A jednak można - jeśli się tego chce (Stare i nowe życie alkoholika)

Transkrypt

1 Zygmunt Piasecki 1

2 Zygmunt Piasecki A jednak można - jeśli się tego chce (Stare i nowe życie alkoholika) W tłumie ludzi mężczyzna nalewa z flaszki wódkę do kieliszka. Na flaszce naklejka ze znakiem,,stop. Prawie każdy Polak zna smak alkoholu. Około milion osób uzależnionych jest od alkoholu. To tak nie może być!!! 2

3 Spis treści Słowo od autora Część pierwsza Dom rodzinny Część druga Kawalerka Część trzecia Wygnanie Część czwarta Normalność Epilog Bibliografia 3

4 SŁOWO OD AUTORA Każdy człowiek pragnie godnie żyć. Mówi się, że jak sobie pościele, tak się wyśpi. Jak sobie życie ułożysz tak będziesz żył. Sądzę, że to tylko część prawdy. Życie ludzi zależne jest także od wielu czynników, tylko częściowo zależnych od woli i zachowań pojedynczego człowieka. Duży wpływ na życie każdego ma: rodzina, szkoła, zdobyty zawód, poziom cywilizacyjny i kulturowy społeczeństwa, w którym człowiek się wychowuje i pracuje. Wreszcie także od tego, kto i jak rządzi państwem, w którym człowiek żyje. Na ogół ludzie chcą żyć bez zmartwień i kłopotów. Często wtedy, gdy człowiek napije się alkoholu, to wydaje mu się, że jest,,w siódmym niebie. Nieomal każdy Polak zna smak alkoholu, a około milion osób choruje na uzależnienie alkoholowe. Na temat alkoholizmu ukazało się bardzo dużo publikacji, a pomimo tego alkoholizm w naszym kraju ma nadal tendencje wzrostowe. (Gdyby ludzie mięli do książki taki stosunek jak do konsumpcji lub do pigułki, to człowiekowi żyłoby się o wiele lepiej.) Do napisania tej książki zainspirowała mnie opowieść młodego człowieka syna alkoholika o swoim życiu. Autor wraz z bohaterem tej książki, przyłączają się do wielogłosu walczących z tą groźną chorobą jaką, jest alkoholizm. Dzielą się własnymi doświadczeniami, zachęcają do działania, pogłębiają wiarę w 4

5 skuteczność walki, ostrzegają ludzi młodych przed łatwością uzależnienia alkoholowego. Bohater książki żyje w konkretnej rzeczywistości gospodarczej, społecznej, obyczajowej i politycznej kraju. Nie stroni od towarzystwa i kieliszka i wpada w alkoholizm. Opowiada, co przeżył, co widział i co słyszał, co mu przeszkadzało, a co mu pomagało w walce z uzależnieniem, by zdrowieć. W opisie zdarzeń autor wykorzystał również własne życiowe doświadczenie. W książce jest przede wszystkim faktografia, ale jest też fikcja literacka zgłębiająca treść prozy codziennego życia. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, jak leczyć alkoholizm. Są jednak osoby, którym się to udaje, a więc warto o takich przypadkach pisać. Może ktoś to przeczyta, posłuży się opisanym doświadczeniem i sobie pomoże zdrowieć. Alkoholik sam sobie tworzy swój świat, ale sam bez pomocy innych nie potrafi z tego świata wyjść. Ktoś powie każdy człowiek sam odpowiedzialny jest za swoje życie, a więc alkoholik jest sam sobie winien. Człowiek jednak żyje w określonej społeczności, która go kształtuje, a więc jest współodpowiedzialna za to ukształtowanie. Alkoholik jest ofiarą obyczajów i tolerancji otoczenia, w którym przebywa. Ta sentencja jest wątkiem tej książki. Alkoholikowi oraz jego rodzinie przysługuje społeczna pomoc. Jeśli uwzględnić zasadę, że w społeczeństwie solidarnym jeden odpowiada za wszystkich, a wszyscy za jednego to społeczność nie może być obojętną i nieczułą wobec dramatu przeżywanego przez alkoholika i jego rodzinę. To jest motto tej książki. 5

6 Przez wieki ludzkość znajdowała różne sposoby walki z alkoholizmem. Państwo nasze wprowadziło ustawowy zapis o pomocy dla alkoholika i jego rodziny, sądzę, że w tej książce czytelnik znajdzie nowe i ciekawe doświadczenia w walce z tą podstępną i śmiertelną chorobą. Ponieważ bohater tej książki zastrzegł sobie anonimowość, personalia osób występujących w książce zostały przez autora zmienione. 6

