ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PRZEMYSŁOWEGO ZANIECZYSZCZENIA RZEK PROJEKT RIVER SHIELD

Transkrypt

1 Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 30, 2007 r. Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PRZEMYSŁOWEGO ZANIECZYSZCZENIA RZEK PROJEKT RIVER SHIELD MANAGEMENT OF THE RISK FROM INDUSTRIAL WATER POLLUTION THE RIVER SHIELD PROJECT Słowa kluczowe: ochrona rzek, substancje niebezpieczne, klasy ryzyka dla wód, wskaźnik ryzyka dla wód, awarie przemysłowe, identyfikacja źródeł zagrożeń, zapobieganie zagrożeniom, reagowanie na zdarzenia awaryjne, system wczesnego ostrzegania i alarmowania, planowanie przestrzenne, wspomaganie decyzji środowiskowych, wdrażanie dobrej praktyki, sieci regionalne, plany inwestycyjne, jednostka RIVER SHIELD, współpraca transnarodowa, Interreg Cadses. Keywords: protection of rivers, dangerous substance, water risk classes, water risk index, industrial accident, risk assessment, risk prevention, risk management, emergency response, early waning and alarm system, spatial planning, environmental decision support, emergency response guides, implementation of good practices, regional networks, actioninvestment plans, RIVER SHIELD Unit, transnational cooperation, Interreg Cadses. The RIVER SHIELD Project is implemented under the EU Community Initiative INTERREG III B CADSES Neighbourhood Programme. The programme CADSES, approved with Decision EC (2001) 4013 in December 2001, has the purpose of satisfying the needs of overcoming the regional disequilibria and promote the socio-economic development of the Central Adriatic Danubian South-Eastern European Space for the enlargement of the Union, according to its priorities. Among the project partners are the competent public authorities and institutions involved in environmental protection from Greece, Hungary, Poland, Czech Republic, Slovenia and Bulgaria. The aim of the RIVER SHIELD Project is to protect rivers against pollution caused by industrial accidents by 25

2 Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk preparing and implementing the principles of good practice in the field of: risk management, prevention of and response to accidents. Planed activities within the project: Create regional networks to strengthen the know-how transfer and transnational cooperation. Elaborate and disseminate guides on emergency response and elimination of accident effects to the environment. Develop and recommend for use in practice the spatial planning and land-use measures likely to contribute to the reduction of adverse environmental effects of industrial accidents. Create a mechanism supporting future implementation of the Project results in the form of establishing and providing necessary equipment for the RIVER SHIELD Unit located in Greece. Take measures to promote the Project out-comes at the regional, national and European levels. The Project has been divided into six Work Packages: WP1. Management and reporting. WP2. Capacity building. WP3. Emergency response. WP4. Know-how utilization. WP5. Follow-up activities. WP6. Information and publicity. The RIVER SHIELD Project is implemented in Poland by the Institute of Environmental Protection (IEP) from Warsaw. The subject of the Polish part of this Project is the Oder River (the Odra River) in the Lubuskie Region. It is expected that the project will strengthen the capacity of emergency and environmental services engaged in the process directed at the reduction of the effects of potential industrial accidents. 1. WPROWADZENIE INTERREG IIIB. INTERREG jest inicjatywą Wspólnoty ukierunkowaną na pobudzenie współpracy transeuropejskiej w Unii Europejskiej. Kolejna, trzecia inicjatywa INTERREG III została ustanowiona w celu wzmocnienia gospodarczej i społecznej spójności w ramach Wspólnoty. Przy jej nowelizacji w 2004 r. specjalny nacisk położono na łączenie w jedną całość odległych regionów, w tym tych, które mają bezpośrednią granicę z państwami kandydującymi (tzw. podejście obszarów sąsiadujących). 26

