I E G ISSN

Transkrypt

1 W CIENIU CZEPKA N IEZALEŻNY E MIESIĘCZNIK I I PIELĘGNIAREK I E I POŁOŻNYCH O OKRĘGU WROCŁAWSKIEGO W O I LEGNICKIEGO I E G ISSN NUMER 5 (235) MAJ 2011 WROCŁAW LEGNICA

2 W NUMERZE...str. INFORMACJE INFORMACJE DORPIP...2 PIELĘGNIARSTWO Ból poopercyjny...4 Otyłość u dzieci...5 Rport specjlny...9 Dolnośląsk Okręgow Izb Pielęgnirek i Położnych we Wrocłwiu, ul. Powstńców Śląskich 50, Wrocłw, e mil: info@doipip.wroc.pl tel , , tel/fx Konto Izby: Okręgow Izb Pielęgnirek i Położnych NUMER KONTA BANKOWEGO, n który nleży przekzywć skłdki członkowskie: Bnk PEKAO S.A. O/Wrocłw GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgnirek i Położnych SEKRETARIAT I KSIĘGOWOŚĆ poniedziłek czwrtek od 8 00 do z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do w piątek do BIURO EWIDENCJI (wydje, wymieni pr wo wykonywni zwodu) poniedziłek nieczynne dl petentów wtorek środ czwrtek piątek W CIENIU CZEPKA niezleżny miesięcznik pielęgnirek i po łoż nych okręgu wrocłwskiego i le gnic kie go. ( Wydwc: Dolnośląsk Okręgow Izb Pielęgnirek i Po łoż nych we Wro cł wiu. Redguje Prezydium DORPiP: Urszul Olechowsk Leokdi Jędrzejewsk Ann Szfrn Dorot Pietrzk Mriol Górny Włodziwoj Swicki Włdysłw Głowcz Grżyn Mjewsk-Kźmierczk Bet Łbowicz Redkcj, redkcj techniczn, skłd, korekt, grfik i przygotownie do druku Włodziwoj S wic ki Konsultcj polonistyczn mgr Ktrzyn Swick Mteriłów niez mó wio nych re dk cj nie zwr c, w tek stch pu bli ko w nych z strzeg so bie pr wo skró tów, zmin ty tu łów orz po pr wek sty li stycz no ję zy ko wych. W POWSTANIU WARSZAWSKIM... 9 Wyprysk skóry dłoni...14 OPINIE KONSULTANTÓW PREWENCJA Zwód i odpowiedzilność...10 OGŁOSZENIA KASA poniedziłek wtorek środ czwrtek piątek... NIECZYNNA BIBLIOTEKA wtorki... od 14 do 17 piątki... od 9 do 14 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ Informcj w Biurze Izby PRZEWODNICZĄCA OKRĘGOWEGO SĄDU PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Informcj w Biurze Izby DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziłki 14 16; środ (mgr E. Stsik); KASA A POŻYCZKOWA O PRZY DOIPIP I P Bnk PKO BP IV Oddził Wrocłw, ul. Geppert 4 Nr: Informcje o stnie swojego kont w Ksie Pożyczkowej możn uzyskć w czsie dyżuru w środy od do telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI Artykuły, listy, uwgi i inną ko re spon den cję prosimy ndsyłć n dres re dk cji: Dolnośląsk Okrę go w Izb Pielęgnirek i Położnych we Wro cł wiu, ul. Powstńców Śląskich 50, Wro cłw, fx e mil: info@doipip.wroc.pl REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ OGŁOSZEŃ I REKLAM I TEK STÓW SPONSOROWANYCH DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli k cji tekstów przekzywnych telefonicznie! Nsz okłdk: fot. rch.doipip Numer z mknię to r. Do druku przygotowno r. Nkłd 3500 egz. Pismo nieodpłtnie rozprowdzne wśród członków Smorządu Pielęgnirek i Po łoż nych. Druk ABIS Wszystkie rtykuły (i nie tylko) n str.

3 Od redkcji Mj byw uwżny z njpiękniejszy miesiąc w roku. Fktycznie kwitną kwity, zielenią się drzew, wokoło słychć śpiew ptków. I co ciekwe ten miesiąc tk brdzo npw optymizmem, że większość skojrzeń, jkie z nim wiążemy też niesie rdosne przesłnie i wlew pociechę w nsze serc. Wrto spojrzeć n mjowe dni z punktu widzeni cłego nrodu i nszych grup zwodowych. Wydrzeni, które dotyczącą cłej polskiej społeczności, wiążą się z pierwszą połową miesiąc. Jednym z njbrdziej oczekiwnych przez Polków dni był 1 mj. Niewiele jednk osób wędrowło n pierwszomjowe pochody i wiece, zdecydown większość utkwił swe oczy w Wtyknie, skąd popłynęły słow ppież Benedykt XVI, który ogłosił Jn Pwł II błogosłwionym. Drugi wżny dzień zostł w świdomości nszych rodków uświetniony piosenką, której treść prezentujemy tuż obok słow wstępnego. Histori sprzed 200 lt jest wciąż żyw i przypomin o nszej świetności i pmięci. Kolejnym wżnym wspomnieniem historycznym jest koniec II wojny świtowej, który upmiętni dt 8 mj. A skoro już o historii mow, to nleży spojrzeć n jubileusz wżny dl nszego smorządu 20-lecie istnieni Smorządu Pielęgnirek i Położnych. Wydje się, że 20 lt to niewiele czsu, jednkże jeśli spojrzeć n dziłlność Izby, zngżownie prcowników, wpływ n świdomość zwodową pielęgnirek i położnych, to wówczs zdjemy sobie sprwę z konieczności istnieni struktur smorządowych i ich nieustnnego wpływu n nsze życie. Główne obchody jubileuszu splotły się w bieżącym roku z uroczystościmi związnymi z Międzynrodowym Dniem Pielęgnirki i Dniem Położnej. Tkie połączenie wszystkich świt m podkreślić łączność pomiędzy obom profesjmi i ich strukturmi zrzeszonymi w Dolnośląskiej Okręgowej Izbie Pielęgnirek i Położnych. Nie kżd pielęgnirk czy położn odczuw jednk n co dzień wpływ dziłń smorządowych n jej prcę. Często wydje się, że do zdń Izby nleży dofinnsowywnie pielęgnirek w sytucjch trudnych lub przy okzji doskonleni zwodowego, kolportż pielęgnirskiego miesięcznik, tudzież pomoc w przypdku zwodowej wpdki. Tymczsem różnorodność dziłń prcowników Izby i tych z wyboru i prcowników biurowych jest brdzo skomplikown i wymg nie tylko wysiłku i zngżowni, le cierpliwości, wnikliwości i opnowni. To nie zwsze jest prc n osiem godzin. Często, szczególnie od członków wybrnych przez środowisko pielęgnirskie, wymgn jest prc po godzinch, czsem nwet do późn. Szczególnie trudne do rozptrywni sprwy wiążą się z dziłlnością Rzecznik Odpowiedzilności Zwodowej czy członków Okręgowego Sądu Pielęgnirek i Położnych. Mj stje się dl ns miesiącem rdości, le też miesiącem pełnym podziwu dl ludzi, którzy potrfili i potrfią poświęcć swój czs innym, wlczyć o nsze dobro n co dzień i od święt. Tym, którzy już odeszli część i chwł, dl tych, którzy wciąż poświęcją nm swoje życie njserdeczniejsze życzeni wytrwłości i siły w zmierzniu się z niełtwą rzeczywistością. Redkcj Drogie Koleżnki i Koledzy! Pośród njpiękniejszych dni mjowych króluje nsze Święto Dzień Położnej i Dzień Pielęgnirki. Te dw dni wypełni rdość i dum z wykonywnego zwodu. Te dni ukzują sens nszej codziennej, żmudnej prcy. Oby rdość płynąc z obchodów świątecznych promienił n cły rok, byśmy zwsze czerpli rdość i stysfkcję z wykonywnej prcy. Bądźmy dumni z nszych zwodów, z nszych umiejętności. Życzę Pństwu wiele szczęści i pomyślności w życiu osobistym i zwodowym. Urszul Olechowsk. Witj, mjow jutrzenko Witj, mjow jutrzenko, Świeć nszej polskiej krinie, Uczcimy ciebie piosenką, Przy hulnce i przy winie. Witj Mj! Trzeci Mj! U Polków błogi rj! Nierząd brci nszych cisnął, Gnuśność w ręku król spł, А wtem Trzeci Mj zbłysnął I nsz Polsk powstł. Wiwt Mj! Trzeci Mj, Wiwt wielki Kołłątj! Ale chytrości gdzin Мłot swój n ns zgotowł, Z piekł rodem Ktrzyn Mosklmi krj zlł. Chociż kwitł piękny Mj, Rozszrpno biedny krj. Wtenczs Polk ze łzą w oku Smutkiem powlókł blde lice, Trzeciego Mj со roku Wspominł lubą rocznicę. I wzdychł Boże dj, Ву zbłysnął Trzeci Mj! Tm w Łzienkch jest ruin, W której Polk pmięć chowł. Tm z czsów Konstntyn Szpieg n nsze łzy cztowł. Gdy ndszedł Trzeci Mj Kjdnmi brzęczł krj. [...] W pieśnich rozpcz uwięzion W listopdzie wstrząsł serce. Wstje Polsk z grobu łon, Pierzchją dumni morderce. Błysnął znów Trzeci Mj Terz nsz wesoły krj! Słow Rjnold Suchodolskiego

4 Informcje Informcje Dolnośląskiej Okręgowej Rdy Pielęgnirek i Położnych Z okzji Dni Położnej orz Międzynrodowego Dni Pielęgnirki Życzę wszystkim koleżnkom, by troski i trudności związne z życiem codziennym i corz wyższymi wymgnimi stwinymi nm w prcy zwodowej, nie przysłoniły rdości i pogody życi. NUMERY TELEFONÓW DOIPIP Sekretrit tel/fx Przewodnicząc Wiceprzewodnicząc/Rdc prwny: Sekretrz Dyrektor Biur/Skrbnik Ks Księgowość Bibliotek Ewidencj Rzecznik/Sąd Mri Wojnick Przewodnicząc Oddziłu Polskiego Towrzystw Pielęgnirskiego w Legnicy z/s w Złotoryi UWAGA! W związku z rozpoczynjącymi się wybormi Delegtów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgnirek i Położnych we Wrocłwiu n VI kdencję ( ) Okręgow Komisj Wyborcz prosi wszystkie pielęgnirki i położne: emerytki, rencistki, nieprcujące i przebywjące n urlopch wychowwczych o pilne zgłsznie się do biur Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgnirek i Położnych we Wrocłwiu ul. Powstńców Śląskich 50 w celu wpisni n listę wyborców. Pr zewo dnic z ąc O k rę gowej Komisji W yb orc zej Ann Szfrn KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWA mgr JOLANTA KOLASIŃSKA, AM Wydził Nuk o Zdrowiu, ul. Brtl 5, Wrocłw, e-mil: WP-7@m.wroc.pl, tel. 0-71/ ; , fx: PIELĘGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO ICZNEGO I POŁOŻNI NICZEGO mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpitl Specjlistyczny im. A. Flkiewicz, ul. Wrszwsk 2, Wrocłw, tel. 0-71/ wew. 344, , PIELĘGNIARSTWA RODZINNEGO EWA CHLEBEK, ul. Urzędnicz 1, Żórwin e-mil: echlebek@op.pl, PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO mgr DOROTA MILECKA Akdemicki Szpitl Kliniczny, ul. Borowsk 213, Wrocłw tel. 071/ , , PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO SPROSTOWANIE W mteriłch n XXVI Zjzd Delegtów orz w kwietniowym numerze biuletynu w Cieniu Czepk wkrdł się błąd rchunkowy w sumowniu kwot w plnie budżetu n 2011 r. Pomyłk dotyczył pozycji wydtki ogółem było ,00 jest poprwnie ,00 zł. orz co z tego wynik komentrz pod tbelą Wpływy i zsoby finnsowe pokrywją w cłości wydtki i wykzują wynik dodtni pozostje do dyspozycji kwot ,66zł. jest kwot ,66zł. Z zistniły błąd przeprszm. Mriol Górny Skrbnik DORPiP mgr KATARZYNA SALIK Smodzielny Publiczny Szpitl Kliniczny Nr 1, ul. M. Skłodowskiej-Curie 58, Wrocłw , ; e-mil: ktrzyn.slik@wnoz.m.wroc.pl, tel W CIENIU CZEPKA

