ISSN nr 4 październik-grudzień 2012

Transkrypt

1 ISSN nr 4 październik-grudzień 2012

2 Skrzypiących śniegiem Świąt, najpiękniejszej poezji, inspirujących spotkań, niekończących się rozmów, nowych horyzontów, a w ten niezwykły czas - kolędy wielu serc śpiewanej na wspólną nutę. Wesołych Świąt i szczęśliwego Nowego Roku życzy Zarząd Powiatu Olkuskiego, Rada Powiatu oraz Redakcja poezja malarstwo echo brzask Jarosław Spuła - urodzony w 1976 r. w Olkuszu. Jego rodzinną miejscowością jest Bukowno. Skończył Liceum Plastyczne w Nowym Wiśniczu. Studiował filmoznawstwo na UJ i projektowanie graficzne na ASP w Katowicach. Debiutował tomikiem poezji Czysty chłód, wydanym w 2007 r. przez Galerię Literacką przy Galerii Sztuki Współczesnej BWA w Olkuszu. Obecnie pracuje nad kolejnym zbiorem. Współtwórca Studia DOBRAPARA ( oraz fb.com/dobrapara), w ramach którego tworzy i współtworzy projekty graficzne, scenariusze filmowe, krótkie utwory komiksowe. ulicą chmury cień gonimy rzuceni jak z projektora na białą płachtę bajki małe dłonie drobne kolana radość ogromna przez wiele lat drży we mnie tamten śmiech echo - w drodze do piekarni po świeży chleb wszędzie płachty zmarzłego papieru pokryte drukarską farbą i brzaskiem w dalekim blaszanym kominie skrzenie jak okrzyki dziecka które obudziło się już dziecko obudziło się już i oddycha dziecko obudziło się już i chce być jak najbliżej dziecko obudziło się już i woła żyje od jedenastu dni żyję od dwunastu tysięcy sześciuset czterech dni i teraz gdy idę właśnie po chleb czuję jak i we mnie obudziło się już - cd. str. 20 nr 4 październik-grudzień 2012

3 powiatu olkuskiego W numerze: Jarosław Spuła: poezja, malarstwo...2 Od Redakcji...3 Kalendarium...4 Historia: RVD Kultura: Podwójnie uroczysty dzień...8 Recenzje: Wolbromscy Żydzi...10 Dwory szlacheckie ziemi olkuskiej...12 Koncerty: Olkuskie Zaduszki Jazzowe Wystawa: Czarnobyl w obiektywie Michała Kurka...18 Wywiad: Jarosław Spuła...20 Turystyka: Sztolnia Ponikowska...23 Pasje: Ze światem rozmawia przez taniec...25 Strony młodzieżowe: Wznieś serce nad zło Koncert: Jeszcze Polska Muzyka...30 Wydarzenia: Bolesławska Jesień Poetycka Wystawa G. Sztwiertni...33 Noc Poetów...34 Tradycja, folklor, kuchnia...34 Wiejskie muzykowanie...35 Proza: Pamiętnik Gareta (fragm.)...36 Spotkania: VIII Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. K. Ratonia...40 Sport: SPR Olkusz...43 Wydawca: Starostwo Powiatowe w Olkuszu, ul. Mickiewicza 2, Olkusz, tel , , fax Redakcja: Starostwo Powiatowe w Olkuszu, ul. Mickiewicza 2, Olkusz, tel , , kwartalnik@sp.olkusz.pl Redaktor naczelny: Agnieszka Zub Zespół: Olgerd Dziechciarz, Jarosław Nowosad, Grzegorz Turski Skład i druk: Drukarnia Grafpress, ul. 29 Listopada (pawilon), Olkusz, tel Nakład: 1000 egz. Czasopismo bezpłatne Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania, redakcyjnego opracowania oraz zmian tytułów nadesłanych materiałów. Materiały nadsyłane do druku publikowane są nieodpłatnie. Informujemy, że dostarczając na adres redakcji materiały (teksty, zdjęcia) wyrażają Państwo zgodę na ich publikację (chyba że materiały zostaną wyraźnie zastrzeżone do wiadomości redakcji). Projekt okładki: Alicja Duzel-Bilińska, Grzegorz Biliński. Wykorzystano obraz Jarosława Spuły "Bór Biskupi widziany od strony Pszenia" oraz zdjęcie autorstwa Michała Kurka. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Publikacja opracowana przez Starostwo Powiatowe w Olkuszu, współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach oś 4 Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Od Redakcji Na całej połaci śnieg, w przeróżnej postaci śnieg, na siostry i braci, zimowy plakacik śnieg..., śnieg.... Wystarczy spojrzeć przez okno, a słowa tej piosenki same cisną się na usta. Zawsze, gdy nadchodzi grudzień, ów tekst Jeremiego Przybory przypomina mi o tym, że czas mija, że nadchodzi kolejna zima... Nie przepadam za podsumowaniami, ale końcówka roku jakoś naturalnie rodzi taką potrzebę. Dlatego nam też zebrało się na małe refleksje. Jak by nie było atmosfera do tego znakomita, a zimowa aura wpisuje się w ten stan idealnie. Właśnie ukończyliśmy czwarty numer Kwartalnika i uświadomliśmy sobie, że zamykamy nim pewien etap naszej wspólnej pracy. Kto by pomyślał, że minął okrągły rok, odkąd w ogóle powstał pomysł na tę gazetę! Sporo pracy za nami twórczej, ciekawej, ale nade wszystko... przyjemnej. I choć przyznajemy nie zawsze było łatwo, to mimo wszystko możemy powiedzieć jedno: niczego nie żałujemy. Owszem, pewnie kilka rzeczy zrobilibyśmy dziś inaczej, może niektóre tematy dało się opracować lepiej, i choć błędów (przyznajemy) nie uniknęliśmy, to... Ale któż by dziś mówił o błędach! W ramach podsumowania i samooceny powiedzmy może skromnie, że udało nam się wszystko to, co sobie zaplanowaliśmy, a co do reszty przyszłość pokaże... A tak poważnie dziękujemy za cierpliwość, wyrozumiałość i zainteresowanie, jakie okazywaliście nam przez ten rok. Za wszystkie dobre słowa, które usłyszeliśmy, za osobiste spotkania. Dziękujemy nie tylko czytelnikom, ale również osobom, które przez ten czas z nami współpracowały, przysyłały swoje teksty, znosiły nasze zawracanie głowy. Prosimy o więcej! I zapraszamy do kolejnych spotkań na stronach naszego Kwartalnika. A jeśli już o tym mowa w ostatnim w tym roku numerze nie mamy specjalnych świątecznych tematów, ale z pewnością wiele możemy z czystym sumieniem polecić. Na przykład wywiad z Jarkiem Spułą, mieszkającym obecnie w Warszawie, a pochodzacym z Bukowna ilustratorem i poetą. Jest on współautorem spotu reklamującego tegoroczną edycję festiwalu Camerimage (wg koncepcji samego Davida Lyncha!) i