POMNIKI PRZYRODY OBSZARU LOKALNEJ STRATEGII ROZWOJU W 2013 ROKU

Transkrypt

1 POMNIKI PRZYRODY OBSZARU LOKALNEJ STRATEGII ROZWOJU W 2013 ROKU 1

2 Opracowanie: AVIAN Jakub Glapan na zlecenie: CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE Marek Maluśkiewicz Publikacja powstała w ramach Operacji: Inwentaryzacja pomników przyrody wraz z kampanią promocyjną lokalnego dziedzictwa przyrodniczego Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Zadanie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Instytucja zarządzająca PROW na lata Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 2

3 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 4 II. TEREN INWENTARYZACJI... 6 III. METODY... 7 IV. POMINIKI PRZYRODY OBSZARU LSR Gmina Czarnków Gmina Trzcianka Gmina Wieleo Gmina Drawsko Gmina Krzyż Wielkopolski Gmina Lubasz Gmina Połajewo V. WYBRANE POMNIKI PRZYRODY OBSZARU LSR Klon jawor w leśnictwie Zacisze (gm. Krzyż Wielkopolski) Dąb szypułkowy Wojtek koło Smolarni (gmina Trzcianka) Sosna zwyczajna w Klempiczu (gm. Lubasz) Lipa szerokolistna w Połajewie (gm. Połajewo) Głaz narzutowy w okolicach Radolinka (gm. Trzcianka) Dęby szypułkowe w Kuźnicy Czarnkowskiej (gm. Czarnków) Buki zwyczajne koło Smolarni (gm. Trzcianka) VI. PODZIĘKOWANIA VII. LITERATURA

4 I. WSTĘP Pomniki przyrody uznawane są za najstarszą formę ochrony przyrody. Określenia tego użył po raz pierwszy niemiecki przyrodnik i podróżnik Alexander Humboldt (żyjący w latach ). Zgodnie z obowiązującą ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U nr 92 poz. 880): pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Według danych GUS, w Polsce jest pomników przyrody (z czego 3777 położonych jest w województwie wielkopolskim). Najwięcej wśród nich jest pojedynczych drzew (30073) oraz grup drzew (3643). Pozostałe aleje drzew (701), głazy narzutowe (1050), a także skałki, jaskinie, źródła, wodospady, wywierzyska, jary, krzewy (łącznie w całym kraju jest 851 takich obiektów) stanowią niewielką część pomników przyrody (GUS, 2011). Powszechnie uważa się, że pomnikami przyrody stają się drzewa, których obwód osiągnie pewne rozmiary. Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy (po złożeniu odpowiedniego wniosku). Obecnie nie obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska określające minimalne rozmiary drzew, które mogą być obejmowane ochroną pomnikową. Dostępnych jest natomiast wiele tabelek wskazujących jakie drzewo powinno zostać objęte taką formą ochrony. Informacje te należy zawsze traktować jedynie jako wskazówkę. Często drzewa o mniejszych rozmiarach mogą stanowić cenniejsze w skali gminy czy regionu okazy. Należy więc zwracać uwagę nie tylko na grubość pnia drzewa, ale także na indywidualne cechy, wyróżniające je z otoczenia. Wobec pomników przyrody wprowadza się zakazy np.: niszczenia, uszkadzania czy przekształcania obiektu lub obszaru, uszkadzania i zanieczyszczania gleby oraz dokonywania zmian stosunków wodnych. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (Dz. U nr 92 poz. 880), na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu. Pomniki przyrody mogą stać się lokalnymi atrakcjami przyrodniczymi. Niektóre z nich są znane w całej Polsce. Należą do nich chociażby dęby szypułkowe "Lech", "Czech" i "Rus", rosnące w Rogalinie niedaleko Poznania. Najstarszym drzewem w Polsce nie jest jednak dąb, a cis pospolity w Henrykowie Lubańskim (woj. dolnośląskie). Jego wiek szacuje się na 1300 lat. Najgrubszym dębem w kraju jest dąb "Chrobry", który rośnie w Piotrowicach, w województwie lubuskim (ma on ponad 10 m odwodu). Jeszcze nie tak dawno temu, powiat czarnkowsko-trzcianecki mógł się poszczycić najgrubszą w kraju (i prawdopodobnie również najstarszą) gruszą pospolitą (fot. 1, 2), która rosła w gminie Drawsko, przy przejeździe kolejowym w Drawskim Młynie (Król, 1997). Drzewo kilka lat temu się przewróciło, pozostałości zmurszałego pnia można zobaczyć do dzisiaj (fot. 3). W wysokiej roślinności są one zupełnie niewidoczne i tylko nieliczni wiedzą gdzie ich szukać. Jednak obecnie w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim jest wiele pomników przyrody, wyróżniających się nie tylko w skali regionu, ale także w skali kraju. Należą do nich tak potężne 4

5 okazy jak np. dąb szypułkowy "Wojtek" koło Smolarni, lipa drobnolistna w Połajewie i klon jawor w leśnictwie Zacisze. Sosna zwyczajna w Klempiczu uznawana za jedno z najstarszych drzew tego gatunku w Polsce. Wybrane pomniki przyrody zostały zaprezentowane na końcu opracowania. Fot. 1, 2. Suchy pień gruszy pospolitej w Drawskim Młynie w 2003 r. Fot. 3. Fragmenty pnia gruszy pospolitej w Drawskim Młynie w 2013 r. Niestety niekiedy pomnikowe drzewa padają ofiarą wandali. Przykładem był dąb szypułkowy "Napoleon", który rósł w miejscowości Zabór (woj. lubuskie). Drzewo było kilkakrotnie podpalane, ostatecznie spłonęło w listopadzie 2010 roku (inf. ze strony internetowej Nadleśnictwa Przytok). Był to wówczas najgrubszy dąb szypułkowy w Polsce (jego obwód mierzył ponad 5