5 Informcje LIST INTENCYJNY W SPRAWIE PARTNERSTWA DLA TRANSPLANTACJI W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Niniejszy List intencyjny (zwny w dlszej części Listem ) zostł podpisny we Wrocłwiu dni 29 mrc 2011 roku pomiędzy nstępującymi Stronmi: Wojewodą Dolnośląskim Mrszłkiem Województw Dolnośląskiego Prezydentem Mist Wrocłwi Konsultntem Krjowym w dziedzinie trnsplntologii klinicznej Jego Ekscelencją Arcybiskupem Metropolitą Wrocłwskim Dyrektorem Akdemickiego Szpitl Klinicznego we Wrocłwiu Przewodniczącym Konwentu Strostów Województw Dolnośląskiego Dyrektorem Dolnośląskiego Oddziłu Wojewódzkiego Nrodowego Funduszu Zdrowi Konsultntem Wojewódzkim w dziedzinie trnsplntologii klinicznej dl województw dolnośląskiego Konsultntem Wojewódzkim w dziedzinie chirurgii nczyniowej dl województw dolnośląskiego Konsultntem Wojewódzkim w dziedzinie neurologii dl województw dolnośląskiego Konsultntem Wojewódzkim w dziedzinie neurochirurgii dl województw dolnośląskiego Konsultntem Wojewódzkim w dziedzinie nestezjologii i intensywnej terpii dl województw dolnośląskiego Konsultntem Wojewódzkim w dziedzinie medycyny rtunkowej dl województw dolnośląskiego Dolnośląską Izb Lekrską we Wrocłwiu Dolnośląską Izbą Pielęgnirek i Położnych Dolnośląskim Kurtorem Oświty Strony - Sygntriusze niniejszego Listu postnwiją co nstępuje:. propgowni trnsplntologii w Województwie Dolnośląskim z wykorzystniem doświdczeń i umiejętności środowisk medycznego, b. uzyskni społecznej kceptcji orz wsprci dl doncji i przeszczepini nrządów, c. tworzeni stnowisk koordyntorów trnsplntcyjnych w zkłdch opieki zdrowotnej posidjących potencjł doncyjny. 4. Strony zobowiązują się, w oprciu o posidne możliwości techniczne i osobowe, ktywnie podejmowć dziłni w celu relizcji przedmiotu współprcy. 5. Dlsze wrunki podejmownych przedsięwzięć, w oprciu o niniejszy List, Strony uzgodnią i wdrożą n podstwie odrębnych porozumień o współprcy. 6. Strony zobowiązują się do bieżącej wyminy informcji między sobą w zkresie zmin n stnowiskch powołnych przez siebie koordyntorów, 7. Tenże List nie tworzy stosunku zleżności czy wyłączności pomiędzy stronmi, nie kreuje stosunku zobowiązniowego, nie jest również umową konsorcjum, umową spółki cywilnej czy umową spółki hndlowej. 8. Niniejszy List sporządzono w siedemnstu jednobrzmiących egzemplrzch, po jednym egzemplrzu dl kżdej ze Stron. 9. Postnowieni Listu wchodzą w życie po jego podpisniu. Wrocłw, dni 29 mrc 2011 roku 1. Uznjąc trnsplntcję jko niezbędną, skuteczną i bezpieczną metodę leczeni, rtującą życie i zdrowie pcjentów Strony postnwiją związć porozumienie w celu relizcji Progrmu pn. Prtnerstwo dl Trnsplntcji w Województwie Dolnośląskim. 2. Z cele Progrmu Prtnerstw dl Trnsplntcji w Województwie Dolnośląskim wyzncz się:. rozwinięcie progrmu przeszczepini nerek od dwców rodzinnych, b. zwiększenie liczby dokonywnych przeszczepów nrządów pobiernych od osób zmrłych. 3. W zkresie relizcji idei Prtnerstw dl Trnsplntcji Sygntriusze deklrują chęć współprcy w obszrch: 5 (235)

6 Pielęgnirstwo Agnieszk Jch strsz pielęgnirk dyplomown Klinik Chirurgii Szczękowo-Twrzowej ASK Wrocłw UŚMIERZANIE BÓLU POOPERACYJNEGO Niewystrczjąco kontrolowny ból poopercyjny pozostje powszechnie występującym problemem. Skuteczne uśmierznie bólu jest obecnie integrlną częścią nowoczesnego leczeni chirurgicznego, poniewż nie tylko minimlizuje cierpienie pcjent, również zmniejsz liczbę powikłń, może skrócić pobyt w szpitlu, jk również zmniejszyć koszty leczeni. Optymlizcj leczeni bólu poopercyjnego zleży od kilku czynników w szczególności od orgnizcji zespołów do sprw uśmierzni bólu ostrego, edukcji pcjentów, regulrnego ksztłceni personelu, stosowni nlgezji multimodlnej, pomiru ntężeni bólu w regulrnych odstępch czsowych i stosowni odpowiednio przygotownej dokumentcji prowdzonej dl wszystkich operownych pcjentów. PATOFIZJOLOGIA BÓLU POOPERACYJNEGO Ból jest nieprzyjemnym doznniem czuciowym i emocjonlnym związnym z śródopercyjnym uszkodzeniem tknek lub nrządów. Pewne grupy pcjentów mją zwiększone ryzyko niedosttecznego uśmierzni bólu poopercyjnego i wymgją ztem większej uwgi. Dotyczy to dzieci, ludzi strszych orz pcjentów z trudnościmi w komunikowniu się. Ból po zbiegch chirurgicznych to njczęściej ból nocyceptywny somtyczny lub trzewny. Może również występowć ból neuroptyczny, jeśli zostną uszkodzone podczs opercji struktury ukłdu nerwowego. Ntężenie bólu jest njwiększe w ciągu pierwszych dni po zbiegu opercyjnym i zleży od rodzju opercji, czsu jej trwni, rozległości orz stopni trumtyzcji tknek. Istotną role w odczuwniu bólu mogą odgrywć inne czynniki tkie jk stn zdrowi, poprzednie doświdczeni bólowe, stn emocjonlny lub poziom lęku. Nleży podkreślić, że ból spełni tkże rolę pozytywną, poniewż jest sygnłem ostrzegjącym przed uszkodzeniem tknek orz powoduje odruchowe upośledzenie funkcji, które sprzyj procesom gojeni. Do negtywnych nstępstw bólu nleży zliczyć cierpienie zrówno fizyczne, jk i emocjonlne, zburzeni snu, powikłni ze strony ukłdów krążeni i oddychni np. ndciśnienie tętnicze, tchykrdi i wzrost zpotrzebowni n tlen. KLINICZNA OCENA CHOREGO Z BÓLEM POOPERACYJNYM Pomir bólu jest jednym z njwżniejszych elementów skutecznego uśmierzni bólu poopercyjnego. Ntężenie bólu powinno być ocenine zrówno w spoczynku jk i podczs ruchów chorego. Jeżeli ból m duże ntężenie nleży go obserwowć brdzo często. Ntężenie bólu jk i rekcj n zstosowne leczenie z uwzględnieniem objwów ubocznych powinno być udokumentowne w sposób czytelny n prostych i przejrzystych formulrzch. Szczególnej uwgi wymgją pcjenci z zburzenimi poznwczymi lub trudnościmi w komunikowniu się. Nieoczekiwny wzrost bólu, szczególnie jeśli towrzyszą mu inne objwy, tkie jk ndciśnienie tętnicze, tchykrdi lub gorączk, wzmożone npięcie powłok brzuch, loklne wystąpienie lub nsilenie zmin obrzękowych, powinien być oceniony w celu rozpoznni przyczyny tkiego stnu i wdrożeni włściwego postępowni. Dotyczyć to może m.in.: infekcji, rozejści się rny czy zkrzepicy żył głębokich kończyn dolnych. SKALE OCENY BÓLU I DOKUMENTACJA Opisno wiele prostych metod, które mogą być zstosowne do oceny stopni ntężeni bólu, w których decydujące znczenie m wypowiedź chorego, przedstwin z pomocą oznczeń n odpowiedniej skli. Służą one ustleniu stopni ntężeni bólu poopercyjnego, orz zstosownych metod terpeutycznych. Njczęściej stosowne są skle w oprciu o nstępujące kryteri: słow skle słowne, liczby skle numeryczne, lini skl wzrokowo-nlogow, obrzki skle (dl dzieci) określjącej np. wyrz twrzy. U pcjentów po zbiegch opercyjnych wskzne jest bdnie i odnotowywnie stopni ntężeni bólu w odpowiednich i porównywlnych odstępch czsowych. EDUKACJA PACJENTA Pomocne jest przekznie pcjentowi w przypdku dzieci ich rodzicom informcji o bólu poopercyjnym i metodch jego leczeni. Te informcje powinny zwierć njwżniejsze dne dotyczące: - metod pomiru bólu - metod leczeni bólu - znczeni leczeni bólu Informcj powinn być przekzywn jko: - informcj słown - - udiowizuln (broszury, plkty, filmy video) EDUKACJA PERSONELU Uśmierznie bólu wymg dobrej współprcy cłego personelu medycznego co dotyczy zrówno chirurgów, nestezjologów jk i pielęgnirek opiekujących się chorymi po zbiegch opercyjnych. Przedstwiciele tych specjlności i zwodów powinni brć udził w szkolenich co njmniej rz w roku. Szkolenie powinno obejmowć nstępujące dziedziny: - fizjologi i ptofizjologi bólu - frmkologi nlgetyków i leków wspomgjących - stosowni technik znieczuleni regionlnego - metody monitorowni bólu i ulgi po zstosownym leczeniu - uzgodnieni dotyczące dokumentowni metod oceny bólu i leczeni przy poszczególnych zbiegch opercyjnych Leczenie bólu powinno uwzględnić specyfikę przeprowdzonego zbiegu chirurgicznego. Nleży podkreślić, że optymlne, dynmiczne łgodzenie dolegliwości bólowych, pozwljące n wczesny powrót chorego do normlnego funkcjonowni, to nieodzowny wrunek szybkiej rehbilitcji poopercyjnej. Wybór metody postępowni przeciwbólowego w okresie poopercyjnym zleży od rodzju i zkresu zbiegu opercyjnego, który powinien zostć przy- 4 W CIENIU CZEPKA

7 Pielęgnirstwo porządkowny do jednej z ktegorii: -zbiegi opercyjne połączone z niewielkim urzem tknek l ktegori -zbiegi połączone z miernym urzem tknek II ktegori -zbiegi połączone ze zncznym urzem tknek III ktegori -zbiegi opercyjne połączone z rozległym urzem tknek IV ktegori UŚMIERZANIE BÓLU POOPERACYJNEGO Anlgezj multimodln (zbilnsown) jest metodą z wyboru i powinn być stosown wszędzie gdzie jest to możliwe, poniewż zkłd używnie leków o różnych mechnizmch dziłni. LEKI OPIOIDOWE Opioidowe leki przeciwbólowe (OLP) wykzują zrówno ośrodkowy jk i obwodowy mechnizm dziłni. Są one njsilniejszymi nlgetykmi stosownymi w bólch ostrych, uznne z komponent nlgezji multimodlnej. ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE To njczęściej stosown grup leków n świecie, podwn n ogół w leczeniu bólu ostrego i przewlekłego. Do powszechnie stosownych nleżą: Prcetmol i Metmizol. Prcetmol jest skutecznym nlgetykiem do stosowni w bólu ostrym, dje niewielkie dziłni niepożądne, jednk przedwkownie może wywołć ciężką heptoksyczność. Metmizol stosowny jest również w bólu ostrym, bólu poopercyjnym, smodzielnie lub z opioidmi. NIESTERYDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE NLPZ są słbo rozpuszczlne w wodzie, dltego njczęściej stosowne są doustnie. Njwiększym problemem są rekcje niepożądne ze strony ukłdu pokrmowego. Przyjmownie NLPZ prowdzi nie tylko do osłbieni perfuzji nerkowej, le tkże do retencji sodu, obrzęku i ndciśnieni. Kolejnym dziłniem niepożądnym jest podwyższone ryzyko krwwieni i większ poopercyjn utrt krwi w przypdku tkich zbiegów jk: prosttektomi przezcewkow, pomostownie tętnic wieńcowych, mstektomi orz zbiegi neurochirurgiczne. Stosownie NLPZ w okresie poopercyjnym związne jest z ryzykiem wystąpieni owrzodzeń żołądk i dwunstnicy, hmowniem czynności płytek, okołoopercyjnymi krwwienimi i możliwością wystąpieni skurczu oskrzelików. SZCZEGÓŁOWE ZALECENIA Uśmierznie bólu poopercyjnego opier się n trzech głównych zsdch terpeutycznych: 1. Zstosownie nlgetyków, których sił dziłni jest proporcjonln do podnej dwki leku p/bólowego 2. Technik znieczuleni regionlnego 3. Anlgezji multimodlnej, polegjącej n zstosowniu kilku leków p/bólowych o różnych mechnizmch dziłni Leczenie bólu poopercyjnego powinno uwzględnić specyfikę przeprowdzonego zbiegu chirurgicznego i wybór metody postępowni p/bólowego w okresie poopercyjnym zleży przede wszystkim od rodzju i zkresu zbiegu opercyjnego, który powinien zostć przyporządkowny do jednej z czterech ktegorii. FARMAKOTERAPIA BÓLU U PACJENTÓW Z GRUP RYZYKA Do pcjentów z grup ryzyk, którzy w szczególny sposób nrżeni są n ryzyko wystąpieni dziłń niepożądnych, związnych ze stosowniem leków p/bólowych nleżą: -pcjenci z chorobmi przewodu pokrmowego -pcjenci z upośledzeniem funkcji metbolicznej wątroby -pcjenci z upośledzeniem funkcji wydlniczej nerek -pcjenci z chorobmi ukłdu sercowo-nczyniowego -pcjenci z ndwrżliwością n leki p/bólowe w wywidzie -pcjenci w 65 roku życi i strsi Podczs wypisywni do domu niezbędne jest przekznie pcjentowi piśmiennej instrukcji dotyczącej postępowni p/bólowego, możliwości wystąpieni objwów niepożądnych w celu uniknięci niepotrzebnego lęku. Pcjent powinien mieć kontkt z pielęgnirką lub lekrzem w celu uzyskni dodtkowych informcji, jeżeli będzie to konieczne. Piśmiennictwo: Ból 2008, Tom9, Edyt Urzyńsk-Goleńsk, Ann Cepuch, Dnut Tomsik Pielęgnirki Wojewódzkiego Szpitl im. J. Gromkowskiego we Wrocłwiu OTYŁOŚĆ U DZIECI I MŁODZIEŻY Wzrost otyłości w osttnich ltch zczął stnowić zuwżlny problem społeczny tk jk i cywilizcyjny. Otyłość zliczono do chorób cywilizcyjnych ze względu n co rz liczniejsze jej przypdki. Już około 45% ludzi cierpi n ndwgę lub otyłość, w ciągu minionych dwudziestu lt częstotliwość jej występowni wzrosł o ok %. Szcuje się, że co 10 dorosł osob n 5 (235) 2011 świecie cierpi n otyłość. Obecnie w Polsce cierpi n ndwgę ok.13% dzieci, ntomist ż 46% dorosłych Polków cierpi n ndwgę lub otyłość. Ndwg występuje u 1 n ok. 11 dzieci w wieku 2-4 lt, orz 1 n ok. 14 przedszkolków, ntomist wśród uczniów szkół podstwowych i pondpodstwowch ndwg występuje u 1 n ok. 16 dzieci, ntomist otyłość u 1 n ok. 25 dzieci. U dorosłych ndwg występuje u 35% kobiet i 45% mężczyzn, zś otyłość odnotowno u 25% mężczyzn i 30% kobiet. Według obliczeń prognozuje się, że do 2020 roku około 1/3 ludzi dorosłych w Polsce będzie otył. OTYŁOŚĆ według ŚOZ (Świtow Orgnizcję Zdrowi) uznje z njpowżniejszy problem zdrowi publicznego. Sytucj epidemiologiczn związn z ndwgą i otyłością jest lrmując. podkreśl prof. Mirosłw Jrosz, dyrek- 5

