Czyli: jak sprawić, Ŝeby Polacy oszczędzanie na emeryturę przestali odkładać na później.

Transkrypt

1 . Czyli: jak sprawić, Ŝeby Polacy oszczędzanie na emeryturę przestali odkładać na później. RAPORT z badań opinii wraz z komentarzem z rynków zagranicznych: brytyjskiego, niemieckiego i austriackiego. Warszawa, marzec 2010 r. Raport przygotowany przez On Board PR ECCO Network na podstawie badania opinii publicznej przeprowadzonego przez PBS DGA na losowo dobranej, reprezentatywnej próbie dorosłych mieszkańców Polski

2 Emerytura po polsku Dyskusja na temat polskiego systemu emerytalnego, która toczy się w mediach w ostatnich miesiącach nasuwa refleksję, Ŝe formuła samodzielnego, świadomego oszczędzania na przyszłą emeryturę jest nie tylko istotnym problemem społecznym, ale równieŝ wielkim wyzwaniem dla instytucji rynku finansowego. Jak podaje Komisja Nadzoru Finansowego w komunikacie z 9 marca br. w sprawie indywidualnych kont emerytalnych, emerytura wypłacana z dwóch obowiązkowych filarów (Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz OFE), będzie o ponad połowę niŝsza od ostatniego miesięcznego wynagrodzenia. Tego rodzaju informacje powinny wpływać na decyzje Polaków związane z oszczędzaniem na przyszłą emeryturę. Tymczasem, jak pokazują wyniki niniejszego badania, polskie społeczeństwo nadal w niewielkim stopniu wykorzystuje moŝliwości wynikające z trójfilarowego systemu emerytalnego mimo, Ŝe wszystko wskazuje na to, iŝ na emeryturze będziemy mieli tyle, ile sami odłoŝymy. Jednocześnie Polacy, co ciekawe zwłaszcza ludzie młodzi, uwaŝają, Ŝe juŝ dziś warto myśleć o emeryturze i oszczędzać, aby zapewnić sobie godną przyszłość. Ponad połowa badanych uwaŝa, Ŝe środki z funduszu ubezpieczeń społecznych będą niewystarczające. Osoby te wskazują równieŝ, Ŝe brakuje im wiedzy na temat moŝliwości i zasad oszczędzania, z jakich mogą korzystać. Tu właśnie pojawia się wyzwanie dla instytucji finansowych. Trójfilarowy system emerytalny w Polsce jest w chwili obecnej jedynie ideą. Niewielki nacisk połoŝony na edukację w ramach III filaru sprawia, Ŝe Polacy nie wiedzą z jakich form oszczędzania i w jaki sposób mogą korzystać. W tej sytuacji zarówno instytucje finansowe jak i państwo powinny wspólnie pracować na rzecz rozwijania wiedzy Polaków w tym zakresie. W komunikacji nie wystarczą tylko kampanie produktowe na temat narzędzi dostępnych w obrębie III filaru. Polacy potrzebują przemyślanej komunikacji podkreślającej potrzebę świadomego, dobrowolnego oszczędzania na przyszłą emeryturę oraz prezentującej sposoby realizacji tego celu. Warto takŝe wspomnieć, iŝ taki system jest z powodzeniem realizowany w krajach Europy Zachodniej. Niniejszy raport został równieŝ wzbogacony o komentarze ekspertów z Niemiec, Austrii i Wielkiej Brytanii. Zapraszam do lektury i dyskusji o wynikach. Katarzyna Rek Finance Departament On Board Public Relations ECCO International Communications Network Tel.(22)

3 Polski system emerytalny W Polsce obowiązuje system emerytalny złoŝony z trzech filarów kwestię tę reguluje Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która powstała w ramach programu czterech reform opracowanego przez rząd Jerzego Buzka. Dwa pierwsze, czyli Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oraz Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) są obowiązkowe. Oba obligują Polaków do odkładania 19,5 % swoich zarobków na poczet przyszłej emerytury. W ramach III filaru mamy natomiast moŝliwość oszczędzania dodatkowych środków. MoŜemy to robić poprzez pracownicze programy emerytalne (PPE), indywidualne konta emerytalne (IKE) oraz wszystkie inne formy oferowane przez instytucje finansowe. Takie rozwiązanie według załoŝeń reformy miało pomóc Polakom świadomie podejmować decyzje dotyczące ich oszczędności emerytalnych. Jak czytamy w raporcie Urzędu Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych 1 z 2003 roku PoniewaŜ dostępność pracowniczych programów emerytalnych zaleŝy de facto od decyzji pracodawców, alternatywą dla nich są indywidualne konta emerytalne (IKE), które umoŝliwiają systematyczne oszczędzanie kaŝdemu przyszłemu emerytowi niezaleŝnie od charakteru zatrudnienia i miejsca pracy. W tym samym raporcie KNUiFE podkreśla, Ŝe zadaniem dla państwa jest zachęcanie do oszczędzania w PPE lub IKE ze względu na fakt, Ŝe emerytura z I i II filaru nie pozwoli nam na wysoki standard Ŝycia po zakończeniu kariery zawodowej. "JuŜ w 2003 roku w materiałach Urzędu Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych pokazywane wprost, Ŝe sens reformy to trzy filary. KNUiFE otwarcie pisało, Ŝe emerytury z ZUS i OFE będą zbyt niskie. Wygląda więc na to, Ŝe sens całej reformy został gdzieś zagubiony. Brak edukacji ze strony państwa, jak i agresywna polityka reklamowa OFE na początku swojej działalności, być moŝe są przyczyną owej słabej pamięci, jak faktycznie miał wyglądać system emerytalny" Grzegorz Zalewski, ekspert Domu Maklerskiego BOŚ. 1 dziś rolę i funkcje KNUiFE pełni KNF