6 10 m). Również głazy narzutowe są niekiedy celem kolekcjonerów lub kamieniarzy. Taki przypadek odnotowano także w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim. II. TEREN INWENTARYZACJI Obszar Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) obejmuje powiat czarnkowsko-trzcianecki (z wyjątkiem gminy miejskiej Czarnków). Obszar ten położony jest w północnej części województwa wielkopolskiego. Od zachodu graniczy z województwem lubuskim, a od północy - z zachodniopomorskim. W skład obszaru wchodzą następujące gminy: gmina miejsko-wiejska Trzcianka gmina miejsko-wiejska Krzyż Wielkopolski gmina miejsko-wiejska Wieleń gmina wiejska Czarnków gmina wiejska Drawsko gmina wiejska Lubasz gmina wiejska Połajewo Wyżej określony teren zajmuje powierzchnię 1798 km 2 i zamieszkuje go ponad 75 tysięcy osób. W powiecie czarnkowsko-trzcianeckim krzyżują się liczne szlaki komunikacyjne (na osi wschód-zachód i północ-południe), a także szlaki kolejowe. Ponad połowę obszaru (51%) pokrywają lasy. Dopiero na drugim miejscu (42%) znajdują się użytki rolne. Na uwagę zasługują liczne jeziora. Nad wieloma z nich funkcjonują kąpieliska, niekiedy też punkty gastronomiczne czy miejsca biwakowe. Największa rzeka Noteć, przecina w połowie opisywany obszar i płynie w szerokiej dolinie, będącej miejscem występowania oraz ważnym w skali kraju szlakiem migracyjnym wielu gatunków ptaków (Wylegała et al., 2008). Malownicza rzeka Drawa jest szczególnie chętnie odwiedzana przez kajakarzy (najbardziej znanym turystą przemierzającym Drawę był papież Jan Paweł II). Na obszarze objętym LSR występują liczne zabytki, z czego na szczególną uwagę zasługują kościoły i architektura związana z osadnictwem olęderskim. W wielu miejscach zachowały się pałace i zabytkowe parki. O atrakcyjności tego terenu decydują również ponadprzeciętne walory przyrodnicze. Obszary objęte ochroną prawną zajmują ponad 44% powierzchni LSR. Najważniejsze z nich to: Drawieński Park Narodowy (niewielka jego część znajduje się w zachodniej części gminy Krzyż Wielkopolski), rezerwaty przyrody (torfowiskowe: Źródliska Flinty oraz Wilcze błoto), obszary Natura 2000: OSOP Nadnoteckie Łęgi OSOP Lasy Puszczy nad Drawą OSOP Puszcza Notecka SOOS Dolina Noteci SOOS Ostoja Pilska SOOS Uroczyska Puszczy Drawskiej SOOS Dolina Bukówki 6

7 SOOS Dolina Miały obszary chronionego krajobrazu (Puszcza nad Drawą, Puszcza Notecka, Dolina Noteci). Innymi często spotykanymi formami ochrony przyrody są użytki ekologiczne, a także pomniki przyrody, które zostały przedstawione w dalszej części opracowania. To wszystko sprawia, że teren jest chętnie odwiedzany przez turystów. Wiele gmin promuje się poprzez turystykę. Dla poszukujących ciszy i spokoju atrakcją są liczne szlaki - głównie piesze i konne, a także miejsca wypoczynku, które oferuje dobrze rozwinięta sieć gospodarstw agroturystycznych (Lokalna Strategia Rozwoju na lata do realizacji w ramach PROW ). III. METODY Inwentaryzacja została przeprowadzona w sierpniu 2013 r. Dołożono wszelkich starań, aby zebrać dane w sposób rzetelny. Podczas prowadzenia prac terenowych bazowano na spisach udostępnionych przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz na informacjach uzyskanych z nadleśnictw, urzędów gmin oraz Starostwa Powiatowego w Czarnkowie. Korzystano też z informacji uzyskanych od mieszkańców obszaru i działających na tym terenie przyrodników. Po wstępnej analizie otrzymanych materiałów, okazało się, że są one w wielu przypadkach nieaktualne, występowały również w nich liczne błędy (np. przy opisach położenia obiektu czy oznaczeniu gatunku). Niektórych obiektów ujętych w rejestrach od wielu lat już nie ma. W jednym przypadkach nie udało się stwierdzić pomnika nie wiadomo czy nie istnieje, czy też opis położenia jest błędny. Wszystkie stwierdzone obiekty zostały zmierzone. Sprawdzano obwód na wysokości pierśnicy (1,30 m od powierzchni gruntu). W przypadku nierównego ukształtowania terenu - np. drzew rosnących na skarpach, wysokość tą wyznaczano od najwyższego punktu stycznego z powierzchnią gruntu. W momencie, gdy na wysokości 1,30 drzewo się rozgałęziało lub występowały wyraźne zgrubienia, przyjęto zasadę, aby dokonać pomiaru w najwęższym miejscu, na wysokości poniżej 1,30 m (w takim przypadku, zawsze było to odnotowane). Czynności te wykonywano taśmą mierniczą. Mierzono również wysokość drzewa z wykorzystaniem wysokościomierza (klinometru) lub gdy nie było to możliwe, podawano szacunkową wysokość. W trzech przypadkach nie było możliwości dokonania pomiarów i wykonania zdjęć dokumentacyjnych, gdyż drzewo znajdowało się na terenie prywatnym, a jego właściciel nie wyraził zgody na przeprowadzenie prac (wówczas odnotowywano jedynie, że pomnik przyrody istnieje). Współrzędne geograficzne drzewa odczytywano z urządzenia GPS, ponadto wykonywano dokumentację fotograficzną. Podczas prowadzenia prac zwracano uwagę na zagrożenia, a także właściwe oznakowanie obiektu. W kilkudziesięciu przypadkach stwierdzono brak tabliczek informujących o pomnikach. Podjęto odpowiednie działania, zmierzające do oznakowania tych obiektów. Stan zdrowotności drzew określano za pomocą pięciostopniowej skali opracowanej w 1973 roku przez C. Pacyniaka i S. Smólskiego (Pacyniak, 1992): 1- drzewa zupełnie zdrowe, bez żadnych ubytków i śladów obecności szkodników; 7

