Altera manu fert lapidem, panem ostentat altera w jednej ręce trzyma kamień, drugą pokazuje chleb

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Altera manu fert lapidem, panem ostentat altera w jednej ręce trzyma kamień, drugą pokazuje chleb"

Transkrypt

1 Alma Mater Matka karmicielka (mówimy tak o wyŝszej szkole) Altera manu fert lapidem, panem ostentat altera w jednej ręce trzyma kamień, drugą pokazuje chleb

2 Bronisław Abramowicz Uczta u Wierzynka, wł. Muzeum Narodowe w Krakowie, galeria w Sukiennicach

3 Uczta u Wierzynka,,(...) zaprosił na ucztę do swego domu pięciu królów i wszystkich ksiąŝąt, panów i gości. Kiedy uzyskał od monarchów pozwolenie, Ŝeby porozdzielał miejsca królom według własnego uznania, pierwsze i znaczniejsze miejsce kazał zająć królowi polskiemu Kazimierzowi, drugie królowi rzymskiemu i czeskiemu Karolowi, trzecie królowi Węgier, czwarte królowi Cypru, a ostatnie królowi Danii, biorąc pod uwagę, Ŝe wobec Ŝadnego z królów nie jest zobowiązany do większej czci, jak w stosunku do swego pana, króla polskiego Kazimierza za niezmierne dobrodziejstwa, którymi zaszczycił i wzbogacił, obcego przybysza. Przyjął ich wyszukanymi potrawami, nadto kaŝdemu w czasie uczty ofiarował wspaniałe dary. Ale dar, który na oczach wszystkich królów wręczył królowi polskiemu Kazimierzowi, był podobno tak wspaniały, Ŝe przekraczał kwotę 100 tysięcy florenów i budził u wielu ludzi nie tylko podziw, ale i zdziwienie". Jan Długosz

4 śywność (środek spoŝywczy) kaŝda substancja lub produkt w rozumieniu art.. 2 rozporządzenia nr 178/2002/WE z dnia 28 stycznia 2002 r. ustalającego ogólne zasady i wymagania prawa Ŝywnościowego ustanawiające Europejski Urząd do Spraw Bezpieczeństwa śywności oraz ustanawiające procedury w sprawie bezpieczeństwa Ŝywnościowego (Dz.Urz. WE L. 31 z ), zwanego dalej rozporządzeniem nr 178/2002/WE. Środki spoŝywcze - substancje lub ich mieszaniny zawierające składniki potrzebne do odŝywiania organizmu ludzkiego i przeznaczone w stanie naturalnym lub po przerobieniu do spoŝywania przez ludzi. śywność (środek spoŝywczy) kaŝda substancja lub produkt przetworzony, częściowo przetworzony lub nieprzetworzony, przeznaczony do spoŝycia przez ludzi, w tym napoje, gumy do Ŝucia, woda, oraz składniki Ŝywności celowo dodawane do Ŝywności w procesie produkcji.

5 Jakość zdrowotna Ŝywności ogół cech i kryteriów, przy pomocy których charakteryzuje sięŝywność pod względem wartości odŝywczej, jakości organoleptycznej oraz bezpieczeństwa dla zdrowia konsumenta. Jakość organoleptyczna Ŝywności zespół cech obejmujących smak, zapach, wygląd, barwę i konsystencję, które moŝna wyodrębnić i ocenić przy pomocy zmysłów człowieka. Bezpieczeństwo Ŝywności ogół warunków, które muszą być spełnione, i działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji i obrotu Ŝywnością oraz środkami Ŝywienia zwierząt gospodarskich w celu zapewnienia zdrowia i Ŝycia człowieka

6 PoŜywieniem nazywa się wszystkie jadalne części tkanek roślinnych lub zwierzęcych w stanie naturalnym lub przetworzonym, w postaci płynnej lub stałej, które po doustnym przyjęciu i przyswojeniu przez organizm ludzki mogą być źródłem róŝnorodnych składników odŝywczych. Składnik pokarmowy jest to zawarty naturalnie w środku spoŝywczym związek chemiczny, który moŝe mieć charakter odŝywczy, jak i nieodŝywczy (balastowy, smakowo-zapachowy, antyodŝywczy, szkodliwy). Składnikiem odŝywczym składnik pokarmowy niezbędny do odŝywiania organizmu człowieka, w szczególności białko, węglowodany, tłuszcz, witaminy i składniki mineralne. (Określa się najmniejszą cząsteczkę organiczną czy nieorganiczną, którą po uwolnieniu w procesach trawienia organizm moŝe wchłonąć w przewodzie pokarmowym i wykorzystać do swoich celów (źródło energii, materiał budulcowy, czynnik regulujący procesy Ŝyciowe))

7 Wartość odŝywcza produktów spoŝywczych Wartość energetyczna + zawartość składników odŝywczych + przyswajalność składników odŝywczych Wartość energetyczna uzaleŝniona od ilości białek, węglowodanów i tłuszczów Zawartość według tabel wartości odŝywczej produktów spoŝywczych. Przyswajalność Strawność

8 POKRYCIE DOBOWEGO ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Węglowodany 50-65% Tłuszcze 25-30% Białka 10-15%

9 śywienie dostarczenie organizmowi pokarmów pobieranych w stanie naturalnym lub po przetworzeniu na róŝnorodne potrawy i napoje w celu utrzymania podstawowych funkcji Ŝyciowych, właściwego rozwoju i stanu zdrowia człowieka. śywienie człowieka nauka o charakterze interdyscyplinarnym badająca wpływ poŝywienia na organizm człowieka na poziomie molekularnym, tkankowym, całego organizmu oraz populacji. Dieta pojęcie ogólne oznaczające codzienne poŝywienie (racja pokarmowa, często sposób Ŝywienia się) jednostek lub całych populacji. WyróŜnia się wiele terminów szczegółowych oddzielnie definiowanych, w których słowo dieta występuje w połączeniu z określonym przymiotnikiem. Dietetyka nauka o roli Ŝywienia w etiopatogenezie chorób oraz jego stosowaniu w profilaktyce i terapii.