3 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek INERREG III jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF), na podstawie rozporządzeń 1 w sprawie nowej struktury funduszy na lata Całkowity wkład ERDF do INTERREG III w latach wynosi mln euro, z czego na Polskę alokowane jest 196 mln euro. Generalnym celem inicjatywy INTERREG III jest zrównoważony i harmonijny rozwój oraz integracja terytorialna obszaru europejskiego. Wyodrębniono trzy komponenty INTERREG III: A obejmujący współpracę partnerów przy realizacji projektów przygranicznych, B obejmujący współpracę ponadnarodową instytucji z dużych regionów europejskich, określonych przez Komisję Europejską, C obejmujący współpracę międzyregionalną między partnerami z całego obszaru europejskiego. W ramach INTERREG III B Polska uczestniczy w dwóch programach, tj.: w Programie BSR (Baltic Sea Region), w Programie CADSES (Central Adriatic Danubian South-Eastern European Space). Program CADSES. W roku 2001 Komisja Europejska ustanowiła 3 Program CADSES, który był modyfikowany dwa razy 4. Program CADSES dotyczy transeuropejskiej współpracy na poziomie ponadnarodowym. Jego celem jest osiągnięcie wyższego poziomu terytorialnej i gospodarczej integracji w granicach obszaru współpracy. Obszar współpracy CADSES obejmuje Europę Środkową, Adriatycką, Naddunajską i Południowo-Wschodnią (rys. 1), w sumie 18 krajów (9 unijnych: Austria, Republika Czech, część Niemiec, Grecja, Węgry, część Włoch, Polska, Słowacja i Słowenia) i 9 spoza Unii Europejskiej (Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria 5, Chorwacja, Serbia i Czarnogóra, Republika Macedonii, Mołdowa, Rumunia 5 i część Ukrainy). 1 Rozporządzenie Komisji WE/ 448/2004 z dnia 10 marca 2004 r. zmieniające rozporządzenie Komisji WE/1685/2000 ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Komisji WE/1260/ /1999 ustanawiającego przepisy w sprawie funduszy strukturalnych i zawarte w rozporządzeniu Komisji WE/1145/2003 oraz rozporządzenie Rady WE/1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie WE/1260/ W cenach z 1999 r. 3 Decyzją Komisji C(2001)4013 z dnia r. 4 Na mocy decyzji Komisji: C(2004)5411 z dnia r. oraz C(2005)4643 z dnia r. 5 Od stycznia 2007 r. Bułgaria i Rumunia są państwami członkowskimi Wspólnoty Europejskiej. 27

4 Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk Źródło: Rys. 1. Państwa realizujące projekt RIVER SHIELD w ramach obszaru CADSES Fig. 1. States involved in the RIVER SHIELD Project in frame of the CADSES area Podstawowym założeniem w podejściu do Programu Obszarów Sąsiadujących 6 jest wspieranie współpracy międzynarodowej zarówno na zewnętrznych, jak i na wewnętrznych granicach Wspólnoty. Jako jeden z programów sąsiedztwa CADSES, opiera się na współpracy władz regionalnych, krajowych i lokalnych. Współpraca ta ma na celu promocję integracji terytorialnej. Głównym celem programu CADSES w kontekście komponentu B INTER- REG III jest rozwój współpracy ponadnarodowej, promującej zrównoważony i skoordynowany rozwój przestrzenny. W programie CADSES określono 4 priorytety i pożądane działania (tab. 1). Program Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES jest ukierunkowany na zintegrowany i skoordynowany rozwój terytorialny przez skupienie się na wzajemnych relacjach i współzależnościach między różnymi strefami w celu osiągnięcia strategicznych celów tego programu, do których należy: integracja terytorialna oraz spójność społeczno-gospodarcza, rozwój i poprawa konkurencyjności poszczególnych regionów, ochrona środowiska oraz dziedzictwa naturalnego i kulturowego. 6 Komunikat Komisji z dnia 11 marca 2003 r. Szersza Europa Obszary Sąsiadujące: Nowe ramy stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami (Commission Communication COM (2003) 104 final, 11 March 2003 Wider Europe Neighbourhood: A New Framework for Relations with our Eastern and Southern Neighbours ). 28

5 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek Tabela 1. Priorytety i działania przyjęte w Programie Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES Table 1. Priorities for action and measures of the INTERREG III B CADSES Neighbourhood Programme Priorytety i działania Priorytet 1. Wspieranie rozwoju przestrzennego i działań podejmowanych dla osiągnięcia spójności społeczno-gospodarczej Działanie 1.1. Wspieranie wdrażania wspólnych strategii i działań Działanie 1.2. Kształtowanie rozwoju miast, wspieranie sieci miejskich i współpracy miast Działanie 1.3. Kształtowanie rozwoju obszarów wiejskich Działanie 1.4. Oddziaływanie przestrzenne imigracji Priorytet 2. Wydajne i zrównoważone systemy transportu oraz dostęp do społeczeństwa informacyjnego Działanie 2.1. Rozwój sprawnych systemów transportowych wspomagających zrównoważony rozwój Działanie 2.2. Poprawa dostępu do wiedzy i społeczeństwo informacyjne Priorytet 3. Zarządzanie krajobrazem oraz dziedzictwem naturalnym i kulturowym Działanie 3.1. Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego Działanie 3.2. Ochrona i rozwój dziedzictwa naturalnego Działanie 3.3. Ochrona i rozwój krajobrazu Priorytet 4. Ochrona środowiska, gospodarowanie zasobami i zapobieganie ryzyku Działanie 4.1. Wspieranie ochrony środowiska i gospodarowania zasobami Działanie 4.2. Wspieranie zarządzania kryzysowego i zapobiegania katastrofom Działanie 4.3. Wspieranie zintegrowanej gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodziowej Problematyka integracji przestrzennej w obszarze objętym Programem CADSES ma szczególne znaczenie ze względu zarówno na dużą różnorodność krajów i regionów biorących udział we współpracy (patrz rys. 1), jak i na długość oraz charakter granic, w tym granic zewnętrznych Unii Europejskiej. Do najczęstszych form współpracy zalicza się m.in.: współpracę regionalną, wymianę wiedzy i doświadczeń, opracowywanie wspólnych strategii w zakresie planowania przestrzennego i rozwoju regionalnego, realizację projektów pilotażowych, ilustrujących rezultaty współpracy ponadnarodowej (małe inwestycje, studia wykonalności itp.). 29