4 Emerytura: 75% Polaków polega wyłącznie na ZUS AŜ 75% Polaków przyznaje, Ŝe poza odprowadzaniem obowiązkowej składki na ZUS, nie oszczędza dodatkowo na emeryturę. Poprzestajemy tylko na opłacaniu obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Będzie ono w przyszłości, powiększone o wpływy z OFE, stanowiło jedyne źródło wypłacania środków na emeryturę. Najbardziej martwi to, Ŝe wprowadzenie nowego systemu emerytalnego w Polsce 10 lat temu nie było poparte Ŝadną rzetelną, szeroko zakrojoną kampanią edukacyjną. Nikt nie zadał sobie trudu poinformowania Polaków, co tak naprawdę oznaczać będzie ta zmiana, a przede wszystkim, Ŝe największy cięŝar odpowiedzialności za nasze przyszłe Polacy nie wykorzystują narzędzi ofertowanych przez instytucje finansowe. Zdecydowanie wolimy polegać na ZUS i OFE mimo przekonania, Ŝe środki z dwóch obowiązkowych filarów nie zapewnią nam godnej emerytury. Komunikacja instytucji finansowych powinna koncentrować się na wskazaniu sposobów, ale i samej potrzeby samodzielnego oszczędzania na emeryturę. TakŜe państwu powinno zaleŝeć na podniesieniu świadomości Polaków w tym zakresie. Katarzyna Rek, On Board Public Relations emerytury spada na nas samych. I to jest chyba największy błąd zaniechania wszystkich elit rządzących ostatniej dekady. Na domiar złego II-filarowe OFE wykreowały mylne wyobraŝenie o swoich moŝliwościach i funkcji w nowym systemie. Dziś powoli ludzie dostrzegają, Ŝe sytuacja wymaga zdecydowanego działania i samodzielnego podejmowania kroków zmierzających do uniezaleŝnienia się od I i II filaru. Niestety, ta świadomość istnieje w zasadzie tylko wśród osób z wyŝszym wykształceniem bądź zajmujących eksponowane kierownicze stanowiska komentuje ten wynik Jacek Treumann, Członek Zarządu Legg Mason Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. Wśród osób, które lokują środki z myślą o emeryturze, najczęściej wybieranym produktem są rachunki oszczędnościowe, bądź rozliczeniowo-oszczędnościowe (ROR) - korzysta z nich 7% społeczeństwa. Innym sposobem na odkładanie pieniędzy na emeryturę, z którego korzystają Polacy są lokaty bankowe oraz Indywidualne Konta Emerytalne (po 5%). 4% respondentów dodatkowe środki na emeryturę inwestuje w fundusze inwestycyjne. Niecałe 3% deklaruje, Ŝe inwestuje dodatkowe środki w przyszłą emeryturę, nie jest jednak w stanie wskazać dokładnie, w jaki produkt z III filaru. Niewielki odsetek społeczeństwa pieniądze na emeryturę odkłada do przysłowiowej skarpety (2%), a poniŝej jednego procenta Polaków oszczędności na emeryturę inwestuje w złoto, waluty albo papiery wartościowe.

5 Z pomocą jakich instrumentów finansowych oszczędza Pan/Pani dodatkowo na emeryturę? Rachunek ROR 7% IKE Lokata bankowa 5% 5% Fundusze inwestycyjne 4% III filar, ale nie wiem jaki produkt 3% Produkty ubezpieczeniowe Inwestycje w nieruchomości 2% 2% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% Nie jest zaskakujące, Ŝe większość respondentów wskazała zwykłe rachunki oszczędnościowe, jako formę oszczędzania na emeryturę mimo, Ŝe ROR zupełnie do tego nie słuŝy. Większość ludzi potrzebuje pewności, Ŝe nic nie wydarzy się z ich pieniędzmi. Taką pozorną pewność dają najbezpieczniejsze instrumenty, czyli lokaty bankowe. Pozorną, bo po uwzględnieniu podatku, opłat bankowych czy inflacji moŝe okazać się, Ŝe nie jest to efektywne rozwiązanie komentuje Grzegorz Zalewski, ekspert Domu Maklerskiego BOŚ. Wyniki badania pokazują, Ŝe zupełnie nieznaczny odsetek (0,3%) Polaków uczestniczy w pracowniczych planach emerytalnych. Tymczasem wg definicji KNF na III filar składają się nie tylko IKE ale równieŝ pracownicze programy emerytalne (PPE). Z informacji podanych przez Komisję Nadzoru Finansowego wynika, Ŝe aktywa pracowniczych programów emerytalnych w zeszłym roku wzrosły o 38% i wyniosły prawie 5 mld złotych. W 2009 r. prowadzono 1099 PPE i uczestniczyło w nich 333,5 tysięcy osób. Warto pamiętać, iŝ w ramach III filaru systemu emerytalnego moŝna oszczędzać na emeryturę nie tylko indywidualnie, ale i grupowo, korzystając takŝe z ulgi w postaci zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych. Taką formą są pracownicze programy emerytalne (PPE) najtańsze rozwiązanie w ramach III filaru. Warto więc, aby pracownicy interesowali się, czy w ich zakładzie pracy funkcjonuje taki program lub jeśli jeszcze nie, to czy moŝe powstać PPE - komentuje Tomasz Fronczak, dyrektor ds. PPE w TFI PZU SA. Pracodawca w ramach PPE opłaca pracownikowi składkę podstawową. Sam pracownik, korzystając z przywilejów inwestycyjnych zaproponowanych dla grupy, zazwyczaj lepszych niŝ dla indywidualnych osób, moŝe teŝ zadeklarować składkę dodatkową, pobieraną z wynagrodzenia i w ten sposób zwiększać swoje oszczędności na emeryturę. PPE to tańsza forma podwyŝki, gdyŝ składki odprowadzane przez pracodawcę nie są obciąŝone składkami odprowadzanymi do ZUS dodaje Tomasz Fronczak.

