UTRZYMANIE CZYSTOŚCI I PORZĄDKU W GMINACH

Transkrypt

1

2 UTRZYMANIE CZYSTOŚCI I PORZĄDKU W GMINACH KOMENTARZ Wojciech Radecki 4. wydanie Warszawa 2012

3 Spis treści Wykaz skrótów Wstęp Część I. Wprowadzenie do problematyki czystości i porządku Rozwój przepisów o utrzymaniu czystości i porządku Miejsce ustawy o utrzymaniu czystości i porządku. w gminach w polskim systemie prawnym Część II. Komentarz do ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. [Przedmiot regulacji] Art. 1a. [Odesłanie do ustawy o odpadach] Art. 2. [Definicje i delegacje] Wprowadzenie Nieczystości ciekłe Stacje zlewne Właściciele nieruchomości Zbiorniki bezodpływowe Przepisy wykonawcze Rozdział 2. Zadania gmin Art. 3. [Zadania gmin] Utrzymanie czystości i porządku jako zadania gminy Działania organizatorskie Działania informacyjne i edukacyjne Działania analityczne

4 Spis treści 5. Ulice, place i tereny otwarte Zwierzęta Związki międzygminne Ewidencja Art. 3a. [Regionalne instalacje do przetwarzania. odpadów komunalnych] Art. 3b. [Obowiązkowe poziomy recyklingu i przygotowania] Art. 3c. [Ograniczenia składowania] Art. 4. [Regulamin utrzymania czystości i porządku] Charakter prawny regulaminu Tryb uchwalania regulaminu Treść regulaminu Ogłoszenie regulaminu i kwestionowanie jego postanowień Rozdział 3. Obowiązki właścicieli nieruchomości Art. 5. [Obowiązki utrzymania czystości i porządku] Wprowadzenie Odpady komunalne i nieczystości ciekłe Sprzątanie chodników Inne obowiązki regulaminowe Tereny budowy Przystanki komunikacyjne i torowiska pojazdów szynowych Drogi publiczne Obowiązki gminy Nadzór Art. 6. [Sposób wykonywania obowiązków] Zakres regulacji Pozbycie się odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych Decyzje administracyjne Opłaty Tereny zamknięte Art. 6a. [Przejęcie obowiązków przez gminę] Art. 6b. [Opłaty] Rozdział 3a. Gospodarowanie odpadami komunalnymi przez gminę Art. 6c. [Odbieranie odpadów komunalnych] Art. 6d. [Podział obszaru gminy na sektory oraz przetargi] Art. 6e. [Spółki z udziałem gminy] Art. 6f. [Umowa] Art. 6g. [Odesłanie do Prawa zamówień publicznych]

5 Spis treści Art. 6h. [Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi] Art. 6i. [Powstanie obowiązku opłatowego] Art. 6j. [Wysokość opłat] Art. 6k. [Określanie stawek opłat] Art. 6l. [Uiszczanie opłat] Art. 6m. [Deklaracja o wysokości opłaty] Art. 6n. [Wzór deklaracji i informacje] Art. 6o. [Decyzja o wysokości opłaty] Art. 6p. [Decyzja o zaległości] Art. 6q. [Odesłanie do Ordynacji podatkowej] Art. 6r. [Przeznaczenie opłat] Art. 6s. [Niedopełnienie obowiązku przez gminę] Rozdział 4. Warunki udzielania zezwoleń na świadczenie usług Art. 7. [Rodzaje zezwoleń] Przemiany art Rodzaje działalności wymagające zezwolenia Opróżnianie zbiorników bezodpływowych. i transport nieczystości ciekłych Ochrona przed bezdomnymi zwierzętami Inne rodzaje działalności Charakter prawny zezwolenia Zagadnienia proceduralne Gminne jednostki organizacyjne Akt wykonawczy Art. 8. [Wniosek o zezwolenie] Art. 8a. [Sprawdzanie wniosku] Art. 8b. (uchylony) Art. 9. [Zagadnienia proceduralne zezwoleń] Treść zezwolenia Odmowa zezwolenia Cofnięcie zezwolenia Art. 9a. (uchylony) Rozdział 4a. Warunki wykonywania działalności. w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych Art. 9b. [Rejestr działalności] Art. 9c. [Wpis do rejestru] Art. 9d. [Wymagania] Art. 9e. [Obowiązki odbierającego odpady komunalne]

