Szacuje się, że zbiory agrestu w bieżącym roku wyniosą ok. 13 tys. ton i będą o około 13,3 % niższe od ubiegłorocznych oraz o 14,6% niższe od

Transkrypt

1 Informacja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na temat aktualnej sytuacji na rynku owoców i warzyw -możliwości prawne wsparcia tego rynku w świetle prawa Unii Europejskiej. Szacunki zbiorów owoców w 2014 r. Wg informacji sygnalnej GUS Wstępny szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2014 r. zbiory owoców ogółem w bieżącym sezonie będą nieznacznie wyższe (o ok. 1,1%) od zbiorów ubiegłorocznych i wyniosą niecałe 4,2 mln ton, w tym produkcja owoców z drzew wyniesie ok. 3,6 mln ton. Zbiory owoców będą o ponad 43% wyższe od średnich rocznych zbiorów w okresie Przewiduje się, że wyższa od ubiegłorocznej będzie produkcja wszystkich gatunków owoców z drzew, z wyjątkiem gruszek i wiśni. W dalszym ciągu zwiększa się potencjał produkcyjny upraw sadowniczych, w okres owocowania wchodzą nowo nasadzone plantacje, dające znacznie wyższe plony z 1 ha niż wcześniejsze nasadzenia. Szacuje się wstępnie, że zbiory jabłek w 2014 r. wyniosą minimum ok. 3,2 mln ton i będą wyższe od rekordowych zbiorów w 2013 r. i o blisko 50% wyższe od średniej z lat Zbiory gruszek w bieżącym sezonie ocenia się na 75 tys. ton, tj. na nieco niższym niż ubiegłoroczny poziomie. Zbiory śliwek ocenia się na blisko 109 tys. ton, tj. o 6% więcej niż w 2013 r. i o blisko 17% więcej od średniej produkcji z lat Niższe o 5,2% niż o w 2013 r będą zbiory wiśni, na poziomie 178 tys. ton. Zbiory wiśni będą wyższe o ponad 6% od średniej produkcji z lat Szacowana obecnie produkcja wiśni może być mniejsza z uwagi na zaniechanie zbiorów na niektórych plantacjach z powodu niskich cen tych owoców w bieżącym roku. Ocenia się, że zbiory czereśni na poziomie 48 tys. ton będą nieco wyższe od zbiorów roku poprzedniego i o ok. 27% wyższe od średniej produkcji z lat Szacuje się, że zbiory owoców z krzewów i plantacji jagodowych ogółem w 2014 r. będą niższe o ok. 7,8% niż w poprzednim roku i wyniosą ok. 560 tys. ton. Będą jednocześnie wyższe o 9,2% od średnich zbiorów z lat Według wstępnego szacunku w 2014 r. nieco wyższe od ubiegłorocznych będą jedynie zbiory truskawek i malin. Zbiory truskawek oceniono na ok. 196 tys. ton, tj. o niespełna 2% więcej od uzyskanych w poprzednim sezonie i o ponad 6% więcej od średniej produkcji z lat Zbiory porzeczek ogółem w 2014 r. będą niższe o 17,9%, w tym zbiory czarnych porzeczek, na szacowanym poziomie 124 tys. ton, będą niższe o ok. 20% niż w poprzednim roku. Zbiory porzeczki czarnej będą niższe o ok. 10% od średniej wieloletniej. Nieco niższe niż w ubiegłym roku będą w 2014 r. zbiory aronii. W bieżącym roku przewiduje się kolejny raz bardzo wysoką produkcję malin, wprawdzie nie rekordową, ale nieco większą od bardzo dobrej produkcji ubiegłorocznej. Zbiory malin z uwzględnieniem zbioru malin jesiennych szacuje się na 122 tys. ton, tj. o blisko 70% więcej od średnich zbiorów z lat

2 Szacuje się, że zbiory agrestu w bieżącym roku wyniosą ok. 13 tys. ton i będą o około 13,3 % niższe od ubiegłorocznych oraz o 14,6% niższe od średnich zbiorów z lat Areał uprawy agrestu z roku na rok ulega zmniejszeniu. Na poziomie zbiorów poprzedniego roku ocenia się zbiory pozostałych owoców z krzewów i plantacji jagodowych, w tym borówek amerykańskich. Powierzchnia uprawy owoców tej grupy, zwłaszcza tych ostatnich systematycznie zwiększa się. Szacunki zbiorów warzyw w 2014 r. Według szacunków rzeczoznawców terenowych GUS oraz informacji o zakupie nasion, łączna powierzchnia