6 IKE wybierają osoby wykształcone Jak wynika z badań, niewielu Polaków (5%) korzysta z indywidualnych kont emerytalnych, większość jeśli juŝ oszczędza wybiera produkty, które nie przynoszą korzyści podatkowych. Oszczędzanie na własną rękę być moŝe wynika z braku wiedzy na temat bezpośrednich korzyści z oszczędzania za pomocą IKE. Warto podkreślić, Ŝe IKE to bardzo róŝnorodna koncepcja od bezpiecznych instrumentów, jakie oferują banki w formie lokat, poprzez róŝnego rodzaju produkty inwestycyjne oferowane przez zakłady ubezpieczeniowe czy fundusze inwestycyjne, aŝ po bardzo w indywidualnie wybrane akcje, czyli IKE w formie rachunku maklerskiego, dające moŝliwość bezpośredniego działania na giełdzie mówi Grzegorz Zalewski, ekspert Domu Maklerskiego BOŚ. Problemem jest to, Ŝe bardzo mało osób wie, Ŝe dzięki róŝnorodności form IKE, kaŝdy moŝe znaleźć najlepszą dla siebie formułę dodaje. Polacy mają dwie moŝliwości dobrowolnego oszczędzania na emeryturę w ramach produktów III-filarowych. Forma zorganizowana w ramach zakładu pracy pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz pracownicze programy oszczędnościowe (PPO) lub róŝne formy oszczędzania na własną rękę - indywidualne konta emerytalne, lokaty, nieruchomości, samodzielne inwestowanie w funduszach. Większość wybiera inwestowanie i oszczędzanie bez korzyści podatkowych, co wynika w duŝej mierze z faktu, iŝ niewiele osób posiada wiedzę na temat korzyści związanych z inwestowaniem w IKE, przede wszystkim zwolnienie z podatku od dochodów kapitałowych, czyli 19% tzw. podatku Belki. Co więcej, jeśli ktoś decyduje się np. na IKE w formie rachunku maklerskiego i inwestuje w akcje nie płaci równieŝ podatku od dywidend. W długim terminie przynosi to realne korzyści. Katarzyna Rek, On Board Public Relations Odsetek osób samodzielne inwestujących oszczędności na emeryturę jest skorelowany z poziomem wykształcenia, dochodów oraz zajmowanej pozycji zawodowej. Wyniki badania prezentują, Ŝe najczęściej troską o wysokość swojej emerytury wykazują się osoby z wyŝszym wykształceniem (44%) oraz osoby zajmujące stanowiska kierownicze (55%) i pracownicy umysłowi (45%). Osoby z wyŝszym wykształceniem mają większą świadomość, iŝ emerytura wypłacana z obowiązkowych I i II filaru nie będzie wystarczająca, by zaspokoić ich potrzeby finansowe po przejściu na emeryturę. To sprawia, Ŝe zamiast biernie oczekiwać rozwiązania systemowego biorą sprawy w swoje ręce i poszukują informacji na temat dostępnych rozwiązań a następnie zaczynają aktywnie angaŝować się w III filar mówi Tomasz Fronczak, dyrektor ds. PPE w TFI PZU SA. Przedstawiciele kadry menedŝerskiej najchętniej odkładają pieniądze na lokacie bankowej (12%) oraz indywidualnych kontach emerytalnych (15%). Wśród osób legitymujących się wykształceniem zawodowym na emeryturę oszczędza 16%, w grupie robotników niewykwalifikowanych 12% natomiast w grupie gospodyń domowych - 19%. Z IKE jako formy oszczędzania na emeryturę najczęściej korzystają osoby zajmujące stanowiska kierownicze (15%) oraz pracownicy umysłowi (13%). WyŜsze wykształcenie oraz dochody skutkują większym zainteresowaniem o przyszły byt. Ludzie z największymi dochodami korzystają z róŝnych form oszczędzania, w tym równieŝ z IKE. MoŜe więc przy znacznie lepszej niŝ dotychczasowa kampanii informacyjnej i edukacyjnej udałoby się zwiększyć

7 zainteresowanie szerszej grupy Polaków tym segmentem reformy emerytalnej. Zwłaszcza, Ŝe jej sens miały stanowić właśnie trzy filary, a nie wyłącznie dwa obowiązkowe powiedział Grzegorz Zalewski, ekspert DM BOŚ. Kryzys a IKE Rekordową liczbę otwartych IKE 915 tysięcy, zanotowano w roku 2007 (stan na koniec roku). Od tamtego czasu do końca 2009 spadła ona do 809 tysięcy. Interesujące, Ŝe zaczynają się róŝnicować trendy w obrębie róŝnych kategorii IKE. Liczba IKE prowadzonych przez banki spadła o 40% w 2009 w porównaniu do W tym samym okresie o 7% spadła liczba IKE prowadzonych przez ubezpieczycieli, ale wzrosła liczba tych prowadzonych przez TFI (20%) oraz biura maklerskie (44%). Ciekawe jest zróŝnicowanie wartości kont IKE wśród instytucji oferujących tę formę oszczędzania. Średnia wartość takiego konta (na koniec 2009 roku) jest największa w biurach maklerskich i wynosi 16,2 tys. złotych. Na drugim miejscu znajdują się konta w bankach (7,6 tys.), następnie w TFI (4,6 tys. zł.) oraz zakładach ubezpieczeń, ze średnią wartością 1,6 tys. złotych. Wykres opracowany na podstawie danych Komisji Nadzoru Finansowego

8 Wykres opracowany na podstawie danych Komisji Nadzoru Finansowego III filar - myślenie o emeryturze odkładamy na później Pomimo tego, Ŝe jedynie 25% Polaków oszczędza dodatkowe fundusze na emeryturę, aŝ 70% społeczeństwa uwaŝa, Ŝe warto to robić. Szczególnie wyraźnie widać to na przykładzie osób w wieku produkcyjnym. 70% respondentów w wieku lat uwaŝa, Ŝe warto odkładać dodatkowe fundusze na emeryturę, podczas gdy taki sam odsetek osób w tym wieku przyznaje, Ŝe nie oszczędza dodatkowych pieniędzy z myślą o niej. Pojawiające się prognozy dotyczące wysokości przyszłych emerytur czy nawet moŝliwości załamania systemu wypłaty świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych nie wpływają na nasze postawy w zakresie oszczędzania. Odkładanie pieniędzy na emeryturę ciągle pozostaje wydatkiem, z którego bardzo łatwo zrezygnować. Tymczasem, w przypadku rozłoŝenia 70% Polaków w wieku przedemerytalnym uwaŝa, Ŝe warto oszczędzać dodatkowe środki na emeryturę. Główną motywacją do dodatkowego oszczędzania jest obawa zbyt niskich wypłat z ZUS-u. Co ciekawe opinia ta jest bardziej popularna wśród młodszej grupy badanych. Wyniki najnowszych badań wskazują jednak, Ŝe mimo takiego przekonania większość z nas nie podejmuje Ŝadnych działań w kierunku zapewnienia sobie godnej przyszłości robi to tylko co piąta osoba. Tomasz Dziedzic, PBS DGA wpłat na długi okres, np.: na cały staŝ pracy pojedynczego pracownika, nawet inwestowanie niewielkiej miesięcznej sumy będzie miało znaczący wpływ na podniesienie wysokości przyszłej emerytury. Wyniki niniejszego raportu oraz dane publikowane przez Komisję Nadzoru Finansowego pokazują, Ŝe większość polskiego społeczeństwa ma świadomość