7 CZĘŚĆ PIERWSZA DOM RODZINNY 7

8 1 Urodziłem się 5 maja 1970 roku w Służebniewie, średniej wielkości mieście na Kujawach. Dzieciństwo moje przypada na lata siedemdziesiąte ubiegłego wieku, nazywanymi dziś latami Małej Stabilizacji. (Wszystkim krytykom Polski Ludowej warto w tym miejscu przypomnieć, że w tych latach zbudowano w Polsce 570 nowych fabryk. Pod koniec tej dekady dług Polski wynosił 23 mld. ówczesnych dolarów. Dochody z ich prywatyzacji, tylko do 2003 roku wyniosły 40 mld. dolarów, czyli dwukrotnie powyżej wielkości zadłużenia w 1980 roku. [Pisze o tym prof. Paweł Bożyk,,,Przegląd nr 43, 2010 rok, Dług Tuska, dług Gierka.] O Polsce Ludowej mówi się Kraj był w sytuacji bankruta, przytłoczony koniecznością spłacania zadłużenia z okresu Gierka. A o Polsce dzisiejszej, zadłużonej na 280 mld. dolarów mówi się: Polska przeszła przez kryzys obronną ręką i wciąż ma się stosunkowo dobrze. ZP) Pod koniec lat 70 nastąpiły wydarzenia nazywane polskim Sierpniem 80. Przez Polskę wtedy przetaczały się fale strajków i ulicznych manifestacji. Zmieniały się rządy, rozpoczęła się transformacja nowego ustroju. Tak zaczął opowiadać historię swego życia bohater tej książki. Oddajmy ponownie głos narratorowi Rodzice w kalendarzu wyszukali dla mnie imię Stanisław (8 maja obchodzę imieniny). Gdy ukończyłem 3 lata mama zaprowadziła mnie do przedszkola, gdzie pod nadzorem wychowawczyni i wśród rówieśników uczyłem się życia w grupie. W przedszkolu poznałem 8

9 litery alfabetu, składałem je w sylaby i słowa oraz powoli czytałem. Nauczyłem się liczyć do tysiąca. Moimi ulubionymi zabawkami, już od maleńkości były: samochody, traktory, lokomotywy i samoloty. W przedszkolu najlepszymi moimi kolegami byli: Jacek Sikorski i Piotr Zawidzki. Najbardziej lubiłem zupę pomidorową z ryżem. Kochałem naszą wychowawczynię, panią Olę. Mieszkaliśmy na osiedlu wysokich bloków mieszkaniowych. W środku między blokami był tzw. ogródek Jordanowski z piaskownicami, huśtawkami i zjeżdżalniami. Trochę dalej był plac zieleni i drzew. Stały tam ławki, na których siadywały mamusie i babcie. Plotkowały i dawały baczenie na bawiące się dzieciarnie. Dzieci starsze na trzepakach robiły fikołki, a młodzież na asfaltowym boisku grała w nożną piłkę lub w koszykówkę. Pan Szymon Skowroński emerytowany nauczyciel wf u organizował zawody tzw. dzikich drużyn. Mój ojciec, Stefan Niewiadomski pracował w zakładach mechanicznych, które kooperowały ze Stocznią w Szczecinie. Mama, Halina sprzątała w biurach Urzędu Miasta. Ojciec zdobył dodatkowy zawód pokojowego malarza i po godzinach pracy dodatkowo zarabiał. Mama ukończyła zawodówkę, krawiectwo i też szyciem dodatkowo zarabiała pieniążki. 9

10 Telewizor mieliśmy z czarnobiałym ekranem, na którym wisiała dodatkowo kolorowa szyba. Bajki: o Żwirku i Muchomorku, o Reksiu, o koziołku z Pacanowa oraz filmy Czterej pancerni i pies, oglądała cała rodzina. Podczas ciepłych lipcowych wieczorów oglądaliśmy i słuchaliśmy w telewizji koncerty piosenki żołnierskiej w Kołobrzegu. Bardzo lubiłem teksty piosenek napisanych przez Kiryłę Gdy piosenka szła do wojska, Melduję się na rozkaz, Czego się boisz głupia, Wszystkie barwy lipca w Kołobrzegu. Pamiętam piękny głos Niny Urbano. Doskonałą interpretację piosenki Takiemu to dobrze wykonaną przez Nowaka. Bajki dla dzieci oraz film czterej pancerni i pies oglądała cała rodzina. Mama prała pralką franią, a ojciec do pracy jeździł rowerem. W czwartym roku mego życia przyszła na świat moja siostra Monika. Bardzo chciałem mieć rodzeństwo, więc na wiadomość, że mama urodzi małego dzidziusia zareagowałem spontaniczną radością. Gdy jednak rodzice z konieczności więcej czasu poświęcali malutkiej Monice, poczułem się opuszczony i mniej kochany. Dość szybko jednak siostrzyczkę pokochałem, zacząłem się nią opiekować i bawić. Największą frajdę miałem wtedy, gdy mogłem Monikę wozić dziecięcym wózkiem. W mojej dziecięcej wyobraźni, był to samochód, którym jeździłem chodnikami wokół bloków, włanczałem biegi, światła, migacze, naciskałem klakson. Monice moje wygłupy bardzo się podobały, a płakać zaczynała dopiero wtedy, gdy zgłodniała lub strasznie się osiusiała. Wówczas podjeżdżałem pod okna naszego mieszkania i na 10