6 Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk 2. FINANSOWANIE PROJEKTÓW W RAMACH PROGRAMU CADSES Beneficjantami Programu Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CAD- SES mogą być władze centralne, regionalne, lokalne oraz wszyscy uczestniczący w realizacji polityki rozwoju przestrzennego jak również instytuty badawcze, uniwersytety, instytucje zajmujące się rozwojem regionalnym oraz promocją przedsiębiorczości, a także partnerzy prywatni. Projekty realizowane w ramach tego programu są współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF European Regional Development Fund). Fundusz ten został powołany w 1975 r. jako reakcja na coraz głębsze różnice w rozwoju regionów Wspólnoty spowodowane przede wszystkim kryzysem gospodarczym oraz przystąpieniem do Unii Europejskiej Wielkiej Brytanii i Irlandii. Celem ERDF jest przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie przez udział w rozwoju oraz w dostosowaniu strukturalnym regionów opóźnionych w rozwoju i w przekształcaniu upadających regionów przemysłowych (zgodnie z art. 160 Traktatu ustanawiającego WE). Fundusz ten obecnie współfinansuje projekty realizowane w ramach następujących programów: Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego, Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Sektorowy Program Operacyjny Transport, Program Operacyjny Pomoc Techniczna. Wyróżnia się trzy podstawowe źródła finansowania projektów realizowanych w Programie INTERREG III B CADSES. Struktura ich finansowania w odniesieniu do projektów realizowanych w Polsce jest następująca: 75% poniesionych kosztów ma być refundowane z środków ERDF (przy średniej refundacji 67%), 10 % ze środków budżetu państwa, pozostałe 15% kosztów pokrywa z własnych środków instytucja uczestnicząca w projekcie. W sumie polscy partnerzy projektów realizowanych w ramach Programu CADSES będą dysponować ponad 5 mln euro z środków ERDF. Środki finansowe funduszu alokowane przez Polskę w ramach INTERREG III B CADSES w latach wynoszą prawie 12,5 mln euro. Państwa partnerskie spoza Unii Europejskiej uczestniczą w programie CADSES jako jego pełnoprawni członkowie. Udział w projektach, realizowanych 30

7 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek w ramach Programu CADSES, partnerów z tych krajów jest współfinansowany ze środków PHARE 7, TACIS 8 i CARDS PROJEKT OCHRONA RZEK PRZED AWARYJNYMI ZANIECZYSZCZENIAMI PRZEMYSŁOWYMI RIVER SHIELD 3.1. USTANOWIENIE PROJEKTU RIVER SHIELD Wniosek dotyczący realizacji projektu RIVER SHIELD został złożony w ramach IV naboru projektów do Programu INTERREG III B CADSES w listopadzie 2005 r., z inicjatywy partnerów greckich. Spośród 238 wniosków Komitet Sterujący w dniu 22 marca 2006 r. wybrał do współfinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 41 projektów, w tym 25 projektów z udziałem 56 partnerów z Polski. Łączny koszt projektu RIVER SHIELD to 1,28 mln Euro. Jest on refinansowany ze środków wspólnotowych na podstawie umowy zewnętrznej (nr 5D189) zawartej między Instytucją Zarządzającą Programem Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES a partnerem wiodącym. Instytut Ochrony Środowiska, tak jak pozostali partnerzy tego projektu, realizuje swoje zadania na podstawie Wspólnej Konwencji (Joint Convention), sporządzonej w Komotini w Grecji w dniu 18 maja 2005 r. Realizację projektu nadzoruje Komitet Monitorujący, w skład którego wchodzą przedstawiciele państw włączonych w obszar CADSES. Włoskie Ministerstwo Infrastruktury i Transportu działa jako prawny przedstawiciel Instytucji Zarządzającej Programem Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES. Wspólny Sekretariat Techniczny zlokalizowano w Urzędzie Miejskim w Dreźnie. W Polsce Ministerstwo Rozwoju Regionalnego pełni funkcję Krajowego Punktu Kontaktowego INTERREG CADSES. Kontrolą pierwszego stopnia oraz certyfikacją kosztów kwalifikowanych związanych z udziałem polskich partnerów w projektach INTERREG III B i INTERREG III C zajmuje się Władza Wdrażająca Programy Europejskie, w Warszawie. 7 Poland and Hungary: Action for the Restructuring of the Economy. 8 Technical Assistance to Commonwealth of Independent States. 9 Community Assistance for Reconstruction Development Stabilisation. 31