8 Pielęgnirstwo tor Instytutu Żywności i Żywieni w Wrszwie. Według niego roczny wskźnik wzrostu otyłości u dzieci jest obecnie 10 rzy większy niż w roku STATYSTYKI WYKAZUJĄ, iż otyłość skrc długość życi. W Europie 1 mln zgonów rocznie m związek z otyłością i jej skutkmi. Wg prognoz brytyjskiego Ministerstw Zdrowi, jeśli świtow epidemi otyłości nie zostnie powstrzymn, to do 2050 roku średni długość życi może się skrócić nwet o 5-6 lt. Jedne z njnowszych bdń dotyczących sytucji epidemiologicznej otyłości u dzieci i młodzieży w Polsce to bdni n rmch progrmu Wczesn profilktyk ndciśnieni tętniczego orz ndwg i otyłość u dzieci i młodzieży w Łodzi. Bdnie przeprowdzone było w roku szkolnym 2005/2006 i objęło 27 tys. łódzkich dzieci i młodzieży. Z nlizy bdń wynik, że ndwg i otyłość dotyczy około 15% dzieci i młodzieży w wieku szkolnym i występuje z podobną częstotliwością u obu płci. Ntomist we Wrocłwiu przebdno około 1000 nstoltków, prwie połow z nich potrzebuje ntychmistowej zminy żywieni orz leczeni zbyt wysokiego poziomu cholesterolu we krwi. Wrocłwskie bdni ukzły, ze pond 40% przebdnych chłopców i 24% dziewcząt m z wysoki poziom cholesterolu, który wymg poprwy. Musimy sobie powiedzieć jednozncznie, że otyłość to chorob zznczył prof. Jrosz. To włśnie jej skutkiem jest wiele przewlekłych schorzeń, tkich jk ukłdu krążeni, cukrzyc typu II, nowotwory złośliwe, np. rk jelit grubego, trzustki, rk piersi orz prostty, zwyrodnienie ukłdu kostno-stwowego i stłuszczenie wątroby. Wg profesor Jrosz przyczyny otyłości są złożone. W grę wchodzą tu m.in. rozwój społeczno-ekonomiczny i polityk gospodrcz. Ale njwżniejszą rolę pełnią złe nwyki żywieniowe i brk ktywności fizycznej. Dltego też w wlce z otyłością wżną rolę mogą odegrć progrmy edukcyjne n temt prwidłowej diety skierowne do rodziców, dzieci i szkół. Równie dobrym pomysłem jest ngłśnijąc ten problem kmpni mediln. DEFINICJA I ROZPOZNANIE Obecnie otyłość uwż się z stn ptologicznego zwiększeni się ilości tknki tłuszczowej, prowdzący do upośledzeni czynności orgnizmu człowiek i zwiększeni ryzyk chorobowości i śmiertelności. W otyłości wieku rozwojowego zwiększ się ilość dipocytów orz ich wielkość. W otyłości u osób dorosłych dochodzi przede wszystkim do zwiększeni się rozmirów komórek tłuszczowych. Ndmierny przyrost ich liczby w okresie dzieciństw może się przyczynić do rozwoju otyłości w wieku późniejszym, gdyż zwiększnie się ich ilości jest nieodwrclne. Obecnie w bdnich epidemiologicznych i klinicznych powszechnie stosuje się pośrednie mierniki msy cił (Body Mss Index- BMI) MASA CIAŁA (kg) BMI= WZROST (m * m) U dorosłych ndwgę rozpoznje się gdy BMI wynosi 25-29,9 kg/m*m, zś otyłość, gdy BMI> 30 kg/ m*m. U dzieci do oceny stopni ndmiru msy cił nleży zstosowć sitki centylowe. Wg WHO ndwgę rozpoznje się jeżeli BMI mieści się między percentylem, otyłość, jeżeli przekrcz 95 percentyl. Według niektórych utorów ndwgę stwierdz się gdy BMI przekrcz 90 percentyl, otyłość- 97 percentyl. MR x WS LMS= x 100 WR x MS MR- ms bdnego dzieck WS-średni wysokość dl wieku i płci bdnego dzieck WR- rzeczywist wysokość bdnego dzieck MS- średni ms dl wieku i płci bdnego dzieck Interpretcj wrtości LMS: prwidłowe, ndwg (otyłość I stopni), otyłość II stopni, > otyłość III stopni. Wyróżni się 2 typy otyłości ze względu n umiejscowienie tknki tłuszczowej: otyłość brzuszn pośldkowo-udow ETIOPATOGENEZA U pond 95% dzieci otyłych występuje otyłość pierwotn, któr jest spowodown dodtnim bilnsem energetycznym. Jej główną przyczyną jest ndmierne spożywnie pokrmów i mł ktywność ruchow. Kontrol nd bilnsem energetycznym i ilością pokrmu przyjmownego jest sprwowne w podwzgórzu. Ntomist ośrodek głodu ulokowny jest w jego bocznej części. Wyniki bdń epidemiologicznych ukzują nm, że otyłość jest genetycznie uwrunkown, np. jeżeli oboje rodzice są otyli, to otyłość występuje u 2/3 potomstw, u 1/2 jeżeli otyły jest jeden rodzic i tylko 9% potomstw osób szczupłych. Geny otyłości umożliwiją ngromdzenie dużej ilości tłuszczu, który umożliwi przetrwnie. W dzisiejszych czsch ktywność fizyczn nie jest tk wzmożon jk dwniej, jej niedostteczn ilość i ndmir żywności brdzo łtwo prowdzi do ndwgi, później do otyłości. OBECNIE tworzon jest mp genów, wyizolowno kilkdziesiąt genów, które mogą mieć znczenie w powstwniu otyłości, np.: geny odpowiedzilne z ktywność enzymów, biłk regulujące metbolizm tłuszczów, geny hormonów. Do genów kndydtów zlicz się m.in.: geny leptyny, receptor leptyny, biłk błony mitochondrilnej, receptor insuliny, np. IRS-1, TNF. CZYNNIKI GENETYCZNE uwż się z odpowiedzilne z występownie otyłości proc. We wczesnym dzieciństwie wytwrzją się nwyki żywieniowe, n nie wpływją postwy emocjonlne i wychowwcze rodziców orz sytucj rodzinn. Otyłość wtórn występuje w przebiegu: * endokrynoptii niedoczynność trczycy, chorob i zespół Cushing, PCOS, niedobór hormonu wzrostu, rzekom niedoczynność przytrczyc, hipogondyzm, *zespołów uwrunkownych genetycznie Prder-Williego, Lwrence' -Moon-Biedl, Turner, Klinefelter, * uszkodzenie podwzgórz stny zplne, choroby zwyrodnieniowe, guzy, wdy rozwojowe, urzy ośrodkowego ukłdu nerwowego, * stosowni niektórych leków przeciwdepresyjne, pochodne fenotizyny, kortykosteroidy, przeciwpdczkowe, insulin, cyproheptydyn, sulfonylomocznik, betdrenolityki. POWIKŁANIA Otyłość koln, płskostopie itp. U dziewcząt może spowodowć zburzeni cyklu miesiączkowni, u chłopców zburzenie dojrzewni płciowego i ginekomstię. Co rz częściej możn zobserwowć zburzenie gospodrki węglowodnowej i cukrzycy typu 2 u dzieci. Do niedwn obserwowno to zjwisko u Afromeryknów, ludności pochodzeni hiszpńskiego, rdzennych Ameryknów i Azjtów. Otyłość DIAGNOSTYKA W przypdku wystąpieni ndwgi lub otyłości przeprowdz się nstępujące postępow- 6 W CIENIU CZEPKA

9 Pielęgnirstwo nie dignostyczne: w bdniu podmiotowym nleży uwzględnić wywid dotyczący przebiegu otyłości, stylu życi, chorób towrzyszących, stosownych leków, występowni w rodzinie chorób skojrzonych z otyłością, w rmch bdni fizyklnego nleży dokonć pomiru wzrostu, msy cił, obwodu tlii i bioder, ciśnieni tętniczego, oceny stdium pokwitni i stopni otyłości, bdni dodtkowe: glikemi n czczo i ewentulnie OGTT, lipidogrm, TSH, ft4, wiek kostny. W PRZYPADKU OTYŁOŚCI PROSTEJ U DZIECI Obserwuje się prwidłowy lub wyższy wzrost orz prwidłowe lub przyśpieszone pokwitnie. W bdniu fizyklnym możne stwierdzić np. bldoróżowe rozstępy n skórze, płskostopie lub koślwość koln. Jeżeli rozpoznje się ndwgę lub otyłość pierwotną bez obciążjącego wywidu rodzinnego, bez odchyleń w bdnich dodtkowych i z prwidłowym ciśnieniem tętniczymdignostykę możn zkończyć. Jeśli stwierdz się otyłość nsiloną nleży kontynuowć dignostykę, w przypdku otyłości wtórnej konieczn jest dignostyk specjlistyczn. MODYFIKACJA ZACHOWAŃ Aby zpobiegć otyłości u dzieci nleży: 1. Zwiększyć udził krmieni piersią niemowląt. 2. U dzieci do 3 roku życi obniżyć poziom biłk w diecie, le zwiększyć ilość tłuszczu. 3. W żywieniu dzieci w wieku szkolnym nleży zmniejszyć udził tłuszczu n rzecz błonnik i węglowodnów. 4. Uzmysłowić rodzicom, że słodyczy mogą używć jko ngrody dl dzieck. 5. Zmniejszyć ilość reklm promujących niezdrową żywność. DIETA U osób z ndwgą lub otyłych stosuje się dietę ubogoenergetyczną. W rmch ustlonej puli klorii zlec się spożywnie 5 posiłków dziennie z ogrniczeniem słodyczy, słodkich owoców i tłuszczy orz pieczyw biłego. Tłuszcz nie powinien dostrczć więcej niż 30% energii, w tym co njmniej 1/3 powinny stnowić tłuszcze zwierjące niensycone kwsy tłuszczowe (olej lub zirn z których się go pozyskuje. W celu zpewnieni odpowiedniej ilości węglowodnów złożonych, biłk, błonnik, witmin i soli minerlnych diet powinn być urozmicon i zwierć odpowiednią ilość nbiłu, wrzyw i owoców. KINEZYTERAPIA Ćwiczeni fizyczne nie tylko zwiększją ujemny bilns energetyczny, le tkże umożliwiją zchownie beztłuszczowej msy cił. Progrm ćwiczeń fizycznych również powinien być oprcowny indywidulnie dl kżdego pcjent. FARMAKOTERAPIA Wprowdzenie frmkoterpii w leczeniu dzieci i młodzieży z otyłością jest brdzo zindywidulizowne, gdyż obecnie żdne leki nie są rekomendowne u dzieci. Prowdzone są bdni kliniczne z zstosowniem sibutrminy, orlisttu, efedryny z kofeiną, metforminy. LECZENIE CHIRURGICZNE Chirurgiczne leczenie otyłości (plstyk żołądk) rozwż się jedynie w skrjnej otyłości u osób z obciążjącym wywidem i z brkiem redukcji msy cił przy leczeniu zchowwczym. Bibliogrfi 1. Zhorsk-Mrkiewicz B. Otyłość, pordnik dl lekrzy. Krków 2002r. 2. Http;// 3. Lnge A, Strosteck E, Grliński JS. Otyłość dziecięc. Peditryczn 2001r. Jcek Kurzęp pcjent oddziłu Urologii WSS we Wrocłwiu w dnich Drog Siostro Florence Nightingle pozwól, że złożę Ci rport z odbytej mimo woli, dl podreperowni zdrowi ekskursji do Wrocłwi. Bo choć wiele wiesz, to chyb tkiego przypdkuś nie widził. Oto 3 lutego, nie chyb 2 lutego to było, gdy zostłem ztkowny przez Anielskie Szwdrony Siostry Krystyny Bszk. Zresztą On sm lekko Ciebie przypomin. Chód m dzirski, sdzi dużymi susmi, szyj wyciągnięt, pierś łdnie uwydtnion i sokoli wzrok. Jeden błysk ok wystrczy, by jk się u ns mówi: Ruki p szwm i wszystko dził jk nleży. Ale my- RAPORT SPECJALNY lić może to jednostronne spojrzenie, bo pomimo ogromu biurokrtycznej prcy potrfi w strefie przypływów odpływów chorych zmienić się we współczuln i rozumiejącą sytucję chorych osobę. Przypomnę, że w tej strefie siedziłem czekjąc n przyjęcie przez Jej Pryncypł i jkiś goniec wprowdz schorowną kobietę, z czegoś co tu nzywją SOR-em. Zczyn ją obsobczć, że niech sobie nie myśli, że on tu będzie czekł z nią, że to nie jest tk, że wszystko tu jest n pstryknięcie plcem. Zostwił ppiery u Pni z dziłu przyjęć Oddziłu (oj, tu potrzeb by było osobny kpit npisć o Jej miłym, kojącym uśmiechu, mądrych, ciepłych oczch i nie nrzucjącym się i nie śpiesznym dilogiem z przyjmownymi). Wchodzi Pni Krystyn oceni sytucję szybko ujmuje kobietę pod łokieć, do drugiej ręki bierze jej skwojż i wyprowdz z miejsc, gdzie już zczęły się brewerie i mecyje zebrnej gwiedzi. Wchodzę n Oddził, gdzie strtegicznie nomen omen, zjmowłem po kolei kwtery 5/6/9. Dwie z nich z punktu widzeni moich zdń okzły się perfekcyjnie wybrne. Miłem bezpośredni wgląd n dyżurkę pielęgnirek, później n sle zbiegowe. Koniecznością jest powiedzenie, że ludzisk się tu wymieniją jk nie trywilizując, w niedzielę kupujący n Świebodzkim. Co rusz to nowi. Istny młyn. A mimo to prcujące tu niewisty zchowują nturlne ciepło, uśmiech, konieczne zdecydownie i nie kończącą się prcowitość. Zwsze są gotowe porozmwić z pcjentmi, z nieodłącznym uśmiechem i zchowniem 5 (235)