11 pomoc przywoływałem ojca. (Mama pracowała od piętnastej do dziewiętnastej.) Lata, szybko mijał y, poszedłem do szkoły, a Monika do przedszkola. Ze szkoły wracałem około godziny trzynastej i razem z mamą zjadałem obiad. Po krótkim odpoczynku przy pomocy mamy odrabiałem zadane do domu lekcje, potem wybiegałem przed blok bawić się z dziećmi. A to robiłem fikołki na trzepaku, a to grałem w nożną lub w kosza. Byłem dobrze zbudowanym chłopcem, więc czułem się bezpiecznym. W przypadku bójek następowała szybka interwencja straży blokowej siedzącej na ławkach babci lub dziadka. Do naszego mieszkania przybywały różne nowe przedmioty. Rodzice kupili: lodówkę минск 10, kuchenkę na gaz z bratnikiem, meble do pokoju dziecięcego i kanapę narożnik do stołowego. Mama ładnie nas ubierała. Potrafiła szyć, więc nawet z czegoś starego umiała wyczarować nowe i modne: sukienki, bluzeczki, spódniczki lub spodnie. 2 Jeśli w życiu zbyt długo jest dobrze, to musi stać się coś złego, ażeby wszystko zepsuć, a że nieszczęścia chodzą parami, to psucie zaczęło się równocześnie w mojej rodzinie i w kraju. Zło nadeszło bardzo podstępnie. Ojca podczas malowania częstowano wódką i wtedy do domu wracał w stanie wskazującym na spożycie alkoholu. 11

12 Mama przestrzegała ojca Stefan przestań pić wódkę, bo wpadniesz w alkoholizm. Przytaczała przykłady znajomych alkoholików i mówiła, - oni też tak zaczynali jat ty. Przestań pić zanim nie jest za późno. Ojciec zapewniał mamę, że wszystko ma pod kontrolą. Halinko mówił nie wiesz jak trudno odmówić, gdy wszyscy inni piją i mówią Co boisz się żony? Za molestowanie kobiet chociaż seks jest przyjemnością grozi kara, zaś za notoryczne molestowanie do picia alkoholu, żadna kara nie grozi, raczej takie molestowanie należy do gościnnego obyczaju, a przecież to doprowadza do alkoholizmu do groźnej i śmiertelnej choroby. Jeżeliby zarządzono karę lub odszkodowanie za utratę zdrowia na skutek molestowania do picia alkoholu, to przestano by molestować powiedziała mama. Kobieca intuicja nakazywała mamie być ostrożną i przezorną. Cieszyła się z dodatkowego zarobku ojca, ale obawiała się, że wszystko może bardzo źle się skończyć. Obserwowała więc ojca i ostrzegała, ojciec denerwował się, wpadał w złość, między rodzicami dochodziło do kłótni. Kiedyś podczas kłótni ojciec powiedział, że pije z nerwów, bo mama strasznie go denerwuje pracuje, dodatkowo zarabiam, wszystkie pieniądze przynoszę do domu, więc co ty Halina ode mnie chcesz? Jestem normalnym mężczyzną, który z kolegami od czasu do czasu pije wódkę. Przez pewien czas mama złagodniała. Być może uwierzyła w to, co powiedział ojciec. On jednak pić nie przestawał. Manipulował, a to musiał napić się, bo spotkał kolegę, z którym służył w wojsku, a 12

13 to były czyjeś imieniny, innym razem koledze urodził się syn. W Polsce niewielu jest dorosłych ludzi, którzy nie znają smaku alkoholu. Picie napojów alkoholowych u nas jest zwyczajem powszechnym i towarzyszy wszystkim mniej lub bardziej ważnym uroczystościom i spotkaniom. Alkoholem częstuje się wszystkich, a z osób niepijących stroi się żarty i wredne kpiny. W takich warunkach trudno być abstynentem. Jeżeli wchodzisz, między wrony, musisz krakać jak one. Wszyscy wiemy jak to w życiu bywa. W towarzystwie stawiają przed tobą kieliszek, nie pytają, czy pijesz. Nalewają wódkę, klakier podnosi kieliszek i mówi, no to na zdrowie. Na ten sygnał wszyscy piją, nie wyłączając kobiet. Pijesz, bo nie możesz być, jakimś tam wyjątkiem, który psuje nastrój towarzystwa. (Podobno Cygan dla towarzystwa zgodził się na powieszenie.) Wlewasz do gardła wódkę z następnych kieliszków. Pod wpływem alkoholu czujesz się dobrze. Alkohol nie daje człowiekowi szansy na zdroworozsądkowe picie. Przestajesz pić jak już masz ful mocno w czubie. Wracasz do domu i w drodze zastanawiasz się: - dlaczego tak dużo piłem, będzie cholerny kac, co powiedzieć żonie? Ona wie, że z pijanym mężem żadna rozmowa i czeka aż obudzisz się rano. Masz kaca, strasznie boli cię głowa, - myślisz sobie jaki ze mnie głupiec, po, co tyle piłem? Żona marudzi, a ty w duchu przyznajesz jej rację, ale głośno tego nie powiesz. Mija jakiś czas, zapominasz o kacu i o tym, co przyrzekłeś żonie i przy następnej okazji robisz, to samo i tak samo, a w domu dochodzi do coraz częstszych kłótni, 13