10 REFERENCYJNY CZŁOWIEK United Nations Food and Agriculture Organization (FAO) Reference man Osoba w wieku 25 lat, Ŝyjąca w klimacie umiarkowanym i pracująca umiarkowanie cięŝko; MęŜczyzna 65 kg, kobieta 58 kg International Commission on Radiological Protection Reference MęŜczyzna 70 kg, kobieta 58 kg Scientific Committee for Food of the European Union (1993) Zalecane masy męŝczyzna 66 kg, kobieta 57 kg Obserwowane masy ciała: męŝczyzna 75 kg, kobieta 62 kg US Recommended Allowances (National Research Council 1989) Mediana: męŝczyzna 79 kg, kobieta 62 kg

11 Podstawowym celem odŝywiania jest zaspokojenie potrzeb energetycznych ustroju związanych z: niezbędną aktywnością metaboliczną (podstawowa przemiana materii PPM Basal Metaboilc Rate BMR, spoczynkowa przemiana materii SPM Resting Metabolic Rate RMR); róŝnego typu aktywnością fizyczną, którą najczęściej wyraŝa się jako część PPM; termogenezą poposiłkowa wzrostem metabolicznej aktywności po spoŝytym posiłku Podstawowa przemiana materii jest to najniŝszy poziom przemian energetycznych dostarczający energii niezbędnej do podstawowych funkcji fizjologicznych. Pomiar wykonywany wczesnym rankiem, na czczo, przed rozpoczęciem jakiejkolwiek aktywności fizycznej, bez wypicia herbaty, kawy, wypalenia papierosa przed co najmniej 12 godzin przed pomiarem. Gdy któryś z tych warunków nie zostaje dotrzymany wtedy mamy spoczynkową przemianę materii (SPM Resting Metabolic Rate RMR)

12 Całkowita ilość wydatkowanej energii = 60-75% - PPM = ilość energii wydatkowanej na aktywność elektryczną nerwów, mięśni + synteza białka i inna metaboliczna aktywność tkanek, głównie wątroby i mięśni szkieletowych + pracę serca i mięśni zaangaŝowanych w proces oddychania i przepływu krwi + pracę nerek aktywną resorpcję, filtrowanie i wydalanie + dla dzieci wydatek energetyczny na wzrost (net growth) (zaleŝy od wielkości ciała - 10 kg ok. 120 kcal; skład ciała beztłuszczowa masa ciała najbardziej aktywna metabolicznie tkanka; wiek dzieci od 12-15% tworzenie nowych tkanek; płeć kobiety więcej tłuszczu w stosunku do mięśni, 5-10% kobiety mniejsza PPM; stan hormonalny wzrost o ok. 150 kcal/dzień podczas drugiej części cyklu miesiączkowego, nadczynność tarczycy wzrost; temperatura powyŝej 37 o C, podwyŝka o 1 o C powoduje wzrost PPM o 13%) 10% - termogeneza poposiłkowa obligatoryjna (wymagana na trawienie, absorbowanie, metabolizm) i fakultatywna (wydatek energetyczny dodatkowy w przypadku jakichkolwiek zaburzeń stymulacyjnych) (zaleŝy od rodzaju posiłku większa przy węglowodanowych i białkowych; posiłki z dodatkiem musztardy, chilli, zimno, kawa, palenie papierosów wzrost do 11%)

13 15-30% energia wydatkowana na aktywność fizyczną dobrowolna (wydatkowana z zamierzonym wysiłkiem fizycznym 10-50% u sportowców) i wymuszona (drŝenie, ruchliwość spowodowana nerwowością, kontrolowanie postawy) wyróŝniamy kilka poziomów w Polsce 3 aktywność mała, umiarkowana i duŝa.

14 Metody przewidywania spoczynkowego wydatku energetycznego (Resting Energy Expenditure) Harris-Benedict (1919) dla dzieci i dorosłych bez względu na wiek Kobiety: SWE (kcal) = 655,0 + 9,56 W + 1,85H - 4,68 A SWE (kj) = W + 7,74 H - 28,35 A MęŜczyźni: SWE (kcal) = 66,5 + 13,75 W + 5,0 H - 6,78 A SWE (kj) = ,5 W + 7,74 H - 19,56 A W masa ciała kg; H wzrost cm; A wiek Mifflin-St. Jeor (Mifflin i wsp. 1990) Dla dorosłych w wieku lat Kobiety SWE = 10 W + 6,25 H 5 A 161 MęŜczyźni SWE = 10 W + 6,25 H - 5 A + 5 Skrótowa dla osób o normalnym wzroście i masie Kobiety SWE = masa ciała [kg] x 0,95 kcal/kg x 24 godz. MęŜczyzny SWE = masa ciała [kg] x 1 kcal/kg x 24 godz.

15 Ponadpodstawowa przemiana materii Wykonywanie pracy fizycznej i umysłowej wykonywanie codziennych czynności zawodowych koszty trawienia pokarmów Dla młodej kobiety o masie ciała 60 kg, na minutę Spanie i leŝenia 4 kj Pływanie 21 kj Spokojne siedzenie 5 kj Tańczenie 23 kj Stanie 6 kj Granie w tenisa 30 kj Jedzenie lub picie 6 kj Chodzenie po schodach 35 kj Pisanie 6 kj Dźwiganie cięŝkich Ubieranie się 10 kj przedmiotów 39 kj Pranie 11 kj JeŜdŜenie na nartach 42 kj Jechanie samochodem 12 kj JeŜdŜenie rowerem Mycie garczków 13 kj (20 km/h) 46 kj Chodzenie (4 km/h) 15 kj Bieganie (15 km/h) 55 kj Przygotowanie łóŝka do spania 16 kj

16 Dane o wielkości zapotrzebowania organizmu na energię i składniki pokarmowe - opracowanie norm - Ŝywienia wyŝywienia Normy Ŝywienia dla ludności w Polsce. (energia, białko, tłuszcz, witaminy i składniki mineralne) Światosław Ziemlański, Barbara Bułhak-Jachymczyk, Janina Budzyńska-Topolowska, Bogumiła Panczenko-Kresowska, Maria Wartanowicz (wyd. II zmienione Nowa Medycyna 4/98)