9 tego, Ŝe naleŝy i warto oszczędzać dodatkowe fundusze na emeryturę. Jednocześnie widać, Ŝe Polacy na razie tego nie robią. Istnieje zatem potrzeba prowadzenia kampanii podnoszącej świadomość i przekonującej, Ŝe nie warto odkładać myślenia o emeryturze na później. Działania komunikacyjne instytucji finansowych powinny skupić się na pokazywaniu konkretnych korzyści płynących z oszczędzania dodatkowych, nawet niewielkich środków. Istotne jest uświadomienie potencjalnym klientom, Ŝe inwestowanie w ramach III filaru jest nie tyle przywilejem, co koniecznością podkreśla Katarzyna Rek, Finance Departament On Board PR Ecco Network. Jak wynika z raportów publikowanych przez KNF, wysokość środków zgromadzonych przez Polaków na indywidualnych kontach emerytalnych z roku na rok powiększa się. MoŜe to oznaczać, Ŝe wśród Polaków rośnie świadomość potrzeby samodzielnego oszczędzania na emeryturę. Nadal jednak brakuje wiedzy na temat róŝnorodności dostępnych narzędzi inwestycyjnych oraz moŝliwości, jakie zapewniają. "Często słyszymy z ust polityków, nieraz członków rządu, iŝ powinniśmy oszczędzać na emeryturę we własnym zakresie. Wydaje mi się, iŝ najlepszą zachętą dla Polaków promującą samodzielne oszczędzanie na emeryturę byłaby ulga podatkowa. Często podnoszony argument, iŝ nie stać na to naszego budŝetu jest nieco na wyrost. Ulga taka nie musiałaby przecieŝ dotyczyć całego limitu wpłat na IKE w danym roku (np. górny limit odliczenia mógłby wynosić 2 tys. zł.) i posiadać ograniczony zakres czasowy (np. przez 5 lat). Jak pokazały wcześniejsze doświadczenia z lat 90-tych, gdy moŝna było odliczyć od dochodu zakup obligacji skarbowych - takie działania zachęciły Polaków do inwestowania i jednocześnie umoŝliwiły ich wypromowanie. Jeśli naszym politykom naprawdę zaleŝałoby na promowaniu IKE wśród obywateli, powinni zdecydować się na jak najszybsze wprowadzenie odpowiednich ulg podatkowych" komentuje Jacek Tyszko, ekspert Domu Maklerskiego BOŚ.

10 Jak pokazują badania przeprowadzone na potrzeby raportu Emerytura po polsku istotnym źródłem wiedzy na temat rynku finansowego jest Internet. Przeświadczenie odnośnie tego, Ŝe warto odkładać dodatkowe środki na emeryturę jest o wiele wyŝsze wśród osób korzystających regularnie z tego medium. Wśród nich aŝ 76% uwaŝa, Ŝe warto oszczędzać. Natomiast wśród osób nie korzystających z Internetu odsetek ten jest znacznie niŝszy i wynosi 57%. Czy uwaŝa Pani/Pana, Ŝe warto oszczędzać na emeryturę? tak 57% 76% nie 24% 43% 0% 20% 40% 60% 80% osoby nie korzystające z internetu osoby korzystające z internetu Wiemy, Ŝe środki z ZUS i OFE pewnie nie wystarczą Jednym z głównych powodów, dla którego Polacy decydują się odkładać część swoich obecnych dochodów na poczet wyŝszej emerytury jest świadomość tego, Ŝe emerytury wypłacane z ZUS-u i OFE prawdopodobnie nie będą wystarczające. UwaŜa tak 57% społeczeństwa. Jest to pogląd wyjątkowo popularny wśród osób zajmujących kierownicze stanowiska aŝ 75% z nich podziela tę opinię. Wydaje się to jak najbardziej naturalne dla tej grupy społecznej. To właśnie osoby o najwyŝszych zarobkach najbardziej odczują róŝnicę w wysokości przychodów, które sami wypracowali, a kwotą wypłacaną z ZUS i OFE (ZUS pobiera składki W róŝnorodnej ofercie instytucji finansowych moŝna znaleźć produkty, które wymagają minimalnych i regularnych wpłat, jak i takie, gdzie tego wymogu nie ma. Ale oczywiście przede wszystkim ludzi naleŝy nauczyć, Ŝe oszczędzanie warto zacząć nawet od drobnych kwot, bo zdaje się z tym jest największy problem. Grzegorz Zalewski, Dom Maklerski BOŚ tylko do 30-krotności średniej, krajowej pensji. W przypadku wyŝszych zarobków, składka ZUS pozostaje taka sama, jak przy pensji równej 30-krotności średniej krajowej).

11 Kolejną motywacją do oszczędzania dodatkowych funduszy na emeryturę wskazywaną przez respondentów jest chęć posiadania wyŝszego standardu Ŝycia niŝ ten, na który moŝna sobie pozwolić otrzymując środki jedynie z ZUS czy OFE. Taką odpowiedź wskazało 38% respondentów. Co czwarty Polak oszczędza dodatkowe fundusze na emeryturę, poniewaŝ chce dysponować wystarczającymi środkami na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń losowych. Z jakiego powodu oszczędza Pani/Pana na emeryturę? Emerytura z ZUS i OFE nie będzie wystarczająca 57% Chcę mieć wyŝszy standard Ŝycia na emeryturze 38% Na wypadek nieprzewidzianych sytuacji 25% Oszczędzanie jest w modzie 3% Mam nadmiar środków, które mogę ulokować 2% Inne 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Zaledwie 3% społeczeństwa odkłada dodatkowe pieniądze na emeryturę, poniewaŝ robią to inni, zaś tylko 2% respondentów zagospodarowuje w ten sposób dodatkowy kapitał. Dla młodych ludzi emerytura to odległa przyszłość Z przeprowadzonych badań wynika, Ŝe aŝ 85% młodych ludzi (w wieku od 18 do 24 lat) nie oszczędza na emeryturę. Jako główny powód najwięcej z nich podaje brak namysłu nad tematem 72%. Tylko 16% jako przyczynę podaje brak pieniędzy. Pomimo tego, Ŝe obecnie młodzi ludzie coraz wcześniej rozpoczynają Ŝycie zawodowe, fakt ten rzadko idzie w parze ze wzrostem wiedzy z zakresu finansów i systemu emerytalnego. Nadal istotną rolę powinna odgrywać edukacja młodych ludzi w zakresie planowania swoich finansów. Zapoznanie ich z funkcjonowaniem rynku emerytalnego oraz moŝliwościami samodzielnego inwestowania funduszy przeznaczonych na emeryturę będzie korzystne zarówno dla instytucji finansowych, jak i dla państwa komentuje Katarzyna Szczypek, Finance Departament On Board PR Ecco Network.