8 2 - drzewa z częściowo obumierającymi cieńszymi gałęziami w wierzchołkowych partiach korony, z obecnością szkodników zarówno ze świata roślinnego, jak i zwierzęcego występujących w nieznacznym stopniu (pojedyncze egzemplarze); 3 - drzewa, które mają w 50% obumarłą koronę i kłodę lub strzałę, jak również zaatakowane w znacznym stopniu przez szkodniki; 4 drzewa z koroną i kłodą albo strzałą, obumarłą w 70% i dużymi ubytkami tkanki drzewnej; 5 - drzewa mające w ponad 70% obumarłą koronę i kłodę lub strzałę z licznymi dziuplami; w tym także drzewa martwe. IV. POMINIKI PRZYRODY OBSZARU LSR Na obszarze objętym inwentaryzacją stwierdzono 173 pomniki przyrody (Mapa 1). Wśród pomników przyrody obszaru objętego LSR najwięcej jest pojedynczych drzew (108 pomników) oraz grup drzew (56 pomników, w tym 3 aleje). Resztę stanowią głazy narzutowe (9 pomników), z których większość znajduje się w gminie Drawsko (Ryc. 1). Łącznie na terenie objętym inwentaryzacją znajduje się około 400 drzew objętych ochroną (jako pojedyncze drzewa oraz grupy i aleje drzew). Mapa 1. Rozmieszczenie pomników przyrody na obszarze objętym LSR (mapa udostępniona na potrzeby projektu przez Czarnkowsko-Trzcianecką Lokalną Grupę Działania). 8

9 Ryc.1. Pomniki przyrody na obszarze LSR z podziałem na pojedyncze drzewa, grupy drzew i głazy narzutowe * - w pozycji "grupy drzew" ujęto również aleje Spośród pojedynczych drzew objętych ochroną pomnikową najliczniejsze są: dąb szypułkowy (35 pomników), sosna zwyczajna (19), lipa drobnolistna (12), buk zwyczajny (9) (Ryc. 2). Również biorąc pod uwagę grupy drzew, dominującym gatunkiem jest dąb szypułkowy. Ryc. 2. Gatunki drzew objętych ochroną w formie pomników przyrody jako pojedyncze drzewa 9

10 Pomniki tworzone przez grupy drzew stanowią zazwyczaj 2-3 drzewa (zarówno tego samego, jak i różnych gatunków). Najliczniejsza grupa drzew objętych ochroną pomnikową występuje w Kuźnicy Czarnkowskiej, gdzie ochronie podlega 41 drzew (40 dębów szypułkowych i jeden wiąz szypułkowy). Na obszarach wiejskich powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego znajdują się również objęte ochroną pomnikową m.in.: czereśnie ptasie, jarzęby brekinie, żywotniki olbrzymie, miłorząb dwuklapowy czy platan zachodni. Niestety tylko nieliczne pomniki mają nadane nazwy. Tab. 1. Liczba poszczególnych rodzajów pomników przyrody w gminach obszaru LSR. GMINA Czarnków Trzcianka Drawsko Wieleń Krzyż Wlkp. Połajewo Lubasz Pojedyncze drzewa Grupy drzew* Głazy narzutowe RAZEM * - w pozycji "grupy drzew" ujęto również aleje. Najwięcej pomników przyrody stwierdzono w gminach Trzcianka (46), Krzyż Wielkopolski (35) i Czarnków (32), najmniej odnotowano w gminie Drawsko (9). Liczbę pomników w poszczególnych gminach przedstawiono w tabeli 1. Najstarsze istniejące do dzisiaj obiekty ustanowiono w 1956 roku, najmłodsze w 2009 r. Najwięcej istniejących pomników zostało ustanowionych w 1992 roku (ryc. 3). Ryc. 3. Lata ustanowienia istniejących obecnie pomników przyrody na obszarze objętym LSR. 10

11 lp obiekt nr rejestru/ uchwały rok powołania miejscowość lokalizacja współrzędne GPS Obwód [m] przybliżona wysokość [m] stan zdrowotny (skala na str.7, 8) UWAGI 1. Gmina Czarnków 1 Lipa drobnolistna Gębice W parku przy Domu Pomocy Społecznej N E , Czereśnia ptasia 2 drzew 3 Głaz narzutowy 4 Dąb szypułkowy drzew Goraj Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Goraj, oddział 16c Romanowo Dolne Leśnictwo Jędrzejewo Na skarpie (naprzeciwko nr 26), teren prywatny Nadleśnictwo Trzcianka, przed leśniczówką Jędrzejewo, oddział 164d N E N E N E ,20, drugie drzewo martwe (leżące) Dł. - 2,8 szer. - 1,7 3,09-5, , 5 1,3 nd Głaz pęknięty na dwie części. Obok drugi głaz narzutowy (nr rejestru: 542). do Dąb szypułkowy 6 Dąb szypułkowy 2 drzew Leśnictwo Średnica Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Średnica, oddział 182i, w lesie - ok. 100 m od drogi prowadzącej z Jędrzejewa do leśniczówki Osuch Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Kruszewo, oddział 323h N E N E , ,48, 4, Buk zwyczajny 11 drzew 8 Buk zwyczajny 3 drzew Goraj Przy Zespole Szkół Leśnych w Goraju, Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Goraj, oddział 15c, g, k, 14l, większość drzew rośnie w okolicy zamku i przy drodze do masztalerni Goraj Przy Zespole Szkół Leśnych w Goraju, Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Goraj, oddział 14h, drzewa rosną za garażami N E N E ,52, 3,63, 3,68, 3,69, 3,75, 3,91, 4,11, 4,29, 4,94, 4,98, 5,11 3,60, 3,93, 4,02 do do 35 2, 4 9 Buk zwyczajny 7 drzew Goraj Przy Zespole Szkół Leśnych w Goraju, Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Goraj, oddział 15b, g, drzewa rosną przy drodze prowadzącej do zamku N E ,12, 3,43, 3,56, 3,60, 3,64, 4,07, 4,62 do