autorem m.in. loga akcji 100 placów zabaw na 100 lat Nivea. Druga rekomendacja: Pamiętnik Gareta, czyli początek III tomu dziennika Joanny Szarras z cyklu książek o psie Garecie, które z pewnością wprowadzą Państwa w wyśmienity nastrój. Warto tu dodać, że Joanna Szarras jest pisarką i felietonistką pochodzącą z Olkusza. Ponadto proponujemy odwiedzić wraz z nami wystawę fotografii Michała Kurka w olkuskim MOK-u, zapoznać się z wynikami VIII Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Kazimierza Ratonia, którego finał odbył się w Galerii BWA, oraz rozstrzygnięciem Jesieni Poetyckiej, która miała miejsce w bolesławskim Dworku. Zapraszamy również do wysłuchania Zaduszek Jazzowych, o których pisze nasz redakcyjny kolega Jarek Nowosad. Pod jego piórem muzykę, przekonajcie się sami, słychać jakby koncert właśnie trwał... A skoro o muzyce mowa, to może zakończmy piosenką, od której rozpoczęliśmy: Na w sinej mgle dale śnieg. Na kocham cię stale! śnieg. Na żale, że wcale, i na tak dalej tak dalej Tak dalej tak dalej.... Zapraszamy do przygody z nowym numerem naszego periodyku. Agnieszka Zub nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 3

4 Kalendarium POWIAT więcej na Gala Ogólnopolskiego Konkursu Samorząd Równych Szans 2012 w Karpaczu, którego Powiat Olkuski został laureatem. Powiat uzyskał ten zaszczytny tytuł za zrealizowanie projektu pn. Utworzenie w Powiecie Olkuskim lokalnej, kompleksowej sieci oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi i niepełnosprawnych intelektualnie Wernisaż wystawy prac jednego z najwybitniejszych artystów polskich XX wieku - Tadeusza Kulisiewicza pt. Kulisiewicz nieznany w olkuskim BWA oraz uroczyste wręczenie dyrektorowi Galerii Stanisławowi Stachowi honorowej odznaki Zasłużony dla Kultury Polskiej XVIII Międzynarodowe Olkuskie Dni Muzyki Organowej i Kameralnej pod patronatem Starosty Olkuskiego, Burmistrza Miasta i Gminy Olkusz oraz Katedry Organów Akademii Muzycznej w Krakowie Koncert charytatywny Dawida Podsiadło z zespołem Reaching for the Sun na rzecz Julii Rogóż, która niedawno zachorowała na neuropatię postępującą typu Charot-Marie-Tooth powodującą zanik mięśni (BWA) Koncert Santo Subito w parafii św. Maksymiliana Marii Kolbego w Olkuszu w wykonaniu Orkiestry Straży Granicznej z Nowego Sącza, pod patronatem m.in. Starosty Powiatu Olkuskiego Koncert Wandy Palacz (gitara) i Juliety Gonzalez (sopran) w olkuskim BWA W ramach IV edycji Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery, organizowanego z inicjatywy Stowarzyszenia Doradców Szkolnych i Zawodowych Rzeczpospolitej Polskiej, w ZS nr 3 im. A. Kocjana w Olkuszu odbyło się spotkanie pt. Zawodowy rollercoaster". Młodzież szkolna mogła spotkać się z przedstawicielami kilku ciekawych profesji, a przy okazji z pomocą doradców zawodowych z PUP - zastanowić się nad wyborem własnej drogi zawodowej. 10. W siedzibie olkuskiego PTTK odbyło się spotkanie inicjatorów uhonorowania Petera Westena, przemysłowca austriackiego, który założył w Olkuszu i Wolbromiu fabryki naczyń. Dyskutowano nad formą uczczenia jego pamięci Spotkanie poetyckie z Marcinem Baranem, poetą, eseistą, dziennikarzem, w olkuskim BWA XVII sesja Rady Powiatu Wernisaż wystawy malarstwa Teresy Żebrowskiej w BWA W Andrychowie odbyły się Mistrzostwa Małopolski OYAMA Karate w Kumite (walce). Olkusz reprezentowało 6 zawodników z Jurajskiego Klubu OYAMA Karate przygotowanych przez sensei Kazimierza Skalniaka (3. dan) W Rabsztynie odbyło się szkolenie dla dyrektorów szkół działających w Powiatowej Sieci Szkół Promujących Zdrowie: Odpowiedź na zagrożenie współczesności uzależnienia niechemiczne wśród młodzieży szkolnej. 7,8, Olkuskie Zaduszki Jazzowe z udziałem Sylwii Stańczyk, Witolda Janiaka oraz Pauliny Kujawskiej wraz z zespołami Uroczysty koncert Orkiestry Akademii Beethovenowskiej w olkuskim MOK, współorganizowany przez Starostwo Powiatowe w związku z obchodami 94. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości Uroczyste obchody 94. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości na olkuskim rynku, z udziałem władz Powiatu Olkuskiego Wizyta Wojewody Małopolskiego Jerzego Millera w Starostwie Powiatowym. Wojewoda spotkał się z przedsiębiorcami i władzami samorządowymi Akcja: Jabłko zamiast papierosa, zorganizowana przez Starostwo Powiatowe i Inspekcję Sanitarną w Olkuszu z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia. Wydarzenie było zarazem częścią projektów Tobacco Free Cities ( Miasta Wolne od Tytoniu ) i Najzdrowszy Powiat Europy. Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych zjedli z tej okazji tonę jabłek Finał VIII Ogólnopolskiego Konkursu im. K. Ratonia. Mecenasami konkursu są: Starosta Olkuski, Burmistrz Olkusza, wydawnictwo Oficyna 21 (wydawca m.in. tomu Poezje K. Ratonia), wydawnictwo NEON Powiatowy Konkurs Czytelniczy Kto ojczyźnie służy, sobie samemu służy życie i twórczość ks. Piotra Skargi, jednego z najwybitniejszych polskich twórców epoki renesansu, pod honorowym patronatem Dyrektora Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie, Starosty Powiatu Olkuskiego oraz Burmistrza Miasta i Gminy Olkusz. I miejsce zdobyła Martyna Kraińska z I LO w Olkuszu, II miejsce Monika Kemona z I LO w Olkuszu, a III miejsce Klaudia Konieczna z ZS w Wolbromiu XVIII sesja Rady Powiatu, którą poprzedziła krótka uroczystość związana z obchodami święta Pracownika Socjalnego Rozpoczęcie cyklu turniejów tenisa stołowego w ramach Grand Prix Starosty Powiatu Olkuskiego w LO nr 2 w Olkuszu VII Seminarium dla Kół Gospodyń Wiejskich w Kluczach Zaduszki poetyckie w BWA poświęcone poecie, malarzowi i muzykowi Januszowi Czerniakowi Spotkanie autorskie z poetą i muzykiem Łukaszem Jaroszem w olkuskiej Bibliotece Powiatowej Spotkanie Powiatowej Rady Zatrudnienia w Starostwie Powiatowym w Olkuszu XIX sesja Rady Powiatu. 4 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