6 Spis treści Art. 9f. [Niedopełnienie obowiązku selektywnego zbierania] Art. 9g. [Wymagane poziomy] Art. 9h. [Obowiązek przedłożenia rachunku] Art. 9i. [Wniosek o wykreślenie z rejestru] Art. 9j. [Wykreślenie z rejestru] Art. 9k. [Decyzja o zakazie wykonywania działalności] Art. 9l. [Regionalne instalacje do przetwarzania. odpadów komunalnych] Art. 9m. [Kalkulacja kosztów] Rozdział 4b. Sprawozdawczość Art. 9n. [Sprawozdanie podmiotu odbierającego odpady komunalne] Art. 9o. [Sprawozdanie podmiotu odbierającego nieczystości ciekłe] Art. 9p. [Weryfikacja sprawozdań] Art. 9q. [Sprawozdanie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta] Art. 9r. [Weryfikacja sprawozdań gminnych] Art. 9s. [Sprawozdanie marszałka województwa] Art. 9t. [Wzory sprawozdań] Rozdział 4c. Kontrola Art. 9u. [Organy kontroli] Art. 9v. [Pomoc Policji] Art. 9w. [Kontrola marszałka województwa] Rozdział 4d. Kary pieniężne Art. 9x. [Odpowiedzialność przedsiębiorców odbierających. odpady komunalne] Art. 9y. [Odpowiedzialność gminnych jednostek organizacyjnych] Art. 9z. [Odpowiedzialność gmin] Art. 9za. [Odpowiedzialność prowadzących instalacje] Art. 9zb. [Właściwość organów karzących] Art. 9zc. [Wysokość kar pieniężnych względnie określonych] Art. 9zd. [Uiszczanie kar pieniężnych] Art. 9ze. [Zawieszenie i umorzenie kary pieniężnej] Art. 9zf. [Odesłanie do Ordynacji podatkowej] Rozdział 5. Przepisy karne Art. 10. [Odpowiedzialność za wykroczenia] Wprowadzenie Założenia materialnego prawa wykroczeń

7 Spis treści 3. Wykroczenia z art. 10 u.c.p.g Wykroczenia z art. 10 ust Wykroczenia z art. 10 ust Wykroczenia z art. 10 ust. 2a Inne wykroczenia Zagadnienia procesowe Odpowiedzialność cywilna Rozdział 6. Przepisy o zmianie przepisów obowiązujących. oraz przepisy końcowe Art (pominięte) Art. 14. [Wejście w życie] Część III. Akty prawne Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dla pojazdów asenizacyjnych Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu określania wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia Literatura wybrana Indeks rzeczowy

8 10

9 Wykaz skrótów Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 88, poz. 555 z późn. zm.) k.p.w. ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 z późn. zm.) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) k.z. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598 z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) p.d.g. ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz z późn. zm.) 11

10 Wykaz skrótów p.o.ś. pr. bud. pr. wod. p.z.p. u.c.p.g. u.g.k. u.g.n. u.o. u.o.g. u.o.p. u.o.o.ś. u.o.z. u.o.z.ch.z. u.r.l. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985 z późn. zm.) 12

11 Wykaz skrótów u.s.g. u.w.l. u.z.w.o.ś. ustawa o IOŚ ustawa o PIS ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 903 z późn. zm.) ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz z późn. zm.) Organy i instytucje IOŚ MON MŚ MZ NSA PIS RM RZGW SN TK Inspekcja Ochrony Środowiska Minister Obrony Narodowej Minister Środowiska (minister właściwy do spraw środowiska) Minister Zdrowia (minister właściwy do spraw zdrowia) Naczelny Sąd Administracyjny Państwowa Inspekcja Sanitarna Rada Ministrów Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Organy publikacyjne, czasopisma, zbiory orzeczeń Dz. U. Dz. Urz. UE Dz. Urz. WE GS MoP M.P. ONSA Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich Gazeta Sądowa Monitor Prawniczy Monitor Polski Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego 13