8 Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk 3.2. UCZESTNICY PROJEKTU RIVER SHIELD Uczestnikami projektu są kompetentne władze publiczne i instytucje związane z ochroną środowiska z Grecji, Węgier, Polski, Czech, Słowenii i Bułgarii. W celu usprawnienia procesu realizacji projektów CADSES stosuje się zasadę partnera wiodącego. Funkcję partnera wiodącego (LP Leader Partner) pełni Region Wschodniej Macedonii i Tracji z Grecji (tab. 2). Partnerów projektu (PP Project Partner) RIVER SHIELD, poza grecką firmą konsultingową, stanowią jednostki państwowe, w większości związane z gospodarką wodną w dorzeczach rzek greckich, czeskich i słoweńskich. Status instytutu resortowego posiada Instytut Ochrony Środowiska z Polski i Instytut VITUKI z Węgier. Bułgarię reprezentuje fundacja. Nazwiska koordynatorów projektu i koordynatorów poszczególnych regionalnych zespołów roboczych (RWT) podano w tabeli 2. Instytut Ochrony Środowiska to jednostka badawczo-rozwojowa utworzona w Warszawie w 1986 r. Jest jednym z 5 instytutów resortowych Ministra Środowiska. Zgodnie ze statutem celem działania Instytutu jest opracowywanie Tabela 2. Uczestnicy projektu RIVER SHIELD Table 2. The RIVER SHIELD Project Partners Kraj Grecja Grecja Grecja Grecja Węgry Polska Republika Czech Słowenia Bułgaria Nazwa instytucji/organizacji Region Wschodniej Macedonii i Tracji Region Wschodniej Macedonii i Tracji Region Środkowej Macedonii Firma Konsultingowa Thesis VITUKI Instytut Naukowy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Instytut Ochrony Środowiska Agencja Rozwoju Regionalnego Środkowych Moraw Agencja Rozwoju Regionalnego Południowe Primorje Organizacja Rozwoju Regionalnego Symbol Imię i nazwisko głównego wykonawcy Funkcja (LP) Panagiotis Kierownik Georgiadis projektu (PP1) George RWT1 Kampas Koordynator (PP2) Nikos Tsotsolis RWT2 Koordynator (PP3) Yannis Koordynator Ioannidis merytoryczny (PP4) Ferenc Laszlo RWT3 Koordynator (PP5) (PP6) (PP7) (PP8) Mieczysław Borysiewicz František Kaštyl Giuliano Nemarnik Antoanneta Stoyanova RWT4 Koordynator RWT5 Koordynator RWT6 Koordynator RWT7 Koordynator 32

9 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek naukowych podstaw strategii i polityki państwa w zakresie ochrony środowiska oraz techniczno-ekonomicznych i organizacyjno-prawnych przesłanek do realizacji tej polityki. Ze względu na główne kierunki prac w Instytucie ustanowiono 6 pól badawczych, tj. monitoring środowiska, ochrona wód, ochrona ziemi i gospodarka odpadami, ochrona przyrody i krajobrazu, zrównoważony rozwój. Od 2006 r. funkcjonuje w IOŚ Krajowy Administrator Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji. W 2006 r. realizowano w Instytucie 5 projektów (ACCENT, GEMS, RIVER SHIELD, SAFE, SKEP) finansowanych lub współfinansowanych ze środków organizacji międzynarodowych lub instytucji zagranicznych. W realizacji zadań przypisanych Polsce w ramach projektu RIVER SHIELD jako zakład wiodący uczestniczy Zakład Polityki Ekologicznej Instytutu Ochrony Środowiska CEL PROJEKTU RIVER SHIELD Cel projektu. Projekt RIVER SHIELD zaliczono do priorytetu 4. Ochrona środowiska, gospodarowanie zasobami i zapobieganie ryzyku Programu Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES. Projekt ten jest realizowany w ramach działania 4.2. Wspieranie zarządzania ryzykiem i zapobiegania katastrofom. Celem projektu RIVER SHIELD jest ochrona rzek przed zanieczyszczeniem spowodowanym awariami przemysłowymi w wyniku opracowania i wdrożenia zasad dobrej praktyki w zakresie: zarządzania ryzykiem, zapobiegania powstawaniu awarii, reagowania na awarie przemysłowe. Bloki tematyczne. W projekcie RIVER SHIELD wydzielono 6 bloków tematycznych (WP), które zestawiono w tabeli 3. Tabela 3. Bloki tematyczne projektu RIVER SHIELD Table 3. Work Packages of the RIVER SHIELD Project symbol WP1 WP2 WP3 WP4 WP5 WP6 Blok tematyczny nazwa Zarządzanie i raportowanie Budowanie zdolności Narzędzia wspierające działania ratownicze Wdrożenie Dodatkowe działania Upowszechnianie wyników 33