5 GMINY więcej na stronach internetowych gmin BUKOWNO Spotkanie z poetką Klarą Marzec w bolesławskim Dworku. 10. Wystawa modeli wozów strażackich z kolekcji Mirosława Wójcika Staropolski Dworek w Krzykawce. 10. Wystawa sprzętu (z lat 70/80-tych ubiegłego wieku) do odtwarzania filmów amatorskich w warunkach domowych Staropolski Dworek w Krzykawce Obchody 60. rocznicy utworzenia ZS nr 2 w Bukownie. Oddano do użytku boisko do gry w piłkę ręczną Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi. Gminne obchody zorganizowało Stowarzyszenie Zielone Światło, przy wsparciu bolesławskiego Centrum oraz Klubu Anakonda Rozstrzygnięcie XXXV Jesieni Poetyckiej w bolesławskim Dworku Poetyckie Zaduszki w bolesławskim Dworze. Koncert sekcji wokalnej MOK Bukowno Obchody 94. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. 11. Koło Gospodyń Wiejskich Krzykawka, realizujące przy wsparciu Centrum Kultury im. Marii Płonowskiej w Bolesławiu projekt Bym nie zapomniał skrawka mej ziemi, zostało wyróżnione w lokalnym etapie konkursu Opowiedz Konkurs jest przeprowadzany wśród grantobiorców tegorocznej edycji Działaj Lokalnie VII, programu Polsko - Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii oraz Stowarzyszenie Forum Oświatowe Klucze Wręczenie nagród w konkursie fotograficznym: Nie było nas, był las (bolesławski Dwór).Wyniki na stronie internetowej Gminy. BOLESŁAW Koncert Jubileuszowy BukStars w MOK z udziałem artystów z Bukowna. Wystąpili: Jadwiga Dziedzic (klarnet), Adrianna Gajdziszewska (ksylofon, perkusja), Marta Jałowiec (wokalistka), Karol Krzystanek (aktor i wokalista), Małgorzata Orzechowska (grafik i plastyk), Artur Rosa (fotograf ), Agnieszka Rosa ( wokalistka i aktorka), Piotr Wojdyło (aktor), Anna Wójcik (plastyk) Koncert laureatów II Festiwalu Piosenki Harcerskiej i Turystycznej w MOK Noc Poetów w MOK Występ Kabaretu DNO w MOK. 10. Orbita Bukowno na głównej płycie stadionu GKS-u w Katowicach rozegrała przedmecz spotkania pierwszej ligi, a następnie wyprowadziła do ligowego boju piłkarzy GKS-u i Miedzi Legnica. Kalendarium Miejskie obchody 94. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, połączone z mszą św. i przemarszem pod Obelisk ku czci Żołnierza Polskiego Stalprodukt SA otrzymał decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrażającą zgodę na dokonanie koncentracji, polegającej na przejęciu przez Stalprodukt SA kontroli nad Zakładami Górniczo-Hutniczymi "Bolesław" SA z siedzibą w Bukownie Zaczarowany świat musicalu koncert z udziałem Edyty Krzemień i Wiktora Korszli w MOK Obchody 68. rocznicy pacyfikacji Boru Biskupiego w kościele parafialnym pw. NMP Wspomożycielki Wiernych w Bukownie Borze Promocja płyty z piosenkami o Bukownie, wydanej z okazji 50-lecia miasta Spotkanie społeczności lokalnej z przedstawicielami władz Powiatu Olkuskiego i miasta Bukowno dot. dalszych losów szkoły na Skałce Górnicza Barbórka z udziałem wojewody małopolskiego Jerzego Millera Wieczór wigilijny dla mieszkańców. KLUCZE Tydzień zakazanych książek w Gminnej Bibliotece Publicznej w Kluczach. 10. Gmina Klucze zdobyła III miejsce w konkursie Liderzy natury w kategorii Samorząd przyjazny naturze, m.in. za praktyczne przedsięwzięcia związane z rozwojem lokalnym w oparciu o walory przyrodnicze obszarów Natura Szlak Orlich Gniazd, którego odcinek znajduje się na terenie Gminy Klucze, otrzymał prestiżowe wyróżnienie - Złoty Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej Gala wręczenia nagrody IV edycji ogólnopolskiego konkursu Samorząd Równych Szans, w którym Gmina Klucze zdobyła wyróżnienie Dzień Otwarty Kościółka św. Marka z przełomu XVI/XVII w., nazywanej Drewnianą Perłą Jury Dzień patrona gimnazjum w Kluczach Jana Pawła II Finał Przedsięwzięcia profilaktycznego Bezpieczna Szkoła, zorganizowanego przez Szkołę Podstawową w Ryczówku i Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Szkoła uzyskała certyfikat z tytułem honorowym Bezpieczna Szkoła Bezpieczny Uczeń. 10. Ruszyły rozgrywki Jurajskiej Ligi Siatkówki. Fantastyczny występ zaliczyła reprezentacja Klucz, która w meczach otwarcia pokonała Gminę Łazy. cd. str. 6 nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 5

6 Kalendarium 10. Tenisiści stołowi z ULKTS Jaroszowiec zostali wicemistrzami Drużynowych Mistrzostw Uczniowskich Klubów Sportowych z Województwa Małopolskiego. Turniej rozegrano w Olkuszu Spotkanie z poezją Na przekór jesieni w GOK Klucze XVIII Międzynarodowy Bieg Uliczny Szlakiem Walk Legionistów Bydlin - Krzywopłoty - Załęże Obchody 98. rocznicy bitwy pod Krzywopłotami Wójt Gminy Klucze Kazimierz Ściążko wziął udział w spotkaniu samorządowców, podczas którego podpisano umowę na dofinansowanie utworzenia małopolskiego odcinka Szlaku Frontu Wschodniego I wojny światowej. W gronie partnerów przedsięwzięcia jest Gmina Klucze Spotkanie podsumowujące projekt "Dbamy o tradycje, zwyczaje i obrzędy ludowe w Ryczówku, zorganizowane przez KGW Promocja tomiku poezji poetów kluczewskich: Odkryta na jurajskiej skale. OLKUSZ Inauguracja szóstego roku akademickiego w Olkuskim Uniwersytecie Trzeciego Wieku Koncert papieski w MOK z okazji 34. rocznicy inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II, zorganizowany przez Parafię Dobrego Pasterza, Stowarzyszenie Złota Arka i MOK w Olkuszu Koncert dobroczynny Jesteśmy razem z okazji Europejskiego Dnia Walki z Rakiem Piersi, zorganizowany przez olkuski Klub Zielone Światło