17 Norma Ŝywienia Ilość energii oraz niezbędnych składników odŝywczych, wyraŝona w przeliczeniu na jedną osobę i jeden dzień, uwzględniająca specyficzne dla wyróŝnionych grup róŝnice w zapotrzebowaniu organizmu zaleŝne od wieku, płci, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej, a takŝe związane z warunkami bytowania i trybem Ŝycia. Aktualny stan wiedzy o zapotrzebowaniu człowieka na energię i składniki odŝywcze. Normy wyŝywienia Ilość produktów spoŝywczych potrzebnych do zestawienia racji pokarmowej zgodnej z normami Ŝywienia. Normy Ŝywienia przeznaczone przede wszystkim do planowania wyŝywienia jednostek i grup ludności, wyraŝonego w produktach rynkowych o znanym składzie i wartości odŝywczej. Planowanie do wyŝywienia na skalę kraju odnosi się do surowców pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

18 Wartości bezpiecznego poziomu spoŝycia i wartości zalecanego spoŝycia. Normy ustalone na poziomie tzw. zalecanego spoŝycia - to taka ilość danego składnika odŝywczego (wyraŝona w przeliczeniu na osobę/dobę), która pokrywa zapotrzebowanie kaŝdego osobnika w obrębie grupy, w tym takŝe osób o szczególnie duŝym zapotrzebowaniu, a ponadto zawiera większe rezerwy wystarczające na zaspokojenie potrzeb wynikających ze zwyczajów Ŝywieniowych populacji. Normy ustalone na poziomie bezpiecznego spoŝycia to taka ilość danego składnika odŝywczego (wyraŝona w przeliczeniu na kg masy ciała/dobę lub na osobę/dobę), która wystarcza na pokrycie zapotrzebowania na ten składnik u 97,5% osobników zaliczonych do danej grupy.

19 Poziomy ekonomiczne: dobór produktów margines bezpieczeństwa koszt zestawienia racji A warunkowo dostateczna najniŝszy koszt, najmniejszy margines bezpieczeństwa, racja minimalna, jedynie w Ŝywieniu osób dorosłych. B racja dostateczna o umiarkowanym koszcie i większym marginesie bezpieczeństwa. C racja pełnowartościowa, o średnio wysokim koszcie. W pełni pokrywa zapotrzebowanie organizmu ludzkiego na wszystkie składniki odŝywcze. D racja optymalna (idealna) o najwyŝszym koszcie i marginesie bezpieczeństwa. Wysoki koszt racji duŝa ilość w niej produktów drogich (mięso, wędliny, owoce, warzywa).

20 Zapotrzebowanie człowieka na energię z poŝywienia zaleŝy od kilku powiązanych ze sobą czynników: masy ciała, wieku, aktywności fizycznej oraz klimatu i innych czynników środowiskowych. Normy na energię są wyraŝane w kilokaloriach (kcal) i w jednostkach międzynarodowych: kilodŝulach (kj), przy czym 1 kcal = 4,184 kj.

21 Podział ludności na grupy Grupa ludności Wiek (lata) Aktywność fizyczna Niemowlęta 0-0,5 0,5-1 Dzieci 1-3 umiarkowanie duŝa 4-6 umiarkowanie duŝa 7-9 umiarkowanie duŝa Dziewczęta mała, umiarkowana mała, umiarkowana mała, umiarkowana Chłopcy mała, umiarkowana mała, umiarkowana mała, umiarkowana

22 Podział ludności na grupy Grupa ludności Wiek (lata) Aktywność fizyczna Kobiety mała,umiarkowana, duŝa mała,umiarkowana, duŝa Kobiety cięŝarne mała, umiarkowana Kobiety karmiące mała, umiarkowana Kobiety powyŝej 60 lat mała, umiarkowana, duŝa MęŜczyźni mała, umiarkowana, duŝa mała, umiarkowana, duŝa MęŜczyźni powyŝej 60 lat mała, umiarkowana, duŝa

23 12, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Kobiety MJ/ osobę/ dobę kcal/ osobę/ dobę MJ/ osobę/ dobę kcal/ osobę dobę MJ/ osob ę/ dobę kcal/ osobę / dobę / MJ / do bę kcal/ dobę kg 2 1,7 1,5 1,4 DuŜa Umiarkowana Mała Aktywność fizyczna PPM 1/ Masa ciała Grupa ludności (płeć/wiek/l ata) PPM podstawowa przemiana materii, obliczona wg FAO/WHO/UNU, 1985 r.

24 Grupa ludności (płeć/wiek/ lata) Masa ciała kg kcal/ dobę PPM 1/ MJ / dob ę kcal/ osobę / dobę/ 1,4 Mała MJ/ osobę / dobę 1,5 Aktywność fizyczna Umiarkowana kcal/ osobę dobę 1,7 MJ/ osobę/ dobę kcal/ osobę/ dobę DuŜa 2 MJ/ osobę/ dobę MęŜczyźni , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 PPM podstawowa przemiana materii, obliczona wg FAO/WHO/UNU, 1985 r.

25 Ocena sposobu Ŝywienia poprzez ocenę punktową jadłospisu Oceniane cechy dziennego jadłospisu (wg Bielińskiej) Liczba przyznanych punktów 1 pkt 0 pkt Punktacja odtworzonego jadłospisu 1. Czy liczba posiłków jest dostosowana do wieku, Pracy? tak nie 2. Czy przerwy między posiłkami są dostosowane do liczby posiłków? tak nie 3. Czy mleko, ewentualnie produkty mleczne są w: 1-2 posiłkach Ŝadnym posiłku 4. Czy produkty dostarczające białka zwierzęcego (mięso, ryby, jaj, sery, mleko, twarogi ) są w: 3-4 posiłkach 1-2 lub Ŝadnym posiłku 5. Czy warzywa i owoce są w: 2-3 posiłkach 1 lub Ŝadnym 6. Czy surówka lub surowe owoce są przynajmniej w 1 posiłku? Tak Nie 7. Czy w jadłospisie jest ciemne pieczywo lub gruba kasza? Razem uzyskane wyniki tak Nie

26

27 METABOLIZM = ANABOLIZM + KATABOLIZM Ilość wytwarzanej w ustroju energii kilokalorie (kcal) 1 cal jest to ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1 g wody chemicznie czystej o 1 o C przy ciśnieniu 1 atm a ściślej: 1 cal jest to ilość ciepła potrzebna do podniesienia temperatury wody z 14,5 o C do 15,5 o C. 1 kcal = 1000 cal wg SI MegadŜule (MJ) MJ = 1000 kj 1 kcal = 4,184 kj 1 kj jest ilością energii potrzebną do wykonania pracy o wartości 1 Newtona na drodze 1 km.