10 Mieczysław Borysiewicz, Marek Kloss Wanda Kacprzyk Poszczególne bloki tematyczne obejmują następujące działania. WP 1: ZARZĄDZANIE I RAPORTOWANIE 1.1. Utworzenie struktury zarządzania projektem: podpisanie Wspólnej Konwencji (25.V.2006 r.) regulującej obowiązki i zadania partnera wiodącego LP i partnerów projektu PP oraz umowy zewnętrznej między LP a Instytucją Zarządzającą (23.VI.2006 r.) o dofinansowaniu projektu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, ustanowienie i wdrożenie struktury zarządzania (procedury współpracy, zespół wykonawczy, system oceny i monitoringu realizacji projektu). Termin wykonania: 10/2006. Schemat organizacyjny projektu RIVER SHIELD przestawiono na rysunku 2. JEDNOSTKA ZARZĄDZAJĄCA PROJEKTEM Komitet Oceniający Grupa Doradcza SR1 SR2 SR2 SRn RZR1 RZR2 RZR3 RZRn SR sieć regionalna, RZR regionalny zespół roboczy Rys. 2. Struktura organizacyjna projektu RIVER SHIELD Fig. 2. Organizational structure of the RIVER SHIELD Project 1.2. Spotkania koordynacyjne i raportowanie: zaplanowano 5 spotkań koordynacyjnych i systematyczne raportowanie postępów w realizacji projektu zgodnie z wymaganiami programu CADSES. Termin wykonania: 04/2008. Wdrożenie przez wszystkich partnerów, pod kierunkiem greckiego lidera. 34

11 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek WP 2: BUDOWANIE ZDOLNOŚCI 2.1. Ocena ryzyka. W każdym regionie uczestniczącym w projekcie zebrane zostaną materiały dotyczące charakterystyk przestrzennych (mapy, identyfikacja zagospodarowania terenu, w tym istniejących zakładów przemysłowych itd.). Następnie przeprowadzona zostanie identyfikacja zakładów przemysłowych stwarzających potencjalne ryzyko, w których skutki awarii mogą doprowadzić do zanieczyszczenia rzek. Na podstawie zebranych i przeanalizowanych danych zostanie przeprowadzona ocena identyfikacji ryzyka (działalność przemysłowa, rodzaje substancji niebezpiecznych, objętość uwolnień, drogi przenikania i rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń do rzek, możliwe skutki itd.). Termin wykonania: 08/2006. Oczekiwane rezultaty: opracowane mapy badanego regionu i raport identyfikacji ryzyka wg wspólnie wypracowanego modelu (partner wiodący Węgry) dla wszystkich regionów; w Polsce analizą objęta została część Międzynarodowego Obszaru Dorzecza Odry w granicach administracyjnych województwa lubuskiego (rys. 3). Rys. 3. Dorzecze Odry w województwie lubuskim obszar objęty badaniami w Polsce w ramach projektu RIVER SHIELD Fig. 3. The Oder River basin in the Lubuskie Region under study within the framework of the RIVER SHIELD Project 35