wspólnie ze Stowarzyszeniem Wszyscy Dla Wszystkich oraz Miejskim Ośrodkiem Kultury Otwarcie wystawy fotografii Michała Kurka pt. Czarnobyl. Ćwierć wieku w MOK Zwycięstwo młodzieży działającej w Klubie Wolontariuszy przy ZS nr 1 w Olkuszu w konkursie Barwy Wolontariatu, ogłoszonym przez Centrum Wolontariatu w Warszawie. Wyróżnienie otrzymał Klub Wolontariuszy przy ZS nr 4 w Olkuszu Spotkanie z Anną Śmieszek w Klubie Globtrotera spotkanie poświęcone Gruzji XX Jubileuszowy Turniej Szachowy Dzieci i Młodzieży w Olkuszu Wernisaż wystawy ilustracji do olkuskich tomików wierszy Krystyny Dziurzyńskiej Wiem, że, Anny Piątek Prywatny konfesjonał oraz stanowiących zbiory kilku autorów Trzy serca i Drzewo życia VII Koncert Charytatywny "Budujemy Nowy Dom" dla członków Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Olkuszu. TRZYCIĄŻ W Urzędzie Gminy w Trzyciążu miała miejsce uroczystość z okazji Dnia Komisji Edukacji Narodowej W Imbramowicach odbyły się obchody Święta Niepodległości. Po mszy uczestnicy uroczystości udali się na Stary Cmentarz w Imbramowicach, aby pod Mogiłą Powstańców Styczniowych oddać hołd poległym Wizyta w Trzyciążu delegacji z Mołdawii, którą reprezentowali przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa tego kraju, organizacji rolniczych a także uczelni wyższych i instytutów naukowo- -badawczych. Omawiano m.in. sprawy z zakresu wykorzystania środków europejskich oraz zmian demograficznych i socjologicznych zachodzących na polskiej wsi w dobie przemian uwzględniających aspekt wejścia do Unii Europejskiej Spektakl mikołajkowy w wykonaniu aktorów Studia Małych Form Teatralnych z Krakowa: Skrzat Titelitury. WOLBROM Inauguracja kolejnego roku akademickiego w wolbromskim Uniwersytecie Trzeciego Wieku Nowe Horyzonty Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Porębie Górnej przyjęła do swojego kościoła kopię obrazu Jezusa Miłosiernego z Łagiewnik oraz relikwie błogosławionego Jana Pawła II Na potrzeby Kina "Radość" został zakupiony i zamontowany nowy materiał ekranowy typu harkness screen, o wymiarach 9x3,90 m, metalizowany srebrny, o podwyższonym współczynniku odbicia, przystosowany do projekcji 3D. Jest także dotacja na zakup projektora cyfrowego W Wolbromiu odbył się doroczny VII Małopolski Turniej Gry w Szachy i Warcaby 100-polowe Środowiskowych Domów Samopomocy Województwa Małopolskiego Koncert Wiosna, ach to ty z gościnnym udziałem Martyny Jakubowicz w DK Wolbrom Halloween w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Wolbromiu Koncert muzyki klasycznej w DK - najpiękniejsze utwory Jana Sebastiana Bacha, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludviga van Beethovena, Debussy ego, Brahmsa oraz Gershwina w wykonaniu solistów i duetów wokalno-instrumentalnych Obchody 94. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, zainaugurowane złożeniem wiązanek kwiatów, ustawieniem wart honorowych w miejscach pamięci narodowej oraz mszą świętą w kościele pw. św. Katarzyny Turniej Piłki Siatkowej o Puchar Burmistrza Miasta i Gminy Wolbrom. Zwycięzcą turnieju została drużyna Mikołów, II miejsce zajęła drużyna gospodarzy Jura, III miejsce drużyna Stryszawa Uroczystości barbórkowe Finał Szlachetnej Paczki w Wolbromiu. 6 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

7 Historia RWD-17 Dar Ziemi Olkuskiej ZAMIŁOWANIE DO ANTYKÓW Prawdę mówiąc, nie pamiętam dokładnie, od kiedy zaczęło się moje zainteresowanie kolekcjonowaniem staroci. Pamiętam, że jako młody chłopak, bywając w Pilicy, gdzie mieszkali moi dziadkowie, prosiłem swoją babcię, abyśmy razem szli do pokoju, w którym znajdowały się stare meble, obrazy, książki oraz inne antyczne przedmioty. Otwieraliśmy szufladę za szufladą, a potem siadaliśmy przy dębowym stole, a babcia zaczynała swoje opowieści. Mogłem tak słuchać i słuchać w nieskończoność, np. o tym, do kogo należał zegarek, kogo przedstawia dane zdjęcie, kim ten ktoś był. Odkrywając skarby kolejnej szuflady, w której znajdowały się monety, babcia zawsze ofiarowała mi jakąś podwójną, a przy tym mówiła: Tylko pamiętaj dziecko! Zachowaj to na pamiątkę. I tak już pozostało do dziś. Wszystko zaczęło się kiedyś od pierwszej, ofiarowanej przez babcię monety. Obecnie oprócz monet kolekcjonuję również antyki, pocztówki, guziki oraz stare gazety. ZAMIŁOWANIE DO PILICY Moje zamiłowanie do jurajskiego miasteczka, jakim jest Pilica, zaczęło się już od wczesnych lat mojego życia. Będąc małym dzieckiem, często przyjeżdżałem do dziadków, gdzie w dużym ogrodzie mogłem razem z kuzynami bawić się w chowanego oraz wyszaleć się w stodole na świeżym sianie. Większość swojego dzieciństwa spędziłem właśnie tam. Gdy nadchodził weekend, wsiadałem do autobusu i jechałem do Pilicy. Z niecierpliwością czekałem cały tydzień, aby móc się tam udać. Najpiękniej zawsze było wiosną, gdy stare drzewa owocowe zaczynały kwitnąć. Zapach kwiatów rozchodził się po całym ogrodzie, a leżąc na trawie i wpatrując się w niebo, czułem się jakbym był w raju. Z czasem, gdy byłem starszy, poznawałem zakątki tego miasteczka, jego uroki oraz coraz bardziej się w nim... Właściwie mogę to powiedzieć. Zakochałem się w nim. Do dzisiaj tak jest. Mając wolną chwilę, wsiadam w samochód i jadę. Jadę tam, gdzie cała moja przygoda z historią się zaczęła. ZAMIŁOWANIE DO HISTORII RODZINY Pochodzę z rodziny, w której od pokoleń historia Polski, a przede wszystkim historia regionu oraz pamięć o przodkach, była pielęgnowana i podtrzymywana. Zamiłowanie to odziedziczyłem już w genach. Moja babcia oraz jej rodzice zbierali wszystkie rodzinne pamiątki, dokumenty. Przekazywali z pokolenia na pokolenie opowieści rodzinne tak, aby przyszłe pokolenie pamiętało o swoich przodkach. Obecnie jest to wielka skarbnica wiedzy, z której dowiedziałem się wielu interesujących ciekawostek z życia prapra, a nawet jeszcze raz pradziadków. Mając tak bogate materiały źródłowe, postanowiłem opisać w książce losy swojej rodziny. Zaczynając pisać pierwszy rozdział myślałem, że opiszę ich życie na podstawie tylko tych materiałów, jakie posiadam. Niestety! Poruszając dany temat, zacząłem go drążyć i drążyć. Biblioteki, Internet oraz Archiwa Państwowe rozsiane po całej Polsce dostarczają ciągle nowych i zaskakujących mnie informacji. Chciałbym również wspomnieć o tym, że tradycją mojej rodziny jest kowalstwo artystyczne. Mój pracd. str. 8 nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 7

