Metody rekonstrukcji warunków paleoekologicznych (zasada aktualizmu)

Transkrypt

1 Metody rekonstrukcji warunków paleoekologicznych (zasada aktualizmu) Analiza syntaksonomiczna materiałów archeobotanicznych metoda fitosocjologiczna Brauna Blanqueta Ekologiczne liczby wskaźnikowe Zarzyckiego Funkcjonalna interpretacja danych botanicznych (FIBS)

2 Mak polny (Papaver rhoeas L.) Biologia i ekologia Rozwój - Roślina jednoroczna, kwitnie od maja do sierpnia. Nasiona w ziemi przez długi czas zachowują zdolność kiełkowania. Kiełkują w bardzo niskich temperaturach, nawet przy +1 C, jesienią lub na wiosnę. Siewki jesienne przezimowują i wiosną wznawiają rozwój. Siedlisko - Roślina azotolubna. Rośnie na polach, w miejscach ruderalnych, na glebach gliniastych, madach rzecznych także na glebach wapiennych. Występuje głównie na niżu, ale także na wyżynach aż po pogórze. Fitosocjologia - W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu Centauretalia cyanii. Bioindykacja - Roślina ruderalna i chwast, głównie w uprawach zbóż ozimych i rzepaku, ale także jarych oraz okopowych i innych.

3

4

5 Syntaksony wskazujące na natężenie i sposób oddziaływania człowieka na szatę roślinną Flora synantropijna Zbiorowiska segetalne rozwijające się na polach uprawnych Zbiorowiska ruderalne rosnące na siedliskach antropogenicznych np.śmietniskach, na brzegach dróg, nasypach kolejowych Gatunki rodzime, trwale utrzymujące się w zbiorowiskach antropogenicznych lub półnaturalnych (apofity) i gatunki obcego pochodzenia (antropofity: archeofity przybyłe na dany teren przed XV w., i kenofity w czasach nowożytnych)

6 Możliwość zmian statusu synekologicznego gatunków tzw. afiliacji syntaksonomicznej tymotka (Pheum pratense) dawniej chwast, obecnie związany ze zbiorowiskami łąkowymi klasy Molinio-Arrhenatheretea stokłosa płonna (Bromus sterilis) dawniej chwast, obecni roślina ruderalna, rosnąca na obrzeżach lasów izgrzyca (Danthonia decumbens) dawniej chwast, obecnie rośnie na wrzosowiskach i w zbiorowiskach leśnych

7 Tafocenoza odkryta na stanowisku Rodzaj tafocenozy Rekonstrukcja paleofitocenoz (dawnych zbiorowisk) Rekonstrukcja paleobiocenozy Rekonstrukcja czynności gospodarczych Diaspory, pyłek, fitolity w śladach pól in situ Paleofitocenoza autochtoniczna Zbiorowisko chwastów polnych Pole uprawne Sposoby uprawy roślin Ziarno zbóż i chwasty w jamie Paleofitocenoza allochtoniczna Zbiorowisko chwastów + domieszki z otoczenia Pole uprawne i jego otoczenie Sposoby uprawy i sprzętu roślin Warstwa kulturowa w torfie Tanatcenoza Zbiorowiska lokalne na torfowisku; elementy różnych zbiorowisk występujących w okolicy penetrowanej ludzi Typ torfowiska; wskazanie siedlisk w okolicy Sposób uprawy pól i nawożenia; zbieractwo, pozyskiwanie paszy, handel Latryny Tanatocenoza Elementy różnych zbiorowisk - Skład pożywienia ludzi, konsumpcja owoców, handel Warstwa kulturowa na osadzie Tanatocenoza Elementy różnych zbiorowisk, występujących w okolicy, szczególnie synantropijnych Pośrednie wskazanie siedlisk w okolicy osady Rolnictwo, chów zwierząt, handel

8

9

10 Analiza karpologiczna Analiza różnorodności - lista występujących taksonów Analiza ilościowa próby liczebność lub obfitość Analiza częstości (frekwencja)

11 Liczby ekologiczne Wskaźniki klimatyczne (L - świetlny, T - termiczny, K - kontynentalizmu) Wskaźniki edaficzne (W wilgotności, Tr trofizmu /zasobności/ gleby w wody, R kwasowości /odczynu/ gleby /wody/, D dyspersji gleby /czynnika mechanicznego/, H zawartości materii organicznej i humusu w glebie

12 L - wskaźnik świetlny 1 głęboki cień 2. umiarkowany cień 3. półcień 4. umiarkowane światło 5. pełne światło Tr - wskaźnik trofizmu 1. gleby (woda) skrajnie ubogie - torfowiska wysokie, piaski luźne, bór suchy 2. gleby (woda) ubogie - bór świeży sosnowy 3. gleby (woda) umiarkowanie ubogie - las mieszany, grądy wysokie, acydofilne dąbrowy i buczyny 4. gleby (woda) zasobne - grądy niskie, żyzne buczyny 5. gleby (woda) bardzo zasobne (skrajnie żyzne, przenawożone) R - wskaźnik kwasowości gleby (wody) 1. gleby silnie kwaśne, ph<4 2. gleby kwaśne, 4 ph<5 3. gleby umiarkowanie kwaśne, 5 ph<6 4. gleby obojętne, 6 ph<7 5. gleby zasadowe, ph>7

13

14 Funkcjonalna interpretacja danych botanicznych Typy funkcjonalne gatunki przystosowane do danego czynnika ekologicznego mają szereg wspólnych cech adaptacyjnych i pozwalają na określenie ekologicznych cech środowiska Powierzchnia właściwa liścia Maksymalna wysokość i średnica listowia Średnica korzeni na głębokości 10 cm Wielkość komórek skórki Zagęszczenie szparek na liściach Obecność stałego banku nasion Trwałość gatunków

15

16

17

18 Zagadnienia badawcze Powstanie, rozwój i rozprzestrzenienie się roślin uprawnych Zbieractwo i użytkowanie roślin dzikich Historia flory i roślinności synantropijnej Sposoby działalności gospodarczej i konsumpcji żywności Pokrewieństwo dawnych roślin do znanych dzisiaj gatunków Dawne i współczesne zasięgi gatunków Wpływ procesów tafonomicznych i sposoby pobierania prób na możliwości interpretacji materiału Doskonalenie metod oznaczania szczątków, analiza wegetatywnych organów zapasowych roślin, poszerzanie asortymentu zachowanych pozostałości roślinnych, zastosowanie metod fizykochemicznych (elektronowego rezonansu spinowego) i genetycznych - DNA

19