28 RównowaŜniki energetyczne równowaŝniki energetyczne fizyczne: ilość energii jaka się wyzwala podczas spalania 1 g białka, 1 g tłuszczu lub 1 g węglowodanów w warunkach pozaustrojowych spalenie w bombie kalorymetrycznej: 1g białka 5,65 kcal 1 g tłuszczu 9,45 kcal 1 g węglowodanów 4,15 kcal (spaleniu ulegają wszystkie substancje organiczne zawarte w poŝywieniu, u człowieka spalenie nie zachodzi do końca)

29 RównowaŜniki energetyczne fizjologiczne: ilość energii jaką organizm człowieka wyzwala z 1 g białek, 1 g tłuszczów lub 1 g węglowodanów. Max Rubner ( r.) - określił ciepło spalania białek, tłuszczów i węglowodanów oraz mocznika wydzielonego przez ustrój ludzki w moczu (produkt powstający z procesów metabolicznych części azotowej związków organicznych, np. białek) - fizjologiczne współczynniki energetyczne. dla białek przyjął - 60% białek zwierzęcych, 40% białek roślinnych w diecie i niepełne spalanie tłuszcze i węglowodany - spalanie jednakowe produkty końcowe jak w bombie kalorymetrycznej RównowaŜniki Rubnera = kalorie brutto

30 Wilburg Atwater - (1900 r.) oznaczał ciepło spalania powyŝszych składników, lecz takŝe uwzględnił ich stopień strawności w ustroju - współczynniki energetyczne - średnie równowaŝniki energetyczne - kalorie netto. Wyznaczył współczynniki strawności dla ludzi: białek 92% tłuszczów 95% węglowodanów 98% 1 gram białka spoŝytego wydala się z moczem 1,25 1,3 kcal w postaci wartości energetycznej związków azotowych. 1 g białek (5,65-1,30)x0,92 = 4,0 kcal 1 g węglowodanów 4,1x0,98 = 4,0 kcal 1 g tłuszczu 9,45x0,95 = 8,9 kcal (9,0 kcal)

31 Podział produktów spoŝywczych na grupy celem: Ułatwienia racjonalnego planowania posiłków. Ułatwienia oceny jakości wyŝywienia poszczególnych grup ludności. Opracowania planów zaopatrzenia ludności w Ŝywność.

32 PODZIAŁ ŚRODKÓW SPOśYWCZYCH NA GRUPY I. Produkty zboŝowe. II. Mleko i przetwory (bez masła). III. Jaja. IV. Mięso i ryby. V. Masło. VI. Tłuszcze róŝne. VII. Ziemniaki. VIII. Warzywa i owoce zawierające duŝe ilości witaminy C. IX. Warzywa i owoce zawierające duŝe ilości karotenów. X. Inne warzywa i owoce. XI. Suche nasiona roślin strączkowych. XII. Cukier i słodycze.

33

34 Prawidłowe Ŝywienie (racjonalne Ŝywienie) polega na dostarczeniu do ustroju poŝywienia: a) zawierającego wszystkie niezbędne składniki w ilościach i proporcjach zgodnych z zaleceniami nauki o Ŝywieniu; b) odpowiedniego sporządzonego pod względem smakowym i podanego estetycznie; c) przyjmowanego regularnie (tzn. o określonych porach dnia) oraz proporcjonalnie rozłoŝonego na poszczególne posiłki; przygotowanego zgodnie z wymogami sanitarnohigienicznymi.

35 Rodzaj poŝywienia jaki ostatecznie jest wybierany zaleŝy od: jego smaku, wyglądu, aromatu, własnych doświadczeń z Ŝywnością w przeszłości generalnej idei o jej wartości odŝywczej.

36 Instytut śywienia i śywności Warszawa (pod redakcją prof. Ś.Ziemlańskiego) Prawidłowe Ŝywienie człowieka polega na całkowitym pokryciu zapotrzebowania organizmu na energię oraz wszystkie składniki pokarmowe potrzebne do rozwoju Ŝycia i zachowania zdrowia. Przez pojęcie "normy Ŝywienia" rozumiemy ilość energii oraz niezbędnych składników odŝywczych, wyraŝone w przeliczeniu na jedną osobę i jeden dzień, uwzględniając specyficzne dla wyróŝnionych grup róŝnice w zapotrzebowaniu organizmu zaleŝne od wieku, płci, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej, a takŝe związane z warunkami bytowymi i trybem Ŝycia. W poniŝszych tabelach przedstawiono wartości bezpiecznego poziomu spoŝycia i wartości zalecanego spoŝycia. Normy ustalone na poziomie tzw. zalecanego spoŝycia - to taka ilość danego składnika odŝywczego (wyraŝona w przeliczeniu na osobę/dobę, która pokrywa zapotrzebowanie kaŝdego osobnika w obrębie grupy, w tym takŝe osób o szczególnie duŝym zapotrzebowaniu, a ponadto zawiera większe rezerwy wystarczające na zaspokojenie potrzeb wynikających ze zwyczajów Ŝywieniowych populacji. Normy ustalone na poziomie bezpiecznego spoŝycia to taka ilość danego składnika odŝywczego (wyraŝona w przeliczeniu na kg masy ciała/dobę lub na osobę/dobę), która wystarcza na pokrycie zapotrzebowania na ten składnik u 97,5% osobników zaliczonych do danej grupy. TABELE: 1.Podział ludności na grupy. ENERGIA BIAŁKO TŁUSZCZ i niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe WITAMINY SKŁADNIKI MINERALNE