8 Historia pradziadek, pradziadek, dziadek oraz wujek byli kowalami. Pamiętam, że gdy tylko usłyszałem, jak wujek wychodzi z domu do kuźni, wybiegałem i podążałem za nim. Wchodziłem do kuźni, wujek już zaczynał rozpalać ogień, a ja chwytałem rękami drążek od starego skórzanego miecha i dmuchałem, aż węgle były czerwone. Później pomiędzy te rozżarzone węgle wujek wkładał kawałek metalu. Gdy tylko uzyskał on odpowiednią temperaturę, wujek zaczynał formować go według swojej artystycznej wizji, a ja go podziwiałem i patrzyłem, jak z niczego można zrobić coś pięknego. Chciałbym podtrzymać tę rodzinną tradycję, lecz niestety nie zdążyłem zaczerpnąć od wujka nauki tego zawodu. Może jeszcze w przyszłości nad Pilicą rozejdzie się dźwięk uderzanego o kowadło młota... AKT EREKCJI SAMOLOTU RWD-17 Segregując setki różnych rodzinnych dokumentów, natrafiłem na tekturową tubę. Gdy ją otworzyłem, ukazał mi się jakiś stary, zrolowany dokument. Po jego rozwinięciu zobaczyłem pięknie zdobiony i opisany akt erekcyjny samolotu RWD-17. Według tego dokumentu, uroczyste poświęcenie i przekazanie władzom samolotu RWD-17, pod nazwą Dar Ziemi Olkuskiej, ufundowanego przez społeczeństwo powiatu olkuskiego, odbyło się 11 września 1938 roku na błoniach w Bolesławiu. Czytając dalszą cześć tego aktu, dowiadujemy się, kto w tamtych czasach pełnił w Rzeczypospolitej Polskiej, województwie kieleckim oraz powiecie olkuskim najważniejsze stanowiska państwowe. Warto w tym miejscu przedstawić chociaż nazwiska regionalnych władz. W tamtym okresie starostą olkuskim był mgr Stanisław Mendala, wójtem gminy Bolesław - Stanisław Imielski, Prezesem Zarządu Obwodu Pow. L. O. P. P. w Olkuszu - dr Józef Staśko. Aktu poświęcenia samolotu dokonał proboszcz parafii w Bolesławiu ks. Jezierski. W dolnej części tego dokumentu znajduje się rysunek samolotu. Skąd taki dokument w rodzinnych pamiątkach? Niestety odpowiedzi na to pytanie w chwili obecnej nie znam. Mogę jedynie przypuszczać i snuć pewne hipotezy. Brat mojej babci przed wojną malował obrazy i może dostał zlecenie opracowania takiego aktu? A może inna jest jego historia? Mam nadzieję, że dzięki przekazaniu tego dokumentu w depozyt do Muzeum PTTK w Olkuszu, uda się odsłonić choć cząstkę skrywanej przez ten akt historii. Piotr Wieczorek Podwójnie uroczysty dzień Olkuska Galeria BWA była w piątkowy wieczór 5 października miejscem dwóch ważnych wydarzeń kulturalnych. Odbył się tam wernisaż wystawy prac jednego z najwybitniejszych artystów polskich XX wieku Tadeusza Kulisiewicza pt. Kulisiewicz nieznany. Co nie mniej ważne, wybitny olkuski plastyk i animator kultury, dyrektor Galerii Stanisław Stach otrzymał odznakę honorową Zasłużony dla Kultury Polskiej. Tadeusz Kulisiewicz, wybitny grafik i rysownik, urodził się w 1899 r. w Kaliszu. Studia artystyczne odbył w Państwowej Szkole Sztuk Dekoracyjnych w Poznaniu ( ) i w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie ( ), w pracowniach profesorów Miłosza i Mieczysława Kotarbińskich oraz Władysława Skoczylasa. Od 1926 r. należał do Stowarzyszenia Artystów Grafików Ryt. W latach prowadził kursy rysunku w warszawskiej ASP w pracowni Mieczysława Kotarbińskiego. Od 1946 r. roku był profesorem Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie. W 1955 r. został członkiem-korespondentem Akademii Sztuki w Berlinie, a w 1965 r. otrzymał honorowe członkostwo Akademii Sztuk Pięknych we Florencji. Indywidualne wystawy prac artysty prezentowane były w licznych krajach Europy, Azji i obu Ameryk. Miejsca, w których Kulisiewicz przebywał, nie pozostały bez wpływu na jego styl szczególnie wyraźne są w niektórych jego rysunkach inspiracje sztuką orientalną. Zmarł w 1988 r. w Warszawie. 8 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

9 Kultura O swej pracy Kulisiewicz powiedział: W całej mojej twórczości zawsze mi chodziło o człowieka i jego otoczenie. Czy były to przedwojenne cykle drzeworytów o ludziach gór, czy rysunki z moich podróży (...), czy przepiękny, urzekający teatr Brechta zawsze widziałem człowieka.... Wszyscy, którzy zjawili się w GSW BWA przy ul. Szpitalnej, mogli się przekonać o prawdziwości tych słów. Prezentowane prace, udostępnione dzięki uprzejmości Fundacji im. Tadeusza Kulisiewicza, pochodzą z różnych lat i powstały w czasie podróży artysty po Polsce i świecie, z wykorzystaniem rozmaitych technik od rysunku, przez drzeworyt, po pastele i akwarele. Niektóre przedstawiają pejzaże, jednak tematem większości jest postać ludzka, czy to jako bohater lub bohaterka portretu, czy też uczestnik scenki rodzajowej z życia społeczności któregoś z licznych odwiedzonych przez artystę zakątków świata. Drugim bohaterem wieczoru, jak już się rzekło, był dyrektor Stanisław Stach. Odznaka honorowa Zasłużony dla Kultury Polskiej, nadawana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przyznawana jest wybitnym artystom i animatorom kultury. Do