12 10 Dąb szypułkowy Kuźnica Czarnkowska ul. Wyzwolenia, przy głównej drodze (nr 178), teren należący do Nadleśnictwa Trzcianka, ogrodzony N E , Dąb szypułkowy 2 drzew Białężyn Przed budynkiem byłego przedszkola, obecnie teren prywatny N E ,30-3, Dąb szypułkowy 6 drzew 13 Dąb szypułkowy 3 drzew 14 Dąb szypułkowy 3 drzew Kuźnica Czarnkowska Kuźnica Czarnkowska Las prywatny, 400 m od drogi nr 178 Las prywatny, 150 m od drogi nr Radolinek Przy skrzyżowaniu dróg, na terenie gospodarstwa, teren prywatny N E N E N E ,60-6,30 m 3,27, 3,30, 3,96 2,98-4,20 do 34 2, do Głaz narzutowy 16 Sosna zwyczajna Romanowo Dolne Leśnictwo Kruszewo Na skarpie (naprzeciwko nr 26), teren prywatny Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Kruszewo, oddział 289d N E N E dł. - 2, szer. - 1,2 1,5 nd Obok drugi głaz narzutowy (nr rejestru: 255). 2, Grupa drzew - 3 dęby szypułkowe ("Protazy", "Gerwazy", "Damazy"), wiąz szypułkowy ("Walenty") 18 Wiąz szypułkowy Gębiczyn Gębiczyn 26, na terenie gospodarstwa, teren prywatny Kuźnica Czarnkowska Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Radosiew, oddział 234 N E N E Dęby - 3,68-3,98, wiąz - 3, do 3 3, Grupa drzew - 40 dębów szypułkowych oraz 1 wiąz szypułkowy Kuźnica Czarnkowska Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Radosiew, oddział 234, prawdopodobnie dawny park podworski N E ,10-5, Sosna zwyczajna 21 Dąb szypułkowy 22 Lipa drobnolistna 23 Dąb szypułkowy 24 Dąb szypułkowy XLII /332 /200 6 XLII /332 /200 6 XLII /332 /200 6 XLII /332 /200 6 XLII /332 / Lenictwo Kruszewo Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Kruszewo, oddział 289d 2006 Osuch Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Kruszewo, oddział 323h 2006 Sarbka Przy siedzibie Nadleśnictwa Sarbia, obok budynku 2006 Sarbka Przy siedzibie Nadleśnictwa Sarbia, w parku 2006 Leśnictwo Kruszewo Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Kruszewo, oddział 330a, przy drodze Sarbia- Romanowo Dolne N E N E N E N E N E , , , , ,

13 25 Lipa drobnolistna XLII /332 / Topola biała XLII /332 / Sarbka Przy siedzibie Nadleśnictwa Sarbia, w parku 2006 Marunowo Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Drzązgowo, oddział 91b, przy wjeździe na powierzchnię leśną N E N E ,89 (na wys. 1,5) Sosna zwyczajna 28 Jesion wyniosły XLII /332 /200 6 XLII /332 / Marunowo Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Drzązgowo, oddział 19c 2006 Gębiczyn Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Huta, oddział 299B, przy dawnej leśniczówce Gębiczyn N E N E , , Dąb bezszypułkowy 30 Dąb szypułkowy 2 drzew 31 Dąb szypułkowy 32 Dąb szypułkowy XLII /332 /200 6 XLII /332 /200 6 XLII /332 /200 6 XLII /332 / Gębice Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Gębice, oddział 186l 2006 Gębice Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Gębice, oddział 186j 2006 Gębiczyn Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Gębice, oddział 302g 2006 Gębiczyn Nadleśnictwo Sarbia, leśnictwo Huta, oddział 305g, przy drodze Huta-Gębiczyn N E N E , N E N E N E , ,25, 4, , ,

14 lp obiekt nr rejestru/ uchwały rok powołania miejscowość lokalizacja współrzędne GPS Obwód [m] przybliżona wysokość [m] stan zdrowotny (skala na str.7, 8) UWAGI 2. Gmina Trzcianka 1 Lipa drobnolistna 7 drzew 2 Dąb szypułkowy 3 Głaz narzutowy 4 Sosna zwyczajna 5 Sosna zwyczajna 6 Sosna zwyczajna 7 Sosna zwyczajna 8 Sosna zwyczajna 9 Sosna zwyczajna 10 Sosna zwyczajna 11 Sosna zwyczajna 12 Sosna zwyczajna Leśnictwo Rychlik Nadleśnictwo Trzcianka, 47f, stary cmentarz na trasie ścieżki "Nad Bukówką" (niedaleko dawnego młyna) Trzcianka ul. Żeromskiego, obok budynku Liceum Ogólnokształcącego Radolinek Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Radosiew, oddział 69h, 50 m od szosy Radolinek-Trzcianka Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim N E N E N E N E ,62-5, , dł. - 3,3, szer. - 2,9 1,79, 1,82, 1,84, 2,00, 2,00, 2,08, 2,25, 2,53, 2,60, 2,61, 2,72 1,2 nd do 30 m 2 14

15 13 Sosna zwyczajna Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim 14 Sosna zwyczajna Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 34B, nad jeziorem Straduńskim 15 Dąb szypułkowy Przyłęki Na polu, niedaleko drogi, między stacją kolejową w Biernatowie a Przyłękami, teren prywatny N E , Platan klonolistny 17 Lipa drobnolistna 18 Lipa drobnolistna - aleja 25 drzew 19 Dąb szypułkowy 3 drzew (jedno przewrócone - martwe) 20 Buk zwyczajny Trzcianka Na parkingu w centrum miasta, między ulicą Kościuszki i Sikorskiego N E Biała Przed pałacem N E Dłużewo W parku, teren prywatny N E Leśnictwo Pańska Łaska Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Pańska Łaska, oddział 138d, koło stawów hodowlanych, przy drodze Trzcianka-Wołowe Lasy Trzcianka Przy polnej drodze z os. Obotryckiego do leśniczówki Pańska Łaska N E N E , , bd bd bd 4,13, 5, , 5 4, wiązy szypułkowe, dąb szypułkowy - grupa drzew Leśnictwo Karcze Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Karcze, oddział 226g, h, przy drodze z Górnicy do Dzierżązna N E ,44, 3,36, 3, , 3 22 Jałowiec pospolity - grupa 2 drzew (jedno martwe) 23 Dąb szypułkowy 5 drzew (w tym jeden leżący - martwy) 24 Klon zwyczajny, dąb szypułkowy - grupa drzew Straduń Nadleśnictwo Trzcianka, 4d, w pobliżu drogi Straduń - Przyłęk Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 45s, przy Stawie Rychlickim (ścieżka "Nad Bukówką") Trzcianka ul. 27 Stycznia (obok dawnego kina), teren prywatny 25 Cis pospolity Trzcianka os. Domańskiego, teren prywatny N E N E N E , N E N E , ,12, 3,17, 3,22, 7,58 3,63, 4,50 3 konary, 2,95 (na wysokości 0,7) oraz: 1,01 i 1,66 (na wysokości 1,3) , 3, 5 Najgrubszy z nich nazywany "Wojtkiem" do 25 3,