12 Wykaz skrótów ONSAiWSA OSN(C) OSN(K) OSP OSPiKA OŚPiP OTK PE PiP PiŻ PK POŚ Prok. i Pr. PS Rzeczposp. St. Praw. Sam. Teryt. ZK Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna, Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna, Izba Wojskowa Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Ochrona Środowiska. Prawo i Polityka Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Problemy Ekologii Państwo i Prawo Prawo i Życie Przegląd Komunalny Problemy Ocen Środowiskowych Prokuratura i Prawo Przegląd Sądowy Rzeczpospolita Studia Prawnicze Samorząd Terytorialny Zeszyty Komunalne 14

13 WSTĘP Obowiązująca od 1 stycznia 1997 r. ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst pierwotny Dz. U. Nr 132, poz. 622) była już dwudziestopięciokrotnie nowelizowana, dwanaście razy przed tekstem jednolitym ogłoszonym w Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz i trzynaście razy po ogłoszeniu tekstu jednolitego. Nowelizacje te miały różny charakter. Najważniejsze były cztery nowelizacje ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Pierwszą była nowelizacja przeprowadzona ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085). Mocą tej ustawy nadano zupełnie nową treść przepisom art. 5, 6 i 7, zmieniono art. l, 2, 3, 4, 8, 9 i 10 oraz dodano nowe art. 6a i 6b. Jeśli zważyć, że spośród czternastu artykułów ustawy w wersji pierwotnej treść merytoryczną miały przepisy art (pozostałe to dwie zmiany w ustawach obowiązujących, jeden przepis przejściowy i jeden określający datę wejścia w życie), łatwo dostrzec, że nowelą z dnia 27 lipca 2001 r. zostały zmienione wszystkie przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Do tego należy dodać, że zasadniczo zmieniło się otoczenie prawne ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wraz z wejściem w życie uchwalonych w 2001 r.: ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy Prawo wodne, nowej ustawy o odpadach oraz ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Drugą była nowelizacja przeprowadzona ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2003 r. Nr 7, poz. 78). Objęła cztery przepisy art. 6, 7, 8 i 9 ustawy z dnia 13 września 1996 r. wprowadzając zmiany objętościowo 15

14 Wstęp niewielkie, ale treściowo fundamentalne. Od dnia wejścia w życie tej nowelizacji mieliśmy do czynienia z nowym modelem postępowania z odpadami komunalnymi, istotnie różniącym się od poprzedniego. Trzecią była nowelizacja przeprowadzona ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1458). Ustawa ta zmieniła art. l, 3, 4, 5, 6, 6a, 7, 8, 9 i 10 ustawy z dnia 13 września 1996 r. oraz dodała nowy art. 9a. Po raz kolejny uległy zmianie niemal wszystkie przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Czwartą, zdecydowanie najobszerniejszą, była nowelizacja przeprowadzona ustawą z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897). Ustawą tą w ustawie z dnia 13 września 1996 r.:. zmieniono art. l, 2, 3, 4, 5,, 6, 6a, 7, 8 i 9, dodano nowe art. la, 3a 3c, 6c 6s, 9b 9zf (łącznie pięćdziesiąt dwa nowe artykuły),. uchylono art. 8b i 9a. Tekst pierwotny ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach liczył czternaście artykułów, tekst jednolity szesnaście, tekst po zmianach z dnia 1 lipca 2011 r. sześćdziesiąt sześć artykułów. Czysto mechaniczne podliczenie wskazuje, że tekst ustawy zwiększył się czterokrotnie, ale nie tylko o liczby chodzi. Zmiana dokonana ustawą z dnia 1 lipca 2011 r., która w wypowiedziach przedstawicieli resortu środowiska i publicystów została od razu nazwana zmianą rewolucyjną, oznacza przejście do kolejnego nowego modelu postępowania z odpadami komunalnymi, którego najistotniejszą cechą jest przejęcie przez gminy pełnej odpowiedzialności za odpady komunalne. W zaistniałej sytuacji wszystkie dotychczasowe komentarze do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w tym trzy wydania mojego komentarza z lat 2005, 2006 i 2008 w znacznym stopniu (co nie znaczy, że całkowicie) utraciły aktualność. Wydawnictwo Wolters Kluwer i ja zdecydowaliśmy się na szybkie przygotowanie czwartego wydania komentarza, uwzględniającego zmiany wprowadzone ustawą z dnia 1 lipca 2011 r. Zdaję sobie sprawę z ryzyka, jakie wiąże się z przygotowaniem komentarza w zasadniczo zmienionym stanie prawnym, bez niezbędnego dystansu do nowych rozwiązań, bez aktów wykonawczych i bez ja- 16