takich ludzi niewątpliwie zalicza się szef olkuskiej Galerii, którego wysokim odznaczeniem udekorowała posłanka na Sejm RP Lidia Gądek. Starosta olkuski Jerzy Kwaśniewski wystosował list gratulacyjny, gdzie napisał: Wielce jesteśmy radzi, że Pański talent malarski i Pańskie niewątpliwe zasługi w zbożnym celu szerzenia sztuki na ziemi olkuskiej zostały dostrzeżone przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 30 lat jest Pan obecny w polskiej sztuce. Pańskie dzieła są wystawiane w najlepszych galeriach i podziwiane tak przez znawców, jak i zwykłych miłośników malarstwa i grafiki. Cenimy niezwykle nie tylko Pański talent artystyczny, ale także i to, że nie jest Pan artystą zamkniętym w swojej pracowni, który by separował się od świata i ludzi. (...)Odznaka honorowa >>Zasłużony dla Kultury Polskiej<< nie mogła trafić w lepsze ręce". Stanisław Stach jest postacią znaną nie tylko w olkuskim środowisku (był jednym z głównych bohaterów pierwszego numeru KPO). Jego obrazy, wielokrotnie wystawiane w Polsce i za granicą, są łatwo rozpoznawalne przez każdego, kto choć raz zetknął się z twórczością artysty. Łącząc elementy m.in. kubizmu i surrealizmu, malarz kreuje swój własny świat, w którym baśniowość miesza się z groteską. Charakterystycznym elementem jego obrazów są kolorowe ptaki, ryby, dziwaczne przedmioty. Jego stylu nie da się pomylić z żadnym innym. W roli animatora życia kulturalnego zapisał się w najnowszych dziejach olkuskiej ziemi jako założyciel Galerii Sztuki Współczesnej BWA w Olkuszu, której wciąż powiększających się zbiorów niejedna podobna instytucja mogłaby pozazdrościć. My również gratulujemy Stanisławowi Stachowi, życząc wielu dalszych osiągnięć jako artyście i jako animatorowi kultury. 7 grudnia 2012 r. Stanisław Stach został uhonorowany Brązowym Krzyżem Zasługi za wieloletnią działalność artystyczną i animatorską. Aktu dekoracji dokonał Andrzej Harężlak, wicewojewoda małopolski. Jarosław Nowosad nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 9

10 Recenzja KRZYK Co jakiś czas słyszy się o końcu świata. Koniec świata wolbromskich Żydów ma konkretną datę: 5 września 1942 roku. Gdy w zeszłym roku, po raz pierwszy, odbyły się w Wolbromiu uroczystości świadczące o tym, że to miasto jednak pamięta o swoich obywatelach narodowości żydowskiej, którzy zginęli w Holokauście, wspominano też o szczególnym znaczeniu roku W tym bowiem roku minęła 70. rocznica likwidacji przez Niemców getta w Wolbromiu. Dzieje diaspory żydowskiej w tym mieście długo czekały na spisanie w języku polskim. Znane były dotąd przede wszystkim z księgi pamięci Żydów wolbromskich Wolbrom irenu ( Nasze miasto Wolbrom ), pod red. M. Geshuri (Brucknera), wydanej w Tel Awiwie w 1962 r. Teraz wreszcie ukazała się książka Żydzi wolbromscy pióra olkuskich badaczy dziejów ziemi olkuskiej Ireneusza Cieślika i Krzysztofa Kocjana. To ważna i odważna książka, w której nie omija się tzw. trudnych tematów, jak choćby współudziału Polaków w niemieckim planie likwidacji getta w Wolbromiu. Relacji jest wiele, ale oddajmy głos Benjaminowi Katzowi, który we wspomnianym Wolbrom irenu opowiadał: Piątek, 5 września 1942 r. Kilka dni wcześniej miechowscy Żydzi zostali zabici i już wiedzieliśmy, że wolbromscy Żydzi będą następni. Wspólnota bez mała dziewięciu tysięcy ludzi wiedziała, że za chwilę zostaną starci z powierzchni ziemi w najbardziej okrutny i przerażający sposób... Miasto otoczone zostało pierścieniem setek polskich policjantów, strażaków i zwykłych Polaków, którzy chcieli pomóc uczynić Wolbrom wolnym od Żydów. Zapewnili, że nikt nie zdoła opuścić miasta. Niektórzy Żydzi próbowali przedrzeć się przez łańcuch strażników i uciec, ale większość została zastrzelona i zabita... Następnego dnia wcześnie rano zaczęli wyciągać Żydów z domów i gromadzić ich na centralnym placu rynku. Początkowo Żydzi odmawiali wyjścia woleli umrzeć na miejscu. Wiadomo, że wielu umarło heroiczną śmiercią, przykryci swymi modlitewnymi szalami... W ciągu dwóch do trzech godzin większość Żydów została zebrana na placu, który został szczelnie wypełniony ludźmi. (...) Przygotowano kilka końskich zaprzęgów i starcom oraz słabym, którzy nie mogli pójść na stację kolejową, kazano na nie wsiąść. Żydzi na wozach zostali zabrani prosto do lasu za cmentarzem, gdzie kazano im się rozebrać i gdzie ich zastrzelono... (...) Następnego dnia, w niedzielę, zaczęli siłą rozdzielać rodziny. Młodzi mężczyźni ustawieni zostali po jednej stronie... Wielu ludzi odmówiło rozdzielenia z rodzinami, choć mogli siebie ocalić, przynajmniej na jakiś czas. Wielu próbowało zabrać starego ojca lub młodszego brata do obozu pracy. (...) Gdy tylko nadjechał pociąg, wszyscy zaczęliśmy spontanicznie krzyczeć kobiety, starcy i dzieci z jednej strony, a mężczyźni z drugiej. Wszyscy wiedzieliśmy, że zaraz odjedziemy na zawsze i nigdy już się nie zobaczymy ponownie. Wiedzieliśmy co nas czekało.... Z ostatnimi odgłosami zamykających się wagonów kończył się żydowski Wolbrom. Tak się wieńczyło współistnienie dwóch kultur. I choć wcześniej dochodziło do polsko-żydowskich konfliktów, to jednak jakoś obie nacje potrafiły wspólnie żyć i budować swoje miasto, miasto szewców. Fakt, zdarzały się nawet sytuacje poważne, jak np. w 1913 r., gdy oskarżono Żydów o porwanie i morderstwo rytualne młodej dziewczyny, chrześcijanki. Wtedy opamiętanie nastąpiło dzięki stanowczemu działaniu dziedzica Wąsa, który spoliczkował ojca dziewczyny, co tak zdruzgotało pomawiającego, iż ten przyznał się do ukrycia córki. I sprawa rozeszła się po kościach, jak pewnie nieraz wcześniej... Pierwsze udokumentowane ślady osadnictwa żydowskiego w Wolbromiu pochodzą z 1661 roku, ale być może mieszkali oni w tym mieście już w połowie XVI wieku. Zajmowali się głównie kupiectwem i rzemiosłem. Początkowo należeli do gminy żydowskiej w Krakowie, potem podlegali pod kahał olkuski, ale z czasem zdołali się usamodzielnić. W 1787 r. stanowili już ¼ część mieszkańców (191 osób). Pierwszym znanym rabinem z Wolbromia był Menachem Nachum Ben Rabbi Bienjamin, który zmarł w 1790 r. i jest pochowany na cmentarzu Remu w Krakowie. Słynnym rabinem z Wolbromia był Haim 10 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