Edo, ergo sum Jem więc jestem. Vinum lac senum Wino to mleko starców MSZ

Edo, ergo sum Jem więc jestem. Vinum lac senum Wino to mleko starców MSZ Edo, ergo sum Jem więc jestem Vinum lac senum Wino to mleko starców Vincent van Gogh Jedzący kartofle, 1885, Rijksmuseum Van Gogh, Amsterdam Dane o wielkości zapotrzebowania organizmu na energię i składniki

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu

Bardziej szczegółowo

Ab ovo usque ad mala Od jaj do jabłek Od początku do końca (u Rzymian zaczynało się jedzenie od jaj, a kończyło na jabłkach) - Horatius

Ab ovo usque ad mala Od jaj do jabłek Od początku do końca (u Rzymian zaczynało się jedzenie od jaj, a kończyło na jabłkach) - Horatius Ab ovo Od jaja (Ledy, z którego wykluła się Helena, powód wojny trojańskiej) od początku Ab ovo usque ad mala Od jaj do jabłek Od początku do końca (u Rzymian zaczynało się jedzenie od jaj, a kończyło

Bardziej szczegółowo

Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:

Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej

Bardziej szczegółowo

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia

Bardziej szczegółowo

Rola poszczególnych składników pokarmowych

Rola poszczególnych składników pokarmowych Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 3 Temat: Zapotrzebowanie energetyczne

Bardziej szczegółowo

NORMY śywienia CZŁOWIEKA Normy Ŝywienia człowieka

NORMY śywienia CZŁOWIEKA Normy Ŝywienia człowieka NORMY śywienia CZŁOWIEKA Normy Ŝywienia człowieka to standardy określające takie ilości energii i składników odŝywczych, które zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, uznaje się za wystarczające dla zaspokojenia

Bardziej szczegółowo

Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk?

Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Podczas intensywnego treningu organizm produkuje energię znacznie szybciej, niż wówczas, gdy aktywność jest mała. W trakcie ćwiczeń serce bije częściej,

Bardziej szczegółowo

[tlił [ f lliu I K lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N

[tlił [ f lliu I K lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N [tlił [flliu IK lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N Redakcja naukowa Jan Gawęcki ŻYWIENIE CZŁOWIEKA i* WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 2012 I. Wstęp 1. Człowiek i jego pokarm (Jan G aw ęcki)...13

Bardziej szczegółowo

Produkty Mleczne Tłuszcze Mięso, ryby, jaja Piramida żywienia Czego powinniśmy unikać Napoje gazowane, Chipsy Słodycze, Fast Foody PAMIĘTAJ!!

Produkty Mleczne Tłuszcze Mięso, ryby, jaja Piramida żywienia Czego powinniśmy unikać Napoje gazowane, Chipsy Słodycze, Fast Foody PAMIĘTAJ!! Zdrowy tryb życia Co robić żeby zdrowo żyć? Co otrzymujemy dzięki zdrowemu stylowi życia? Jak wygląda plan zdrowego żywienia? Chcesz być szczupła? Zdrowe odżywianie Węglowodany Warzywa i owoce Produkty

Bardziej szczegółowo

Normy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015

Normy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 1 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (MS i TŻiŻCz z uz.)

Bardziej szczegółowo

SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku

SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także

Bardziej szczegółowo

GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)

GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) 1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego

Bardziej szczegółowo

ŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.

ŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,

Bardziej szczegółowo

WSKAZÓWKI PRAWIDŁOWEGO śywienia DLA DZIECI

WSKAZÓWKI PRAWIDŁOWEGO śywienia DLA DZIECI WSKAZÓWKI PRAWIDŁOWEGO śywienia DLA DZIECI Kiedy rośniesz i rozwijasz się, Twój organizm potrzebuje szczególnie duŝo róŝnych składników odŝywczych. Od tego co wybierasz do jedzenia zaleŝy, czy Twój organizm

Bardziej szczegółowo

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185 SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje

Bardziej szczegółowo

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie

Bardziej szczegółowo

PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW

PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego

Bardziej szczegółowo

Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży

Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym

Bardziej szczegółowo

Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2

Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2 Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2 1. Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i strukturą egzaminu zewnętrznego. 2. Problematyka żywienia w Polsce i na świecie. -wymienia

Bardziej szczegółowo

MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA

MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność

Bardziej szczegółowo

NASZE SPOSOBY NA ZDROWIE Aby zachować zdrowie i dobrą formę, wystarczy postępować zgodnie z następującymi zasadami:

NASZE SPOSOBY NA ZDROWIE Aby zachować zdrowie i dobrą formę, wystarczy postępować zgodnie z następującymi zasadami: NASZE SPOSOBY NA ZDROWIE Aby zachować zdrowie i dobrą formę, wystarczy postępować zgodnie z następującymi zasadami: 1. ZBILANSOWANA DIETA ŁATWIEJSZE NIŻ MYŚLISZ! 1.Zbilansowana dieta, to taka, która dostarcza

Bardziej szczegółowo

NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE

NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE Załącznik nr 6 do SIWZ Znak sprawy: 13/IK/13pn/07 NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE źródło: www.izz.waw.pl/wwzz/normy.html I. ENERGIA Tabela 1. Normy na energię dla niemowląt i dzieci

Bardziej szczegółowo

2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia?

2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? A. Jarosz Woda głównym składnikiem ciała i podstawowym składnikiem pożywienia stanowi 50 80 %masy ciała zasoby wodne organizmu muszą być stale

Bardziej szczegółowo

ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka

ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,

Bardziej szczegółowo

Lp. Dział 1. Zakres i znaczenie nauki o żywieniu człowieka 2. Charakterystyka, źródła i znaczenie dla organizmu człowieka Umiejętności i wiadomości na

Lp. Dział 1. Zakres i znaczenie nauki o żywieniu człowieka 2. Charakterystyka, źródła i znaczenie dla organizmu człowieka Umiejętności i wiadomości na Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego Podstawy żywienia człowieka Przedmiotowy system oceniania Lp. Dział 1. Zakres i znaczenie nauki o żywieniu człowieka 2. Charakterystyka, źródła i znaczenie dla

Bardziej szczegółowo

Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe

Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych

Bardziej szczegółowo

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis Żywienie i aktywność fizyczna mają wpływ na rozwój psychofizyczny

Bardziej szczegółowo

"Program pilotażowy - Dieta Mamy".