uprawy warzyw gruntowych w bieżącym roku jest nieco wyższa od ubiegłorocznej. Zanotowano duże zainteresowanie zakupem nasion warzyw, zwłaszcza kapustnych, tj. kalafiorów i brokułów. Przewiduje się, że zbiory głównych gatunków warzyw gruntowych będą wyższe o 5,4% od produkcji poprzedniego roku i wyniosą przeszło 4,2 mln ton. Zbiory warzyw gruntowych będą niższe o 7,6% od średniej produkcji z lat Produkcja kapusty wyniesie niespełna 1,1 mln ton, tj. o 8,4% więcej niż w roku ubiegłym, ale o 11,6% mniej od średniej z lat Szacuje się, że zbiory kalafiorów będą dość wysokie (o 16,5% wyższe od ubiegłorocznych i o 11,2% wyższe od średniej z lat ). Produkcje tego gatunku ocenia się na ok. 245 tys. ton. Produkcja cebuli wyniesie ok. 575 tys. ton i będzie niższa o 11,4% od średniej produkcji z lat , jednak o 4,4% wyższa od słabej produkcji ubiegłorocznej. Zbiory marchwi jadalnej w 2014 r. wstępnie ocenia się na ponad 746 tys. ton, tj, nieznacznie wyżej od produkcji roku ubiegłego, lecz o 12,5% mniej od średnich zbiorów z lat Produkcję buraków ćwikłowych szacuje się na 314 tys. ton, tj. o 5,3% więcej od ubiegłorocznej, lecz o 6,5% mniej od średniej z lat Zbiory pomidorów gruntowych ocenia się w bieżącym roku na 262 tys. ton, tj. o 3,1% mniej w porównaniu do roku poprzedniego, ale o 2,9% więcej od średniej produkcji z lat Produkcję ogórków szacuje się na 252 tys. ton, tj. na poziomie zbliżonym do ubiegłorocznego i o 6,5% mniej od średniej produkcji z lat Ocenia się, że produkcja warzyw gruntowych z grupy pozostałe wyniesie w bieżącym roku ok. 768 tys. ton, tj. o 9,3% więcej od ubiegłorocznej, lecz o 2,5% mniej od średniej produkcji z lat Wg prognoz IERiGŻ-PIB wyższe będą także zbiory warzyw spod osłon (o blisko 3%) i pieczarek (o blisko 2%). Ceny owoców Obecnie, średnia cena jabłek deserowych na poziomie 1,22 zł/kg jest niższa o ponad 33% od cen notowanych w analogicznym okresie 2013 r. Jest jednocześnie o blisko 7% niższa od średniej z okresu 2009/ /13, która wynosi 1,31 zł/kg. Sezon zbioru truskawek już się zakończył. Ceny truskawek w 2014 r. były niższe od cen notowanych w 2013 r. o ponad 20% w przypadku truskawek deserowych i truskawek z szypułką przeznaczonych do tłoczenia oraz o 14,5% w przypadku truskawek odszypułkowanych kierowanych do mrożenia. 2

3 Ceny czereśni deserowych notowane w lipcu 2014 r. na średnim poziomie 4,38 zł/kg były wyższe o 13% od cen notowanych w lipcu 2013 r. Ceny porzeczek czarnych notowane w lipcu 2014 r. były zdecydowanie niższe od cen notowanych w analogicznym okresie ubiegłego roku. Średnie ceny porzeczek czarnych do mrożenia kształtowały się poziomie 0,61 zł/kg loco zakład, co w porównaniu do 1,57 zł/kg w analogicznym okresie 2013 r. oznacza, że były niższe o 61%. Ceny porzeczek czerwonych notowane w lipcu 2014 r. na poziomie 1,51 zł/kg loco zakład były o 7,4% niższe od cen z analogicznego okresu 2013 r. Ceny borówki amerykańskiej na początku obecnego sezonu na poziomie 27,20 zł/kg były ponad dwukrotnie wyższe od cen notowanych w analogicznym okresie ubiegłego roku. Obecnie, cena na poziomie 10,12 zł/kg jest niższa o 15,7% od cen notowanych w końcu lipca 2013 r. Ceny malin kierowanych do przetwórstwa, których notowania rozpoczęły się pod koniec czerwca br. były początkowo o kilka procent wyższe od cen notowanych w analogicznym okresie 2013 r. Ceny notowane w 2 połowie lipca 2014 r. były niższe niż na początku bieżącego sezonu. Były jednocześnie niższe o 17% od cen z analogicznego okresu 2013 r. Obecnie, (notowania z dnia 1 sierpnia br.) cena malin na poziomie 4,71 zł/kg jest wyższa o