16 26 Buk zwyczajny 3 drzew 27 Klon jawor, kasztanowiec zwyczajny - grupa drzew Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Teresa, oddział 1, park przy ul. Tetmajera, na skarpie Trzcianka Przy ul. Staszica (klon jawor) oraz przy rondzie na skrzyżowaniu ulic Sikorskiego i Staszica (kasztanowiec zwyczajny) N E N E , N E ,20 m, 1,65 m (część drzewa złamana leżąca), 3,90 m (suchy pień o wysokości ok. 4 m) 2,90, 3,60 do 28 2, 3, 5 12, 20 2, 4 28 Lipa drobnolistna 29 Platan klonolistny 2 drzew 30 Dąb szypułkowy 2 drzew 31 Cis pospolity - grupa 4 drzew 32 Miłorząb dwuklapowy Dłużewo Przed budynkiem, teren prywatny N E Biała Przed pałacem N E Runowo Przy skrzyżowaniu dróg N E Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Teresa, oddział 1, park przy ul. Tetmajera, na skarpie i przy zabudowaniach Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Teresa, oddział 1, park przy ul. Tetmajera, niedaleko zabudowań N E N E , ,04, 4,40 3,43, 5, , 3 2,25, 2,75, 1,73 (na wys. 0,5 m), 1,55 (na wys. (1,0m) , Klon zwyczajny Trzcianka Park 1 Maja (koło amfiteatru) N E , Żywotnik zachodni Trzcianka ul. Mickiewicza 9, teren prywatny N E , Lipa drobnolistna Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Ogorzałe, oddział 49a, przy drodze na os. Domańskiego prowadzącej do Stradunia N E , Sosna zwyczajna Leśnictwo Rychlik Nadleśnictwo Trzcianka, 57, przy skrzyżowaniu dróg N E , Buk zwyczajny (forma zwisająca) Leśnictwo Rychlik Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Rychlik 126b, na skarpie N E ,34, 2,18, 1,28 (na wys. 0,3 m)

17 38 42 Dąb szypułkowy 8 drzew, grupa 3 drzew (2 pomniki przyrody) 39 Buk zwyczajny 2 drzew 40 Buk zwyczajny 587, , Leśnictwo Rychlik Wrząca Przy kanale Łomnica N E Nadleśnictwo Trzcianka, 79f, niedaleko linii energetycznej Trzcianka ul. Łąkowa, obok dworca kolejowego, teren prywatny N E N E ,25-5,20 3,28, 3, Tzw. buki graniczne Księstwa Warszawskiego 4, Jałowiec pospolity 43 Buk zwyczajny Niekursko Przy zabudowaniach na skraju lasu, teren prywatny XXVI II/1 82/ Radolin Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Teresa, oddział 39n (przy zabudowaniach - teren prywatny) N E N E odnogi: 0,52, 0,45, 0,65, 0,8 m (na wys.0,7 m) , Dąb szypułkowy XXVI II/1 82/ Radolin Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Teresa, oddział 39n (przy zabudowaniach - teren prywatny) N E , Dąb szypułkowy 5 drzew (aleja) XXVI II/1 82/ Radolin Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Teresa, oddział 39n (przy zabudowaniach - teren prywatny) N E ,44, 3,74, 3,84, 2,50, 2, Buk zwyczajny XXVI II/1 82/ Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Teresa, oddział 1, Trzcianka, park przy ul. Tetmajera, na skarpie N E ,

18 lp obiekt nr rejestru/ uchwały rok powołania miejscowość lokalizacja współrzędne GPS Obwód [m] przybliżona wysokość [m] stan zdrowotny (skala na str.7, 8) UWAGI 3. Gmina Wieleń 1 Sosna zwyczajna ("Dwójka") Wrzeszczyna Przy gospodarstwie, teren prywatny 2 Cis pospolity Potrzebowice Przed budynkiem Leśnictwa Dziewanna 3 Cis pospolity - grupa 3 drzew Potrzebowice Przed siedzibą Nadleśnictwa Potrzebowice N E N E N E , ,96-1, Platan klonolistny, dąb szypułkowy - grupa drzew 5 Dąb szypułkowy 3 drzew Wieleń W parku przy pałacu Sapiechów, teren prywatny Herburtowo Na skarpie przy strumieniu Bukówka, teren prywatny N E , N E N E ,98, 5,45 3,73, 4,17, 4, , 3 do 30 2, 5 6 Lipa drobnolistna Dębogóra Dębogóra 18, przy pałacu, gospodarstwo agroturystyczne, teren prywatny N E , Buk zwyczajny 2 drzew 8 Dąb szypułkowy Marianowo Przy szosie Wieleń-Krzyż N E Folsztyn Przy gospodarstwie, na skraju pola, teren prywatny N E ,44, 3, , Dąb szypułkowy 2 drzew Leśnictwo Zwierzyniec Zwierzyniec, oddział 649j N E ,70, 4, Dąb szypułkowy Leśnictwo Zwierzyniec Zwierzyniec, oddział 648a N E , Dąb szypułkowy 6 drzew Leśnictwo Zwierzyniec Zwierzyniec, oddział 649f N E ,1-6, Dąb szypułkowy grupa 4 drzew Leśnictwo Dolina Dolina, oddział 693n, na skraju lasu obok leśniczówki N E ,0-5, Lipa drobnolistna 1342 / Dębogóra Dębogóra 18, przy pałacu, gospodarstwo agroturystyczne, teren prywatny N E , Lipa drobnolistna 1243 / Dębogóra Dębogóra 18, przy pałacu, gospodarstwo agroturystyczne, teren prywatny N E ,