14 których słuchają zalęknione dzieci. Pijesz alkohol przy różnych okazjach, pijesz, gdy masz kaca, bo to ci pomaga, a później pijesz sam bo musisz Zaczynają się kłopoty i zmartwienia i wtedy pijesz, bo pragniesz, żeby świat był weselszy. 3 Z alkoholizmem walczono od czasu kiedy poznano jego zgubne dla zdrowia człowieka, dla rodziny i społeczeństwa skutki. Łukasz Gołębiowski w dziele damy i dwory wspomina, że wódka jest wynalazkiem Niemców XIV wieku i zwana była tam akwawitą, gdyż miała przedłużać życie. W Polsce zwano ją gorzałką. Zygmunt Glogier w Encyklopedii Staropolskiej pisze: Zamożniejsi mieli do podróży puzderka z przegródkami, zwykle na 4, 6 lub 8 flaszek do tyleż gatunków wódki. (Dziś dla wygody podróżnych wódkę sprzedają w małych flaszkach nazywanych małpkami ZP.) Jak napisał Jerzy Marchewka w Leksykonie ciekawostek Walka z pijaństwem ma już bogatą historie. W 1730 roku p.n.e. wydano ustawę przeciw opilstwu w Babilonie. Podobne ustawy obowiązywały w starożytnym Rzymie. We Francji w XVII wieku, surowo karano za pijaństwo. Pijak złapany po raz pierwszy osadzany był w więzieniu. Za drugim razem wymierzano mu karę cielesną, a za trzecim wyrywano palcy u nóg paznokcie z rozpalonymi szczypcami. 14

15 Z dokumentów pochodzących z XVIII wieku wynika, że car Piotr I karał nałogowych pijaków specjalnymi medalami w kształcie ośmioramiennych gwiazd, które ważyły ponad 6 kg. Na żelaznym metalu wygrawerowany był napis: Za pijaństwo. Ukarani nosili go na szyi w dzień i noc aż do śmierci. Medal taki można zobaczyć w Muzeum Historycznym w Moskwie. W Szwajcarii działa ponad 60 instytucji i zrzeszeń zajmujących się walką z alkoholizmem. Przewodzi w tym działaniu Błękitny Krzyż Liga Abstynentów, założony w 1877 roku. Ta szacowna instytucja subwencjonuje m. in. poradnie przeciwalkoholowe, których działalność polega na prowadzeniu opieki nad alkoholikami w miejscu zamieszkania i pracy, a jeśli zachodzi taka konieczność poradnie kierują te osoby na przymusowe leczenie. Państwo nasze dla alkoholików tworzy zakłady leczniczo wychowawcze oraz przychodnie. Działają komitety i komisje przeciwalkoholowe subwencjonowane przez Fundusz Przeciwalkoholowy. Powstają i skutecznie działają Kluby AA oraz Kluby anonek współuzależnionych żon alkoholików. Rzecz polega na tym, że alkoholicy zbyt późno zaczynają leczenie. Do zakładów leczniczo wychowawczych, czy do Klubów AA przychodzą na ogół dopiero wtedy, gdy nie mają wyboru, bo utracili: żonę, mieszkanie i pracę. Znaleźli się na tak zwanym dnie i szukają deski ratunkowej. 15