10 W podziękowniu zwodowego dystnsu. Są wspniłe, nieustępliwe, regujące bez opieszłości i jkiś fochów, grymsów czy pretensji. Jedynie wieczorem lubo wczesnym rnkiem, gdy schodzą z dyżuru, widzisz ich zmęczone oczy, które z tym wyrzem nie są skierowne n ciebie. Musisz im tą intymność zmęczeni, znużeni wykrść zerkjąc niepostrzeżenie. Podobnie jk chwilowe spory między nimi, spordyczne cz obecne, dyskretnie wyciszne przymknięciem drzwi. Żelzn dyscyplin, ideln synchronizcj dziłń tk jk lubisz Florence! i to o czym zwsze mówiłś Serce dl ludzi! tutj tk mją. Jk chcesz to przyjedź i sprwdź njlepiej wiosną, to pójdziemy do Ogrodu Jpońskiego. Wiesz, jest jeszcze coś o czym chciłbym Ci powiedzieć o pewnym smuteczku, który mnie ogrni. Z dwóch powodów. Bo one (Pnie, o których piszę) prcują tu, hm no dużo z dużo. Nie wiem jk to brzmi, le jest ich szlenie mło n dyżurch i nwet nie mją czsu sepulturii rozsdzić n zydlch, bo znów trzeb lecieć do pcjent. No i drug przyczyn smutku mojego, gdzie są młode dziewczyny, gdzie deptki njpiękniejszej ze służb Służby Drugiemu Człowiekowi? Wiem, że się nie pogniewsz Florence z tym wiekiem, jesteś przecież sufrżystką. Kobiet m tyle lt ile m, koch się ją z to Kim jest, nie jką jest. Ztem tk wielki potencjł pięknych duchem Sióstr, w tym nszym Florence rudymentrnym ujęciu nie znjduje zbyt wielu nśldowczyń, szkołę miłyby tu przednią!!! Jedyn młódk którą tu dostrzegłem, to bldolic i wiecznie uśmiechnięt Sylwi! Przepiękn, leciutk i zwiewn, mimo, że pobrzękiwł menżkmi z grcj celnego piruetu wkrczł n slę chorych, kżdo rz z czrującym Dzień Dobry!, Smcznego. Niby drobizg le nstępn okruszyn dobr, którego kżdego dni kskdą przyjznego wodospdu mnie obejmowł. Ale wśród pielęgnirek tkich młodych deptek nie m. Oj są jeszcze Pnie Slowe, które jk myszki do kżdej dziurki zjrzą, z kżdym n słówko znjdą momencik. Jest i Pn Zdzisiek slowy, histori tego Oddziłu, milczący, osobliwy, wiecznie w rozpiętym mundurku i wysuniętym brzuchem. Kżdy element tej moziki się skrzy! Kżdy dodje swoje siły, energię i chyb przekonnie, że są potrzebni! J dodm tylko są potrzebni tcy jcy są! Dobrzy, uśmiechnięci, rzetelni, profesjonlni. Siewcy dobroci. Anielski szwdron z Urologii. Florence, niebwem opuszczę to miejsce. Zdrzyło mi się, że kiedyś, gdzieś n moje słowo: Siostro, Pielęgnirk odrzekł: Pnie siostry to w zkonie, tutj jestem Pni! Hm, może m rcję, le pmiętm o czym mówiłś mi kiedyś: Nigdy, przenigdy do byle kogo nie powiem siostro. Aby móc być tk nzwnym trzeb być KIMŚ!!! Drogie Siostry, cłuję dubletowo! Ściskm cłą rozciągłością rmion i zbierm do mojej przepstnej pmięci w pliku: Moje udne dni! Jcek Kurzęp Sznown Siostro Oddziłow Mistrzyni zrządzni i orgnizcji!!! orz Wy, których zliczm do A N I E L S K I C H S Z W A D R O N Ó W pełne ciepł, troski, kompetencji, obowiązkowości prcujące n tym Oddzile wrz z Pnimi sprzątjącymi, noszowym i stffem obsługującym ctering! Cóż może czuć osob, z której codziennie, kżde n swoim stnowisku zdejmujecie cierpienie? Wdzięczność! To oczywiste! Jednk różne są style niesieni ulgi, pomocy, towrzyszeni w bólu! Moim zdniem to co dokonuje się tu, kżdego dni, to Wsz modus operndi rozdwnie okruszyn dobr! Kżd z Ws uśmiechem, gestem, kompetencją, zdecydowniem wspier tych, którzy zlęknieni przed ; zbolli po mją tylko Ws! I modlitwę! Idę szczęśliwy spotkłem Dobrych Ludzi. Cóż mi pozostje czynić? Brć z Ws przykłd w miejscch, okolicznościch gdzie zprowdzi mnie los. Zbierm wielki Bochen Dobr od Ws i przyrzekm, że będę go pomnżł. Jcek Kurzep 8 W CIENIU CZEPKA

11 Pmięć i tożsmość Stnisłw Iwnkiewicz i Ann Krokowsk Konspircj, zwłszcz Powstnie były zjwiskmi msowymi i powszechnymi, w których uczestniczył cły lud wrszwski i prktycznie cł służb zdrowi. Ilustrcją tej powszechności jest wykz lekrzy, medyków, pielęgnirek, snitriuszek i innych prcowników służby zdrowi w czsie konspircji i w Powstniu. Wykz ten jest z pewnością niepełny. Wykz pozwl jednk oclić od zpomnieni tych wszystkich, którzy wnieśli wynikjący z poczuci ptriotycznego obowiązku wkłd do wlk o życie i zdrowie cłej ludności Wrszwy, nie tylko żołnierzy Powstńców. Nie możn w sposób jednolity i logiczny przedstwić dziłlności służby zdrowi, jko cłości. Njbrdziej przejrzyste będzie ukznie dziejów snitritu w kżdym nowo powstłym ognisku wlki według kolejności, w jkiej dziłni bojowe wygsły. Jest to zupełnie inny podził, jki przyjęto przed Powstniem. Powstnie miło trwć według złożeń jedynie trzy dni, trwło 63 dni, objęło cłą Wrszwę. Zginęło około mieszkńców, około 20 tysięcy żołnierzy, zniszczeniu uległo około 80 procent zbudowń. Od pierwszych dni okupcji orgnizowno nieleglnie dziłjącą służbę zdrowi. Cele i zdni podziemnego nurtu były różnorodne od udzielni pomocy ukrywjącym się do leczeni osób splonych, szkoleni personelu dl powstjących oddziłów bojowych, mgzynowni leków i mteriłów optrunkowych, ż do przygotowni służby zdrowi n wypdek zbrojnej powszechnej wlki. Zdni służby snitrnej poległy n: szkoleniu i kompletowniu kdr snitriuszek do obsdzeni oddziłów liniowych, zoptrzeniu żołnierzy w optrunki osobiste i leki pierwszej pomocy, przygotowniu noszy i toreb snitrnych dl ptroli, gromdzeniu w wybrnych punktch mteriłów optrunkowych i leków, rozpoznwniu i ewidencjonowniu pomieszczeń, które PIELĘGNIARKI I SANITARIUSZKI W POWSTANIU WARSZAWSKIM w rzie potrzeby możn będzie wykorzystć n punkty optrunkowe różnych szczebli. Szeroko rozpowszechnion był kcj przygotowni optrunków osobistych. Wykonywły je n wzór polskiego optrunku osobistego sprzed 1939 roku zrówno snitriuszki jk i pielęgnirki szpitlne. Pkiety owinięte w woskowy lub inny impregnowny mterił wyjłowione w utoklwch skłdowno lub wydwno oddziłom. Gromdzenie mteriłów snitrnych i leków było zncznie łtwiejsze i bezpieczniejsze niż mgzynownie uzbrojeni. Wykorzystywno do tego celu głównie pteki prywtne, gbinety lekrskie i lecznice, nwet mieszkni prywtne. Jedną z pierwszych czynności nkznych przez ówczesnego szef snitrnego Komendy Głównej ZWZ-AK był kcj gromdzeni leków i mteriłów snitrnych by uchronić je przed okupntem. Wykorzystując mgzyny pteczne I Wojskowego Szpitl Okręgowego, Szpitl Ujzdowskiego i Szpitl Mltńskiego kpt. mgr Stnisłw Rjski Ozdob i por mgr Zenon Olszewski Mgister stworzyli pod ptrontem PCK skłdnicę snitrną przy ulicy Jworzyńskiej 6. Wobec zgrożeni dekonspircją przeniesiono ją n ulicę Pńską 3. Skłdnic otrzymywł środki optrunkowe i leki z różnych źródeł zoptrując w nie bojowe oddziły AK. Pod kierunkiem mgr Zenon Olszewskiego przetrwł do Powstni. Niezleżnie od tego wszystkie pteki wrszwskie gromdziły zpsy leków i środków optrunkowych przekrczjąc niejednokrotnie wielomiesięczne zpotrzebownie. Bez popełnieni błędu możn powiedzieć, że stn fktyczny zoptrzeni mteriłowego służby zdrowi zncznie przekrczł oficjlnie ogłoszony wykz, według którego zgromdzono: - 14 zestwów nrzędzi chirurgicznych dl szpitli polowych i kilk ptek polowych zestwów chirurgicznych dużych - około 800 kompletnych toreb snitrnych - około optrunków osobistych W Wrszwie było kilkdziesiąt szpitli dobrze wyposżonych w sprzęt i leki. W czsie Powstni prcowło 50 lekrzy, kilk tysięcy pielęgnirek i snitriuszek. Prwie wszystkie szpitle były niszczone przez bombrdowni z powietrz, z dził kolejowych orz plone po opnowniu przez oddziły SS i współdziłjące z nimi oddziły ukrińskich ncjonlistów. Chorzy byli mordowni msowo żywcem pleni, kobiety gwłcone. Aby sprostć zdniu utworzono w miejsce niszczonych szpitli, szpitle polowe przyfrontowe. Utworzono tkich szpitli punktów optrunkowych 204. Njkrócej trwło powstnie n Prdze. Nstępnie pdł Ochot i Wol po nich Stre Misto, Powiśle, Czerników, Mokotów i Żoliborz. Njdłużej wlki trwły w Śródmieściu, które skpitulowło 2 pździernik. Powstnie było sprwdzinem sprwności służby zdrowi przygotowywnej przez cły okres okupcji. W czsie Powstni wszyscy nieml prcownicy snitritu stnęli do prcy i wlki i wszystkim nleży się hołd i pmięć, ich postwy winny stnowić wzorzec dl nstępnych pokoleń. Wiele szpitli uległo zniszczeniu wskutek bombrdowń i ostrzłu rtyleryjskiego, rnni i personel medyczny byli mordowni msowo przez oddziły SS i współdziłjących z nimi żołnierzmi innych formcji. Msową zbrodnią zkończył się dziłlność szpitl powstńczego przy ulicy Joteyki. Zginęło kilkudziesięciu rnnych, szpitl splono. Szpitl Instytut Rdowy im. Mrii Skłodowskiej Curie przy ulicy Wwelskiej zostł zjęty 5 sierpni przez duży odził ronowców (członków tzw. rosyjskiej nrodowej rmii). Rozpoczęły się grbieże, gwłty rnnych kobiet, mordownie rnnych i personelu. Zginęło kilkdziesiąt osób. W Szpitlu Wolskim zginęło blisko sześćdziesięciu prcowników szpitl w tym sześciu lekrzy i około 300 chorych i rnnych. Dyrektor szpitl dr Mrin Piseckiego, prof. Jnusz Zeylnd i księdz kpeln Ciecierskiego Niemcy zstrzelili w gbinecie dyrektor. Wśród rozstrzelnych w Moczydle znjdowli się prof. Józef Grzybowski, prof. Olgierd 5 (235)