15 Wstęp kichkolwiek doświadczeń praktycznych stosowania nowych regulacji. Niemniej jednak sądzę, że warto to ryzyko podjąć. Problematyka utrzymania czystości i porządku w gminach jest niezwykle istotna zarówno dla gmin, jak i podmiotów zajmujących się odpadami komunalnymi. Jest to jednocześnie problematyka niezwykle złożona z uwagi na związki z generalnymi regulacjami postępowania z odpadami w ogóle oraz z przepisami o ochronie środowiska. Gdyby przygotowane czwarte wydanie komentarza było jakąś pomocą dla gmin i innych podmiotów zajmujących się problematyką porządku i czystości, byłoby to dla mnie powodem szczególnej satysfakcji. Zdecydowałem się na utrzymanie układu komentarza przyjętego w poprzednich wydaniach z lat 2005, 2006 i 2008 w podziale na dwie części: część I wprowadzającą, której zadaniem jest prześledzenie ewolucji przepisów o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz usytuowanie ustawy z dnia 13 września 1996 r. w polskim systemie prawnym, część II zawierającą komentarz do obowiązujących w dzisiejszym kształcie przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Po niej przytaczam w pełnym brzmieniu ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz akty wykonawcze do niej. Rezygnuję z zamieszczenia wyciągów z innych aktów prawnych, starając się, jeżeli jest to potrzebne, w tekście komentarza podawać niektóre ważniejsze przepisy in extenso. Kończę indeksem rzeczowym i wykazem literatury.

16 18

17 Część I WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI CZYSTOŚCI I PORZĄDKU 1. Rozwój przepisów o utrzymaniu czystości i porządku 1. Jak wskazują specjaliści, najstarsze znane urządzenia służące wspólnocie do utrzymywania osiedla w czystości i porządku, takie jak zbiorniki na odpady, wysypiska odpadów, kanalizacja, ustępy publiczne pochodzą sprzed kilku tysięcy lat. W średniowieczu w miastach europejskich pojawiają się prawa, instytucje i urządzenia służące przestrzeganiu czystości i porządku. W Polsce w 1540 r. powstała w Warszawie policja sanitarna. W kilkanaście lat później powstała służba miejska, do której należało uprzątanie niektórych części miasta. Z tego okresu pochodzi Gnojna Góra, będąca pierwszym znanym w Warszawie wysypiskiem śmieci W opracowaniu o charakterze komentarza do przepisów tak daleko idące sięganie do dziejów nie jest niezbędne. Skrótowe z istoty swej rozważania historyczne rozpocznę od państwowej zasadniczej ustawy sanitarnej z dnia 8 lutego 1919 r. (Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 15, poz. 207), szybko zastąpionej zasadniczą ustawą sanitarną z dnia 19 lipca 1919 r. (Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 63, poz. 371). Kilkunastopunktowy art. 3 zasadniczej ustawy sanitarnej określał obowiązki samorządów. Stosownie do art. 3 pkt 1 1. R. Paczuski, Prawo ochrony środowiska, Bydgoszcz 2000, s

18 Część I. Wprowadzenie do problematyki czystości i porządku do takich obowiązków należało: dbanie o czystość powietrza, gleby i wody, zaopatrzenie ludności w wodę zdatną do picia i potrzeb gospodarczych, należyte usuwanie wód zużytych i nieczystości oraz odprowadzanie wód ściekowych. Zasadnicza ustawa sanitarna zapowiadała, że szczegółowe ustawy określą prawa i obowiązki ciał samorządowych przewidziane w art. 3. Według niektórych ocen, państwowa zasadnicza ustawa sanitarna była pierwszą kompleksową regulacją prawną ochrony środowiska. 3. Pierwszym aktem prawnym poświęconym w całości tej problematyce było rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o usuwaniu nieczystości i wód opadowych (tekst jedn. Dz. U. z 1939 r. Nr 90, poz. 581). Przyjęto w nim założenie, że piecza nad należytym usuwaniem nieczystości (zdefiniowanych jako wydaliny ludzkie i zwierzęce, ścieki, śmiecie i odpadki gospodarcze) i wód opadowych należała do obowiązków gmin. W wykonaniu tego obowiązku gminy zostały zobowiązane do: 1) czuwania nad tym, aby istniejące w ich obrębie na terenie zaludnionym publiczne i prywatne urządzenia do usuwania nieczystości i wód opadowych odpowiadały przepisom, 2) zakładania urządzeń kanalizacyjnych do odprowadzania nieczystości i wód opadowych w miejscowościach liczących powyżej mieszkańców oraz prowadzenia oczyszczania ścieków w ten sposób, aby w razie wpuszczania ich do wód powierzchniowych lub gruntowych nie wpływały na skład tych wód pod względem fizycznym, chemicznym i biologicznym w sposób szkodliwy lub mogący być szkodliwy dla zdrowia, 3) zaprowadzania w miejscowościach liczących poniżej mieszkańców takich sposobów i urządzeń zbierania, przechowywania i usuwania nieczystości oraz usuwania wód opadowych, które zapewniałyby utrzymanie czystości gleby, wód i powietrza w gminie, 4) czuwania, aby były zaprowadzone w dostatecznej liczbie publiczne i prywatne urządzenia do zbierania śmieci i odpadów gospodarczych oraz usuwania śmieci i odpadów z poszczególnych posesji w gminach liczących powyżej mieszkańców, 5) wyznaczania terenów, na które powinny być usuwane nieczystości i śmiecie, oraz określenia sposobów ich usuwania. 20

19 1. Rozwój przepisów o utrzymaniu czystości i porządku Ministrowie spraw wewnętrznych oraz robót publicznych zostali uprawnieni do wydawania przepisów sanitarnych normujących: 1) warunki, jakim powinny odpowiadać wszelkie publiczne i prywatne urządzenia do usuwania nieczystości i wód opadowych, 2) korzystanie z tych urządzeń, 3) warunki, jakim powinny odpowiadać ścieki nadające się do bezpośredniego wpuszczania do zbiorników wód powierzchniowych i do ziemi. Gminy zostały zobowiązane do przedłożenia projektów urządzeń kanalizacyjnych i służących do oczyszczania ścieków, w celu zatwierdzenia przez właściwe organy administracji rządowej. Gdyby gmina nie przystąpiła do wykonania projektów oraz robót, władza nadzorcza byłaby uprawniona do wstawienia do jej budżetu potrzebnych na te cele sum. Budowa i utrzymanie sieci kanalizacyjnej stanowiła wyłączne prawo gmin; gmina mogła jednak zezwolić na budowę tych urządzeń innej osobie prawnej lub fizycznej. Rozporządzenie zawierało przepisy o odpowiedzialności za wykroczenia. Winni przekroczenia przepisów rozporządzenia oraz rozporządzeń wydanych na jego podstawie podlegali karze grzywny do 1000 zł i aresztu do 6 tygodni albo jednej z tych kar, jeżeli inne przepisy nie przewidywały kar surowszych. Orzecznictwo należało do powiatowych władz administracji ogólnej; skazany mógł żądać przekazania sprawy właściwemu sądowi okręgowemu, który orzekał ostatecznie. Ważne w tych przepisach było zwrócenie szczególnej uwagi na sprawy kanalizacji oraz podkreślenie, że celem przepisów jest zapewnienie czystości gleby, wód i powietrza, czyli tego, co dziś uznaje się za trzon problematyki ochrony środowiska. Warto zauważyć, że rozporządzenie z 1928 r. w brzmieniu pierwotnym nie zawierało przepisów dotyczących utrzymywania czystości na ulicach. Pojawiły się one dopiero w ustawie z dnia 31 marca 1938 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 210), która znowelizowała to rozporządzenie. Z nowych regulacji wynikało, że w zasadzie na właścicielach (reprezentantach właścicieli lub zarządcach) przyległych nieruchomości ciążył obowiązek utrzymywania porządku i czystości na połowie szerokości ulicy (chodnik i połowa szerokości jezdni) wzdłuż nieruchomości. Obowiązek ten obejmował również usuwanie błota, śniegu i lodu oraz posypywanie chodników szorstkimi materiałami w czasie gołoledzi. 21

20