16 4 Pieniądze za malowanie były niewielkie, bo ojciec zdziercą nie był, a pod wpływem alkoholu za robotę brał niską zapłatę, toteż mama doszła do wniosku, że skórka nie warta jest wyprawki i namawiała ojca ażeby dał sobie spokój z malowaniem. Zaczęły się kłótnie, powstawała nieznośna atmosfera. Ojciec bronił malowania jak twierdzy, mama atakowała. Ojciec wiedział czego broni, mama wiedziała, co atakuje. Ojcu kontrolowane picie podobało się, a mama czuła zbliżający się dramat. Ojciec nie ustępował, przychodził pijany i w ubraniu zasypiał na kanapie w stołowym pokoju. Rosła złość, dochodziło do kłótni, padały wulgarne słowa. Mama żyła w ciągłym nerwowym napięciu, stała się pobudliwa i z byle powodu wrzeszczała, to na mnie, to na Monikę. Kiedyś w czasie godzin na lekcje historii nauczycielka zaprowadziła naszą klasę do Regionalnej Izby Pamięci. W dokumencie Pt. Powinności i przywileje mieszkańców miasta z 1678 roku w jednym z punktów napisano Kamień na szyi niewiastom gembliwym, swarliwym i zadawającym sobie nieuczciwe słowa. Ponieważ mama miała donośny głos oraz pierwsza ojca atakowała, czyniłem ją winną za kłótnie rodziców. Strasznie te kłótnie przeżywałem. Wpadłem w obsesję. Serce moje przyspieszało rytm nawet wtedy, gdy rodzice ze sobą głośniej rozmawiali. W soboty lub w niedziele aby nie słyszeć kłótni rodziców wychodziłem z domu, a gdy wracałem stawałem przed drzwiami i nasłuchiwałem, jeśli było 16

17 cicho, naciskałem klamkę i wchodziłem do mieszkania. W czasie rodzicielskich kłótni Monika tuliła się do mnie i pytała Stasiu, dlaczego mama z tatusiem wciąż się kłócą? Strasznie nie znoszę jak oni się kłócą. Stasiu, powiedz rodzicom, żeby przestali się kłócić. Nie bardzo wiedziałem, co Monice powiedzieć. Bywało tak, że podczas kłótni tato strasznie się denerwował i wtedy trzaskał drzwiami i wychodził na spacer. Wtedy mama przychodziła do naszego pokoju; płakała, tuliła nas do siebie i mówiła Tatuś jest chory i nie chce się leczyć. Obraża się na mnie, bo nie chce prawdzie spojrzeć w oczy. Opadają mi ręce, bo nie potrafię ojcu pomóc. Nie wiem, jak sobie z tym poradzić? Ja też nie wiedziałem, jak pomóc mamie, było mi jej bardzo żal. Monika brała swoją lalkę na ręce i mówiła. Śpij Jagusia, mamusia i tatuś bardzo cię kochają i wszystko będzie dobrze. Ze mną było inaczej. Miałem już 10 lat i wszystko, co działo się w naszej rodzinie strasznie przeżywałem. Stałem się nerwowy, malkontentny, gorzej się uczyłem. Mama trzymała mnie w dyscyplinie, pilnowała, abym odrabiał lekcje. Ojciec kibicował, często bronił mnie przed mamą, która krzyczy z byle powodu. 5 Do naszego miasta Fala strajków przypłynęła dopiero wiosną 1981 r. Jacyś emisariusze ze Szczecina organizowali zakładowe i międzyzakładowe komitety strajkowe, zapisywano do 17

18 nowego związku zawodowego Solidarność. Głównym zadaniem komitetów strajkowych w mieście było: organizowanie zbiorowych wyjazdów na uliczne manifestacje w Szczecinie i Gdańsku. Ojciec na ogół nie interesował się polityką, ale na członka zakładowego komitetu strajkowego dał się skaptować. W jego zakładzie odbywały się zebrania, ogłaszano pogotowie strajkowe i przerwy w pracy. Ojciec, jako członek komitetu strajkowego dyżurował w zakładzie i na noc do domu nie wracał, a gdy przychodził, był brudny i zalatywało od niego wódką. Mama beształa ojca, wrzeszczała, że nie chodzi mu o jakiś tam protest robotniczy, ale o okazję do picia wódy, o wymykanie się spod jej kontroli. Z ciebie Stefan polityk, jak z mysiej dupy reise tasche. Jesteś alkoholikiem, a nie politykiem wrzeszczała mama ojciec strasznie denerwował się i krzyczał Halina, ty nie masz pojęcia jakie w kraju zachodzą ważne przemiany, Solidarność walczy z wypaczeniami To powiedz Stefan, co to są te wypaczenia? Ojciec próbował coś odpowiedzieć, ale nie bardzo mu się to udawało, więc zamilkł, desperacko machnął ręką i ze spuszczoną głową poszedł do łazienki. Wykąpał się, zmienił podkoszulkę, majtki i skarpetki, a gdy szukał w szafie czystej koszuli, mama wróciła do poprzedniej rozmowy Słyszałam, że do waszego zakładu ze Szczecina przyjeżdża jakaś kobieta. Domyślam się, że to ona tak was uświadamia, a ty jak papuga powtarzasz jej słowa. Stefan jesteś robotnikiem i nim zostaniesz. Lepiej pilnuj swojej pracy, bo ją stracisz, a przede wszystkim przestań pić alkohol, bo zejdziesz do rynsztoka. Ojciec nic nie powiedział, trzasnął drzwiami i poszedł 18