12 Pmięć i tożsmość Sokołowski, felczer Stnisłw Łempicki, Frnciszek Kurzej, Józef Spiński, Jn Okrszewski prcownicy szpitl. 6 sierpni do szpitl Dziecięcego Krol i Mrii i św. Łzrz wpdły oddziły niemieckie i włsowcy rozpoczynjąc gwłty, grbieże, podplnie budynków. Większość rnnych dorosłych i dzieci 150 dorosłych i 60 dzieci orz personel wygnno n ulicę i poprowdzono w kierunku ulicy Płockiej. Większość rozstrzelno. Wymordowno tkże pozostłych w szpitlu. W czsie ewkucji zstrzelono dr Włodzimierz Kmicikiewicz orz pielęgnirki Józefę Stbierską i Jniną Sikorowską orz woźnego Stępni. 3 sierpni szpitl Świętego Łzrz zostł podplony i ostrzelny z broni mszynowej orz obrzucony grntmi. Ogółem zginęło wówczs pond 300 chorych i rnnych. Los szpitli wolskich to zpewne pierwszy w dziejch współczesnych fkt msowego zorgnizownego mordu rnnych i chorych orz personelu snitrnego. N Strym Mieście zbombrdowny zostł główny punkt optrunkowy Btlionu Chrobry przy ulicy Brokowej. Część rnnych urtowno i przeniesiono do klsztoru Sióstr Skrmentek, le klsztor zostł tkże nstępnie zbombrdowny i splony. Niewielu pozostłych przy życiu rnnych przeniesiono do szpitl polowego przy ulicy Długiej. Szpitl przy ulicy Długiej zostł zbombrdowny 20 sierpni. Pod gruzmi zginęło wielu rnnych orz dr Stnisłw Wojtecki, tkże snitriuszki Hlin Nmokel, Mri Krzk, Ew Kotrsk, Ew Cichock, Bożen Wolińsk. W czsie kcji rtunkowej pdły kolejne bomby powodując nowe strty. Nielicznych rnnych przeniesiono do kplicy Prwosłwnej przy ulicy Długiej. Szpitl Św. Jn Bożego mimo oznczeni znkmi Czerwonego Krzyż zostł zbombrdowny i 13 sierpni zrządzono ewkucję. Rnnych przeniesiono do gmchu byłego Ministerstw Sprwiedliwości przy ulicy Długiej nr sierpni do Szpitl Mltńskiego wkroczył kmpni SS z brygdy Dirlewnger. W czsie trwjących wlk z Powstńcmi dowódc oddziłu SS nkzł opuszczenie budynku szpitl. Płk dr Leon Strehl wrz z lekrzmi i obsługą szpitlną sformowli grupę, któr n noszch n rmch od łóżek i n deskch, nwet n drzwich stworzył kolumnę mrszową, któr kierowł się w okolice Ogrodu Sskiego. Interwencj dr płk Leon Strehl dyrektor szpitl (dr płk Leon Strehl był tkże szefem służby zdrowi komendy Głównej Armii Krjowej) i doskonły język niemiecki wpłynął n to, że zdezorientowni Niemcy przepuścili kolumnę do ulicy Królewskiej. Po tym nprwdę niezwykłym wydrzeniu płk Leon Strehl otrzymł przydomek Mojżesz. W końcowym okresie wlk n Strym Mieście było około 7000 rnnych w tym około 2500 ciężko rnnych. Gdy 30 sierpni zpdł decyzj opuszczeni dzielnicy i ewkucji do Śródmieści knłmi tylko nie znczn ilość rnnych mogł skorzystć z tej drogi. Pozostwionych rnnych Niemcy msowo mordowli i podplli szpitle. Część rnnych sformowno w kolumnę i pędzono do Ursus i Pruszkow. Wielu rnnych pdło n trsie z wycieńczeni lub zostło zmordownych. N Strym Mieście pozostł grup 12 rnnych. Do kpitulcji przeżyły trzy osoby. Reszt zmrł z rn i wycieńczeni. Powiśle. N Powiślu znjdowły się nstępujące szpitle: PCK przy ulicy Smolnej 10, Instytut Oftlmiczny przy ulicy Smolnej 4, Szpitl Położniczy przy ulicy Krowej, Szpitl Dziecięcy przy ulicy Kopernik, szpitl Św. Jck przy Krkowskim Przedmieściu orz szpitl Ubezpieczlni Społecznej n Solcu (niemiecki szpitl wojskowy) W czsie wlk i bombrdowń wszystkie szpitle były zburzone. Oclł jedynie Szpitl Dziecięcy przy ulicy Kopernik. Tutj podobnie jk n Strym Mieście Niemcy opnowując szpitle dokonywli mordów rnnych i personelu. Ruiny plącego się Powiśl Niemcy zjmowli ostrożnie. Z tłumu pędzonej ludności w kierunku Krkowskiego Przedmieści wybierno młodych mężczyzn lub lekko rnnych i mordowno. Czerników. Zpleczem szpitlnym dl Czernikow był dobrze wyposżony Szpitl Ubezpieczlni Społecznej przy ulicy Ludnej. Szpitl zorgnizowny w fbryce Citroen zdobyli Niemcy 16 wrześni i w ciągu kilku dni wymordowli rnnych, których było około 200. Część tylko odesłli do szpitli podwrszwskich. Podobnie zostł zlikwidowny szpitl dr Konstncji. Po wkroczeniu Niemcy wystrzelli większość z około 100 rnnych. Szpitl przy ulicy Ludnej zostł zbombrdowny 15 wrześni. Zginęło około 60 rnnych. Mokotów. N terenie Mokotow znjdowły się dw stłe szpitle. Szpitl Zkźny przy ulicy Chocimskiej i szpitl Sióstr Elżbietnek przy ulicy Goszczyńskiego. Szpitl przy ulicy Chełmskiej zostł zbombrdowny 30 sierpni. Zginęło około 150 rnnych i 170 osób cywilnych orz kilknście pielęgnirek. Tuż przed kpitulcją Mokotow dowódc Mokotow ppłk Krol Rokicki zrządził ewkucję rnnych knłmi do Śródmieści, le było to niewykonlne wobec młej przepustowości knłów i spiętrzeni zlegjących fekliów przez wybudowne przez Niemców tmy. Do Śródmieści przedostło się około 150 rnnych. Reszt, któr pozostło zostł w większości po segregcji rozstrzeln. Żoliborz. Pod względem zpewnieni Powstńcom opieki szpitlnej Żoliborz był w trudnej sytucji, bo n jego terenie nie było żdnego stłego szpitl. Njbliższy szpitl Św. Jn Bożego był przy ulicy Bonifrterskiej. Powstńczy szpitl zorgnizowno w klsztorze Sióstr Zmrtwychwstnek i w szkole rodzin wojskowych. 27 sierpni zostły zbombrdowne. Zginęło wielu rnnych i część personelu. Po tych strtch zorgnizowno dwdzieści kilk punktów optrunkowych w pobliżu linii wlk. Wprowdzenie przez Niemców ciężkich środków ogniowych spowodowło, że sytucj stł się krytyczn. W osttnich dnich wlk n Żoliborzu wszystkie szpitle zgrupowno w okolicy frontu Sokolnickiego i przy ulicy Krechowieckiej w piwnicch kilku oclłych budyn- 10 W CIENIU CZEPKA

13 Pmięć i tożsmość 5 (235) 2011 ków. W forcie znjdowło się około 400 rnnych, w pozostłych punktch około 1000 rnnych. W czsie tków niemieckich nie wszystkie punkty snitrne zdążyły się wycofć. Niektóre z nich spotkł los trgiczny np. 29 wrześni Niemcy zjęli wille przy ulicy Drużbckiej wrz z przebywjącymi tm rnnymi. Wymordowno wszystkich, podobnie jk punkt snitrny przy ulicy Rudzkiej wymordowno rnnych i personel. Po zjęciu szpitl w forcie Sokolnickiego Niemcy zchowli się początku brutlnie, jk zwsze w tych wrunkch. Dopiero interwencj rnnych Niemców leczonych w tym szpitlu i podkreśleni, że byli dobrze trktowni przez personel polski sytucje zmienił. Po kpitulcji ewkuowno pond 1500 rnnych i około 300 personelu do szpitli w Tworkch i w Pruszkowie. Śródmieście. Dl powstńczej służby zdrowi Śródmieście miło stnowić teren dl ewkucji chorych i rnnych z innych dzielnic, poniewż było tutj kilk dużych zespołów szpitlnych o doskonłym wyposżeniu i dosttecznej liczbie łóżek. Szpitle Św. Jn Bożego, Mltński, Dzieciątk Jezus, Ujzdowski PCK, Ubezpieczlni Społecznej, ZUS, kilk wojskowych szpitli niemieckich orz mniejsze szpitle i lecznice rozmieszczone w punktch Obwodu Śródmieście, tkże Klinik Dermtologiczn, szpitl Św. Roch OMEGA lecznic SANO i szpitl Św. Józef. 13 sierpni teren szpitl Dzieciątk Jezus zostł zjęty przez oddziły ncjonlistów ukrińskich, którzy część szpitl wykorzystli n swe kwtery. Dokonli oni licznych gwłtów n chorych kobietch orz kilknście mordów rnnych. 26 sierpni chorzy i personel szpitl otrzymli rozkz opuszczeni szpitl. W tym czsie przebywło łącznie około 1600 rnnych i chorych. Część chorych przewieziono kolejką elektryczną do Brwinow pozostwijąc ich włsnemu losowi orz miejscowej ludności ż do czsu zorgnizowni włściwej opieki medycznej. Część zś przewieziono do Tworek i innych miejscowości rozlokownych wzdłuż linii EKD (Elektrycznej Kolei Dojzdowej). Szpitl Ujzdowski otrzymł rozkz ewkucji 6 sierpni. Sformowno kolumnę około 1000 rnnych i chorych pieszych orz dźwigno około 300 n noszch. Płk prof. Teofil Kuchrski komendnt szpitl otrzymł rozkz mrszu w kierunku prku Sobieskiego. W nocy w czsie odpoczynku SS-mni dokonli wielu gwłtów, rbunków i mordów. Kolumn dotrł do szpitl n ulicy Chełmskiej i tm pozostł. 1 i 2 wrześni przyjęto rnnych ewkuownych knłmi ze Strego Mist, 4 i 5 wrześni kolumny piesze rnnych z Powiśl. Systemtyczne bombrdowni lotnicze i ostrzł z dził kolejowych dokonły dużych zniszczeń w szpitlch. Zniszczony zostł szpitl przy ulicy Mrszłkowskiej gdzie zginęło wielu rnnych lekrzy i pielęgnirek. Podobny los spotkł szpitl przy ulicy Jsnej. Również los nie oszczędził szpitl jenieckiego w kinie Hollywood gdzie zginęło około 100 rnnych Niemców. Njmniej nrżone n dziłni lotnictw i miotczy min były punkty snitrne leżące w bezpośrednim sąsiedztwie linii bojowych. Obw rżeni włsnych oddziłów powstrzymywł Niemców przed użyciem tych środków wlki n linii frontu. W Powstniu brło udził 504 lekrzy, kilk tysięcy pielęgnirek i snitriuszek orz prcowników służb pomocniczych. Zginęło 180 lekrzy i pielęgnirek. A jk wyglądł sprw zoptrzeni szpitli w żywność? Jedynymi produktmi żywnościowymi dostępnymi dl ludności cywilnej wojsk i szpitli były w czsie Powstni ksz z mlecznego jęczmieni, mąk krtofln i soki owocowe z mgzynów browru Hberbusch i Schielle mieszczących się przy ulicy Krochmlnej. Mgzyny te stnowiły osttnią rezerwę żywnościową, leżły jednk n linii frontu. Niemcy zdwli sobie sprwę z tego znczeni dl ludności Wrszwy, więc przeprowdzli liczne tki i dążyli do zniszczeni zpsów. Rozłdownie mgzynów i rozprowdzenie ich zwrtości było zdniem trudnym i niebezpiecznym. Tworzono kolumny około 100 osobowe ochotników, które w nocy przenosiły kżdy trgrz około 15 kg jęczmieni. Wyprw trwł, co njmniej kilknście godzin wskutek ostrzłu i mrszu przez gruzy. Zirno mielono nstępnie w różnych młynkch domowych n kszę, z której gotowno zupę. Tką zupę nzywno Plujką, bowiem konsument wypluwł zlegjące osłonki. Mąk krtofln i soki były przeznczone wyłącznie dl rnnych. Zrzuty lotnictw merykńskiego i rdzieckiego wpłynęły w niewielkim stopniu n poprwę wyżywieni. Tym brdziej, że w dużym stopniu wpdły w ręce niemieckie. 6 wrześni Komend Główn AK donosił do Londynu, że sytucj jest krytyczn. Brk wody, elektryczności, brk żywności, duż śmiertelność wśród dzieci, zwłszcz niemowląt. Apel pozostł bez odpowiedzi. W okresie dwumiesięcznych wlk liczb rozwiniętych szpitli i innych punktów pomocy lekrskiej będących w znkomitej większości wynikiem dziłń improwizownych był tk duż, że tylko w skrócie możn podć ich powstńcze dzieje. N zorgnizownie tych szpitli i przebieg prcy ich personelu złożyło się wiele elementów, z których n pierwszym miejscu wymienić nleży ofirność społeczeństw, poświęcenie, inicjtywę i odwgę lekrzy, pielęgnirek, snitriuszek i innych prcowników szpitli orz pomoc dowódców i żołnierzy poszczególnych oddziłów bojowych. Zprzestnie dziłń wojennych 2 pździernik nie oznczło dl snitritu zkończeni prcy. 3 pździernik szef snitrny Okręgu Wrszwskiego AK wydł rozkz: Do żołnierzy snitritu Okręgu Wrszwskiego Do chlubnej historii snitritu wojskowego przybył now krt: 64 dni i tyleż nocy wlk powstńczych trw n posterunku, prcując ofirnie z poświęceniem i ndludzkim wysiłkiem w wrunkch njgorszych, w jkich tylko służb zdrowi kiedyś prcowł. Dwli piękny przykłd jk możn służyć sprwie. Ofir krwi złożon przez lekrzy i personel snitrny orz śmierć nszych licznych kolegów pozostnie n zwsze drogowskzem dl nszej prcy. Żołnierze WSK (Wojskow Służb Kobiet) tk dzielnie swym męstwem i poświęceniem upiększjące pond wątłe siły kobiece trud dły snitritowi wojskowemu nowy wkłd nienotowny w tych rozmirch w żdnych wlkch. Dziękuje Wm z Wsz wysiłek, trud i ofirę. Prc nsz jednk się nie skończył. Pozostł rnny żołnierz, któremu jeszcze dłuższy czs nleży się troskliw opiek i o nią się do Ws zwrcm w prześwidczeniu, że do osttk wypełńcie swój obowiązek. Ppłk dr Bkcyl (Henryk Lezik) Szef Snitrny Okręgu Wrszwskiego AK 11