11 Recenzja Kamiński (zm. w wieku 90 lat, w 1864 r.), autor książki Zichron Haim (Warszawa 1883). Jeszcze bardziej znanym rabinem wolbromskim był Mosze Weinberg, wybitny znawca literatury rabinicznej, autor wydanego w 1908 r. w Piotrkowie dzieła Ohel Mosze. Wzrastająca liczebnie społeczność żydowska zaczynała zdawać sobie sprawę ze swojej siły. W przedwojennym Wolbromiu Żydzi stanowili poważną siłę polityczną i np. w pierwszych po odzyskaniu praw miejskich wyborach do rady (w 1931 r.) na 9 list wyborczych aż 5 wystawili Żydzi. Zwyciężyła chadecja (8 mandatów), narodowcy uzyskali 2, PPS 1, a organizacje i partie żydowskie 13. Henryk Rozenbaum został wiceburmistrzem. W mieście działały prężnie żydowskie organizacje młodzieżowe, kulturalne, sportowe i polityczne (w tym liczne syjonistyczne). Wszystko to, jak uciął nożem, skończyło się we wrześniu 1939 r., kiedy na Polskę najechały wojska III Rzeszy. W zajętym Wolbromiu, który znalazł się w granicach Generalnej Guberni, szybko powstało getto, zaczęły się szykany, a na przełomie 1041/42 roku pojawił się prawdziwy kat wolbromskich Żydów, komendant żandarmerii Eduard Baumgarten, zwyrodnialec przypominający Amona Goetha, komendanta obozu w Płaszowie. Baumgarten zamordował dziesiątki osób i jeszcze żądał od Judenratu (administracji żydowskiej), by mu zwracano koszty kuli i fundowano butelkę wódki za każdego zabitego. Ocalali Żydzi nie zapomnieli o Wolbromiu. Zbyt kochane i zbyt urokliwe było to nasze miasto Wolbrom pisał Abraham Starka w księdze pamięci Żydów wolbromskich w 1962 r. W mieście oddychało się zdrowym powietrzem okolicznych lasów, rodziło się, wzrastało, z mlekiem matki wysysając wszystkie sekrety żydowskości, wszelkie niuanse i subtelności pisanej i mówionej Tory, wraz z głęboką wiarą w wielkim zadziwieniu, że»i tak będzie aż po kres czasów«pisał dalej. Wiemy, że ten kres przyszedł szybko, bardzo szybko. Dalej Abraham Starko pisze o szatańskim hitleryzmie, który to żydowskie miasteczko unicestwił przy aktywnym i biernym wsparciu przeważającej większości pobliskich polskich sąsiadów. Te słowa bolą, ale musimy je zrozumieć. Żydzi wiedzą doskonale, że Holokaust to niemiecki wynalazek, ale nie mogą zapomnieć winy zaniechania polskich sąsiadów. Kiedyś czytałem wspomnienia ocalałych Żydów, którzy nie mogli zrozumieć, że ich polscy sąsiedzi, często bliscy im ludzie, odmawiali im w trudnej chwili nawet szklanki wody. Wiadomo, że za pomoc Żydom w okupowanej Polsce groziła kara śmierci i często była stosowana (przypadki zamordowania całych rodzin za ukrywanie Żydów znamy też z ziemi olkuskiej, z Pilicy - Biskupic i Wierbki). Tym większa zasługa tych, którzy się nie lękali, jak ów anonimowy człowiek, który wszedł na rynek i naprawił zatkaną pompę, czym zapewne uratował (niestety, nie na długo) wielu ze spędzonych tam i umierających z pragnienia Żydów. Wolbrom ma też swoją Sprawiedliwą Wśród Narodów Świata, Kazimierę Strzałkę. A takich, jak ona, było jeszcze kilku. Cieślik i Kocjan wymieniają dwie kolejne osoby: Edka Słotę, który ukrywał Benjamina Katza, i Stacha Pacię, który ukrywał aż cztery osoby. Ocalał też Baruch Spłowacz z córką i dwoma wnukami, ukrywany przez polskiego przyjaciela, którego nazwiska nie znamy. W gronie ocalonych jest Felix Mitelman, urodzony w 1940 r. w Wolbromiu, zamieszkały w Szwecji, wybitny naukowiec, badacz genetycznych przyczyn powstawania nowotworów, który w 1991 r. został pierwszym w historii Wolbromia Honorowym Obywatelem miasta. Książkę zamyka częściowa lista ofiar Zagłady Żydów z Wolbromia. Po większości osób pozostały tylko imiona i nazwiska, ale czasami udało się ustalić niektóre szczegóły; w niektórych przypadkach zachowały się nawet zdjęcia. Bezimienne dotąd ofiary przestały być anonimowe. Dzięki tym, którzy pamiętają, dzięki corocznym uroczystościom, które wpisały się już w tradycję miasta, dzięki tej książce wreszcie udało się zatrzeć wrażenie, że oprawcy spod znaku hakenkreuza skutecznie wymazali Żydów z historii Wolbromia. Jednak wielowiekowej tradycji nie da się wymazać, bo mówią o niej nawet kamienie. Po wolbromskich Żydach pozostało niewiele świadectw materialnych. W 1930 r. były w Wolbromiu dwie bożnice, mykwa, szkoła i dwa cmentarze. Jeszcze w pocz. lat 50-tych stała zrujnowana synagoga; okazały budynek rozebrano jednak i jedynym żydowskim budynkiem publicznym, jaki się ostał, jest dawny cheder (szkoła). Ale najbardziej charakterystycznym śladem po wolbromskich Żydach są ich masowe groby w olkuskim lesie tym lesie, o którym Abraham Stark pisał: chadzaliśmy (tam) w parach, zapominając o całym świecie. Na szczęście ten świat nie zapomniał o nich. Olgerd Dziechciarz Ireneusz Cieślik, Krzysztof Kocjan Wolbromscy Żydzi, Wyd. Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych Przyjazna Gmina Wolbrom, Wolbrom nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 11