blisko 40% od cen notowanych na początku sierpnia 2013 r. Począwszy od drugiego tygodnia lipca br. notowane są ceny wiśni. Ceny wiśni do mrożenia w ostatnich tygodniach wahały się w przedziale 1,11 zł/kg do 1,36 zł/kg, co oznacza, że były dwukrotnie niższe od cen z analogicznego okresu 2013 r. Obecnie, cena wiśni do mrożenia na poziomie 1,43 zł/kg jest o blisko 40% niższa od cen z analogicznego okresu ubiegłego roku. Ceny wiśni kierowanych do tłoczenia na soki na średnim poziomie 0,92 zł/kg w drugiej połowie lipca 2014 r. były niższe o ponad 48% od cen notowanych w analogicznym okresie 2013 r. Ceny warzyw Notowania cen warzyw wczesnych w bieżącym sezonie pojawiły się wcześniej niż w ubiegłym roku. Obecnie, ceny większości gatunków warzyw są niższe od cen notowanych w analogicznym okresie 2013 r. Są również niższe od cen notowanych w ubiegłych tygodniach. Ceny cebuli na poziomie 0,74 zł/kg są niższe o 47% od cen notowanych w analogicznym okresie 2013 r. Ceny kapusty białej na poziomie 0,81 zł/szt. są niższe o 61% od cen notowanych w ostatnim tygodniu lipca 2013 r. Ceny kalafiorów na poziomie 1,30 zł/szt. są obecnie niższe o 44% od cen z analogicznego okresu ubiegłego roku. Ceny marchwi na poziomie 0,73 zł/kg są niższe o 44% od cen z ostatniego tygodnia lipca 2013 r. Cena selerów na poziomie 2,68 zł/kg jest niższa o blisko 11% od cen notowanych w ostatnim tygodniu lipca 2013 r. Ceny ogórków gruntowych na poziomie 0,77 zł/kg są niższe o 43% od cen z analogicznego okresu 2013 r. Ceny ogórków spod osłon na poziomie 1,10 zł/kg są niższe o 35,3% od średniej ceny z czerwca br. i o 14,7% niższe od cen notowanych w ostatnim tygodniu lipca 2013 r. Cena pomidorów spod osłon na poziomie 1,55 zł/kg jest o 56% niższa od średniej ceny z czerwca br. i o 29,2% niższa od cen notowanych w ostatnim tygodniu lipca 2013 r. Cena pieczarek na poziomie 5,21 zł/kg jest nieco wyższa (o 4,6%) od średnich cen z czerwca br. Jest jednak niższa o 7,4% w relacji rok do roku. 3

4 Standardowe mechanizmy przeciwdziałania kryzysom dostępne na rynku owoców i warzyw W myśl obowiązujących przepisów Wspólnej Organizacji Rynków Produktów Rolnych podmiotami mającymi pełnić rolę stabilizującą na rynku owoców i warzyw są działające w imieniu swoich członków Organizacje Producentów. Organizacje Producentów są w myśl przepisów WORR głównymi i jedynymi podmiotami mogącym podejmować działania na rzecz stabilizacji rynku owoców i warzyw. Głównym ich celem jest umacnianie pozycji rynkowej producentów. Podmioty te mogą efektywnie planować produkcję, tak aby dostosować ją do popytu, zarówno pod względem ilości jak i jakości. Ponadto, koncentrując podaż stają się odpowiednio dużymi partnerami dla sieci handlowych, platform logistycznych i zakładów przetwórczych reprezentujących duży popyt. W takich relacjach organizacje producentów mają realny wpływ na poziom cen, które uzyskują za dostarczane produkty. Podmioty te posiadając osobowość prawną mogą być stroną w kontraktach zawieranych bezpośrednio z odbiorcami. Organizacje koncentrując znaczny popyt na środki produkcji tj. nawozy, środki ochrony roślin mogą także skutecznie negocjować ceny zakupu tych produktów. Bardziej uzasadnione ekonomicznie są także inwestycje w maszyny służące do zbioru (np. kombajny), przygotowania produktów do sprzedaży (np. sortownice), które w znacznym stopniu mogą ograniczyć zapotrzebowanie na coraz droższą siłę roboczą. W celu zachęcenia do zrzeszania się producentów w tego typu podmiotach, w przepisach UE przewidziano wsparcie finansowe na dofinansowanie realizowanych przez organizacje producentów programów operacyjnych. Pomoc przyznawana tym podmiotom może wynosić 4,1% wartości produkcji sprzedanej przez daną organizację producentów. Pułap ten może zostać zwiększony do 4,6 %, jeśli organizacja realizuje środki zarządzania kryzysowego. Wsparcie to jest ograniczone do 60% założonego przez organizację funduszu operacyjnego. Narzędziem dostępnym dla producentów zrzeszonych w organizacjach producentów owoców i warzyw i chroniącym ich dochody w trakcie nagłych wahań cen na rynku podczas kryzysu jest zarządzanie kryzysowe i zapobieganie kryzysom. W Polsce wdrożono w przepisach krajowych mechanizm wycofania z rynku, który polega na przekazywaniu za pośrednictwem organizacji producentów wycofanych owoców i warzyw w celu tzw. bezpłatnej dystrybucji lub na paszę dla zwierząt. Organizacja producentów wdrażająca mechanizm wycofania z rynku może ubiegać się o wypłatę rekompensat przewidzianych prawodawstwem UE. Jednakże do tej pory żadna z nielicznych organizacji producentów, które realizują programy operacyjne w Polsce nie zastosowała tego działania. Aktualnie w Polsce funkcjonuje 176 grup i 139 organizacji producentów owoców i warzyw, w których zrzeszonych jest ok. 7,2 tys. członków. Przy czym należy zauważyć, że w zależności od produkowanego asortymentu różny jest stopień zorganizowania rynku. Szacuje się że za pośrednictwem grup i organizacji producentów jest obecnie sprzedawane ok. 80% towarowej produkcji jabłek. Natomiast mimo, iż produkcją owoców miękkich w Polsce zajmuje się ok. 200 tys. gospodarstw, jedynie producentów tych owoców jest zrzeszonych w grupach i organizacjach, co stanowi 1% ogólnej ich liczby. 4

5 Podejmowane przez MRiRW działania W związku z zaistniałą sytuacją kryzysową na rynku owoców miękkich, Minister rolnictwa podjął decyzję o uruchomieniu jednorazowej pomocy de minimis. Jest to rodzaj dodatkowej pomocy dla producentów rolnych, którą mogą zastosować państwa członkowskie bez powiadamiania Komisji Europejskiej. Gospodarstwo może uzyskać maksymalnie równowartość 15 tys. euro w ciągu trzech lat. Przewidywana kwota dopłaty dla producentów owoców miękkich wynosi 30 mln zł. Jeżeli pomoc będzie obejmować producentów porzeczek czarnych i wiśni, dopłata wyniesie ok zł/ha. Obecnie opracowywana jest nowelizacja rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, umożliwiająca przyznawanie pomocy producentom porzeczki i wiśni. Resort rolnictwa pracuje również nad utworzeniem Funduszu stabilizacji dochodów rolniczych, z którego będą mogły być w przyszłości wypłacane rekompensaty producentom rolnym w przypadku drastycznych spadków cen, jak np. w tym roku na rynku porzeczek i wiśni. Fundusz miałby powstać w wyniku odpisu o 0,2% od wartości sprzedaży produktów rolnych. Przewiduje się, że Fundusz będzie obsługiwany przez Agencję Rynku Rolnego. Rekompensaty wypłacane byłyby w sytuacji znacznego spadku opłacalności produkcji, np. na poziomie 30%. Kolejnym działaniem MRiRW będzie wdrożenie do krajowych przepisów możliwości obowiązkowego wdrażania systemów umownych, takich jak stosunki umowne i negocjacje umowne. Taką nową możliwość przewidują obecnie przepisy o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013). Na ich podstawie państwo członkowskie może postanowić, że na jego terytorium każda dostawa produktów dostarczonych przez producenta do przetwórcy lub dystrybutora musi być przedmiotem pisemnej umowy między stronami lub pierwsi nabywcy muszą złożyć pisemną ofertę zawarcia umowy dostawy tych produktów rolnych przez producentów. Jeżeli dostawa produktów jest dokonywana przez jednego lub większą liczbę pośredników to państwo członkowskie podejmuje decyzję, który etap/etapy dostawy są objęte taką umową, może ustanowić mechanizm mediacji dla przypadków, w których brak jest zgody na zawarcie takiej umowy. Umowa lub oferta umowy jest sporządzana w formie pisemnej przed dostawą i zawiera w szczególności cenę do zapłaty, ilość i jakość produktów, okres obowiązywania umowy, szczegóły dotyczące terminów i procedur płatności, ustalenia dotyczące odbioru lub dostawy produktów rolnych, przepisy mające zastosowanie w przypadku zaistnienia siły wyższej. Cena do zapłaty jest niezmienna i określona w umowie lub jest obliczana poprzez połączenie różnych czynników określonych w umowie, które mogą obejmować wskaźniki rynku odzwierciedlające zmiany warunków na rynku, dostarczoną ilość oraz jakość lub skład dostarczonych produktów rolnych. Ilość i jakość dotyczy produktów, które można dostarczyć lub które muszą zostać dostarczone, wraz z terminem takich dostaw. Stosowanie pisemnych umów między producentami rolnymi a przedsiębiorcami kupującymi od nich produkty może wpłynąć na: poprawę koordynacji i planowania działań w ramach łańcucha marketingowego, zwiększenie roli zarówno producentów rolnych jak i przedsiębiorstw skupujących produkty w działaniach mających na celu dostosowanie podaży do popytu, ograniczanie nieuczciwych praktyk handlowych, uporządkowania relacji między producentami a przetwórcami i handlowcami, wzmocnienie siły negocjacyjnej stron i wzmocnienie ich pozycji konkurencyjnej na rynku Unii Europejskiej oraz na rynkach krajów trzecich. 5

6 W myśl obowiązującego stanu prawnego we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, tylko Komisja Europejska ma uprawnienia do wdrożenia nadzwyczajnych środków wsparcia. W związku z wystąpieniem w Polsce poważnej sytuacji kryzysowej na rynku czarnej porzeczki i wiśni, MRiRW zwróciło się do Komisarza ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich z wnioskiem o zastosowanie środków przeciwdziałania zakłóceniom na rynku tych produktów. W przedmiotowym wniosku wskazano, że zachodzi szczególnie pilna potrzeba sprawnego i skutecznego zarządzania zaistniałą sytuacją kryzysową na rynku porzeczki czarnej i wiśni. Wskazano, że brak jakichkolwiek działań ze strony Komisji Europejskiej w odniesieniu do obecnej sytuacji będzie skutkował poważną szkodą dla produkcji tych owoców, w kontekście zagwarantowania dochodów i stabilnych warunków rynkowych producentów. Minister rolnictwa w dniu r. wystosował do Komisarza ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Komisji Europejskiej Daciana Ciolosa list informujący o stratach, jakie mogą ponieść polscy producenci owoców i warzyw w związku z zapowiedzianym przez Rosję embargiem na niektóre polskie owoce i warzywa. List zawiera wniosek o wdrożenie, w duchu solidarności europejskiej, odpowiednich i adekwatnych działań ograniczających negatywne skutki dla polskich producentów owoców i warzyw, nałożonych przez Federację Rosyjską sankcji. Ponadto Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi aktywnie zabiega o przyznanie przez KE stosownych rekompensat odbywając w tej sprawie liczne spotkania informacyjne i lobujące w Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Komisji Europejskiej oraz w Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego. W trakcie spotkań omawiana jest sytuacja polskiego rolnictwa w świetle rosyjskiego embarga, w tym szczególnie producentów owoców i warzyw i omawiane są możliwe sposoby przeciwdziałania skutkom nałożonego embarga, które powinna wdrożyć Unia Europejska. 6