12 Prawie 30% respondentów uwaŝa, Ŝe nie warto oszczędzać dodatkowych środków na poczet przyszłej emerytury. Osoby, które tak uwaŝają najczęściej jako powody podają niemal na równi: brak środków (38%) oraz brak wcześniejszego namysłu nad tą kwestią (40%). Z kolei 16% społeczeństwa uwaŝa, Ŝe emerytura którą otrzymają od ZUS i OFE będzie dla nich wystarczająca. Jest to pogląd najczęściej wygłaszany przez osoby naleŝące do grupy wykwalifikowanych robotników (30%), osoby prowadzące własną działalność gospodarczą (26%) oraz osoby z wykształceniem zawodowym (20%). Z jakiego powodu nie oszczędza Pan/Pani na emeryturę? Nie myślałem jeszcze na ten temat 40% Nie mam wolnych środków 38% Wystarczy mi podstawowa emerytura 17% Inne 9% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% "Wyniki badania pokazują, iŝ na własną emeryturę odkładają głownie osoby o wyŝszym wykształceniu i wyŝszych dochodach. Wiele osób, które tego nie robią, tłumaczy to brakiem środków. W tej grupie znajduje sie zapewne większość osób o niŝszych kwalifikacjach i bez oszczędności. MoŜe to powodować nieco zawyŝone róŝnice miedzy tymi grupami i statystykami, albowiem brakuje tu porównywalności w zakresie rzeczywistych moŝliwości odkładania środków w III filarze - jedni mają nadwyŝki, inni - nie. KaŜda grupa społeczna powinna, niezaleŝnie od róŝnic w dochodach, starać sie - w miarę moŝliwości inwestować w swoją przyszłą emeryturę. RóŜnica między wysokością miesięcznych zarobków, a miesięczną emeryturą jaka otrzymamy od państwa, dla wszystkich będzie równie dotkliwa" twierdzi Jacek Tyszko, ekspert Domu Maklerskiego BOŚ

13 Czy wiemy wystarczająco duŝo o oszczędzaniu na emeryturę? Jak wynika z badań przeprowadzonych przez PBS DGA na zlecenie On Board PR Ecco Network - 44% Polaków ocenia swoją wiedzę na temat dostępnych form oszczędzania na emeryturę, jako wystarczającą. Niemal ten sam odsetek respondentów 43% uwaŝa natomiast, Ŝe chciałoby wiedzieć więcej na ten temat. Wśród respondentów pragnących pogłębić swoją wiedzę o moŝliwościach oszczędzania na emeryturę jest bardzo wiele osób młodych co druga osoba w wieku lata uwaŝa, Ŝe potrzebuje jeszcze dodatkowych informacji w tym temacie. W grupie, która ocenia swoją wiedzę o sposobach oszczędzania na emeryturę jako niewystarczającą są równieŝ gospodynie domowe (65%), handlowcy (46%), a takŝe osoby prowadzące własną działalność (45%). Są grupy osób szczególnie naraŝone na ubóstwo lub znaczne pogorszenie standardu Ŝycia w okresie emerytury. Są to zarówno osoby prowadzące własną działalność gospodarczą (z reguły płacą minimalny ZUS i w konsekwencji ich emerytura będzie diametralnie niŝsza od rzeczywistych zarobków), kobiety (jak wynika z badań Diagnozy Społecznej 2009 w Polsce zarabiają one o ok. 20% mniej niŝ męŝczyźni - tak więc jako grupa, będą miały niŝsze emerytury od męŝczyzn z uwagi na niŝszą podstawę ich naliczania. Ponadto kobiety krócej pracują, mają więcej okresów nieskładkowych i Ŝyją dłuŝej niŝ męŝczyźni). Trzecia grupa to osoby bardzo dobrze zarabiające, które od pewnych wyŝszych kwot nie płacą składek do ZUS. Dla nich stopa zastąpienia w stosunku do rzeczywistej pensji będzie jeszcze niŝsza niŝ dla pozostałych. Jacek Treumann, Legg Mason Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. Wyniki naszego badania pokazują jak duŝo jest jeszcze do zrobienia w zakresie informacji i edukacji Polaków na temat oszczędzania środków na poczet przyszłej emerytury. To dobry moment dla instytucji finansowych i państwa do rozpoczęcia szerokiej akcji pomagającej zrozumieć Polakom znacznie myślenia o stanie swojego konta w przyszłości juŝ teraz. MoŜe dzięki takiej kampanii cześć z tych 40%, które jeszcze się nad tym nie zastanawiało, zrobi pierwszy krok ku zapewnieniu sobie stabilności finansowej i utrzymaniu dotychczasowego poziomu Ŝycia po przejściu na emeryturę - Katarzyna Szczypek, Finance Departament On Board PR Ecco Network. Przeświadczenie o tym, Ŝe nasza wiedza na temat oszczędzania na emeryturę jest wystarczająca skorelowane jest z poziomem wykształcenia. Zaledwie 33% osób z wykształceniem podstawowym uwaŝa, Ŝe posiada odpowiednią wiedzę w tym zakresie. Natomiast juŝ 52% osób z wyŝszym wykształceniem twierdzi, Ŝe poziom ich wiedzy na temat form oszczędzania na emeryturę jest wystarczający.

