. Konrad Raczkowski Podsekretarz Stanu Ministerstwo Finansów www.mf.gov.pl Rodzaje nierejestrowanej gospodarki Szara strefa obejmuje działania produkcyjne w sensie
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny
UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny Studia podyplomowe: Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Katarzyna Łagód nr albumu: 9355278 Skutki kryzysu finansowo-gospodarczego 2008/2009
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 32/2017
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W drugim tygodniu sierpnia ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej, po znaczącym spadku w poprzednim tygodniu, nieco wzrosły. W dniach 7 13 sierpnia 2017
Bardziej szczegółowoRYNEK MIĘSA. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 32/2017. Ceny zakupu żywca
RYNEK MIĘSA Ceny zakupu żywca TENDENCJE CENOWE W Polsce od trzech tygodni rosną ceny żywca wieprzowego. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW w dniach 7 13.08.2017 r.
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. TENDENCJE CENOWE. Towar
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż W pierwszym tygodniu czerwca 2018 r. wzrosły ceny skupu wszystkich monitorowanych zbóż. Zakłady zbożowe objęte monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej
Bardziej szczegółowoPrzeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen samochodów pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych samochodów w UE w 2010 r.
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych w UE w 2010 r. Bruksela, 26 lipca 2011 r. Ostatnie
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ
Patrycja Zwiech ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 1. Wstęp Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, stoi przed rozwiązaniem wielu problemów.
Bardziej szczegółowoEKSPORT WYROBÓW WYSOKIEJ TECHNIKI W UNII EUROPEJSKIEJ EXPORT OF HIGH TECH IN THE EUROPEAN UNION
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 416 2016 Współczesne problemy ekonomiczne. ISSN 1899-3192 Rozwój zrównoważony w wymiarze globalnym
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 7 / 2014 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+48 22) 694 36 00 694 36 04 fax (+48 22) 694 41 77 e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w czwartym tygodniu stycznia 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i żyta konsumpcyjnego uległy obniżeniu, a jęczmienia paszowego i kukurydzy
Bardziej szczegółowoPłatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro
Adam Tochmański / Przewodniczący Koalicji na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
24.9.2014 L 280/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) NR 994/2014 z dnia 13 maja 2014 r. zmieniające załączniki VIII i VIIIc do rozporządzenia
Bardziej szczegółowoZ. Pozsar i in.: pośrednictwo finansowe, które jest związane z dokonywaniem transformacji terminów zapadalności oraz płynności bez jednoczesnego
Shadow banking. Z. Pozsar i in.: pośrednictwo finansowe, które jest związane z dokonywaniem transformacji terminów zapadalności oraz płynności bez jednoczesnego dostępu do środków banku centralnego lub
Bardziej szczegółowoEURO jako WSPÓLNA WALUTA
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy EURO jako WSPÓLNA WALUTA Prof. dr hab. Eugeniusz Gatnar Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
3 4 5 6 7 Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające Prof. dr hab. Stanisław Biernat 7 listopada 05 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 99 Podpisanie Układu Europejskiego
Bardziej szczegółowoWniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 12.5.2010 KOM(2010) 239 wersja ostateczna 2010/0135 (NLE) C7-0131/10 Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r. PL PL UZASADNIENIE
Bardziej szczegółowoDroga Polski do Unii Europejskiej
Prof. dr hab. Stanisław Biernat Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające STUDIA PODYPLOMOWE 7 listopada 2015 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 1991 Podpisanie
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 6/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W czwartym tygodniu września 2017 r. ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej uległy obniżeniu, natomiast wzrosły ceny pozostałych monitorowanych zbóż. W
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIKI. Komunikatu Komisji
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 14.12.2015 r. COM(2015) 639 final ANNEXES 3 to 4 ZAŁĄCZNIKI ZAŁĄCZNIK III: Ogólna ocena zasady dodatkowości (art. 95 RWP) ZAŁĄCZNIK IV: Terminy przedkładania i przyjmowania
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE)
22.6.2018 L 159/21 ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2018/891 z dnia 21 czerwca 2018 r. ustalające na rok 2018 pułapy budżetowe mające zastosowanie do niektórych systemów wsparcia bezpośredniego
Bardziej szczegółowoMIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ mgr Małgorzata Bułkowska mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Konferencja: Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja
Bardziej szczegółowoOCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ UNII EUROPEJSKIEJ I POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU EKONOMICZNEGO (rok 2008 oraz I półrocze 2009)
MINISTERSTWO GOSPODARKI OCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ UNII EUROPEJSKIEJ I POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU EKONOMICZNEGO (rok 8 oraz I półrocze 9) DEPARTAMENT ANALIZ I PROGNOZ Warszawa, październik 9
Bardziej szczegółowoW 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę
W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę data aktualizacji: 2017.12.29 Według szacunków Unii Europejskiej w 2018 roku Polska odnotuje jeden z najwyższych wzrostów gospodarczych w Unii Europejskiej. Wzrost
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2014. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2014 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Jest ona chroniona prawami autorskimi. W przypadku cytowania jej fragmentów należy wskazać
Bardziej szczegółowoRegulatorzy w trosce o kondycję kredytu hipotecznego podsumowanie ostatnich kuracji i nisze dla biznesu bankowo-ubezpieczeniowego.