19 dyżurować. Mama tuliła nas do siebie, płakała, całowała kulające po policzkach nasze łzy, bo płakaliśmy wszyscy. Tak było do 12 grudnia 1981 roku. Gdy wieczorem w TVP, gen. Wojciech Jaruzelski ogłosił stan wojenny i zaczęto internować działaczy Solidarności i komitetów strajkowych, ojciec wrócił do domu. Był bardzo wystraszony i powiedział, że ukryje się w piwnicy Halinko, jak przyjdą po mnie ubeki powiedz, że mnie nie ma w domu i, że nie wiesz gdzie jestem. Wziął kurtkę, koc, poduszkę i schodami cichutko zszedł do piwnicy. Mijały dni, ojcu urosła spora broda, a ubeki po niego nie przychodzili. Nosiłem ojcu do piwnicy jedzenie, dawał mi pieniądze i kupowałem mu piwo. Życie mieszkańców naszego bloku biegło dawnym trybem; a tylko na głównej ulicy miasta przy koksownikach żołnierze grzali sobie ręce. W mieszkaniach i szkole robiło się coraz chłodniej, brakowało węgla, bo w kopalniach strajkowano. Ojciec wyszedł z piwnicy i ze strachem poszedł do pracy. Jakiś czas wstrzymywał się od picia alkoholu. Któregoś dnia przyniósł do domu jakąś ulotkę, którą mama podarła na drobne kawałki i rzuciła do kosza na śmieci. Stefan nie przynoś coś takiego do domu, bo może być nieszczęście, i bez tego mamy dosyć kłopotów. Wszystko podrożało, oglądam każdą wydaną złotówkę. powiedziała mama. (Wprowadzono reglamentacje towarów: kartki na żywność, papierosy, alkohol i talony na obuwie.) W kwietniu 1981 roku rodzicom skończyły się dodatkowa praca i dochody. Nasza lodówka zawsze była pełna. Ciotka Sabina, co jakiś 19

20 czas od dziadków przynosiła nam, a to kaczkę lub kurę, a to jajka, zaś po uboju tucznika przynosiła mięso, wędliny i wyroby wędliniarskie. 6 Któregoś wieczora w TVP pokazano, jak w Warszawie ustawiają się ludzie w kolejkach po cukier. Zadziałała wówczas reguła dowodu społecznego. Przykład działania osób do nas podobnych bardzo szybko oddziaływuje. W naszym mieście ludzie także stanęli w kolejkach po cukier. Ludzie naśladują innych, podobnych do siebie szczególnie wtedy, gdy sami nie wiedzą jak się zachować. W Polsce na wówczas cukru było pod dostatkiem, ale reguła dowodu społecznego, półki sklepowe z cukru ogołociła Ludzie zrobili większe zapasy cukru, z którego później pędzili bimber. Mój szkolny kolega Wacek, mieszkał na osiedlu domów jednorodzinnych. Ponieważ przez trzy dni z powodu przeziębienia nie byłem w szkole, odwiedziłem go, ażeby dowiedzieć się, co przerabiali na lekcjach i, co jest zadana do odrobienia w domu. Było bardzo ciepło, chciało mi się pić, więc poprosiłem Wacka o szklankę wody. Poszedł do kuchni, ale minęła chwila, a on nie wracał, więc poszedłem do kuchni. Na piecu zobaczyłem kociołek przykryty miską z wodą. Wacek zauważył, że przyglądam się temu urządzeniu i zaczął się śmiać ciekawi cię, co to jest? zapytał Widzę, że coś się gotuje, ale zastanawia mnie dlaczego kociołek nakryty jest miską z wodą, a nie pokrywką? powiedziałem Wacek spoważniał i 20

21 powiedział W kociołku na podgrzewanym zacierze z cukru pływa druga miska. Ochłodzona para na dnie miski z zimną wodą skrapla się i opada do tej pływającej miski. Widzisz przed sobą domową gorzelnię. Mój ojciec w ten sposób gotuje z cukru bimber. Staszku, mam nadzieję, że to, co widzisz i słyszysz zostawisz dla siebie powiedział Wacek. Myślę, że po latach mogłem o tym zdarzeniu opowiedzieć, i że Wacek mi to wybaczy. 7 Między rodzicami wzrastało ochłodzenie uczuć. W czasie, gdy ojciec dyżurował w zakładzie, Monika spała z mamą i tak już zostało. Ojciec spał na kanapie w stołowym pokoju. Widać było, że jest jakiś przygnębiony, nie może znaleźć dla siebie miejsca. Wieczorami wychodził z domu, nie mówił mamie gdzie wychodzi, ani, o której godzinie wróci. Wracał bardzo późno. Był głodny i robił sobie kolacje. Włączał radio, stukał drzwiczkami kuchennych szafek i naczyniami. Takie ojca zachowanie strasznie denerwowało mamę, więc krzyczała na niego, że wszystkich budzi i nie daje spać, że ponownie zaczyna pić! Te ojca późne kolacje kończyły się kłótnią rodziców, po których długo nie mogłem zasnąć. Któregoś wieczora zdobyłem się na odwagę i powiedziałem Tato, co z Tobą się dzieje, czy musisz tak pić i późno wracać do domu? Ojciec popatrzył na mnie, a po chwili powiedział Staszku, 21