14 Pmięć i tożsmość Po kpitulcji opiekę nd rnnymi i chorymi zgromdzonymi w obwodzie I śródmieście przejął snitrit obwodu czy to w rmch kcji peki RGO (Rd Główn Opiekuńcz) czy w trnsportch i szpitlch dl polskich jeńców wojennych utworzonych w wyniku podpisni ktu kpitulcyjnego. 3 pździernik płk Leon Strehl szef snitrny komendy Głównej AK po otrzymniu dyrektyw od włdz snitrnych Wehrmchtu zwołł n odprwę wszystkich komendntów szpitli i pozostłych mniejszych jednostek służby zdrowi. Odprw odbył się w szpitlu przy ulicy Śnideckich 17 (dwne gimnzjum Przyszłość ). Zgodnie z dyrektywmi włdz snitrnych Wehrmchtu płk dr Leon Stehl przekzł do wykonni zdni dl gromdzeni rnnych i chorych, których opieką miło się zjąć RGO tkże dl szpitl PCK, który pozostjąc n miejscu mił się zjąć opieką odnlezionych rnnych po wyjeździe szpitli wojskowych. Płk Strehl powołł trzy komendy poszczególnych trnsportów ewkucyjnych: Trnsport 4 pździernik komendnt mjr dr Szczepn Wcek, zstępc dr Józef Konrski. Trnsport 7 pździernik komendnt por dr Stnisłw Byer zstępc ppor. lek Longin Dolny. Trnsport 8 pździernik komendnt płk dr Leon Strehl-zstępc ppłk dr Tdeusz Bętkowski. Abczyńsk Juli, Pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30 VIII Aleksndrowicz-Żbińsk ( Puszek ) snitriuszk, poległ n Mokotowie 28.VIII Anssowsk Jnin, snitriuszk btlionu Czrniecki, poległ n Mokotowie 8.IX Argsińsk Hlin, snitriuszk pułku Bszt, poległ n Mokotowie 28.VIII Bczyńsk Brbr, snitriuszk zginęł od bomb w szpitlu przy ul. Długiej. Bekier Wnd ( Zgrzebn ), snitriuszk, zstrzelon n Mrymoncie 14.IX Beisert Zofi, snitriuszk pułku Bszt, poległ n Mokotowie 3.IX Bobkowsk Zofi ( Jdwig ), snitriuszk btlionu Miotł, poległ n Strym Mieście. Borczyk Brbr ( Klin ), snitriuszk, poległ n Mokotowie 18.VIII W pierwszym trnsporcie skierownym do Stlgu XI Altengrbow było 745 rnnych w tym 445 kobiet i 54 młodocinych. Rnnych umieszczono w szpitlch jenieckich w Gross Liibrs. W stosunku do tej grupy Niemcy nie dotrzymli wrunków kpitulcyjnych odmwijąc prw jenieckich kobietom. Część snitriuszek skierowno do robót, jko osoby cywilne. Część rnnych umieszczono w nmiotch lekrzom odmwino leków i optrunków. Tylko solidrnej pomocy jeńców wszystkich nrodowości zwdzięczć nleży, że większość rnnych przeżył okres niewoli, zmrło 41 żołnierzy w tym 7 kobiet. Nstępne dw trnsporty, które wyjechły z Wrszwy 7 i 8 pździernik dotrły do szpitl jenieckiego w Zeithin /Sksoni 12 i 14 pździernik. W trkcie podróży Niemcy skierowli jeńców z trnsportu wysłnego 7 pździernik do obozu koncentrcyjnego w Rdogoszczy. Ostre protesty komendnt por dr Stnisłw Byer orz interwencji u włdz Wehrmchtu i NSDAP spowodowły zwolnienie trnsportu z obozu w Rdogoszczy i skierownie do Zeithin. Losy szpitl jenieckiego w Zeithin zostły przedstwione w książce St. Iwnkiewicz p.t.: Polski Szpitl Wojskowy w Zeithin I wydnie 2005 i drugie wydnie 2009 rok. Książk oprt n dokumentcji szpitlnej przywiezionej do Brzezińsk Henryk ( Heni ), snitriuszk, poległ n Strym Mieście 13.VIII Cekus Brbr, snitriuszk pułku Bszt, poległ n Mokotowie 20. VIII Czki Helen, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 14.IX Czjkowsk Wcłw ( Zmor ), snitriuszk zgrupowni Chrobry. Dniszewsk Lidi, snitriuszk btlionu Zośk, poległ 31.VIII Dywkowsk Iren, snitriuszk zgrupowni Chrobry. Dzik Mri, snitriuszk btlionu Zośk, poległ31.viii Federkiewiczow, snitriuszk kompnii B 3 Pułku Bszt, poległ n Mokotowie. Grwdzk Elżbiet ( Alm ), snitriuszk kompnii Żniwirz, poległ n Żoliborzu. Gsztor Dnut, snitriuszk zgrupowni Gozdw. Glnkowk Dnut, snitriuszk zgrupowni Gozdw, poległ n ul. Bielńskiej 28.VIII Glomsk Jnin, pielęgnirk Instytutu Rdowego przy ul. Wwelskiej, zstrzelon w trkcie wypędzni przez Niemców chorych i personelu n Zielenik. Głuszek Mri ( Mrinn ), snitriuszk, poległ n Mokotowie. Gołod-Gołębiowsk Alicj, snitriuszk btlionu Zośk, poległ 16.IX Grobick Bronisłw, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30.VIII Grodzick Feliks, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30.VIII Gutowsk Dnut ( Bożen ), snitriuszk zgrupowni Gozdw. Jczynowsk Iren ( Iśk ), snitriuszk btlionu Zośk, poległ 30.VII Jeske B., snitriuszk z zkonu Sióstr Zmrtwychwstnek, zginęł n Żoliborzu. krju w 1945 roku i zdeponownej w Zrządzie głównym PCK w Wrszwie. Stnisłw Iwnkiewicz / wówczs kpt. pchor. Stnisłw Kowlski był szefem kncelrii polskiego szpitl. Pielęgnirki i snitriuszki poległe w Powstniu Wśród poległych uczestników powstni wrszwskiego, których liczbę oceni Adm Borkiewicz n około 18000, niemłą grupę stnowią żołnierze snitritu. W śród tych, którzy ponieśli ofirę życi, są zrówno niosący pierwszą pomoc oddziłom wlczącym w linii, jk i prcownicy szpitli orz punktów optrunkowych n zpleczu frontu. Spośród nich njliczniej ginęły ofirne i mężne snitriuszki. Dzisij, po wielu ltch, dokłdne ustlenie wszystkich nzwisk czy chociż liczby poległych n posterunku prcowników powstńczego snitritu nie jest możliwe. Litertur: 1) Stnisłw Iwnkiewicz: Polski Szpitl Wojskowy w Zithin I wydnie Wrocłw 2005 rok II Wydnie Wrocłw 2009 rok. Wydnie w języku niemieckim Zeithin ) Stnisłw Byer: Służb zdrowi w okupownej Wrszwie , Wydnie MON 1959 rok. Fotogrfie dołączone do rt. pochodzą z Muzeum Powstni Wrszwskiego w Wrszwie Kurowicz Zofi ( Mitis ), snitriuszk kompnii Żniwirz, poległ n Żoliborzu. Kczorowsk Stefni, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, zstrzelon w czsie ewkucji szpitl. Klinowsk Jnin, snitriuszk zgrupowni Gozdw. Kzimiersk J., snitriuszk z zkonu Sióstr Zmrtwychwstnek, poległ n Żoliborzu. Kłoś Bożen ( Mgd ), snitriuszk, poległ n Strym Mieście. Kołkowsk Mryl ( Kryst ), snitriuszk btlionu Czrniecki, poległ n Czernikowie. Kołodziejsk Iren, snitriuszk btlionu Zośk, poległ 31.VIII Kosińsk Mri, snitriuszk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30.VIII.1944 Kotrsk Ew, snitriuszk btlionu Bończ, poległ 20.VIII.I944. Kowlew Krystyn ( Wisi ), snitriuszk btlionu Czrniecki, poległ 26.VIII W CIENIU CZEPKA

15 Pmięć i tożsmość Kowlsk Mri, snitriuszk btlionu Zośk, poległ n Woli 6.VIII Kozk Mri ( Kzi ), snitriuszk btlionu Bończ, zginęł w szpitlu przy ul. Długiej 20, w czsie bombrdowni 20.VIII Krskowsk Teres, snitriuszk, poległ w szpitlu przy ul. Miodowej. Krupińsk Zofi, snitriuszk kompnii Żniwirz, poległ n Żoliborzu. Krzykowsk Hlin ( Jg ), snitriuszk btlionu Czrniecki, poległ 20.VIII Kurżew Ktrzyn, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskie.j 15.VIII Kurzel Frnciszek, snitriusz Szpitl Wolskiego, rozstrzelny n Woli 5.VIII Kurzyn-Seredyńsk Wnd ( Wnd ), snitriuszk, poległ n Mokotowie 1.VIII Kutkowsk Iren, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 15.IX Kwitkowsk Hlin ( Hlusi ), snitriuszk btlionu Zośk, poległ 16.IX Lskowsk Zofi, snitriuszk btlionu Zośk, poległ n Woli 1. VIII Leszkowsk Elżbiet, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ n Mokotowie 1. VIII Likoń Stnisłw, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30.VIII Lubeck Ew, snitriuszk kompnii Żniwirz, poległ n Żoliborzu. Łpiński Józef, snitriusz Szpitl Wolskiego, rozstrzelny n Woli 5.VIII1944. Łsk L, snitriuszk z zkonu Sióstr Zmrtwychwstnek, zginęł n Żoliborzu w sierpniu Łwkowicz A., snitriuszk z zkonu Sióstr zmrtwychwstnek, zginęł n Żoliborzu w sierpniu Łępick Dorot, snitriuszk kompnii Rudy, poległ 1.VIII1944. Łukomsk Elwir, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30.VIII Mch Róż, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, zstrzelon n terenie szpitl przy ul. Górnośląskiej 6. VIII Mrkiewicz W., snitriuszk z zkonu Sióstr Zmrtwychwstnek, zginęł n Żoliborzu w sierpniu Mrtyniuk Mieczysłw, snitriuszk btlionu Gozdw, poległ w czsie ntrci n pl. Żelznej Brmy. Mrtynowsk Mieczysłw ( Słwk ), snitriuszk btlionu Gozdw. Mrzyck Stefni, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, zginęł przy ulicy Chełmskiej 14 IX Michłowsk Brbr ( Krysi ), snitriuszk kompnii Miotł, poległ n Czernikowie 17 IX Michłowsk Mryl ( Dorot ), snitriuszk btlionu Zośk, poległ 16 IX Michłowsk Krystyn, snitriuszk btlionu Kiliński. Mierosłwsk Jolnt ( Iren ), snitriuszk, zginęł w szpitlu przy ul. Miodowej. Mierzejewsk Monik ( Mietk ), snitriuszk kompnii Żniwirz, poległ w Żoliborzu. Miller Mri ( Czrn ), snitriuszk kompnii Miotł, poległ n Strym Mieście 10 VIII Muszyńsk Dnut, snitriuszk, poległ w szpitlu przy ul. Miodowej. Nmokel Hlin, snitriuszk btlionu Bończ, poległ przy ulicy Długiej. Nrkoń Stnisłw, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30 VIII 1944 Nowk A., snitriuszk z zkonu Sióstr Zmrtwychwstnek, poległ n Żoliborzu. Nowocień Zofi, snitriuszk btlionu Bończ, poległ n Strym Mieście. Nowocień Z., snitriuszk z zkonu Sióstr Zmrtwychwstnek, poległ n Żoliborzu w sierpniu Około-Kułk Włdysłw, snitriuszk, poległ n Żoliborzu 29 IX Pprock Hnn, snitriuszk, poległ n Mokotowie. Pieńskowsk Dnut ( Jgienk ), snitriuszk, zginęł w szpitlu przy ulicy Długiej 20 VIII Plffius Stnisłw, snitriuszk btlionowego punktu optrunkowego n Mokotowie, poległ 15 VIII Plebńsk Jnin ( Jol ), snitriuszk btlionu Zośk, poległ 28 VIII Połtwsk Ew ( Jgn ), snitriuszk btlionu Czrnecki, poległ przy ul. Długiej. Poznńsk Aleksndr, snitriuszk, zginęł n Mokotowie 28 VIII Rdczyńsk Jdwig, ( Ludmił ), snitriuszk zgrupowni Gozdw. Rdzk Ann ( Tosi ), snitriuszk kompnii Giewont. Rjsk Iren, snitriuszk, zginęł w szpitlu przy ul. Miodowej. Rnkowsk Brbr, snitriuszk btlionu Bończ, zmrł z rn. Rszkowsk Zofi, ( Zosi ), snitriuszk zgrupowni Gozdw. Rolińsk Włdysłw, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ulicy Chełmskiej 14 VIII Romńczuk Zofi ( Bisi ), snitriuszk, poległ n Mokotowie. Roszkowsk Hlin ( Kjtuś ), snitriuszk, poległ n Mokotowie. Rozlsk Jnin ( Nin ), snitriuszk btlionu Czrniecki, poległ 2 IX Ruderówn Józef, snitriuszk WSK n Mokotwie, poległ 2 IX Spieżnk Rozli, ( Irm ), snitriuszk poległ n Mokotowie. Swicz Mri ( Sw ), snitriuszk plutonu Grochów 686, poległ n Mokotowie. Sidorowsk Jnin ( Nun ), snitriuszk, poległ n Mokotowie. Sikorowsk Jnin, pielęgnirk Szpitl Dziecięcego Krol i Mrii, poległ n Woli 6.VIII Sikorsk Iren ( Irk ), snitriuszk, poległ n Mokotowie. Skrg Jdwig, snitriuszk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 14.IX Skwrsk Brbr ( Bsi ), snitriuszk btlionu Zośk, poległ 28. VIII Smolińsk Dnut ( Glic ), snitriuszk, poległ n Mokotowie. Sobńsk Teres, snitriuszk, poległ n Mokotowie. Sopoćko Jonn, pielęgnirk, poległ n Sdybie 27.VIII Sroczyńsk Zofi ( Zojd ), snitriuszk btlionu Czrniecki, poległ przy ul. Długiej. Stbiersk Józef, pielęgnirk Szpitl Dziecięcego Krol i Mrii, poległ n Woli 6.VIII Stnkiewicz Gizel, snitriuszk, poległ n Mokotowie. Stnkiewicz Ludwik, snitriuszk, poległ n Mokotowie. Stefnik Dnut, snitriuszk, poległ n Mokotowie. Stefnowsk Ew, snitriuszk btlionu Zośk, poległ 22.VIII Sterlieb Ludwik, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, zginęł przy ul. Chocimskiej 30.VIII Sulrzyck Wnd, snitriuszk btlionu Zośk, poległ 31.VIII Sułeck Krystyn, snitriuszk kompnii Miś, poległ n Woli l.viii Szyj Wiesłw, snitriuszk WSK n Mokotowie, poległ 16.IX Świerczewsk Mri ( Mryn ), snitriuszk btlionu Zośk, poległ 2.IX Wszewsk Brbr ( Krysi ), snitriuszk, poległ n Strym Mieście. Wiewiórowsk Ntli, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 30.VIII Wilbik Izbel ( Iz ), snitriuszk btlionu Miotł, poległ 17.IX Wysińsk Jnin, snitriuszk btlionu Zośk, poległ 11. VIII Wyzińsk F., snitriuszk z zkonu Sióstr Zmrtwychwstnek, poległ n Żoliborzu. Zjączkowsk Wnd ( Ann ), snitriuszk WSOP, poległ n Mokotowie. Zkrzewsk Hnn, snitriuszk btlionu Zośk, poległ 11.VIII Zwdzk Iren ( Pups ), snitriuszk btlionu Miotł, poległ n Czernikowie 19.VIII.1944 Zdrodowsk Celin, pielęgnirk Szpitl Ujzdowskiego, poległ przy ul. Chełmskiej 15.IX Zmysłowsk Brbr ( Bet ), snitriuszk kompnii Rudy, poległ n Woli. Zwolińsk Dnut ( Brbr ), snitriuszk zgrupowni Gozdw, poległ 8.IX Żebrowsk Jdwig ( IGA ), snitriuszk zgrupowni Gozdw. 5 (235)