19 lp obiekt nr rejestru/ uchwały rok powołania miejscowość lokalizacja współrzędne GPS Obwód [m] przybliżona wysokość [m] stan zdrowotny (skala na str.7, 8) UWAGI 4. Gmina Drawsko 1 Głaz narzutowy Leśnictwo Łężno Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Łężno, oddział 13g, przy ścieżce przyrodniczo-leśnej "Rajczywiec" N E dł. - 3,3 0,9 nd 2 Głaz narzutowy Leśnictwo Łężno Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Łężno, oddział 7c N E dł. - 3,0, szer. - 1,6 0,7 nd 3 Głaz narzutowy Leśnictwo Kamiennik Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Kamiennik, oddział 28c N E dł. - 2,3, szer ,5 nd 4 Głaz narzutowy Leśnictwo Kamiennik Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Kamiennik, oddział 39 N E dł. - 1,8 0,4 nd 5 Głaz narzutowy Leśnictwo Kamiennik Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Kamiennik, oddział 28c (głaz znajduje się w rowie melioracyjnym, całkowicie zarośnięty roślinnością niewidoczny) N E bd bd nd 6 Buk zwyczajny Leśnictwo Łężno 5f lub d. Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Łężno, oddział 5j, przy ścieżce przyrodniczo-leśnej "Rajczywiec" N E , Dąb szypułkowy 3 drzew (dwa najgrubsze drzewa noszą nazwy "Patriarcha" i "Włodarz") 8 Głaz narzutowy Leśnictwo Łężno Leśnictwo Łężno Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Łężno, oddział 8b Nadleśnictwo Potrzebowice, leśnictwo Łężno, oddział 25a N E N E ,25, 3,86, 5,60 dł. - 2, ,3 nd 9. Grusza pospolita Drawski Młyn Przy przejeździe kolejowym N E nd nd 5 Pozostałości zmurszałego pnia. Grusza w Drawskim Młynie była najgrubszym drzewem tego gatunku w Polsce. 19

20 lp obiekt nr rejestru/ uchwały rok powołania miejscowość lokalizacja współrzędne GPS Obwód [m] przybliżona wysokość [m] stan zdrowotny (skala na str.7, 8) UWAGI 5. Gmina Krzyż Wielkopolski 1 Dąb szypułkowy 8 drzew (w tym 2 leżące) Leśnictwo Dębina Dębina, oddział 351, przed leśniczówką N E ,14-5, , 3, 5 2 Buk zwyczajny Leśnictwo Radzyń Radzyń, 422h, przy drodze Kuźnica Żelichowska - Huta Szklana, przy szkółce leśnej N E , Dąb szypułkowy 6 drzew Leśnictwo Dębina Dębina, oddział 319b,c, d, w okolicy leśniczówki, między drogą a Drawą N E , N E ,1-4, Dąb szypułkowy Leśnictwo Dębina Dębina, oddział 351, przed leśniczówką N E , Lipa drobnolistna 5 drzew (w tym 2 leżące) 6 Dąb szypułkowy (podwójny) Leśnictwo Rzeczyn Leśnictwo Dębina Rzeczyn, oddział 469g, na starym cmentarzu przy Drawie Dębina, oddział 351b, przy drodze, obok leśniczówki N E N E ,50-4,15 (pnie leżących: 3,90, 5,82) 2,62, 3,33 do 30 2, 3, Dąb szypułkowy (podwójny) Leśnictwo Dębina Dębina, oddział 351b, przy drodze, obok leśniczówki N E ,78, 2, Dąb szypułkowy Leśnictwo Rzeczyn Rzeczyn, oddział 369p, przed leśniczówką, przy zadaszeniu N E , Dąb szypułkowy Leśnictwo Rzeczyn Rzeczyn, oddział 369p, przed leśniczówką, przy zadaszeniu N E ,

21 10 Dąb szypułkowy Leśnictwo Rzeczyn Rzeczyn, oddział 568k, obok leśniczówki (były sad) N E , Jesion wyniosły Leśnictwo Rzeczyn Rzeczyn, przy leśniczówce N E , Lipa drobnolistna - aleje drzew 13 Dąb szypułkowy Huta Szklana Teren prywatny N E Huta Szklana Przy drodze, koło budynku, teren prywatny N E bd bd bd 4, Dąb szypułkowy Krzyż Wielkopolski ul. Mickiewicza N E , Dąb bezszypułkowy Leśnictwo Żelichowo Żelichowo, oddział 178g, przy drodze Kuźnica Żelichowska - Przesieki N E , Dąb szypułkowy 17 Buk zwyczajny 18 Wiąz szypułkowy 19 Wiąz szypułkowy 20 Dąb szypułkowy 21 Wiąz szypułkowy 3 drzew Jarząb brekinia 10 drzew, grupa 6 drzew, grupa 4 drzew (3 pomniki) 25 Lipa drobnolistna Żelichowo We wsi, w parku N E Krzyż Wielkopolski Krzyż Wielkopolski Krzyż Wielkopolski ul. Sikorskiego 13, przed budynkiem N E W parku przy ul. Staszica N E W parku przy ul. Staszica N E Łokacz Mały Przy drodze prowadzącej nad jezioro Krzyż Wielkopolski 705, 706, , 2001 Leśnictwo Dębina 2001 Leśnictwo Zacisze ul. Walki Młodych, przy targowisku Dębina, oddział 294, 295, 296 Zacisze, oddział 244, przy drodze, obok dawnego młyna N E N E N E N E , , , , ,74, 2,90, 3,14 0,44-1, do Część drzew rośnie w zamkniętym drzewostanie nasiennym 3, Klon jawor Dąb szypułkowy Leśnictwo Zacisze Zacisze, oddział 77a, przy ruinach dawnej posiadłości ziemskiej (ścieżka historyczno-przyrodnicza "Zacisze") 2001 Żelichowo Żelichowo, oddział 132c N E N E ,30 (na wys. 1 m) 22 2 Najgrubsze drzewo tego gatunku rosnące na terenie Lasów Państwowych 4, Dąb szypułkowy Żelichowo Żelichowo, oddział 132c N E , Dąb szypułkowy Żelichowo Żelichowo, oddział 132c N E ,