14 Czy Pani/Pana wiedza na temat dostępnych form oszczędzania na emeryturę jest wystarczająca? tak, jest wystarczająca 45% nie, chciałbym wiedzieć więcej 43% Nie wiem 12% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Samo posiadanie III filaru jest niewystarczające. Musimy się dokładnie zastanowić jakie są nasze wyobraŝenia o standardzie Ŝycia, który chcielibyśmy osiągnąć w okresie poprodukcyjnym oraz policzyć, ile ten standard będzie nas kosztował. Dopiero ta wiedza pozwoli nam określić minimalny wymagany miesięczny dochód emerytalny pochodzący z ZUS, OFE oraz III filaru (np. IKE, PPE), który pokryje nasze wydatki. Dzięki takiemu podejściu będziemy mogli zawczasu stworzyć bardzo konkretny wieloletni plan działania, aby ten nasz upragniony cel osiągnąć. Tylko takie podejście moŝemy nazwać faktyczną świadomością emerytalną i wzięciem spraw w swoje ręce - komentuje ten wynik Jacek Treumann, Członek Zarządu Legg Mason Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

15 Komentarze z innych rynków prywatne ubezpieczenia emerytalne Jack Miale, Kinross+Render Public Relations and Marketing, Ecco Network Wielka Brytania W Wielkiej Brytanii funkcjonuje państwowy system ubezpieczeń, z którego skorzystać mogą osoby, które przepracowały odpowiednio długi okres oraz system ubezpieczeń prywatnych, przeznaczonych dla osób, które mogą sobie pozwolić na opłacanie dodatkowych składek. Według obowiązującego obecnie prawa wszyscy pracodawcy mają obowiązek wybrać dostawcę programu emerytalnego spośród duŝych firm ubezpieczeniowych i poinformować o tym swoich pracowników. Pracownicy mogą wówczas wykupić przyszłą emeryturę u dostawcy wybranego przez firmę (w rzeczywistości mogą to zrobić u kaŝdego dostawcy, W ciągu ostatnich pięciu lat rząd Wielkiej Brytanii wprowadził nową formę ubezpieczeń emerytalnych stakeholder pension. Celem nowej regulacji było wywarcie presji na pracodawców, aby ułatwiali swoim pracownikom pozyskiwanie informacji o ubezpieczeniach emerytalnych i umoŝliwili swoim pracownikom przystąpienie do prywatnego systemu emerytalnego. Jednocześnie program miał na celu zmuszenie towarzystw ubezpieczeniowych do oferowania produktów emerytalnych po niŝszych kosztach. jeśli ten wybrany przez firmę z jakiś powodów im nie odpowiada). Dostawcy emerytur zakładowych mają z góry narzucone jakie opłaty mogą pobierać za zarządzanie kapitałem. Dotychczas wiele firm dostarczało pracownikom dodatkowe bonusy w oparciu o ostatnią wypłaconą pensję. W tej chwili naleŝą one do mniejszości, ze względu na fakt, iŝ spadająca wartość funduszy emerytalnych spowodowała ogromne zobowiązania dla pracodawców. Zmuszeni są oni spłacać duŝe kwoty z obecnych zysków, aby zaspokoić naleŝności dla dawnych pracowników. Masowe wycofywanie pracodawców z tego rodzaju rozwiązań spowodowało wzrost zapotrzebowania pracowników na prywatne ubezpieczenia emerytalne tak, aby w przyszłości uzyskać dodatek do niskiej emerytury państwowej. Według nowego prawa od 6 kwietnia 2012 roku firmy, które nie oferują dofinansowania do systemu emerytalnego będą musiały zapisać swoich pracowników do nowego systemu zaproponowanego przez rząd, który oznacza dla nich konieczność opłacania składek w wysokości aŝ do 3% przychodów całego zespołu. Oznacza to znaczny wzrost kosztów zatrudnienia. W ciągu ostatnich 3 lat dramatycznie spadły koszty wykupu emerytury. Obecnie oszczędności emerytalne rzędu funtów kosztują rocznie od 6100 do 7000 funtów w zaleŝności od wieku i stanu zdrowia w jakim są kupowane. Mimo to według badania przeprowadzonego przez BBC 45% z latków i 64% osób poniŝej 30 roku Ŝycia nie opłaca składek do funduszy emerytalnych. Wielu trzydziestolatków za ten stan wini obciąŝenie kredytami za studia, które muszą obecnie spłacać (Daily Mail 27/05/09). Pracownicy sektora prywatnego czterokrotnie rzadziej mają prawo do emerytury (63% nie ma prawa do emerytury) niŝ pracownicy zatrudnieni w sferze budŝetowej (16% nie ma prawa do emerytury). (Daily Telegraph, 18/04/09)

16 System emerytalny w Wielkiej Brytanii wyraźnie dotknął kryzys finansowy. Badania opublikowane przez firmę ubezpieczeniową Prudential pokazują, Ŝe blisko 2,2 miliona dorosłych planuje odłoŝyć swoje przejście na emeryturę ze względu na spadek wartości środków zgromadzonych w funduszach emerytalnych oraz spadek cen nieruchomości. (Your Money, 14/03/09) Wiele osób zbliŝających się do wieku emerytalnego będzie musiało pracować o kilka lat dłuŝej, Ŝeby nadrobić obniŝone wpłaty na świadczenia emerytalne. Nowe badania z Baring Asset Management pokazują, Ŝe 18,7 miliona ludzi, czyli 53% ludności Wielkiej Brytanii, nie ma pojęcia, kiedy będzie mogła przejść na emeryturę, poniewaŝ recesja pomniejszyła ich składki. (Sunday Express, 09/08/09) Według analityków finansowych Moneyfacts średni roczny dochód z emerytury wypłacany z koszyka funtów spadł z L638 do L597 z powodu spadku oprocentowania obligacji Skarbu Państwa, które stanowią rdzeń inwestycji ubezpieczycieli. (The Independent, 15/02/09) Wartość funduszy emerytalnych spadla z 21,6 miliardów funtów przed kryzysem do 16,2 miliarda funtów obecnie. (Sunday Tines, 15/03/09) Według OECD Wielka Brytania ma najmniej hojny system państwowych emerytur w całym zachodnim świecie. Przeciętny pracownik otrzymuje w tym systemie jedynie 31% ostatniej pensji jest to największa luka emerytalna wśród rozwiniętych krajów świata. (Daily Telegraph, 24/06/09) Krajowe Porozumienie Emerytów (National Pensioners Convention) szacuje, Ŝe liczba emerytów Ŝyjących poniŝej granicy ubóstwa czyli 151 funtów tygodniowo wzrosła w zeszłym roku o kolejne do 2,5 mln osób. ( Daily Telegraph, 09/01/09) Z drugiej strony przyszli emeryci zostali ostrzeŝeni przez francuskiego ubezpieczyciela AXA, Ŝe dochody z emerytur w Wielkiej Brytanii były zbyt wysokie w przeszłości i naleŝy je zmniejszyć. Zmiany zostaną przeprowadzone wraz z wprowadzeniem nowych unijnych regulacji dla ubezpieczycieli. (Financial Times, 06/08/09). Według badania wykonanego przez Prudential szacowana wysokość emerytury dla kobiet, które rozpoczną ją w 2009 roku wyniesie funtów w porównaniu do funtów dla męŝczyzn. (Daily Express, 08/04/09) Poprawka do ustawy emerytalnej ma pozwolić kobietom w wieku pomiędzy lat kontynuować wpłaty na państwowe ubezpieczenie aby podnieść wysokość swojej państwowej emerytury. Zmiana jest nakierowana na kobiety, które opuszczają miejsce pracy, Ŝeby wychować dzieci lub opiekować się bliskimi. Dodatkowe 6 lat pozwoli wygenerować im dodatek do emerytury w wysokości około 18 funtów tygodniowo. Zmiany wejdą w Ŝycie w 2010 roku. (BBC News, 24/10/08) Watson Wyatt ogłosił, Ŝe sprzedaŝ emerytur, które oferują większe przychody dla osób z powaŝnymi schorzeniami, otyłych lub palących wzrosła o 31.9% w trakcie roku i osiągnęła wartość 1.4 miliarda funtów. (Financial Times, 04/02/09)