22 synu, ty też jesteś przeciwko mnie? Pewno mama Ciebie na mnie napuściła? Nie słuchaj jej, bo ona wpadła w obsesje, jest psychicznie chora i powinna się leczyć, co ja robię takiego złego jeśli wieczorem po pracy idę z kolegami na piwo. Moim kolegom z tego powodu nikt w domu piekła nie robi. Mówił z takim przekonaniem o swojej racji, że zacząłem tracić orientację, kto ma rację, tato, czy mama? Byłem zrozpaczony. W lutym 1982 roku wprowadzono podwyżkę cen żywności o - 241%, opału i energii o 171%. Rodzicom skończyła się dodatkowa praca i dodatkowe dochody, bo ludzie osobiste dochody lokowali teraz w zakupy żywności i koszty związane z utrzymaniem mieszkania. Mama oglądała każdą wydaną złotówkę. Pod koniec 1982 roku sytuacja w kraju uspokoiła się na tyle, aby ludzie mogli żyć normalnie. Ojciec wrócił do malowania pokoi i dodatkowo zarabiał. Nie leczył się, bo nadal uważał, że nie jest alkoholikiem, że swoje picie kontroluje, że jest w porządku wobec rodziny, bo zarobione pieniądze oddaje żonie na utrzymanie rodziny. Niestety w piątki i wówczas już wolne soboty wracał bardzo późno i oczywiście w stanie upojenia alkoholowego. Bywało, że wchodził wtedy do łazienki i bardzo długo się kąpał. Mama mówiła, że ojciec w wannie trzeźwieje. Innym razem, zasypiał w ubraniu na kanapie, a rozbierał się dopiero nad ranem, gdy nieco wytrzeźwiał. Ojciec za malowanie przynosił coraz mniej pieniędzy, lecz przychodził coraz bardziej pijany. Mama wrzeszczała na niego, cholerowała, błagała, płakała, prosiła, stawiała ultimatum i cierpiała. 22

23 O pomoc prosiła matkę ojca, ale nie pomagało. W czasie bardzo głośnych kłótni, sąsiedzi stukali, a to w ścianę, a to w podłogę lub w sufit, bo ich dzieci nie mogły spać. W blokach mieszkalnych była słaba izolacja, więc głos łatwo przechodził przez wszystko. W niedzielę przed południem z mamą i Moniką chodziliśmy do kościoła, a ojciec w tym czasie smażył sobie na śniadanie jajecznicę na boczku. Brudną patelnię i talerze składał do zlewu i wychodził na stadion oglądać imprezy sportowe. A potem z kolegami szedł na piwo z utrwalaczem (sto gram wódki na kufel piwa). Wracał późną nocą pijany i w ubraniu zasypiał na kanapie. Bywało, że w niedzielę ojciec zabierał mnie na ryby. Wtedy przez całe sobotnie popołudnie w garażu przygotowywaliśmy sprzęt wędkarski, zanętę i robaki. W niedziele rano, - jeszcze przed wschodem słońca, rowerami jechaliśmy nad jezioro. Na swoim stanowisku był już znajomy ojca. Cześć Władek powiedział ojciec. Cześć Stefan, widzę, że przywiozłeś pomocnika powiedział pan Władek. Ojciec z plecaka wyjął torbę z zanętą i kilka garści rzucił do wody na naszych stanowiskach. Złożyliśmy wędki i na haczyki nawlekaliśmy robaki. Spławik ustawiłem tak, aby robak wisiał około 20 cm nad dnem jeziora. Zarzuciłem wędkę do wody i czekałem na branie. Ojciec po zarzuceniu wędki usiadł na rozkładanym taborecie i obserwował spławik swojej wędki. Na horyzoncie pojawiły się pierwsze promienie wschodzącego słońca. Przyroda budziła się z nocnego snu. Odezwał się trzciniak Świerzbi! Świerzbi! Drap! Drap! tak odczytywał mój ojciec głos 23

24 trzciniaka. Gdzieś w oddali gruchał dziki gołąb i ćwierkały wróble. W wodzie zaczęły żerować ryby. Uklejki za robakami wyskakiwały nad powierzchnię wody. Zerwał się lekki wiatr, zafalowała powierzchnia jeziora. Trochę dalej pod trzcinami szczupak lub okoń płoszył ławice płotek. (Było widać jak stłoczone małe ryby wyskakiwały nad wodę.) W gumowych, wędkarskich butach stałem w wodzie i obserwowałem spławiki. W pewnej chwili zauważyłem, jak spławik ojca wędki położył się na wodę, więc krzyknąłem Tato uważaj na twojej wędce bierze leszcz! Ojciec chwycił wędzisko, a gdy spławik schował się pod wodę podciął. Szczytówka wędki wygięła się w łuk i drżała. Ojciec doświadczony wędkarz, - tak operował kołowrotkiem, aby ryba nie zerwała żyłki, i holował ją do brzegu. Stasiu chodź z podbierakiem! krzyczał ojciec Wszedłem z podbierakiem do wody i w napięciu czekałem aż ojciec rybę przyholuje do brzegu. Silna ryba naprężała żyłkę, więc tato ją luzował, a wtedy ryba uciekała na głębszą wodę. Po paru minutach ryba znalazła się w zasięgu podbieraka, ale rzucała się w różne strony i nie mogłem jej nagarnąć do podbieraka. Czułem jak drżą mi ręce i nogi, pot zalewał mi oczy. Ryba jednak osłabła i udało mi się ją nagarnąć do podbieraka i wynieść na ląd. Ojciec wyjął z wargi ryby haczyk, wziął leszcza na ręce i orzekł, że waży około 2 kg. Przyszedł obejrzeć rybę pan Włodek Ładna sztuka powiedział. Ojciec wyjął z plecaka flaszkę i dwie musztardówki (słoiki po musztardzie), napełnił je wódką i powiedział 24

25 Władziu, po jednym i do roboty, bo widać, że nadeszła ławica leszczy i na chwilę zatrzymała się na naszych zanęconych stanowiskach, trzeba, to wykorzystać. Po chwili także na wędce pana Władka brał leszcz. Stasiu podbierak! krzyczał tym razem pan Władek. Ponownie przeżyłem emocje walcząc z rybą, która uciekała od podbieraka. Byłem jednak od niej silniejszy i ostatecznie leszcz znalazł się w podbieraku, i bezbronnie podnosił ogon oraz ruszał płetwami i oskrzelami. Jeszcze przez kilka minut brały leszcze, a ja przeżywałem duże emocje. Ojciec z panem Władkiem opróżnili flaszkę, więc pan Władek wyjął z plecaka swoją flaszkę. Panowie popijali i politykowali. Stałem w wodzie na swoim stanowisku i obserwowałem spławik mojej wędki. Czekałem na branie leszcza. Spławik powoli zaczął kryć się pod wodą, podciąłem wędziskiem, szczytówka lekko się wygięła, wędzisko zadrżało i już wiedziałem, że to nie duży leszcz. Złowiłem gruntową płoć. Następnym razem spławik energicznie schował się pod wodą, podciąłem wędziskiem, szczytówka wygięła się nieco mocniej, większe też było drżenie wędziska. Złowiłem patelnianego okonia. Zawsze tam gdzie żerują płotki, grasują okonie. 8 Ojciec z panem Władkiem wędkowali z musztardówek wódkę popijali i politykowali. Mój ojciec miał pretensje do gen. 25

26 Wojciecha Jaruzelskiego za wprowadzenie w Polsce stanu wojennego. Uważał, że w 1981 roku ze strony Związku Radzieckiego Polsce nic nie zagrażało. Wojciech Jaruzelski wojsko Polskie wyprowadził na ulice przeciwko własnemu narodowi. Zginęło wielu ludzi, a między innymi górnicy z kopalni Wujek. Był to czyn zbrodniczy mówił ojciec. Stefan, może tak było jak mówisz powiedział pan Władek, - ale mam wątpliwości, czy akurat o te przemiany ustrojowe walczyć powinni robotnicy? Bo co oni z tego będą mieli? Uważam, że w TVP ludzie oglądają filmy zachodnich państw, które nasycone są dobrami konsumpcyjnymi, dającymi złudny obraz dobrobytu i szczęścia. Tamte państwa, to nie będąca wciąż na dorobku Polska. Stefan pamiętam z historii, że zawsze tak było i prawdopodobnie nadal tak będzie, że wszystkiego dla wszystkich nie wystarcza. Jeśli jednym dadzą więcej, to dla drugich zabraknie. Zawsze tymi drugimi byli robotnicy i biedni chłopi powiedział pan Władek. Ojciec mówił o 21 postulatach, które robotnikom dają gwarancje godnego życia. (Dziś z perspektywy wielu lat wiadomo, że obawy pana Władka były uzasadnione. Nawiasem mówiąc, dziś analogiczny bunt z podobnych pobudek młodzi ludzie wyszliby na ulicę, gdyby za chlebem nie wyjechali do: Szwecji, Irlandii, Anglii, Niemiec, czy wszystko jedno gdzie, byle dalej od ojczyzny macochy. Na szczęście Solidarność pomimo wyraźnych dążeń ekstremy do otwartego konfliktu [>>Posiedzenie prezydium Kk. Solidarności Radom 3 4 grudzień 1981 roku<<] charakteryzowała się na tyle ostrożnością, że upadek PRL nie nastąpił wskutek powstania a armia radziecka wyszła z Polski 26