22 30 Dąb bezszypułkowy Leśnictwo Radzyń Radzyń, oddział 341a N E , Buk zwyczajny 8 drzew Leśnictwo Dębina Dębina, oddział 365a N E ,68-3, Dąb szypułkowy Leśnictwo Rzeczyn Rzeczyn, oddział 690i, przy drodze, na skraju lasu N E , Lipa drobnolistna Leśnictwo Wizany Wizany, oddział 517k, przy zabudowaniach N E , Dąb szypułkowy Leśnictwo Wizany Wizany, oddział 515g N E , Dąb szypułkowy Łokacz Wielki Na terenie gospodarstwa, teren prywatny N E ,

23 lp obiekt nr rejestru/ uchwały rok powołania miejscowość lokalizacja współrzędne GPS Obwód [m] przybliżona wysokość [m] stan zdrowotny (skala na str.7, 8) UWAGI 6. Gmina Lubasz 1 Dąb szypułkowy 9 drzew Lubasz Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Goraj, oddział 26, przy drodze z ośrodka wypoczynkowego do Sławienka (przy leśnym parkingu) N E ,1-4,04 do 30 2, 3 2 Jesion wyniosły Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu (przy budynkach mieszkalnych) N E , Platan klonolistny (rozgałęziający się na 5 konarów) Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu (obok stawu) 4 Cis pospolity Dębe Park w Dębem, teren prywatny 5 Dąb szypułkowy Bzowo Park przy pałacu, na terenie prywatnym N E N E N E Topola czarna Bzowo Przy głównej drodze N E Sosna zwyczajna 8 Dąb szypułkowy Klempicz Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Klempicz, oddział 430g Klempicz We wsi, przy drodze nr 182 (Czarnków-Wronki), po lewej stronie drogi N E N E na wysokości 1,8 m: 1,7, 2,15, 2,16, 2,77, 2, bd bd bd 5, , , W drzewie znajduje się barć, według starych publikacji niegdyś na drzewie miał gniazdo bocian biały. 4, Dąb szypułkowy Klempicz We wsi, przy drodze nr 182 (Czarnków-Wronki), po lewej stronie drogi N E , Dąb szypułkowy Klempicz We wsi, przy drodze nr 182 (Czarnków-Wronki), po prawej stronie drogi N E ,

24 11 Sosna zwyczajna Klempicz W okolicy drogi do leśniczówki, 100 m od drogi nr 182 (Czarnków-Wronki) 12 Wierzba biała Jędrzejewo Na polu koło stawu, niedaleko drogi Jędrzejewo- Komorzewo N E N E , Należy do najstarszych drzew tego gatunku w Polsce (wiek: ok. 330 lat) 6, Jesion wyniosły, platan klonolistny - grupa 2 drzew 14 Sosna zwyczajna 15 Topola biała - grupa 4 drzew 16 Lipa drobnolistna 9 drzew 17 Dąb szypułkowy 2 drzew Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu N E , N E Klempicz Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Klempicz, oddział 490o, obok leśniczówki Lubasz Przy parkingu, przed cmentarzem w Lubaszu N E N E Lubasz Wokół kościoła w Lubaszu N E Lubasz Jedno drzewo rośnie na cmentarzu koło kościoła, drugie obok cmentarza N E ,68 (na wys. 1,3 m), 5,35 (na wys. 0,7 m) do , W boku drzewa wyrasta brzoza brodawkowata 4,08, ,32, 4,07, 3,97 2, ,10 4,85, 5, , 3 18 Kasztanowiec zwyczajny 19 Dąb szypułkowy, buk zwyczajny - grupa 2 drzew Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu N E Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu, tzw. grodzisko - najwyższe wzniesienie w parku N E , ,92, 3, Wierzba biała Dębe W pobliżu drogi Dębe-Goraj, na polu przy oczku wodnym, teren prywatny N E , Kasztanowiec zwyczajny Dębe ul. Huby, przy gospodarstwie, teren prywatny N E , Wierzba biała 3 drzew 23 Buk zwyczajny Dębe Na polach przylegających do wsi, teren prywatny bd 1993 Lubasz Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Goraj, oddział 26 N E , N E N E ,94, 4,68, 4, , 3 5,

25 lp obiekt nr rejestru/ uchwały rok powołania miejscowość lokalizacja współrzędne GPS Obwód [m] przybliżona wysokość [m] stan zdrowotny (skala na str.7, 8) UWAGI 7. Gmina Połajewo 1 Żywotnik olbrzymi Połajewo Na skraju parku miejskiego, w pobliżu restauracji N E , Żywotnik olbrzymi 3 Daglezja zielona 4 Daglezja zielona Połajewo W parku miejskim N E Połajewo W parku miejskim, obok stadionu N E Połajewo W parku miejskim N E Topola biała Połajewo W parku miejskim, nad kanałem przy amfiteatrze N E , , , , Platan zachodni Połajewo W parku miejskim, za amfiteatrem N E , Lipa szerokolistna Połajewo W parku miejskim, przy wejściu na "wyspę", przy kanale N E , Lipa szerokolistna 9 Jesion wyniosły Połajewo W parku miejskim, przy wejściu na "wyspę" Boruszyn Przy zabudowaniach, koło boiska sportowego N E N E , Najgrubsze drzewo pomnikowe w powiecie czarnkowskotrzcianeckim 4, Dąb szypułkowy Połajewo W parku miejskim, przy mostku na kanale, obok amfiteatru N E , Kasztanowiec zwyczajny - grupa 5 drzew Połajewo Przed kościołem N E Połajewo Za kościołem, koło krzyża N E Młynkowo Jedno drzewo rośnie na skraju łąki, pozostałe w zadrzewieniu przy dawnym pałacu N E ,50, 5,59 15, 25 3, Lipa drobnolistna 2 drzew 12 Lipa drobnolistna 2,82-4,15 4, , 3, 4 14 Dąb szypułkowy (forma piramidalna) bd 1975 Leśnictwo Garnacarskibród Nadleśnictwo Krucz, leśnictwo Garncarskibród, przy leśniczówce N E ,14 (na wys. 1,00 m) do

26 V. WYBRANE POMNIKI PRZYRODY OBSZARU LSR Mapa 2. Rozmieszczenie wybranych pomników przyrody na obszarze objętym LSR (mapa udostępniona na potrzeby projektu przez Czarnkowsko-Trzcianecką Lokalną Grupę Działania). Opisy obiektów znajdują się w dalszej części opracowania. Poniżej zaprezentowano tylko kilka wybranych pomników przyrody, które zasługują na szczególną uwagę, ze względu na walory przyrodnicze, krajobrazowe lub historyczne. Przedstawiono jedynie obiekty ogólnodostępne poza terenami prywatnymi, których właściciele nie zawsze wydają zgodę na odwiedzenie pomnika. Wybór opisanych pomników przyrody może wydawać się subiektywny i niepełny. Zainteresowani tematem powinni odwiedzić stronę internetową: na której znaleźć można informacje o wszystkich pomnikach przyrody na obszarze objętym Lokalną Strategią Rozwoju. 26

27 1. Klon jawor w leśnictwie Zacisze (gmina Krzyż Wielkopolski) Jest to najgrubsze drzewo tego gatunku rosnące na terenie Lasów Państwowych w Polsce ("Przegląd Leśniczy"). Obwód jego pnia przekracza 6 m. Położone jest przy ruinach dawnej posiadłości ziemskiej, na trasie ścieżki historyczno-przyrodniczej Zacisze im. Hansa Paaschego ( Zacisze). Fot. 2. Klon jawor w leśnictwie Zacisze (gm. Krzyż Wielkopolski) 2. Dąb szypułkowy Wojtek koło Smolarni (gmina Trzcianka) Rośnie na trasie ścieżki "Nad Bukówką" (Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Rychlik). Jest to najgrubszy dąb szypułkowy (7,5 m obwodu) stwierdzony na obszarze objętym inwentaryzacją. Dąb ten noszący imię Wojtek jest jednym z 5 drzew tworzących grupowy pomnik przyrody. Fot. 4. Dąb szypułkowy w leśnictwie Rychlik koło Smolarni (gm. Trzcianka) 27

28 3. Sosna zwyczajna w Klempiczu (gmina Lubasz) Uznawana jest za jedno z najstarszych drzew tego gatunku w Polsce. Jej wiek ocenia się na ponad 330 lat (Pacyniak, 1992). Rośnie we wsi Klempicz, w pobliżu drogi Wronki - Czarnków. Obwód pnia sosny wynosi 4,28 m. Fot. 5. Sosna zwyczajna w Klempiczu (gm. Lubasz) 4. Lipa szerokolistna w Połajewie (gmina Połajewo) Jest to najgrubsze drzewo w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim (obwód jego sięga niemal 8 m). Rośnie w parku w Połajewie, na tzw. wyspie. Fot. 6. Lipa szerokolistna w Połajewie (gm. Połajewo) 28

29 5. Głaz narzutowy w okolicach Radolinka (gmina Trzcianka) Jeden z bardziej okazałych (i dobrze widocznych) głazów narzutowym na obszarze objętym LSR. Jego długość przekracza 3 metry. Położony jest w lesie, niedaleko drogi prowadzącej z Radolinka do Trzcianki (Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Radosiew). Fot. 7. Głaz narzutowy w okolicach Radolinka (gm. Trzcianka) 6. Dęby szypułkowe w Kuźnicy Czarnkowskiej (gmina Czarnków) Jest to pomnik przyrody, który tworzy 40 dębów szypułkowych i jeden wiąz szypułkowy. Drzewa są w różnym stanie zdrowotnym, kilka z nich jest martwych. Najgrubszy z dębów ma 5,23 m obwodu. Drzewa rosną w dawnym parku (Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Radosiew), przylegającym do Kuźnicy Czarnkowskiej. Fot. 8. Jeden z najokazalszych dębów szypułkowych rosnących w Kuźnicy Czarnkowskiej (gm. Czarnków) 29

30 7. Buki zwyczajne między Smolarnią a Rychlikiem (gmina Trzcianka) Fot. 9. Buki zwyczajne w Leśnictwie Rychlik koło Smolarni (gm. Trzcianka) Pomnik przyrody tworzą dwa buki zwyczajne. Są to "buki graniczne" Księstwa Warszawskiego. Granica Księstwa była niegdyś obsadzona tymi drzewami, do dnia dzisiejszego pozostały już tylko dwa z nich. Buki rosną między Smolarnią a Rychlikiem (Nadleśnictwo Trzcianka, leśnictwo Rychlik), można do nich trafić dzięki ustawionym drogowskazom jeden z nich stoi w okolicy wejścia na ścieżkę przyrodniczą "Nad Bukówką". VI. PODZIĘKOWANIA Składamy serdeczne podziękowania wszystkim instytucjom i osobom, które udzieliły nieocenionej pomocy przy prowadzeniu inwentaryzacji, przede wszystkim pracownikom urzędów gmin i nadleśnictw oraz wolontariuszom Nadnoteckiego Koła PTOP "Salamandra". Szczególne podziękowania kierujemy dla Pana Macieja Strawy (Nadleśniczego Nadleśnictwa Sarbia) oraz kolegów przyrodników - Wojciecha Rybarczyka i Sławomira Łapawy. VII. LITERATURA Król S. (red.), Przyroda województwa pilskiego i jej ochrona. Bogucki Wyd. Naukowe. Poznań. Nadleśnictwo Przytok: (dostęp 24 sierpnia 2013r.) Ochrona Środowiska 2011, Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Regionalnych i Środowiska. Warszawa. Dostępny w Internecie: (dostęp 24 sierpnia 2013) Pacyniak C., Najstarsze drzewa w Polsce. Przewodnik. Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa. Przegląd Leśniczy". Najgrubsze drzewa w Lasach Państwowych: (dostęp 24 sierpnia 2013r.) 30

31 Stowarzyszenie Czarnkowsko-Trzcianecka Lokalna Grupa Działania, Lokalna Strategia Rozwoju na lata do realizacji w ramach PROW obejmująca obszary wiejskie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Czarnków. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. (Dz.U nr 92 poz. 880) Wylegała, P., Kuźniak, S., Dolata, P.T., Obszary ważne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego. 31