Program pilotażowy - Dieta Mamy. "Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta

Bardziej szczegółowo

Piramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS

Piramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.

Bardziej szczegółowo

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY. 26.10.2015r.

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY. 26.10.2015r. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY 26.10.2015r. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY Żywienie, szczególnie zbiorowe, nie powinno być realizowane w sposób doraźny. Jest to istotny problem

Bardziej szczegółowo

Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach

Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach NORMY ŻYWIENIA DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SZKOLNYM W POLSCE OPRACOWANO W INSTYTUCIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I ZATWIERDZONE ZOSTAŁY PRZEZ INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

7 00 L - karnityna + chrom + aminokwasy rozgałęzione, 7 30 I ŚNIADANIE, (głównie węglowodany złożone + owoce + warzywa):*

7 00 L - karnityna + chrom + aminokwasy rozgałęzione, 7 30 I ŚNIADANIE, (głównie węglowodany złożone + owoce + warzywa):* Przykładowe jadłospisy na redukcję masy ciała 1. Przykładowy jadłospis na zrzucenie wagi (zalecenia ogólne, na podstawie wywiadu z zawodnikiem trójboju siłowego): CZĘŚĆ I 3 TYGODNIE: 7 00 L - karnityna

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej

Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej Zdrowe odżywianie polega na odpowiednim wyborze produktów i przygotowaniu posiłków umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu poprzez

Bardziej szczegółowo

Talerz zdrowia skuteczne

Talerz zdrowia skuteczne Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia

Bardziej szczegółowo

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl) HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej

Bardziej szczegółowo

Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie?

Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? prof. dr hab. Lidia Wądołowska

Bardziej szczegółowo

ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI

ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.

Bardziej szczegółowo

Materiały źródłowe do przedmiotu:

Materiały źródłowe do przedmiotu: Materiały źródłowe do przedmiotu: 1. Red. J. Gawęcki, L. Hryniewiecki: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. T. 1. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2003. 2. Red. J. Hasik, J. Gawęcki: Żywienie człowieka

Bardziej szczegółowo

BILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA. Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER

BILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA. Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER BILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER TRZY ZASADNICZE NIEPOROZUMIENIA I. Bilans energetyczny =//= bilans ciepła II. W procesach uwalniających energię uwalniają się: energia

Bardziej szczegółowo

Zasady i znaczenie racjonalnego żywienia

Zasady i znaczenie racjonalnego żywienia Zasady i znaczenie racjonalnego żywienia Racjonalne żywienie to dostarczenie organizmowi we właściwym czasie odpowiednich dla jego potrzeb składników odżywczych w odpowiedniej ilości Wiąże się to nie tylko

Bardziej szczegółowo

Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia

Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Co to jest? Zdrowe odżywianie sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.

Bardziej szczegółowo

Warsztaty Żywieniowe. Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej

Warsztaty Żywieniowe. Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej Warsztaty Żywieniowe Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej Jeśli jesteś aktywny Powinieneś dbać szczególnie o to, co jesz! potrzebujesz więcej energii potrzebujesz więcej witamin i składników mineralnych

Bardziej szczegółowo

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 4 Temat: Normy żywienia 1. Badania stosowane

Bardziej szczegółowo

dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?

dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną

Bardziej szczegółowo

Woda najlepiej gasi pragnienie

Woda najlepiej gasi pragnienie Woda najlepiej gasi pragnienie dr inż. Agnieszka Sulich Centrum Komunikacji Społecznej Zawartość wody w ciele zależy od: Wieku Płci Budowy ciała http://www.alvogenors.com/whatisdehydration 90 % 75 % 70

Bardziej szczegółowo

Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które

Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które DROGI RODZICU Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy w ciągu dnia. Przy czym obowiązuje zasada,

Bardziej szczegółowo

Żywienie dziecka. Żywienie dziecka. Budowa nowych tkanek (rozrost) Odnowa zużytych tkanek. Wytwarzanie energii. Utrzymywanie temperatury ciała

Żywienie dziecka. Żywienie dziecka. Budowa nowych tkanek (rozrost) Odnowa zużytych tkanek. Wytwarzanie energii. Utrzymywanie temperatury ciała Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć

Bardziej szczegółowo

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK

Bardziej szczegółowo

... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010

... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... Dzienniczek Badań Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... lekarz prowadzący imię nazwisko wiek adres MASA CIAŁ A Masę ciała można ocenić na podstawie wskaźnika BMI

Bardziej szczegółowo

Zawód i symbol cyfrowy zawodu: Technik Żywienia i Usług Gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia. Klasa: II TŻ

Zawód i symbol cyfrowy zawodu: Technik Żywienia i Usług Gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia. Klasa: II TŻ Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych (kształcenie w zawodzie) Zawód i symbol cyfrowy zawodu: Technik

Bardziej szczegółowo

Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży. Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka

Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży. Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka JAK PRAWIDŁOWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Zalecenia żywieniowe 6 + 1 U według S. Bergera Urozmaicenie

Bardziej szczegółowo

ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim listopad 2012r.

ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim listopad 2012r. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim listopad 2012r. Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego

Bardziej szczegółowo

MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA

MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA Wartość odżywcza Żywność z tej grupy należy do grupy produktów białkowych. Białko mięsa, ryb i jaj charakteryzuje sie dużą wartością

Bardziej szczegółowo

ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE

ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Edyta Balejko Przedmiot: Żywienie człowieka Ćwiczenie nr 5 Temat: Wskaźniki oceny wartości odżywczej białek

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Herwy Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Opolu 2011-06-13 1

Katarzyna Herwy Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Opolu 2011-06-13 1 WODA DLA ZDROWIA Katarzyna Herwy Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Opolu 2011-06-13 1 Jesteś tym co pijesz WODA główny składnik ciała i podstawowy składnik poŝywienia stanowi 50 80 % masy

Bardziej szczegółowo

Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku.

Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Brzesku Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku. inż. Agnieszka Świątkowska Zgodnie z zaleceniami racjonalnego żywienia przyjęto,

Bardziej szczegółowo

Prawidłowo zbilansowana dieta i aktywność fizyczna jako niezbędny element zdrowego stylu życia. Anna Jelonek dietetyk

Prawidłowo zbilansowana dieta i aktywność fizyczna jako niezbędny element zdrowego stylu życia. Anna Jelonek dietetyk Prawidłowo zbilansowana dieta i aktywność fizyczna jako niezbędny element zdrowego stylu życia Anna Jelonek dietetyk Rola jednostek i społeczeństwa Sposób odżywiania kobiety w ciąży związany z przekarmieniem

Bardziej szczegółowo

Mierniki wartości pokarmowej pasz i zapotrzebowania zwierząt

Mierniki wartości pokarmowej pasz i zapotrzebowania zwierząt Mierniki wartości pokarmowej pasz i zapotrzebowania zwierząt W Polsce obowiązują dwa systemy oceny wartości pokarmowej pasz i potrzeb pokarmowych przeżuwaczy: francuski - INRA, niemiecki - DLG. Mierniki

Bardziej szczegółowo

W JAKI SPOSÓB BIAŁKA WPŁYWAJĄ NA WAGĘ

W JAKI SPOSÓB BIAŁKA WPŁYWAJĄ NA WAGĘ Lekcja 1 BIAŁKA Dr David Heber Wydaje się, Ŝe gdzie nie spojrzymy, ktoś propaguje nową dietę wychwalającą dobroczynną moc białek. JednakŜe bez względu na to, czy chcesz schudnąć czy przytyć, czy teŝ utrzymać

Bardziej szczegółowo

Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy

Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy To NASZ Zielony sklepik w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Zielonkach! ZIELONKI = Zielony Sklepik = zdrowe i smaczne jedzenie Mamy coś do powiedzenia o piramidzie zdrowego

Bardziej szczegółowo

Powszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska

Powszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska Powszechne mity dotyczące diety 1 Zofia Kwiatkowska Struktura prezentacji O Historia O Czym jest dieta? O Czym jest żywienie? O Zasady zdrowego żywienia O Najczęstsze mity dotyczące diety O Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

ABC żywienia dzieci, czyli dlaczego jedzenie jest najważniejsze?

ABC żywienia dzieci, czyli dlaczego jedzenie jest najważniejsze? ABC żywienia dzieci, czyli dlaczego jedzenie jest najważniejsze? Odżywianie jest rozumiane jako przyjmowanie pokarmu w celu zaspokojenia podstawowej potrzeby fizjologicznej każdego żywego organizmu, niezależnie

Bardziej szczegółowo

TŁUSZCZE. Technologia gastronomiczna. Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie

TŁUSZCZE. Technologia gastronomiczna. Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie TŁUSZCZE Technologia gastronomiczna Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie Materiały przygotowali: mgr inŝ. Krzysztof Matłosz mgr Sabina Walat RZESZÓW 2005 Tłuszcze to estry gliceryny

Bardziej szczegółowo

Regulamin Konkursu na jednodniowy jadłospis dla dzieci pn. Zdrowe dzieci jedzą radomszczańską zalewajkę

Regulamin Konkursu na jednodniowy jadłospis dla dzieci pn. Zdrowe dzieci jedzą radomszczańską zalewajkę Reulamin Konkursu na jednodniowy jadłospis dla dzieci pn. Zdrowe dzieci jedzą radomszczańską zalewajkę I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Oranizatorem Konkursu pn. Zdrowe dzieci jedzą radomszczańską zalewajkę

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) Dz.U.07.137.967 2010.01.22 zm. Dz.U.2010.9.63 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) (Dz. U. z dnia 31 lipca 2007 r.) Na

Bardziej szczegółowo

Zasady zdrowego żywienia

Zasady zdrowego żywienia Metadane scenariusza Zasady zdrowego żywienia 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: - zna zasady prawidłowego żywienia, - zna piramidę zdrowego żywienia, - zna zapotrzebowanie energetyczne dla osób w danym

Bardziej szczegółowo

Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna

Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna Wybrane odpowiedzi proszę podkreślić. IMIĘ I NAZWISKO:... 1. Data wypełniania formularza - 2. Płeć A. kobieta B. mężczyzna 3. Wiek - 4. Wzrost - Aktualna masa ciała

Bardziej szczegółowo

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA MŁODEGO PIŁKARZA. mgr Natalia Stanecka Centrum Dietetyczne Naturhouse Dzierżoniów

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA MŁODEGO PIŁKARZA. mgr Natalia Stanecka Centrum Dietetyczne Naturhouse Dzierżoniów ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA MŁODEGO PIŁKARZA mgr Natalia Stanecka Centrum Dietetyczne Naturhouse Dzierżoniów ZŁE NAWYKI ŻYWIENIOWEKONSEKWENCJE zmniejszona wydolność fizyczna dziecka, płaskostopie, skrzywienia

Bardziej szczegółowo

ZSGH BYTOM, BON APPÉTIT, NUMER 11

ZSGH BYTOM, BON APPÉTIT, NUMER 11 Strona 1 z 10 ZADANIE NR 1 Zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia 60% dziennej energii powinno pochodzić z węglowodanów. Ile gramów węglowodanów przyswajalnych powinna spożywać osoba, której dzienne

Bardziej szczegółowo

... data* DANE OSOBOWE. ... Telefon: * ... Imię i nazwisko: * ... Płeć: * ... Preferowane godziny kontaktu telefonicznego:

... data* DANE OSOBOWE. ... Telefon: * ... Imię i nazwisko: * ... Płeć: * ... Preferowane godziny kontaktu telefonicznego: DANE OSOBOWE........................ data*.................................................. Imię i nazwisko: *............................................... Telefon: *..................................................