16 Pielęgnirstwo Rent Wngo - Szubstrsk - pielęgnirk. Pordni Dermtologiczn Obwód Lecznictw Kolejowego SPZOZ we Wrocłwiu. Prcując kilknście lt w gbinecie dermtologicznym jko pielęgnirk, poczyniłm pewne spostrzeżeni. Wśród chorych zgłszjących się do nszej pordni nstąpił osttnich ltch wzrost liczby schorzeń skóry rąk. Duży procent wśród nich stnowią prcownicy służby zdrowi: pielęgnirki, położne, lekrze stomtolodzy. Dltego też, by przybliżyć problem podjęłm temt, który z pewnością kżdego zinteresuje i skłoni do refleksji, orz wskże sposoby profilktyki lergicznego i nielergicznego zpleni skóry. Skór spełni wżne funkcje dl cłego ustroju, ochrnijąc nrządy wewnętrzne przed wpływmi środowisk zewnętrznego, równocześnie utrzymuje równowgę między ustrojem, otoczeniem. 1. Chroni przed urzmi mechnicznymi, fizycznymi, chemicznymi i mikroorgnicznymi. 2. Bierze udził w termoregulcji orz w regulcji równowgi wodno oddechowej. 3. Zwier zmysły czuci. 4. Bierze udził w syntezie witminy D3. 5. Bierze udził w procesch odpornościowych orgnizmu. Skór skłd się z nskórk, skóry, włściwej i tknki podskórnej. Poz tym zwier przydtki (gruczoły łojowe, potowe, mieszki włosowe) nczyni krwionośne i chłonne orz zkończeni nerwowe. Powierzchni skóry pokryt jest płszczem lipidowym będącym w istocie zwiesiną olejowo wodną (olej wod lub wod olej) i złuszczoną kertyną. W momencie uszkodzeni płszcz lipidowego, przerwni ciągłości tknki skórnej pojwi się problem n skórze, WYPRYSK SKÓRY DŁONI CHOROBA XXI WIEKU? w postci zczerwienieni, świądu, bolesności czy też pękni. Kontktowe zplenie skóry powstje n skutek bezpośredniego dziłni n skórę substncji toksycznych bądź lergicznych pochodzących ze środowisk zewnętrznego. Pod wpływem tych czynników dochodzi w skórze n drodze mechnizmów nielergicznych i lergicznych, do wystąpieni rekcji zplnych. Wyróżni się dwie główne odminy kontktowego zpleni skóry: I. Wyprysk kontktowy z podrżnieni Wyprysk z podrżnieni jest wywołny dziłniem drżniących czynników zewnętrznych, jk wod, mydło, rozpuszczlniki, detergenty, słbe roztwory kwsów, zsd, soli, enzymów, soków owocowych. Powtrzjący się kontkt z czynnikiem toksycznym powoduje uszkodzenie briery ochronnej skóry i rozwinięcie stnu zplnego, który klinicznie objwi się wypryskiem. Wyprysk z podrżnieni byw często fzą wstępną do wyprysku lergicznego poniewż przez zplnie zmienioną skórę łtwiej penetrują lergeny kontktowe. Njczęstsze źródł lergenów z jkimi spotkłm się prcując w gbinecie dermtologicznym to: 1. Owłosion skór głowy frby do włosów, kosmetyki spinki do włosów. 2. Czoło otoki czpek, kpelusze, frby do włosów. 3. Powieki kosmetyki, leki okulistyczne, szkł kontktowe, lkier do pznokci, perfumy, środki czyszczące. 4. Twrz kosmetyki, mski ochronne, szmpony, frby do włosów. 5. Uszy prty słuchowe, oprwki okulrów, biżuteri. 6. Jm ustn pomdki, psty do zębów, protezy. 7. Szyj biżuteri, perfumy frby do włosów. 8. Tułów ubrni, brwniki do tknin, metlowe zmki, guziki (nikiel). 9. Ręce lergeny związne z wykonywnym zwodem, rękwiczki zwłszcz lteksowe, kremy ochronne, kosmetyki, biżuteri, skóry grbowne i niegrbowne. 10. Stopy skóry, środki przeciwgrzybiczne, ntyperspirnty, brwniki. Wyprysk kontktowy z podrżnieni występuje zncznie częściej niż lergiczne kontktowe zplenie skóry, gdyż pojwi się u kżdej osoby nrżonej n dziłnie substncji drżniącej i stnowi 90% odczynów skórnych. Kontktowe zplenie skóry. Jk już wcześniej wspomniłm do powszechnie spotyknych substncji drżniących nleżą: frby, rozpuszczlniki mydł, detergenty środki szorujące (pumeks) kwsy (w bterich, kosmetykch) zsdy (ługi, środki czyszczące) cement, wpno, smoły oleje Objwy wyprysku kontktowego z podrżnieni to: wysuszenie, popęknie zczerwienienie i opuchlizn pęcherze, krosty i szczelinowte bolesne pęknięci nwet owrzodzenie II. Wyprysk kontktowy lergiczny. Wykwit pierwotny to grudk wysiękow n podłożu rumieniowym. Grudk t często wypełnion jest płynem, który z czsem pęk, wytwrzjąc drobną ndżerkę tzw. studzienkę. W ten sposób powstją większe powierzchnie sączące, przysychjąc n nich wydzielin two- 14 W CIENIU CZEPKA

17 Pielęgnirstwo rzy strupy. Cechą chrkterystyczną tych zmin jest ustępownie bez bliznowceni. Odminy wyprysku z jkimi możemy się spotkć; wyprysk dłoni i stóp wyprysk wyprzeniowy wyprysk pieniążkowy uczulenie kontktowe n rośliny Uwgę chciłm skupić n wyprysku dłoni, gdyż dotyczy to bezpośrednio nszej grupy zwodowej: pielęgnirek, położnych, lekrzy stomtologów ogólnie mówiąc prcowników służby zdrowi, którzy w codziennej prcy nrżeni są n ciągłe mycie rąk orz ich dezynfekcję. Wyprysk dłoni jest wynikiem uprwini tzw. mokrych zwodów w skłd których wchodzą również gospodynie domowe, fryzjerzy, mechnicy, prcownicy gstronomii orz ekipy firm sprzątjących. Wyprysk dłoni jest chorobą skóry, któr dotyk wiele osób njczęściej około 20 roku życi. Osoby, które w dzieciństwie przechodziły wyprysk topowy nleżą do podwyższonej grupy ryzyk zchorowni n wyprysk dłoni jko dorośli. Wyprysk dłoni objwi się suchością, zczerwienieniem i świądem dłoni. Stopień zwnsowni może różnić się od łgodnego do ciężkiego wyprysku. Jeżeli wyprysk nie zostnie n czs leczony, może przeksztłcić się w przewlekłą chorobę skóry. Przyczyny wyprysku dłoni mogą być środowiskowe lub dziedziczne, poz tym istnieje kilk rodzjów wyprysku dłoni, których przyczyn nie jest znn. Około 80% wszystkich przypdków tej choroby to zewnętrzne wpływy środowisk (wyprysk kontktowy). Prc jką wykonujemy może też być przyczyną wyprysku dłoni, jeżeli ręce mją częsty kontkt z substncjmi drżniącymi lub uczuljącymi (lergeny). Czynniki dziedziczne. Jeżeli w njbliższej rodzinie są przypdki lergii lub chorób topowych np. wyprysku, ktru siennego i stmy istnieje u ns podwyższone ryzyko wystąpieni wyprysku dłoni. Choroby zwodowe zwłszcz osoby prcujące w tzw. mokrych zwodch są nrżone wystąpieniem wyprysku dłoni. Dłonie tych osób mją ciągłą styczność z wodą, któr wysusz skórę i w konsekwencji niszczy brierę ochronną skóry. 5 (235) 2011 Gdzie szukć pomocy? Jeżeli wyprysk spowodowny jest prcą, pcjenci powinni zgłszć się do lekrz pełniącego opiekę profilktyczną nd prcownikiem. Jeżeli mmy wątpliwości do jkiego stopni czynniki z miejsc prcy przyczyniły się do wyprysku dłoni, nleży skontktowć się z Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Prcy. Tm uzyskmy pordę. Egzem dłoni jest często uznwną chorobą zwodową. W brdzo ciężkich przypdkch nleży rozwżyć zminę zwodu. Jk żyć z wypryskiem dłoni? Życie z wypryskiem dłoni może być związne z szeregiem dolegliwości orz utrudnień. Aby dolegliwości w życiu codziennym były jk njmniejsze wżne jest jk njszybsze rozpoczęcie leczeni orz włsny wkłd w zpobiegnie zostrzeniom wyprysku. Wyprysk dłoni może wpływć n nsze życie i utrudnić wypełninie codziennych sprw. N przykłd może sprwić ból zmywnie nczyń, mycie włosów, gdy n dłonich pojwiją się wywołne wysuszeniem pęknięci lub nwet sączące się rny i zplne owrzodzeni. Njistotniejsze dl zgojeni ciężkiego wyprysku jest oszczędznie rąk w pewnych okresch i obciążnie ich jedynie njbrdziej niezbędnymi prcmi. W tym okresie, inni domownicy powinni zjąć się prcmi domowymi w momencie gdy wyprysk się zgoi, nleży pmiętć, by w dlszym ciągu przez prę miesięcy oszczędzć ręce. Tyle bowiem czsu trw odbudownie pierwotnej wytrzymłości orz briery ochronnej skóry, do stnu znim się wyprysk pojwił. Profilktyk kontktowego zpleni skóry. Nleży pmiętć, że zrówno w jednej i drugiej chorobie postępownie profilktyczne będzie zbliżone. Pmiętjmy przede wszystkim o: odzieży ochronnej rękwice njlepiej grube winylowe (winyl jest mniej lergizujący niż lteks) uniknie gorącej wody używniu specjlnych szczypiec do wyjmowni rzeczy z prni używniu szczotki do zmywni lub zkupienie zmywrki unikniu przygotowni gołymi rękom surowego mięs, drobiu orz wrzyw, szczególnie pomidorów, ziemników i owoców cytrusowych ogrniczenie zmywni, wymczni rąk do jednorzowego w ciągu dni używniu syntetycznych detergentów pozbwionych koloru i zpchu uniknie ostrych szczotek i myjek (powodują ndmierne otrci) Njwżniejszą informcją dotyczącą pielęgncji i profilktyki, n którą zwrcmy szczególną uwgę w nszym gbinecie jest fkt, uświdomieni pcjentom prwidłowego myci dłoni środkmi deliktnymi dl skóry o kwśnym ph poniżej 7,4. Dokłdne osusznie rąk po wewnętrznej i zewnętrznej stronie dłoni. Wyciernie przestrzeni między plcowej. Nstępnie używnie kremów ochronnych, zwierjących emolienty, tworzące rodzj filtru n skórze są to kremy, mści i emulsje tzw. pteczne. Pozbwione są one substncji zpchowych, mją z zdnie nwilżć i ntłuszczć skórę. Ltem i zimą stosownie wysokich filtrów zbezpieczjących przed uczuleniem n ciepło i zimno, orz promieniownie UVA i UVB. Zimą obowiązkowo nosić rękwice. Pmiętjmy o tym, że wyprysk skóry dłoni jest chorobą przewlekłą. Leczy się ją miejscowo kortykosteroidmi, które dziłją przeciwzplnie orz ogólnie z pomocą leków ntyhistminowych. Przebieg choroby jest wieloletni i nwrotowy. Nsi pcjenci zmęczeni są codziennym zmgniem o utrzymnie skóry w dobrej kondycji, wlczą z bólem i świądem, który doprowdz ich do nerwowych zchowń. Chorzy bywją gresywni lub ptyczni nwet depresyjni. Krępują ich szorstkie i spękne dłonie w życiu osobistym i zwodowym. Tym brdziej, że ogólnie przyjęło się mówić iż dłonie są nszą wizytówką. Dltego też cierpliwość, tkt, zrozumienie i empti to cechy jkimi powinien wyróżnić się zespół pielęgnirsko-lekrski w gbinetch i n oddziłch dermtologicznych. Profesjonlizm kdry medycznej pod względem leczeni i pielęgncji, spokój i zrozumienie dje pcjentowi poczucie bezpieczeństw orz rokują pomyślne leczenie. Bibliogrfi. 1. S.Jbłońsk, T. Chorzelski - Choroby skóry dl studentów medycyny i lekrzy, Wydwnictwo Lekrskie PZWL Wrszw 1994 r. 2. J. Szepietowski, A. Reich - Leczenie chorób skóry i chorób przenoszonych drogą płciową, Wydwnictwo Lekrskie PZWL Wrszw 2002 i 2008 r. 3. A. Lngner, W. Stąpór - Współczesne leczenie wybrnych chorób skóry Bibliotek Lekrz Prktyk, Wydwnictwo Ośrodek Informcji Nukowej Polf Sp. z o.o. Wrszw 1998 r. 4. E. Rudzki - Wyprysk kontktowy, Wydwnictwo Lekrskie PZWL Wrszw 1976 r rtykuł M. Wysock 6. rtykuł A. Pur Rymszewicz. 15

18 Konsultnci KRAJOWY KONSULTANT W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO WOJEWÓDZKI SPECJALISTYCZNY SZPITAL DZIECIĘCY, OLSZTYN, ul. ŻOŁNIERSKA 18 A Tel , piskorz@wssd.olsztyn.pl OPINIA KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO Z DNIA r. W SPRAWIE PODAWANIA ANTYBIOTYKÓW Z DODATKIEM LEKÓW MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCYCH DROGĄ DOMIĘŚNIOWĄ U DZIECI. Z związku z licznymi zpytnimi dotyczącymi wykonywni zleceń ntybiotyków drogą domięśniową z dodtkiem lignokiny u dzieci, w wrunkch domowych, przedstwim nstępujące stnowisko w powyższej kwestii, poprte konsultcją z dr.n.med. Jrosłwem Woroniem specjlistą frmkologii klinicznej. Ze względu n bezpieczeństwo stosowni ntybiotyków podwnych domięśniowo, nie zlec się równoczesnego stosowni lignokiny jko leku ogrniczjącego bolesność procedury, z uwgi n ryzyko wystąpieni polekowych dziłń niepożądnych. Lignokin może powodowć rekcje ndwrżliwości, w tym o ciężkim przebiegu, wstrząs nfilktyczny, objwy ze strony OUN, w tym drgwki i ztrzymnie oddechu, objwy ze strony ukłdu krążeni, w szczególności zburzeni rytmu. Po iniekcji lignokiny może dojść również do prestezji jk i porżeni kończyn dolnych, jko efektów niepożądnych zstosowni leku. Nie bez znczeni mogą być tkże niezgodności frmceutyczne związne z mieszniem w jednej strzykwce lignokiny z ntybiotykmi, jk i potencjlnie możliwe interkcje frmkodynmiczne. dr.n.med. Krystyn Piskorz-Ogórek Krjowy Konsultnt w Dziedzinie Pielęgnirstw Peditrycznego OPINIA KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO Z DNIA r. W SPRAWIE POBIERANIA U DZIECI MATERIAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH Mterił do bdń lbortoryjnych (głównie krew do bdń mikrobiologicznych) może być pobierny od pcjentów hospitlizownych zrówno przez pielęgnirki i położne jk i przez dignostów lbortoryjnych. Aktem prwnym ndjącym uprwnieni dignostom, do pobierni krwi jest Ustw z dni 27 lipc 2001 o dignostyce lbortoryjnej (Dz. U. z dni 18 wrześni 2001 r.), zpis rt. 3 pkt. 1 w brzmieniu dignost lbortoryjny jest uprwniony do wykonywni zbiegów i czynności polegjących n pobrniu od pcjent mteriłu do bdń lbortoryjnych. Podził zdń pomiędzy poszczególnymi grupmi zwodowymi w zkłdzie opieki zdrowotnej nleży do kierownictw zkłdu. Wątpliwości i zpytni budzi zpis w/w ustwy w rt. 16: czynności dignostyki lbortoryjnej przeprowdzne przez dignostę lbortoryjnego, wykonywne są w lbortorium dignostycznym. Czy ztem dignost w celu pobrni krwi może opuszczć lbortorium? W mojej ocenie może opuszczć lbortorium, gdyż czynność pobrni krwi od pcjent nie jest jeszcze czynnością dignostyki lbortoryjnej, tylko jest czynnością przedlbortoryjną. Zresztą procedury wewnętrzne w zkłdzie opieki zdrowotnej powinny określć sposoby monitorowni błędów przedlbortoryjnych. Rozporządzenie Ministr Zdrowi z dni 7 listopd 2007 r. w sprwie rodzju i zkresu świdczeń zpobiegwczych, dignostycznych, leczniczych i rehbilitcyjnych udzielnych przez pielęgnirkę lbo położną smodzielnie bez zleceni lekrskiego, 1 pkt1 ppkt 2 liter d) mówi, że pielęgnirk uprwnion jest do kierowni n bdni lub pobierni mteriłów do bdń bkteriologicznych (mocz, kł, plwocin, wymz z nos, grdł i nrządów płciowych i inne wydzieliny), pod wrunkiem uzyskni tytułu specjlisty w dziedzinie pielęgnirstw. Nleży jednk w tym zpisie zwrócić uwgę n fkt, że powyższe czynności może wykonć pielęgnirk bez zleceni lekrskiego, więc z włsnej inicjtywy. W szpitlu pobierny jest mterił do bdń lbortoryjnych ściśle wg zleceń lekrskich. Ztem zpis ten nie odnosi się do sytucji pobierni mteriłu do bdń, wynikjącego ze zleceni lekrskiego. dr.n.med. Krystyn Piskorz-Ogórek Krjowy Konsultnt w Dziedzinie Pielęgnirstw Peditrycznego 16 W CIENIU CZEPKA

19 Konsultnci Bet Ochock KONSULTANT KRAJOWY W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO Smodzielny Publiczny Szpitl Kliniczny im. A. Mielęckiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego Ktowice, ul. Frncusk 20-24, tel , fx , e-mil: bet.ochock@spskm.ktowice.pl, ZALECENIA DOTYCZĄCE REDUKCJI RYZYKA ROZWOJU ZAKAŻENIA MIEJSCA OPEROWANEGO. Ktowice, dni 14 XII 2010 r. Zkżeni miejsc operownego (ZMO) nleżą do jednej z njczęściej występujących postci klinicznych zkżeń szpitlnych. Są przyczyną zwiększonej chorobowości, wydłużonego czsu hospitlizcji, zwiększeni kosztów leczeni orz innych niekorzystnych skutków zdrowotnych i społecznych. N ryzyko wystąpieni zkżeni miejsc operownego mją wpływ czynniki związne z pcjentem, w tym procedury lecznicze i pielęgncyjne przed i po zbiegu opercyjnym orz środowisko szpitl. Do czynników ryzyk wystąpieni ZMO zlicz się stopień czystości pol opercyjnego, czs trwni zbiegu orz ogólny stn zdrowi pcjent. Istotnym elementem ochrony pcjent przed zkżeniem szpitlnym jest włściwe przygotownie pcjent do zbiegu opercyjnego. W celu redukcji ryzyk powstni zkżeni miejsc operownego nleży przestrzegć nstępujących zleceń: 1. w dniu poprzedzjącym zbieg i w dniu zbiegu nleży przygotowć skórę pcjent poprzez kąpiel cłego cił z zstosowniem profesjonlnych środków ntyseptycznych przeznczonych do dekontmincji skóry 2. w przypdku pcjentów z potwierdzoną kolonizcją lub zkżeniem bkteryjnym wywołnym gronkowcem złocistym metycylinoopomym do dekontmincji skóry nleży użyć preprtu o potwierdzonej skuteczności w kierunku szczepów MRSA 3. w dniu zbiegu nleży zdekontminowć łóżko pcjent i wyposżyć je w czystą bieliznę pościelową 4. u chorych przygotowywnych do zbiegów w znieczuleniu ogólnym nleży przeprowdzić dezynfekcję jmy ustnej środkiem ntyseptycznym celem redukcji biofilmu bkteryjnego 5. przedopercyjne usunięcie owłosieni nleży wykonć w czsie jk njkrótszym od rozpoczęci zbiegu z zstosowniem metody strzyżeni lub depilcji 6. ostrz w strzygrkch nleży stosowć wyłącznie jednorzowo 7, nie nleży usuwć zbędnego owłosieni metodą goleni ni wykonywć tego zbiegu w sli opercyjnej 8. do zbiegów opercyjnych nleży używć odzieży i mteriłów brierowych 9. nleży przestrzegć norm i zleceń związnych z chirurgicznym myciem rąk i okołoopercyjną dezynfekcją skóry pcjent 10. nleży przestrzegć zsd okołoopercyjnej profilktyki ntybiotykowej 11. nleży ogrniczyć liczbę osób przebywjących w sli opercyjnej podczs zbiegu 12. zlec się stosowć folie bkteriobójcze, szczególnie do zbiegów u chorych ze zwiększonym ryzykiem rozwoju zkżeni miejsc operownego 13. bezwzględnie przestrzegć zsd septyki i ntyseptyki 14. wyroby i nrzędzi medyczne stosowć zgodnie z przepismi orz przestrzegć zsd sterylności produktów i sposobu ich użyci 15. nleży ndzorowć i utrzymywć w stnie czystości system wentylcyjny bloku opercyjnego, dbć o włściwą temperturę i wilgotność powietrz orz ogrzewnie chorego Resumując: Wystąpienie powikłń infekcyjnych związnych z zbiegiem opercyjnym możn ogrniczyć poprzez przestrzegnie reżimu snitrnego, higienę personelu medycznego, stosownie włściwych okołoopercyjnych środków zpobiegwczych orz inne dziłni mjące n celu ochronę miejsc operownego przed zkżeniem. OPINIA KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO Z DNIA r. W SPRAWIE ZAPEWNIENIA CIĄGŁOŚCI OPIEKI NAD UCZNIAMI Zkres profilktycznej opieki zdrowotnej nd ucznimi relizowny przez pielęgnirkę środowisk nuczni i wychowni reguluje Rozporządzenie Ministr Zdrowi z dn. 22 grudni 2004 r. (z późn. zm.) w sprwie zkresu i orgnizcji profilktycznej opieki zdrowotnej nd dziećmi i młodzieżą. W zkres ten wchodzi udzielnie uczniom pomocy przedlekrskiej w przypdku ngłych zchorowń, urzów i ztruć. W sytucjch zchorowń i urzów uczni n terenie szkoły, wymgjących wezwni kretki pogotowi, pielęgnirk powinn poinformowć o tym fkcie telefonicznie rodziców uczni, zś uczni przekzć pod opiekę zespołu wyjzdowego. W przypdkch zchorowń uczniów nie wymgjących wezwni kretki pogotowi, pielęgnirk powinn zwidomić rodziców i do czsu ich przybyci zpewnić dziecku opiekę w gbinecie n terenie szkoły. Pielęgnirk środowisk nuczni i wychowni, relizując swoje zdni profilktyczne, nie pełni roli opiekun uczniów, ztem nie jest osobą upowżnioną do trnsportu uczni do przychodni czy też szpitl. dr.n.med. Krystyn Piskorz-Ogórek Krjowy Konsultnt w Dziedzinie Pielęgnirstw Peditrycznego 5 (235)

20 Prewencj Urszul Olechowsk mgr pielęgnirstw Przewodnicząc DORPiP we Wrocłwiu WYKONYWANIE ZAWODU PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ A ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA Pielęgnirk/ położn tytuł zwodowy osoby, któr ukończył obowiązujący progrm ksztłceni zkończony dyplomem i uzyskł prwo wykonywni zwodu wydne przez włściwą okręgową rdę pielęgnirek i położnych. Zwody pielęgnirki i położnej zliczne są do grupy zwodów zufni publicznego. SAMORZĄD ZAWODOWY Tworzenie smorządu umożliwiły porozumieni Okrągłego Stołu (obrdy od 6 lutego 1989 r. do 5 kwietni 1989 r) Złącznik nr 7 D Stnowisko Podzespołu ds. Zdrowi w sprwie smorządów zwodowych: W celu obrony interesów zwodowych pielęgnirek i położnych, njliczniejszej grupy wśród zwodów medycznych zespół uznje z niezbędne powołnie Izby Pielęgnirek i Położnych. Konstytucyjną podstwą do tworzeni smorządu zwodowego jest rt. 17 ustwy zsdniczej W drodze ustwy możn tworzyć smorządy zwodowe, reprezentujące osoby wykonujące zwody zufni publicznego i sprwujące pieczę nd nleżytym wykonywniem tych zwodów w grnicch interesu publicznego i dl jego ochrony Kryteri zwodu zufni publicznego: Cechy morlne i deontologiczne, Związnie zleceniodwcy i zleceniobiorcy tjemnicą, Wymgni w zkresie wysokich kwlifikcji merytorycznych i morlnych. Zwód zufni publicznego stnowi kwlifikowną ktegorię zwodu regulownego wprowdzonego do polskiego ustwodwstw w 2001 r. Obecnie obowiązuje ustw z dni 18 mrc 2008 r. o zsdch uznwni kwlifikcji zwodowych nbytych w pństwch członkowskich Unii Europejskiej) Cechy zsdnicze w uznwniu zwodu jko wolnego: Regulowny chrkter, Osobisty sposób świdczonych usług, Kwlifikowne wyksztłcenie, Aksjologi wykonywni zwodu wolnego, Niezleżność zwodow, Etos zwodowy, Stn i sposób zorgnizowni, Tjemnic zwodow, Szczególn odpowiedzilność, Smorząd korporcyjny, Szczególn odpowiedzilność i smorząd korporcyjny: Smorząd zwodowy pielęgnirek i położnych powstł n mocy ustwy z dni 19 kwietni 1991 r. o smorządzie zwodowym pielęgnirek i położnych, w celu reprezentowni zwodowych, społecznych i gospodrczych interesów tych zwodów. Głównym zdniem smorządu jest sprwownie pieczy i ndzoru nd nleżytym wykonywniem zwodu pielęgnirki i położnej orz ustlnie i upowszechninie zsd etyki zwodowej orz sprwownie ndzoru nd ich przestrzegniem. Wżnym uregulowniem dopełnijącym wykonywnie zwodu pielęgnirki i położnej jest Kodeks Etyki Zwodowej Pielęgnirki i Położnej RP uchwlony przez Krjowy Zjzd Pielęgnirek i Położnych 9 grudni 2003 r. Pielęgnirki i położne są smodzielnymi prktykmi: Do przeszłości nleżą czsy, kiedy rol pielęgnirki sprowdzł się wyłącznie do wypełnini zleceń lekrz i wykonywni zbiegów / M. Drygł Pielęgnirk i Położn 1998:4-7/ Pielęgnirk to obecnie osob dobrze wyksztłcon, potrfiąc podejmowć smodzielne i kompetentne decyzje, przyjmując osobistą i zwodową odpowiedzilność, współprcując z pcjentem, jego rodziną orz interdyscyplinrnym zespołem w celu zpewnieni opieki o njwyższej jkość i utrzymni zdrowi pcjent n jk njwyższym poziomie /M. Bogusz, Antidotum 2002/ Unormownie prwne dotyczące zsd wykonywni zwodu pielęgnirki i położnej stnowi ustw z dni 5 lipc 1996 r. o zwodch pielęgnirki i położnej (Dz.U j.t.). Art. 2 ustwy mówi, że zwody pielęgnirki i położnej są zwodmi smodzielnymi. Smodzielność zwodów pielęgnirki i położnej znjduje normtywną podstwę w rt.6 ustwy o zwodch pielęgnirki i położnej orz w wydnym n podstwie tego przepisu rozporządzeniu Ministr Zdrowi z dni 7 listopd 2007 r w sprwie rodzju i zkresu świdczeń zpobie- 18 W CIENIU CZEPKA