17 W wielkiej Brytanii osoby starsze niŝ 50 lat mogą wypłacić 25% swojej przyszłej emerytury jako jednorazową wolną od podatku kwotę. W 2010 roku pułap wieku, w którym takie rozwiązanie będzie moŝliwe wzrośnie do 55 lat. George Osborne z gabinetu cieni nakreślił plan podniesienia od 2016 wieku emerytalnego dla męŝczyzn w państwowym systemie do 66 lat, zmiana ta ma nastąpić o blisko 10 lat wcześniej niŝ pierwotnie planowano. Podniesienie wieku emerytalnego dla kobiet na 65 lat planowane jest w 2020 roku. (BBC NEWS, 6/10/2009) Michael Zühlke, Relatio PR GmbH, Ecco Network Niemcy Fakty wynikające z obowiązującego prawa: System emerytalny w Niemczech jest oparty na trzech filarach: powszechny zarządzany przez rząd system ubezpieczeń, prywatne plany emerytalne przedsiębiorstw oraz indywidualne inwestycje emerytalne. Pierwszy filar ma charakter podstawowy, jest obowiązkowy i powszechny. Świadczenie wypłacane jest na podstawie wcześniejszego wkładu w postaci składek odprowadzanych w okresie aktywności zawodowej. Drugi filar to zakładowe systemy emerytalne, które stanowią uzupełnienie powszechnego systemu emerytalnego. To pracodawcy decydują się na uczestnictwo w takim programie. Trzeci filar równieŝ nie jest obowiązkowy, ma charakter prywatny. Polega na gromadzeniu środków pienięŝnych przez pracownika. W publicznym systemie emerytalnym pieniądze wpłacane przez ubezpieczonych nie są oszczędzane, ale wydawane na bieŝąco. Eksperci mówią o procedurze realokacji, która dominuje w Niemczech. Uczestnictwo w tym systemie jest obowiązkowe dla pracowników, a suma ubezpieczenia jest pochodną rocznych zarobków. Składki są uiszczane po połowie przez pracodawcę i pracownika. Przyszła emerytura wynosi 67% wynagrodzenia netto i przechodzi się na nią w wieku 67 lat. Ulgi i dotacje rządowe zachęcają przedsiębiorstwa i pracowników do inwestowania w prywatne ubezpieczenia. Firmowe plany emerytalne były projektowane jako uzupełnienie publicznego systemu ubezpieczeń. Emerytury zakładowe równieŝ rozpoczynają się w wieku 67 lat. Trzeci filar to indywidualne inwestycje emerytalne, które ostatnio zyskują wiele uwagi jako uzupełnienie systemu ubezpieczeń społecznych. Prywatne ubezpieczenia obejmują tzw. plany Riester" i "Rürup, których nazwy pochodzą od nazwisk dwóch osób z rządowych komisji ds. emerytur i rent. Pracownicy i inni uczestnicy systemu mogą uzyskać zachęty podatkowe i bonusy od rządu subsydiującego tego rodzaju plany. Dodatkowe korzyści róŝnią się w zaleŝności od rodzaju planu. Plan Riester bazuje na subsydiach, a Rurup na przywilejach podatkowych. Osoba, która opłaca comiesięczne składki otrzymuje dodatkowe środki ponad emeryturę gwarantowaną przez prawo. Podobnie do ubezpieczeń na Ŝycie kapitał jest bezpiecznie inwestowany. Ma to jednak pewne wady związane zarówno z poziomem zysku jak i faktem, iŝ osoba, która chce wcześniej wypłacić pieniądze z tego systemu musi zwrócić dotacje i uzyskane wcześniej ulgi podatkowe. Podobnie

18 jest w przypadku, gdy uczestnik programu chce spędzać emeryturę zagranicą wówczas równieŝ musi zwrócić pozyskane dotacje. 1. Emerytura Riester Riester to w chwili obecnej najpopularniejsza forma oszczędzania na przyszłe emerytury. W roku 2006 w tym programie zawarto ponad 6 milionów nowych umów. Jest on kierowany głównie do pracowników i urzędników słuŝby cywilnej. Stanowi teŝ formę korzystną dla współmałŝonków ubezpieczonych, którzy nie są zatrudnieni, ale mogą skorzystać z emerytury typu Riester. 2. Emerytura Rürup W konstrukcji prywatnych systemów ubezpieczeń emerytalnych Niemcy chciałyby równieŝ wesprzeć niezaleŝne jednostki. W tym celu został stworzony plan Rurup. PoniewaŜ grupa ta praktycznie nie opłaca składek w powszechnym systemie, prywatne ubezpieczenia są tu koniecznością. W odróŝnieniu od emerytur typu Riester państwo udziela tu ulg podatkowych w miejsce dotacji. 3. Ubezpieczenia na Ŝycie Ubezpieczenia na Ŝycie są bardzo popularne. Oferują one uŝytkownikom wiele korzyści. Opłacając miesięczną składkę ubezpieczeniową inwestor otrzymuje gwarancję, Ŝe na koniec okresu oszczędzania otrzyma zgromadzony kapitał plus gwarantowane odsetki. Poza tym uŝytkownik otrzymuje tzw. udział w zysku. Wynika on z zysków wypracowanych przez firmę ubezpieczeniową i nie moŝe być skalkulowany ani zagwarantowany z góry. Obecna sytuacja w Niemczech: Niemal 14% Niemców pozbyło się prywatnych ubezpieczeń. Prawie tyle samo zawarło prywatne umowy o ubezpieczenia. Wielu pracowników ze względu na kryzys finansowy miało roszczenia w stosunku do powszechnego systemu ubezpieczeń (51%), prywatnego (31%) lub operacyjnego (16%), 58% badanych jest zdania, Ŝe w przyszłości to nieruchomości odegrają istotną role w ubezpieczeniach. Blisko 12 milionów Niemców korzysta z emerytur w planie Riester. W opinii ECCO Network Monachium - Relatio PR najlepszym sposobem komunikacji w obszarze ubezpieczeń i produktów finansowych związanych z systemem emerytalnym jest Według badań niemieckiego Postbank 42% ludzi, którzy dziś nie otrzymują jeszcze świadczeń emerytalnych jest przekonanych, Ŝe ich ubezpieczenie emerytalne nie jest wystarczające. Co trzeci pracownik z powodu kryzysu finansowego i kryzysu gospodarczego zastanawia się dziś czy prywatne ubezpieczenia w ogóle mają sens. Dlatego wiele wskazuje na to, Ŝe moŝe dojść w Niemczech do powaŝnego i długoterminowego kryzysu systemu emerytalnego. informowanie o tym jak dane narzędzia związane z inwestowaniem w przyszłą emeryturę funkcjonują i jakich przyszłych korzyści moŝemy oczekiwać. Bardzo waŝna jest teŝ edukacja na temat alternatywnych sposobów oszczędzania na emeryturę. Istotna jest takŝe pomoc konsumentom w oszacowaniu ich przyszłej emerytury, wskazanie bezpiecznych opcji oraz efektywnych strategii zarządzania kapitałem, Jednym z istotnych pytań, na które moŝemy starać się odpowiedzieć, jest pytanie jak otrzymać najlepsze korzyści z programów rządowych.