Regulatorzy w trosce o kondycję kredytu hipotecznego podsumowanie ostatnich kuracji i nisze dla biznesu bankowo-ubezpieczeniowego. dr Agnieszka Tułodziecka Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego Historyczne
Bardziej szczegółowoBiuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 6/2018 RYNEK MIĘSA
RYNEK MIĘSA TENDENCJE CENOWE Na przełomie stycznia i lutego 2018 r. na rynku krajowym wzrosły ceny zakupu żywca wieprzowego i kurcząt, a ceny żywca wołowego i indyków uległy obniżeniu Ceny zakupu żywca
Bardziej szczegółowoSytuacja osób bezrobotnych do 25 roku Ŝycia w województwie zachodniopomorskim I półrocze 2009 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Sytuacja osób bezrobotnych do 25 roku Ŝycia w województwie zachodniopomorskim I półrocze 20 roku Szczecin 20 Bezrobocie młodzieŝy stanowi jeden
Bardziej szczegółowoForum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017
Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201 2015 2016 Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoCzy równe dopłaty bezpośrednie w UE byłyby sprawiedliwe? Prof. J. Kulawik, Mgr. inż. A. Kagan, Dr B. Wieliczko
Czy równe dopłaty bezpośrednie w UE byłyby sprawiedliwe? Prof. J. Kulawik, Mgr. inż. A. Kagan, Dr B. Wieliczko Teza do potwierdzenia Zawodność rynku i państwa a rolnictwo Efektywne dostarczanie dobra publicznego
Bardziej szczegółowoRYNEK MIĘSA TENDENCJE CENOWE
RYNEK MIĘSA TENDENCJE CENOWE Towar Cena Zmiana bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) 9 15.04.2018 r. w skupie żywiec wieprzowy 4,57 żywiec wołowy 6,86 kurczęta typu brojler 3,40 indyki 4,55 w zbycie półtusze wieprzowe
Bardziej szczegółowoKOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia C(2018) 1762 final DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI z dnia r. ustalająca ostateczny przydział pomocy u
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 27.3.2018 C(2018) 1762 final DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI z dnia 27.3.2018 r. ustalająca ostateczny przydział pomocy unijnej państwom członkowskim na owoce i warzywa dla
Bardziej szczegółowoBiuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 10/2018 RYNEK MIĘSA
RYNEK MIĘSA TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu żywca wieprzowego Od początku lutego br. w krajowym skupie drożeje żywiec wieprzowy. W dniach 26.02 4.03.2018 r. w zakładach mięsnych, objętych monitoringiem Zintegrowanego
Bardziej szczegółowoRozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych
Rozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych VI Ogólnopolska Konferencja Polskich Stacji Narciarskich i Turystycznych Białka Tatrzańska, 2 4 czerwca 2014 r. Wydatki w gospodarce turystycznej
Bardziej szczegółowoRYNEK MIĘSA. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
tys. ton RYNEK MIĘSA SKUP ŻYWCA RZEŹNEGO W POLSCE Według wstępnych danych GUS w okresie styczeń kwiecień 2018 r. ogółem skupiono 1 658 tys. ton żywca rzeźnego, o 9% więcej niż przed rokiem. Największy
Bardziej szczegółowoRYNEK MIĘSA. Towar bez VAT tygodniowa Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK MIĘSA TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu żywca wieprzowego Na rynku krajowym od końca marca br. ceny zakupu trzody chlewnej ulegają niewielkim tygodniowym zmianom, kształtując się w granicach 4,56 4,58.
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Mariusz Sagan
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Mariusz Sagan Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoRYNEK MIĘSA. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 31/2017. Ceny zakupu żywca
RYNEK MIĘSA Ceny zakupu żywca TENDENCJE CENOWE W Polsce od dwóch tygodni ponownie rosną ceny żywca wieprzowego. W dniach 31.07 6.08.2017 r. zakłady mięsne objęte monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej
Bardziej szczegółowoSYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R.
1 SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R. T. 01. LUDNOŚĆ (stan w dniu 1 stycznia) GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA w tys. UE (27) 495 292 497 683 499 703 501 103 Strefa euro (17) 326 561 328 484
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE październik Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoTablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL
Tablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP STRESZCZENIE Tablica wyników Unii innowacji 2015: w ostatnim roku ogólny postęp wyników w
Bardziej szczegółowoWYZWANIA NA RYNKU ENERGII
BLOK TEMATYCZNY: Zrównoważone finansowanie infrastruktury WYZWANIA NA RYNKU ENERGII Nowe oferty dostawców i zmienione zachowania użytkowników dr Andrzej Cholewa dr Jana Pieriegud Sopot, 26 czerwca 2013
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE styczeń Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl
Bardziej szczegółowo