12 Mieczysław Borysiewicz, Marek Kloss Wanda Kacprzyk 2.2. Utworzenie i działanie sieci regionalnych: identyfikacja struktur włączonych w zapobieganie i reagowanie na awarie w zakresie zagadnień ochrony środowiska, bezpieczeństwa itp. Wybór osób zajmujących się w danym regionie zarządzaniem zidentyfikowanego ryzyka (władze publiczne, reprezentanci włączonych służb i instytucji, przedstawiciele przemysłu, ochrony środowiska), które będą włączone do współpracy w ramach sieci regionalnej (ułatwienie wdrażania wyników projektu w kraju) i na forum międzynarodowym (wymiana doświadczeń w zakresie zarządzania zagrożeniami i reagowania na nie) jako członkowie grupy doradczej. Termin wykonania: 10/2006 (projekt sieci) 02/2007 (wymiana doświadczeń). Oczekiwane rezultaty: opis struktury i funkcjonowania sieci regionalnych w każdym regionie wraz z listą członków sieci regionalnej z danymi kontaktowymi Organizacja warsztatów informacyjnych. Prezentacja celów projektu, raportów identyfikacji ryzyka, przeprowadzenie konsultacji (zebranie uwag odnośnie dotychczasowych doświadczeń w formie kwestionariusza) w zakresie zapobiegania i reagowania na zagrożenia wśród zespołów roboczych oraz sieci regionalnych. Termin wykonania: 10/2006. Oczekiwane rezultaty: 7 warsztatów, sprawozdanie z listą uczestników warsztatów i ze zdjęciami, wypełnione kwestionariusze, raport podsumowujący ocenę wiedzy, doświadczeń i poglądów uczestników Zaprojektowanie systemu wczesnego ostrzegania i alarmowania. Opracowanie wymagań odnośnie systemu, identyfikacja wyposażenia do monitoringu i komunikacji, określenie wymagań technicznych dla sprzętu i oprogramowania. Termin wykonania: 11/2006. Oczekiwane rezultaty: zakup oprogramowania i wyposażenia/sprzętu Wdrożenie systemu wczesnego ostrzegania. Instalacja odpowiedniego sprzętu i oprogramowania dla przeprowadzania symulacji zdarzeń zanieczyszczenia rzeki w Grecji. Przeszkolenie personelu, testowanie systemu, zorganizowanie ćwiczeń. Termin wykonania: 03/2007. Oczekiwane rezultaty: pilotażowa instalacja, testy i szkolenia. Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wyjątkiem punktu 2.4 i 2.5, które zostaną przeprowadzone przez partnerów z Grecji, przy ew. udziale innych uczestników projektu. 36

13 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek WP 3. NARZĘDZIA WSPIERAJĄCE DZIAŁANIA RATOWNICZE 3.1. Przewodnik 1: System zarządzania na wypadek awarii. Przewodnik obejmować będzie sposób projektowania i wdrażania systemu dowodzenia, określenie wymagań, procedur działania służb szybkiego reagowania, odpowiedzialność/kompetencje poszczególnych osób/instytucji, identyfikacja działań determinujących zwiększenie skuteczności akcji ratowniczej w przypadku wystąpienia awarii, jak również założenia dla projektowania planów operacyjno-ratowniczych oraz niezbędnych struktur organizacyjnych itd. Termin wykonania: 04/2007. Oczekiwane rezultaty: przewodnik 1: System zarządzania na wypadek awarii ; przyjęcie rekomendowanego systemu przez greckie władze regionalne Przewodnik 2: Praktyki operacyjne i monitoring środowiska. Przewodnik obejmować będzie przegląd i ocenę potencjalnych działań operacyjnych, technik ochrony wód (w tym m.in. metody odzyskiwania uwolnionych substancji/metody oczyszczania linii brzegowej akwenów wodnych), ochronę obszarów wrażliwych pod względem środowiskowym, jak i gospodarczym i kulturowym, techniki badań polowych, zastosowanie modeli do przewidywania rozprzestrzeniania się skażeń wód oraz gleby, sposoby monitoringu i kontroli stanu środowiska itd. Termin wykonania: 05/2007. Oczekiwane rezultaty: przewodnik 2: Praktyki operacyjne i monitoring srodowiska Przewodnik 4: Logistyka i remediacja. W przewodniku zostaną określone wymagania operacyjne i logistyczne w zakresie transportu, komunikacji, gospodarowania odpadami, przedstawione zostaną techniki remediacji (tj. naturalne sposoby łagodzenia skutków awarii) oraz sposób dokumentacji podejmowanych działań zaradczych i działań zamykających akcję ratowniczą itd. Termin wykonania: 05/2007. Oczekiwane rezultaty: przewodnik 3: Logistyka i remediacja. Wdrożenie przez przedstawienie opracowanych przewodników do oceny zewnętrznej. WP 4. WDROŻENIE 4.1. Szkolenie uczestników. Przeprowadzone będą szkolenia dla osób włączonych zawodowo w zapobieganie zagrożeniom, zapewnienie gotowości 37

14 Mieczysław Borysiewicz, Marek Kloss Wanda Kacprzyk i reagowanie na awarie w zakresie identyfikacji ryzyka, zapobiegania awariom, monitoringu środowiska i akcji ratowniczych. W każdym państwie zostanie przeprowadzony intensywny kurs. Po jego zakończeniu przeszkolone osoby będą poproszone o przedstawienie swoich uwag odnośnie zaproponowanych rozwiązań w ramach projektu. Termin wykonania: 08/2007. Oczekiwane rezultaty: przeprowadzone szkolenia w każdym państwie, lista uczestników szkoleń i materiały szkoleniowe Pilotowe wdrożenie zaproponowanych rozwiązań. Wybrane zostanie jedno dorzecze w Grecji, dla którego przeprowadzona zostanie pełna symulacja awaryjnego uwolnienia chemikaliów do rzeki. Testowany będzie system wczesnego ostrzegania i alarmowania, plany reagowania, działania ratownicze przy mobilizacji włączonych służb i instytucji. Uzyskane wyniki mają być poddane konsultacjom wśród partnerów jako przykład dobrej praktyki. Termin wykonania: 10/2007. Oczekiwane rezultaty: raport z pilotowego wdrożenia, udoskonalenie systemu i aktualizacja wypracowanych w projekcie rozwiązań Ograniczanie ryzyka w planowaniu przestrzennym. Wypracowanie zaleceń pod kątem zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia awarii przemysłowych oraz minimalizacji ich potencjalnego oddziaływania na środowisko. Wypracowanie propozycji dotyczącej modyfikacji istniejących w każdym regionie planów zagospodarowania terenu. Termin wykonania: 12/2007. Oczekiwane rezultaty: rekomendowane działania w odniesieniu do planowania przestrzennego i planów zagospodarowania terenu. Modyfikacja regionalnych planów. Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wyjątkiem punktu 4.2, który zostanie przeprowadzony przez partnerów z Grecji. WP 5: DODATKOWE DZIAŁANIA 5.1. Planowanie dalszych działań i inwestycji. Opracowanie dla każdego regionu planu działań wraz z planem inwestycyjnym niezbędnymi do wdrożenia wniosków wypracowanych w WP 4. Synteza planu działań zostanie zaprezentowana odpowiednim ciałom decyzyjnym i odpowiedzialnym za 38

15 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek kreowanie polityki regionalnej w każdym regionie, w celu rozpatrzenia możliwych sposobów realizacji rekomendowanych działań i inwestycji w zależności od możliwości każdego regionu/dorzecza. Termin wykonania: 02/2008. Oczekiwane rezultaty: regionalne plany działań wraz z planami inwestycyjnymi dla każdego regionu Reorganizacja sieci regionalnych i ocena projektu. Reorganizacja sieci regionalnych, zaproponowanych w P 2.2, w celu ułatwienia realizacji planu działań i planu inwestycyjnego, które będą nadzorowały wdrażanie ww. planów. Do przeprowadzenia oceny całego projektu wykorzystany zostanie system, opracowany w ramach WP1, oraz specjalny kwestionariusz, który zostanie przesłany do wypełnienia członkom Komitetu Oceniającego. Termin wykonania: 03/2008. Oczekiwane rezultaty: opis zreorganizowanej sieci regionalnej i raport oceniający projekt Jednostka RIVER-SHIELD. Ustanowienie w Grecji jednostki RIVER- SHIELD, której celem działania będzie: i) koordynacja wymiany doświadczeń i wiedzy (know-how), jak również pomoc w transferze technologii i badaniach itd., ii) wzmocnienie i rozszerzenie zakresu współpracy na inne obszary geograficzne Europy, stojące przed podobnymi problemami związanymi z ochroną środowiska przed skutkami awarii przemysłowych. Termin wykonania: 04/2008. Oczekiwane rezultaty: charakterystyka jednostki i jej mandatu, opracowanie biznes planu dla dalszego jej funkcjonowania. Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wiodącą pozycją Grecji w działaniu 5.3. WP 6. UPOWSZECHNIANIE WYNIKÓW 6.1. Działania informacyjno-reklamowe. Dostosowanie zakresu informacji i sposobu jej prezentacji dla poszczególnych grup docelowych w zależności od lokalizacji geograficznej oraz wymagań i ograniczeń sezonowych, po uprzednim wspólnym zaplanowaniu harmonogramu takich działań. Termin wykonania: 12/2006. Oczekiwane rezultaty: plan działań informacyjno-reklamowych. 39

16 Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk 6.2. Upowszechnianie informacji i wyników na poziomie regionalnym/ krajowym. Publikacja artykułów w prasie lokalnej, regionalnej i krajowej oraz w czasopismach specjalistycznych, dystrybucja przewodników, broszur i ulotek, organizacja konferencji prezentujących wyniki projektu, w tym regionalne plany działań. Termin wykonania: 04/2008. Oczekiwane rezultaty: artykuły, przewodniki, broszury i ulotki; rozdzielnik, sprawozdania z konferencji Upowszechnianie informacji i wyników na poziomie europejskim. Odpowiednie działania zostaną podjęte w celu rozpowszechnienia wyników projektu w UE. Termin wykonania: 04/2008. Oczekiwane rezultaty: utworzenie (w języku angielskim i językach narodowych państw uczestniczących w projekcie) strony WWW 10 zawierającej wszystkie istotne informacje dotyczące projektu, wydanie broszury zawierającej wyniki projektu, udział w akcjach upowszechniających te wyniki w UE zgodnie z zapotrzebowaniem, opracowanie końcowego raportu zawierającego wszystkie wnioski z projektu, promowanie działalność jednostki RIVER-SHIELD; organizacja konferencji podsumowującej wyniki projektu. Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wyjątkiem punktu 6.3, który zostanie przeprowadzony przez partnerów z Grecji. Podsumowanie. Reasumując, w ramach projektu RIVER SHIELD planuje się wykonać następujące działania: opracować raporty nt. identyfikacji źródeł zagrożeń przemysłowych w poszczególnych regionach, utworzyć sieci regionalne w celu wzmocnienia wymiany know-how i współpracy transnarodowej, zorganizować warsztaty informacyjne promujące realizację projektu, opracować i upowszechnić przewodniki ułatwiające prowadzenie akcji ratowniczej i likwidującej skutki awarii dla środowiska, zorganizować szkolenia w wyżej wymienionym zakresie, zaprojektować i przetestować w praktyce system wczesnego ostrzegania i alarmowania (w Grecji), 10 również na portalu Instytutu Ochrony Środowiska ( utworzono stronę ( dedykowaną projektowi RIVER SHIELD. 40

17 Projekt RIVER Ochrona SHIELD Środowiska zarządzanie i Zasobów ryzykiem Naturalnych przemysłowego nr 30, zanieczyszczenia 2007 r. rzek opracować i zarekomendować do stosowania w praktyce środki z zakresu planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu, mogące przyczynić się do ograniczenia negatywnych skutków awarii przemysłowych dla środowiska wodnego, utworzyć mechanizm wspierający wdrażanie w przyszłości wyników projektu w postaci utworzenia i wyposażenia jednostki RIVER SHIELD zlokalizowanej w Grecji, podjąć działania promujące wyniki projektu na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim. Harmonogram realizacji. Okres realizacji projektu RIVER SHIELD zaplanowano na 24 miesiące (od maja 2006 r. do kwietnia 2008 r.). Harmonogram realizacji poszczególnych bloków tematycznych przedstawiono niżej. Harmonogram realizacji projektu RIVER SHIELD Rok Miesiąc WP zadania realizowane wspólnie przez wszystkich partnerów zadanie realizowane wyłącznie przez partnerów greckich 41

18 Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk 3.4. OCZEKIWANE WYNIKI Oczekuje się następujących efektów realizacji projektu RIVER SHIELD: ochrona rzek przed zanieczyszczeniami spowodowanymi awariami przemysłowymi przez rozwój i wdrożenie dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem, zapobiegania i reagowania na awarie przemysłowe; zwiększenie zdolności służb ratowniczych i ochrony środowiska włączonych w proces ukierunkowany na ograniczanie oddziaływania potencjalnych awarii przemysłowych na środowisko wodne; wzmocnienie działań planistycznych zmierzających do zapewnienia prawidłowego rozwoju poszczególnych regionów w wyniku opracowania i wdrożenia wypracowanych w projekcie proponowanych planów działań oraz zaleceń odnośnie właściwego uwzględnienia wymagań ochrony wód przed awaryjnymi uwolnieniami w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. PIŚMIENNICTWO EU Community Initiative Programme INTERREG III B CADSES Neighbourhood Programme. 4 th Call for project proposal on Protecting Rivers from Accidental Industrial Pollution. Application Form. INTERREG III B CADSES Neighbourhood Programme Community Initiative Programme (CIP). Version including the Commission s decision of November Community Initiative INTERREG III B ( ). KOMUNIKAT KOMISJI DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH z dnia 2 września 2004 r. ustanawiający wytyczne dla inicjatywy wspólnotowej w dziedzinie współpracy transeuropejskiej, która ma zachęcać do harmonijnego i zrównoważonego rozwoju obszaru Europy INTERREG III (2004/C 226/02) /O.J. C 226/ / Dr Mieczysław Borysiewicz, mgr Wanda Kacprzyk Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej ul. Krucza 5/11, Warszawa 42