19 Anita Papay, Communication Matters, Ecco Network Austria Na początek kilka informacji o austriackim systemie emerytalnym. Aby przeciwdziałać nieprawidłowościom został on podzielony na 3 główne części. - narodowy fundusz emerytalny - fundusze emerytalne przedsiębiorstw - ten rodzaj emerytur jest wspierany przez rząd i pozwala pracownikom na oszczędzanie pieniędzy z ich miesięcznej pensji. Środki z tego systemu są administrowane przez przedsiębiorstwa i podlegają specjalnemu opodatkowaniu (według danych z 2006 roku 20% społeczeństwa było ubezpieczonych w tym systemie) - prywatne ubezpieczenia emerytalne (albo ubezpieczenia na Ŝycie). Dotychczas narodowy system ubezpieczeń społecznych w Austrii doskonale funkcjonował. ZagroŜeniem jakie obecnie pojawia się dla tego systemu jest, podobnie jak w innych krajach, starzenie się społeczeństwa i malejąca liczba młodych osób, które pracują na rosnącą liczbę emerytów. Drugim czynnikiem negatywnie wpływającym na sytuację jest wzrost liczby osób przechodzących na wcześniejszą emeryturę. Średni wiek emerytalny dla kobiet w Austrii wynosi obecnie 58 lat choć według zapisów prawa powinien wynosić 60. MęŜczyźni natomiast przechodzą na emeryturę koło 60-tki podczas gdy według prawa emerytami powinni być dopiero po ukończeniu 65 lat. MoŜliwości takie zostały stworzone przez wyjątki w prawie, które w tej chwili odbijają się na całym systemie emerytalnym. Odkąd temat ubezpieczeń emerytalnych obejmuje i dotyka wszystkich pracowników w Austrii nie istnieją Ŝadne przeszkody, aby dotrzeć z informacją do grup docelowych. Ogromną świadomość tego tematu moŝna zaobserwować nie tylko w społeczeństwie ale takŝe wśród przedstawicieli mediów. Jedną z przyczyn, wzrostu społecznego zainteresowania tematem ubezpieczeń emerytalnych jest dąŝenie rządu do ograniczenia liczby osób przechodzących na wcześniejsze emerytury. Głównym powodem tych działań jest fakt, iŝ korzystając ze specjalnych zapisów i wyjątków w prawie na wcześniejszą emeryturę przechodzi więcej osób niŝ zostało przewidziane w obowiązujących przepisach prawnych.

20 On Board PR Ecco Network wspólnie z firmami PR z kilkudziesięciu krajów tworzy międzynarodową sieć Ecco International Communications Network jedną z największych sieci firm PR na świecie. Oddziały ECCO znajdują się obecnie m.in. w Amsterdamie, Antwerpii, Barcelonie, Pekinie, Berlinie, Brnie, Brukseli, Budapeszcie, Buenos Aires, Kairze, Chicago, Kopenhadze, Dubaju, Dublinie, Dusseldorfie, Edynburgu, Eindhoven, Helsinkach, Londynie, Meksyku, Mediolanie, Bombaju, Monachium, Nowym Jorku, Oslo, ParyŜu, Pradze, Sztokholmie, Wiedniu i w Warszawie. Firma świadczy usługi w dziedzinie doradztwa public relations. W 2009 r. została wyróŝniona nagrodą Impactor dla najbardziej podziwianej agencji PR w Polsce. Zajmuje czwarte miejsce na świecie pod względem dynamiki wzrostu przychodów spośród 200 największych firm PR świata (wg rankingu The Holmes Report 2006). Wspólnie z firmami PR z kilkudziesięciu krajów, tworzy międzynarodową sieć ECCO Network jedną z największych sieci firm PR na świecie. Od 2007 roku posiada własne biuro w Kijowie na Ukrainie, gdzie realizuje działania m.in. dla Raiffessen Bank Aval Ukraina. On Board PR Ukraina prowadził tez projekt dla Forum Bank naleŝącego do grupy Commerzbank. On Board PR Ecco Network jest członkiem Związku Firm Public Relations, partnerem Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, laureatem wielu nagród w międzynarodowych i polskich konkursach (IPRA GWA, European Excellence Award, Magellan, Mercury, Złote Spinacze). Firma zapewnia kompleksową obsługę w zakresie komunikacji, oferując strategiczne doradztwo m.in. w obszarach: Brand Public Relations, Corporate & Financial Communications, Investor Relations, Crisis Management. Portfolio On Board PR: Euronet Worldwide Dom Maklerski BOŚ Krajowa Izba Rozliczeniowa Toyota Bank On Board PR Ukraina: Raiffessen Bank Aval Ukraina Bank FORUM Informacje: