Nie rozwiążemy od razu problemów, ale podejmijmy dyskusję!

Transkrypt

1 Nie rozwiążemy od razu problemów, ale podejmijmy dyskusję! RELEASE CANDIDATE V1.1, , Strona 1

2 Lista polskich firm, generująca przychody ze sprzedaży rozwiązań ICT poza granicami Polski liczy pozycji. Ich łączne przychody w 2008 r. można szacować ć na około 1,5 mld zł, co stanowi 5 6% rynku polskiego IT oraz nieco ponad 0,1% PKB. Firmy te można uznać za awangardę polskiego rynku ICT, gdyż odważyły się one na oferowanie swoich rozwiązań na ultrakonkurencyjnym globalnym rynku technologicznym, który wywiera kluczowy wpływ na współczesną gospodarkę. ICT dostarcza fundamentów dla rozwoju innych technologii, g, które w najbliższym czasie mogą doprowadzić do przełomowych zmian gospodarczych, społecznych i politycznych. Nowoczesne technologie są kluczowym obszarem konkurencji między państwami, decydującym o ich miejscu w globalnym łańcuchu wartości i przenoszącym się na ich pozycję polityczną. Pięć cywilnych technologii, które zostały uznane za mogące wywrzeć przełomowy wpływ na pozycję Stanów Zjednoczonych onych do 2025 roku: 1. biogerontologia 2. materiały związane z przechowywaniem energii 3. biopaliwa oraz bio chemia 4. technologia czystego węgla 5. roboty usługowe 6. internet łączący przedmioty (internet of things) "Disruptive Civil Technologies Six Technologies with Potential Impacts onus Interests out to 2025", NIC, raport z konferencji, kwiecień 2008 mjaniec@reakkt.com, , Strona 2

3 Wbrew pozorom, kryzys to nie tylko zagrożenie. Widać to zresztą w odpowiedziach wielu eksporterów, którzy zwracają uwagę na szanse, które pojawiły się w związku z obecną sytuacją gospodarczą. Jedną z szans jest skorzystanie z programów rządowych mających na celu stymulowanie gospodarki, takich jak American Recovery and Reinvestment Act. Według Gartnera plan ten przełoży się na między 22 a 32 miliardy USD wydatków rządowych na IT do 2012 roku (źródło: Dataquest Insight: Stimulus Act Provides Opportunities for Technology and Telecommunications Providers, Gartner, marzec 2009) Generalnie pomimo kryzysu a może właśnie dzięki ę niemu sektor publiczny wykazuje niską ą skłonność do obniżania kosztów. Innym przykładem szansy do wykorzystania jest chińska akcja kredytowa. W jej ramach, jeden z głównych tamtejszych producentów sprzętu telekomunikacyjnego ZTE uzyskał linię kredytową o wartości 15 mld USD na vendor financing. Jest wysoce prawdopodobne, że ZTE będzie potrzebował zagranicznych partnerów, do realizacji projektów, które zostaną sfinansowane z tych środków. Kolejną szaną dla polskich eksporterów rozwiązań ICT są nowe modele świadczenia usług informatycznych tzw. alternative ti delivery dli models dl tki takie jks jak SaaS, S oraz upowszechnianie i się rozwiązań typu cloud computing oraz związane z tym zmiany w architekturze systemów informatycznych stosowanych przez przedsiębiorstwa w kierunku web services / SOA. Istotnym czynnikiem jest także wzrost popularności oprogramowania open source oraz współpracy rozproszonej (zob. Don Tapscott, Anthony D. Williams Wikinomcs: How Mass Collaboration Changes Everything, grudzień 2006). Kryzys powinien również uświadomić polskim firmom, że nie można polegać wyłącznie na potencjale rozwojowym polskiego rynku. mjaniec@reakkt.com, , Strona 3

4 Zmiany kursowe, to prawdopodobnie najczęściej przewijające się w odpowiedziach otrzymanych odbadanych firm wyzwanie dla eksporterów. Trwające kilka ostatnich lat systematyczne umacnianie się polskiej waluty powodowało spadek przewagi konkurencyjnej w zakresie ceny, jaką mieli polscy eksporterzy oraz obniżało ich marże, zniechęcając do ekspansji zagranicznej i skłaniając zamiast tego do koncentracji na lokalnym rynku. Kryzys finansowy który wybuchł w 2008 roku zasadniczo zmienił tą sytuację. W parę miesięcy kurs złotego praktycznie powrócił do poziomu z 2004 r., co przeniosło się na poprawę opłacalności eksportu. Nawet zakładając możliwy istotny spadek wolumenu obrotów zagranicznych, zmiany kursowe powinny doprowadzić d ć do znacznego wzrostu zyskowności ś eksporterów. Jest to zatem korzystna sytuacja dla eksporterów jeżeli tylko nie zawarli oni niekorzystnych transakcji spekulacyjnych na forexie. Stan te nie będzie jednak trwać wiecznie. Spodziewany szybszy wzrost gospodarki Polski w stosunku do państw strefy euro w sytuacji stabilizowania się rynków finansowych doprowadzi do wznowienia trendu aprecjacyjnego polskiego złotego. Jedynym skutecznym sposobem zmniejszenia ryzyka walutowego jest przyjęcie w Polsce euro. Oczywiście nie wyeliminuje to wahań w stosunku do innych walut, na przykład dolara amerykańskiego, ale zmniejszy ich amplitudę. Dodatkowo eksporterzy muszą dążyć do geograficznej dywersyfikacji źródeł przychodów, co w naturalny sposób zmniejszy ich wrażliwość na wahania walutowe. Rozwiązaniem krótkoterminowym, do czasu wejścia Polski do strefy euro, mogłoby być udostępnienie tanich subsydiowanych przez państwo opcji walutowych (tylko sprzedaż!) eksporterom. mjaniec@reakkt.com, , Strona 4

5 W 2009 roku, wzrostu gospodarczego można się spodziewać praktycznie wyłącznie w Chinach, Indiach, wybranych rozwijających się państwach azjatyckich, na Bliskim Wschodzie i w Afryce. Prognozy średnioterminowe (do 2012 r.) wskazują, że rynki te będą się rozwijać najszybciej również po powrocie światowej gospodarki do wzrostu. Prognozowane stopy wzrostu na okres dla poszczególnych rynków kształtują się następująco: CAGR USA 2.8% 0.1% 3.5% 3.6% 4.1% Kanada 2.5% 1.2% 2.5% 3.8% 5.0% Japonia 6.2% 0.5% 2.2% 3.2% 0.6% Euro 42% 4.2% 04% 0.4% 14% 1.4% 18% 1.8% 15% 1.5% Niemcy 5.6% 1.0% 1.5% 1.8% 3.4% UK 4.1% 0.4% 2.1% 2.9% 0.4% Szwecja 4.3% 0.2% 2.0% 4.0% 1.7% Bliski Wschód 2.5% 3.5% 4.2% 4.4% 15.4% Rosja 6.0% 0.5% 3.4% 4.5% 2.1% Chiny 6.5% 7.5% 10.2% 10.7% 39.7% Indie 4.5% 5.6% 6.9% 7.6% 26.9% Brazylia 1.3% 13% 22% 2.2% 30% 3.0% 34% 3.4% 74% 7.4% Australia 1.4% 0.6% 1.9% 2.8% 3.9% Afryka 2.0% 3.8% 5.2% 5.3% 17.3% Polska 0.7% 1.3% 4.0% 4.4% 9.2% mjaniec@reakkt.com, , Strona 5

6 Działalność polskich eksporterów ICT koncentruje się w Europie. Zaskakująco spora grupa firm zdecydowała się na ekspansję na Bliski Wschód. Pomimo, że przedsiębiorcy dostrzegają potencjał tkwiący w rynkach azjatyckich, plany zwiększenia swojej obecności w tamtym rejonie deklaruje niewiele podmiotów. Możliwe, że problemem jest brak informacji na temat tamtejszych rynków oraz obawa przed różnicami kulturowymi (por. Pomoc konsularna ). Ostrożne podejście do Rosji i CIS idzie w parze ze słabymi prognozami gospodarczymi dla tamtejszego rynku na najbliższe lata. mjaniec@reakkt.com, , Strona 6

7 Najwięcej polskich eksporterów rozwiązań ICT jest związanych z branżą telekomunikacyjną. Mogło to częściowo przenieść się na ich wyniki finansowe, gdyż w 2008 r. branża telekomunikacyjna, jako jedyna, ograniczyła wydatki średnio o 0,3%. (źródło: IT Key Metrics Data 2009, Gartner, grudzień 2008). Większość eksporterów koncentruje swoją działalność na jednej lub kilku branżach. Z jednej strony przenosi się to na znajomość tych branż i doświadczenie, ale z drugiej wiąże z ryzykiem spadku przychodów w sytuacji problemów danej branży. Koncentracja branżowa może także być przyczyną tracenia szans związanych z wzrostem w innych sektorach. Taka sytuacja może wynikać z zaszłości historycznych rozpoczynanie od współpracy z jednym zagranicznym partnerem, oraz stosunkowo niewielkiej wielkości polskich podmiotów. Z czasem powinny one dywersyfikować swoją działalność, być może poprzez akwizycje, spin offy, joint venture czy alianse. mjaniec@reakkt.com, , Strona 7

8 Badane firmy mają w większości krajowy charakter ich funkcje są zazwyczaj skoncentrowane w jednym kraju w Polsce. Dalsza ekspansja zagraniczna może prowadzić do umiędzynarodowania się obecnie polskich przedsiębiorstw. Geograficzne rozpraszanie funkcji jest niezbędne do faktycznego zaistnienia na zagranicznych rynkach. Może się to również wiązać z koniecznością powstawania powiązań kapitałowych z podmiotami zagranicznymi np. częstą praktyką przy rozpoczynaniu działalności na rynku chińskim jest powołanie jointventure z lokalnym podmiotem. Także wzrost skali działalności firm może oznaczać potrzebę zaistnienia na zagranicznych rynkach finansowych dla wiarygodności lub pozyskiwanie niedostępnego w kraju kapitału. W rezultacie struktura własności będzie się umiędzynarodawiać. mjaniec@reakkt.com, , Strona 8

9 Znaczna część badanych firm zlokalizowała swoje siedziby poza Warszawą. Można w tym przypadku mówić o sporej korelacji między rozmieszczeniem siedzib firm a zlokalizowaniem w okolicy SSE lub parków naukowo technologicznych. Obserwacja ta zdaje się potwierdzać słuszność teorii aglomeracji / klasteryzacji, która zakłada usprawnienie przepływu wiedzy oraz niższe koszty transakcyjne dla blisko zlokalizowanych firm z podobnych branż (por. Mario A. Maggioni Clustering dynamics and the location of high tech firms, Springer 2002). Z drugiej strony trzeba brać pod uwagę wpływ takiej koncentracji na konkurencję o zasoby. (por. Nancy E. Wallace Agglomeration Economics and the High Tech Computer, University of California Berkeley, lipiec 2004). W Polsce istnieje 32 parków technologicznych. 14 z nich zostało uznanych przez PARP za gwiazdy por. Benchmarking parków technologicznych w Polsce, PARP, grudzień obszarów kraju zostało uznanych za specjalne strefy ekonomiczne. Por. SSE będą działań do 2020 roku. mjaniec@reakkt.com, , Strona 9

10 ...dziewięć czynników wpływa na nowoczesny [Narodowy System Innowacji: 1. płynność kapitału 2. elastyczność rynku pracy 3. wrażliwość rządu na oczekiwania i biznesu 4. infrastruktura telekomunikacyjna 5. warunkidla rozwoju prywatnego biznesu 6. system prawnej ochrony własności intelektualnej 7. dostpność zasobów naukowych i ludzkich 8. umiejętności marketingowe 9. uwarunkowania kulturowe sprzyjające kreatywaności] Global Trends 2025: A Transformed World, NIC, listopad ort.pdf mjaniec@reakkt.com, , Strona 10

11 Wykształcona kadra Każdego roku 22 tys. studentów z umiejętnościami w tworzeniu oprogramowania opuszcza polskie uniwersytety. "O ile programistami sobie radzimy (chociaż wbrew obiegowym opiniom Polska nie jest krajem obfitującym w "wyjątowych" programistów), to znalezienie ludzi do działalności handlowej na bardzo wysokim poziomie poza granicami kraju jest bardzo trudne. Innowacyjność "nasze rozwiązanie (...) jest uznawane w swoim zakresie za (technologicznie) nr 1 (szereg nagród w USA)" "...bardzo dużo inwestujemy czasu i środków na analizy rynkowe oraz budowę prototypów innowacyjnych rozwiazań." W ocenie efektów współpracy z ośrodkami badawczo rozwojowymi i uczelniami występują znaczne rozbieżności.z jednej strony firmy wymieniają taką współpracę w ankietach i niektórzy wiążąc ją z innowacyjnością, ale z drugiej: "ta wspołpraca NIC nie daje (zarówno polskie uczelnie, jak i renomowane ośrodki badawcze Europy Zachodniej) robimy to ze względu na wymogi formalne" Innowacyjność rozwiązania najlepiej, by była potwierdzona patentem lub międzynarodowym wyróżnieniem, o co już jest znacznie trudnie i przez to rzadsze. Poza tym, nawet najbardziej innowacyjne rozwiązanie trzeba umieć rozpropagować. Wysoka jakość Na przykład spełnianie norm serii 9001 (zarządzanie systemem jakości), czy (wpływ na środowisko). Jd Jednak czy zagraniczni idostawcy także nie spełniają ł ij tych norm? Co stoi na przeszkodzie, by konkurenci z rynków wschodzących je spełnili? mjaniec@reakkt.com, , Strona 11

12 Bariery dla przedsiębiorczości Przede wszystkim, polscy eksporterzy ICT napotykają na te same bariery, które spowalniają rozwój polskiej przedsiębiorczości. Pozyskiwanie kapitału "mamy super produkt, nie mamy kapitału na jego promocję na świecie" Problem w finansowaniu innowacyjnych i eksperymentalnych projektów, które byłyby konkurencyjne w skali globalnej słaba jakość ekspertów oceniających wnioski o dofinansowanie innowacyjnych projektów ze środków publicznych / unijnych, którzy odrzucają wnioski z uzasadnieniem typu: "projekt jest zbyt skomplikowany dla małej firmy Inna firma musiała odłożyć plany IPO z powodu sytuacji rynkowej. Źródłem kapitału dla innowacyjnych firm miał być rynek NewConnecte, ale wydaje się, że do tej chwili nie spełnił pokładanych w nim oczekiwań. Transnarodowość, dywersyfikacja często ponad 60% przychodów z jednego regionu niski stopień geograficznego rozproszenia funkcji niski poziom międzynarodowych powiązań kapitałowych zaledwie 8% badanych firm funkcjonuje w JV; jedna wspomniała o rozwoju poprzez strategiczne aliansy Współpraca Znikome ślady współpracy między eksporterami w celu wymiany doświadczeń. Organizacje branżowe nie jesteśmy członkiem a jakich organizacji członkiem moglibyśmy być i jakie korzyści może nam to przynieść? no właśnie nie wiemy Pozyskiwanie i informacji rynkowych Często głównie desk research (googlowanie). Zwracanie uwagi na brak odpowiednich informacji w Polsce. mjaniec@reakkt.com, , Strona 12

13 Wbrew deklarowaniu wysokiej innowacyjności przez eksporterów, wydatki na R&D są nierownomierne (często <5% przychodów). Polskie firmy rzadko deklarują międzynarodowymi patentami, które potwierdzałyby unikalność ich rozwiązań. Efekty współpracy z ośrodkami badawczymi i uczelniami poddawane są przez niektórych w wątpliwość. Firmy bardzo rzadko stosują podejście corporate venturing, które pozwala na rozwijanie nowatorskich ale ryzykownych projektów na zasadzie high risk / high reward. Prawdopodobnie jest to związane z trudnością w pozyskaniu kapitału zewnętrzego, który mógłby zmniejszać ryzyko tego typu przedsięwzięć. Na liście nowatorskich przedsięwzieć z całego świata przygotowywanej co roku przez Gartnera brak jest polskich firm. Polskich eksporterów nie ma także na liście Deloitte Technology Fast 50 Central Europe. mjaniec@reakkt.com, , Strona 13

14 Polscy eksporterzy ICT nie wypracowali sobie jeszcze rozpoznawalnych marek. Pomimo deklaracji o współpracy z analitykami rynkowymi i zagranicznymi ekspertami, trudno znaleźć na ich temat informacje w specjalizowanych serwisach (vide Gartner). Również w mediach nie ma wiele wzmianek o polskich firmach. W niektórych przypadkach pomaga współpraca z zagranicznymi agencjami PR, ale nie można na niej do końca polegać. Kolejna luka występuje w przypadku serwisów internetowych, w tym społecznościowych typu Twitter czy Facebook. O polskich firmach trudno znaleźć wpis w najbardziej popularnej encyklopedii Wikipedii. mjaniec@reakkt.com, , Strona 14

15 korzystamy bez większych efektów nie są w stanie pomóc i nigdy nie będą [oczekiwalibyśmy] uczestnictwa w spotkania organizowanych przez polskie placówki dyplomatyczne. Inne kraje Europy Wschodniej to robią. Chętnie współpracowalibyśmy z jednostami rządowymi w czasie obecności na wielkich międzynarodowych targach (np. Mobile World Congress), gdzie reprezentujemy firmę ale również reprezentujemy Polskę i mamy okazję przedstawić nasz kraj w jak nalepszym kontekście. Co deklarują konsultaty? Wspieranie i doradztwo dla polskich eksporterów szukających rynku zbytu Pomoc w nawiązywaniu kontaktów handlowych pomiędzy polskimi i zagranicznymi firmami. Wyszukiwanie odpowiednich dystrybutorów, importerów i eksporterów. Udzielanie informacji na temat imprez targowo wystawienniczych. Współpraca w organizacji seminariów i misji na tematy gospodarch (na pdst. Informacji Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Berlinie) Firmy zainteresowane ekspansją w rejonie Azji i Pacyfiku mogą być zainteresowane portalem założonym z inicjatywy MSZ. mjaniec@reakkt.com, , Strona 15

16 Targi takie jak niemiecki CeBIT, to nie tylko impreza branżowa, przeznaczona wyłącznie dla informatyków i osoby związane z technologiami. To także miejsce, w którym politycy mogą wyrazić swoje poparcie dla firm ze swojego kraju. Dlaczego na CeBIT nie miałby się wybrać polski premier? mjaniec@reakkt.com, , Strona 16

17 Korzyści z kryzysu konsolidacja dostawców "Duże firmy zaczynają przeprowadzać konsolidację dostawców, co jest szansą (...) na pozyskanie większych niż dotychczas zamówień" "umowy długoterminowe nie powodują spadku zamówień zmiana procesów biznesowych poszukiwanie nowych rozwiązań, pozwalających obniżyć koszty działalności lub lepiej obsługiwać klientów Członkowstwo w EU Część firm niedawno zaczęła otwierać swoje placówki w państwach EU, lub zamierza to robić w najbliższym czasie Alternative delivery models / SaaS Nowe zdalne modele realizacji usług ICT ułatwiają realizację projektów poza granicami Polski. Polscy eksporterzy wiążą duże nadzieje z upowszechnianiem się modelu SaaS. Zmiany technologiczne konwergencja telekomunikacji, internetu i mediów por. Internet of things (NIC) mjaniec@reakkt.com, , Strona 17

18 Wpływ kryzysu zmniejszenie zamówień wydłużenie cyklu sprzedaży strach przed podjęciem decyzji inwestycyjnej presja na ceny i warunki płatności kłopoty z płatnościami windykacja należności od podmiotów zagranicznych Konkurencja w kraju Gartner uznał Polskę za jeden z 30 najlepszych rynków do lokalizowania centrów outsourcingowych. Ponad 50 firm otworzyło swoje centra BPO. Do końca 2010 roku, centra te mają zatrudniać 550 tys. osób. W Polsce powstało także 40 ośrodków R&D finansowanych przez zagraniczny kapitał. Zatrudniają one 4,5 tys. osób (źródło: Analysis of Poland as an Offshore Service Location, Gartner, październik 2008) Konkurencja w kraju powoduje wzrost kosztów działalności, oraz problemy z pozyskiwaniem i utrzymywaniem pracowników. Na koniec 2008 r., zarobki specjalistów IT w Polsce były o 20 30% niższe niż w Europie Zachodniej, ale spodziewany jest ich dalszy wzrost o 4 8% rocznie (źródło: Antal International). Różnice w stosunku do wynagrodzeń w Stanach mogą wynosić 50 75% (źródło: Sedlak & Sedlak, Dice Holdings). Konkurencja za granicą zarówno ze strony firm z rynków rozwiniętych jak i rozwijających się, pretendujących do roli nowych światowych graczy na rynku ICT np. Chiny, Indie mjaniec@reakkt.com, , Strona 18

19 Branża polskich eksporterów ICT wciąż znajduje się we wczesnej fazie rozwoju (przeciętnie badane firmy zostały zostały założone w 1995 roku i rozpoczęły ekspansję zagraniczną w 1999 roku) i stanowi niewielką część gospodarki i polskiego sektora ICT jest to jednak branża, którą powinna być traktowana priorytetowo. Eksporterzy ICT nie chcą specjalnej pomocy rządowej, niektórzy wręcz sugerują, żeby ich po prostu zostawić w spokoju, ale dla podkreślenia znaczenia branży przydałyby się przynajmniej mocne polityczne gesty, takie jak sugerowana wizyta premiera na CeBIT lub innych dużych targach branżowych, w których uczestniczą polscy eksporterzy. Istniejące organizacje branżowe nie spełniają oczekiwań eksporterów. Przenosi się to na nikłą współpracę między eksporterami. A współpraca taka wymiana doświadczeń, kontaktów, informacji rynkowych mogłaby być bardzo przydatna. Eksporterzy chcieliby współpracować z polskimi służbami konsularnymi. Dotychczas współpraca ta była bardzo ograniczona. Badane firmy postulują zmiany w systemie finansowania innowacyjnych przedsięwzięć ze środków unijnych i publicznych. Środki powinny być łatwiej dostępne na nowatorskie projekty, R&D, promocję. Wymagałoby to zmiany procedur oraz sposobów oceny wniosków, być może outsourcingu tych funkcji do podmiotów zewnętrznych. mjaniec@reakkt.com, , Strona 19

20 , Strona 20