Bardziej szczegółowo

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: technik żywienia i usług gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 2. Ocena Nazwa

Bardziej szczegółowo

W JAKI SPOSÓB BIAŁKA WPŁYWAJĄ NA WAGĘ

W JAKI SPOSÓB BIAŁKA WPŁYWAJĄ NA WAGĘ Lekcja 1 BIAŁKA Dr David Heber Wydaje się, Ŝe gdzie nie spojrzymy, ktoś propaguje nową dietę wychwalającą dobroczynną moc białek. JednakŜe bez względu na to, czy chcesz schudnąć czy przytyć, czy teŝ utrzymać

Bardziej szczegółowo

Żywienie dziecka. dr n.med. Jolanta Meller

Żywienie dziecka. dr n.med. Jolanta Meller Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć

Bardziej szczegółowo

GDA. Prawidłowe odżywianie

GDA. Prawidłowe odżywianie GDA Prawidłowe odżywianie Co to jest GDA? Prawidłowe odżywianie jest jednym z warunków zachowania dobrego stanu zdrowia. Aby móc dopasować swój sposób odżywiania do stylu życia jaki prowadzimy, niezbędne

Bardziej szczegółowo

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego

Bardziej szczegółowo

10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych

10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych 10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną

Bardziej szczegółowo

8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum

8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum 8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte

Bardziej szczegółowo

Zasady planowania i oceny jadłospisów. mgr Teresa Krzeszowska Rosiek

Zasady planowania i oceny jadłospisów. mgr Teresa Krzeszowska Rosiek Zasady planowania i oceny jadłospisów mgr Teresa Krzeszowska Rosiek Zdrowie człowieka tkwi od pokoleń w tym, co ma w głowie i na stole. Jan Gawęcki Zasady racjonalnego żywienia 1. Bezpieczeństwo dla zdrowia

Bardziej szczegółowo

Bezpieczeństwo Ŝywności i sposób Ŝywienia naleŝą do najwaŝniejszych problemów zdrowia publicznego.

Bezpieczeństwo Ŝywności i sposób Ŝywienia naleŝą do najwaŝniejszych problemów zdrowia publicznego. śywienie CZŁOWIEKA Bezpieczeństwo Ŝywności i sposób Ŝywienia naleŝą do najwaŝniejszych problemów zdrowia publicznego. Decydują w znacznym stopniu o prawidłowym rozwoju fizycznym, intelektualnym i emocjonalnym

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty

Bardziej szczegółowo

Zbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem

Zbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem Zbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem Cel diety? Redukcja masy ciała? Utrzymanie masy ciała? Przyrost masy ciała? Zwiększenie wydolności organizmu? Choroba? Ciąża? BMI BMI = waga [kg] / wzrost

Bardziej szczegółowo

Co pacjent z cukrzycą typu 1 je? To, co lubi. A co lubi? Wszystko! Czego nie powinien jeść? Tego, na co nie potrafi podać insuliny!

Co pacjent z cukrzycą typu 1 je? To, co lubi. A co lubi? Wszystko! Czego nie powinien jeść? Tego, na co nie potrafi podać insuliny! Co pacjent z cukrzycą typu 1 je? To, co lubi. A co lubi? Wszystko! Czego nie powinien jeść? Tego, na co nie potrafi podać insuliny! Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby dieta osób chorujących

Bardziej szczegółowo

ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW

ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW SPIS TREŚCI 1. Zasady zdrowego żywienia 2. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 3. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 4. Zalecenia

Bardziej szczegółowo

Warsztaty dla Rodziców. Wiosenne śniadanie. Warszawa 26.05.2015 r.

Warsztaty dla Rodziców. Wiosenne śniadanie. Warszawa 26.05.2015 r. Warsztaty dla Rodziców Wiosenne śniadanie Warszawa 26.05.2015 r. Urozmaicenie Uregulowanie Umiarkowanie Umiejętności Unikanie Prawidłowe żywienie 7 zasad wg prof. Bergera + Uprawianie sportu + Uśmiech

Bardziej szczegółowo

Wyzwanie na Odchudzanie

Wyzwanie na Odchudzanie Gratulacje! Batony proteinowe Pyszna, zdrowa przekąska bogata w białko, idealna, gdy masz ochotę na coś słodkiego. Jeden baton dostarcza 140* kcal, czyli mniej niż typowe batony czekoladowe Zbilansowane

Bardziej szczegółowo

Komentarz dietetyk 321[11]-01 Czerwiec 2009

Komentarz dietetyk 321[11]-01 Czerwiec 2009 Strona 1 z 16 Strona 2 z 16 Strona 3 z 16 Strona 4 z 16 Strona 5 z 16 Strona 6 z 16 Strona 7 z 16 Strona 8 z 16 W pracach egzaminacyjnych oceniane były następujące elementy: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej.

Bardziej szczegółowo

WYBRANE NORMY ŻYWIENIA

WYBRANE NORMY ŻYWIENIA WYBRANE NORMY ŻYWIENIA DLA POPULACJI POLSKIEJ WEDŁUG INSTYTUTU ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA ENERGIA TAB. 1 NORMY NA ENERGIĘ DLA DZIECI I MŁODZIEŻY, USTALONE NA POZIOMIE ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO GRUPY (EER).

Bardziej szczegółowo

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia Aktywność fizyczna - jest to dowolna forma ruchu ciała

Bardziej szczegółowo

ŚWIADOME ŻYWIENIE A ROZWÓJ DZIECKA

ŚWIADOME ŻYWIENIE A ROZWÓJ DZIECKA ŚWIADOME ŻYWIENIE A ROZWÓJ DZIECKA mgr Katarzyna Liptak Nauczyciel wych. wczesnoszkolnego, Trener Wellness Co to jest ODŻYWIANIE? To proces życiowy polegający na pozyskiwaniu przez organizm ze środowiska

Bardziej szczegółowo

Jakościowe metody oceny sposobu żywienia

Jakościowe metody oceny sposobu żywienia Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gorzowie Wlkp. Jakościowe metody oceny sposobu żywienia Małgorzata Stodolak Gorzów Wlkp. 15.12.2014 r. Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja,

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY

SCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY SCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY Hasło: Czynności życiowe człowieka. Czym się odżywiamy? Temat: Składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu. Cele: 1. Poziom wiadomości - uczeń - zna podstawowe składniki

Bardziej szczegółowo