12 Recenzja Dwory szlacheckie Ziemi olkuskiej Wśród takich pól przed laty nad brzegiem ruczaju Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany Świeciły się z daleka pobielane ściany... Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz Ponoć prawdziwych polskich dworów, oryginalnych, a nie odbudowanych czy zrekonstruowanych, zostało tylko 32. Nie chodzi tu o dwory, których się ostatnio namnożyło w polskim krajobrazie ponad normę, czyli o tzw. dworki, czasem budowane stadami, że nie odróżnisz jednego od drugiego. Prawdziwy dwór był wyjątkowy, każdy odmienny w architekturze i specyficzny jeśli chodzi o aurę. Dwór to była lokalna instytucja życia społeczno- -kulturalnego. Dwór dawał pracę i szerzył kulturę. Oczywiście różni byli właściciele. Byli tacy, których okoliczni mieszkańcy szanowali i lubili, byli tacy, których tylko szanowali, a zapewne i tacy, których nienawidzili, z końca których autentycznie się cieszyli. Myślę, że tych pierwszych było najwięcej. Dwór nie funkcjonował wyłącznie jako mieszkanie właścicieli, ale był gospodarstwem, żyjącym z ziemi, którą posiadał dziedzic. Dziedzic, wynajmując ludzi do pracy, był też na ogół największym pracodawcą w okolicy. Tak więc pan nie mógł żyć bez okolicznych chłopów, a oni bez niego. Gospodarstwa z reguły były duże, więc komuniści po II wojnie, w ramach walki z obszarnikami, przeznaczyli je do parcelacji, jeśli tylko areał ziemi przekraczał dopuszczalną normę (50 hektarów w Polsce centralnej). Tysiące dworów, które były ostoją polskości, zostało odebranych prawowitym właścicielom. Tak stało się np. z dworem w Skotnikach, który do rodziny Skotnickich należał od XIV wieku! (W 1997 r. za przyzwoleniem społecznym Rada Gminy specjalną uchwałą zwróciła dwór rodzinie Skotnickich). Bywało, iż właściciele nie mogli wziąć ze sobą mebli, bogatych bibliotek czy nawet pamiątek rodzinnych. Dwory pozamieniano na szkoły, siedziby PGR-ów lub na mieszkania dla pracowników rolnych, domy dziecka itd. Na ogół nie dbano o nie, więc popadały w ruinę. Tylko nieliczne pozostały w rękach przedwojennych właścicieli. Ziemia olkuska miała to szczęście, że na jej terenie są dwa piękne dwory, w Glanowie i Tarnawie, które należąc do rodziny Novaków, nie zostały im odebrane. Nie należały do nich duże folwarki, bo profesor Tadeusz Novak, choć zajmował się uprawą ziemi, to ornych gruntów miał tylko 30 hektarów (odebrano mu natomiast ponad 200 hektarów lasu) i jeszcze ukrywał we dworze podczas okupacji człowieka żydowskiego pochodzenia, który po wojnie świadczył na korzyść Novaka. Dzięki temu ocalały dwa wspaniałe dwory, i pozostają one skarbnicą dworskiej tradycji; dzięki nim można się przekonać, jak wyglądały takie przybytki od II poł. XIX wieku. We dworze w Glanowie, jak twierdzą niektórzy, umieszczona była akcja Wiernej rzeki Żeromskiego, opisująca autentyczne zdarzenie z powstania styczniowego. Ponoć także słynny rysunek Artura Grottgera Obrona dworu powstał na kanwie wydarzeń z Glanowa. W obu dworach często goszczą filmowcy, bo takich wnętrz szukać ze świecą. Filip Bajon kręcił tu Przedwiośnie (sceny w Nawłoci), a Kazimierz Kutz serial Sława i chwała. W Olkuskiem, w rękach prywatnych, po 1945 r., ostał się jeszcze tylko Dworek Machnickich, ale on był w mieście, a właściciele nie posiadali wielkiego gospodarstwa, więc nie podlegali reformie rolnej. Resztę, np. dwór Wierzbickich w Domaniewicach czy dwór Boguckich w Krzykawce, odebrano właścicielom. Gdy Bogucki, przedwojenny senator, umarł, w ostatniej woli prosił, żeby go pochowano w rodzinnej wsi. Zwyczaj nakazuje, by trumną ze zmarłym stuknąć trzy razy w próg domu, w którym mieszkał. Władze nie pozwoliły na wniesienie śp. Boguckiego do jego dworu. Miejscowi ponieśli więc trumnę do tamtejszej straży pożarnej, której budynek wzniesiono na ziemi podarowanej przez Boguckiego. Dworek w Krzykawce i tak miał 12 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

13 Recenzja szczęście, bo ocalał. Odremontowany cieszy oko. Podobnie jest z dworkiem w Bolesławiu, który przez wiele lat był budynkiem socjalnym. Cud, że ocalał. Staraniem władz gminnych został niedawno pieczołowicie odrestaurowany. Takiego szczęścia nie miał dwór Andrzeja Wierzbickiego, twórcy Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów Lewiatan o tym, jak wyglądał, wiemy tylko z fotografii, bo rozebrano go w latach 70-tych. Nie miał też szczęścia drewniany dwór Mroczkowskich w Olkuszu, w którym dwukrotnie gościł Józef Piłsudski; już w latach 60-tych był ruiną z dziurawym dachem. Pani Mroczkowska z bratem, żeby im nie kapało na głowy, spali w przewróconej beczce. Potem ziemie i dwór - czy raczej to, co z niego zostało - odebrano Mroczkowskim i pobudowano tam słynny pałac pod blachą, czyli nieukończony gmach fabrycznego domu kultury. Mroczkowskiej zbudowano maleńki domek, w którym w ostatnich latach życia mieszkała z krową. Po 1989 r. wiele polskich dworów odzyskało dawny wygląd, choć rzadko który wrócił do przedwojennych prawowitych właścicieli. Na ziemi olkuskiej podobne szczęście miał np. dwór w Porębie Dzierżnej, który odremontowała pięknie rodzina Kurowskich. Dwór (czy wręcz pałac) w Ściborzycach wrócił do potomków przedwojennych właścicieli Popielów (Topora), ale obiekt jest tak wielki, a koszty remontu tak ogromne, że na przywrócenie mu dawnego blasku przyjdzie jeszcze długo poczekać. O tych wszystkich dworach i wielu innych, które znajdują się na ziemi olkuskiej, przeczytamy w świetnej, bogato ilustrowanej książce Jacka Sypienia Dwory szlacheckie ziemi olkuskiej. Jacek Sypień, historyk, b. dziennikarz m.in. Przeglądu Olkuskiego, Gazety Wyborczej i Dziennika Polskiego od lat zajmuje się badaniami nad dziejami ziemi olkuskiej. Napisał już kilkanaście książek, w których klarownym językiem przekazuje czasem dość skomplikowane treści, by wspomnieć np. książki o gmerkach mieszczan olkuskich czy herbach. Dwory szlacheckie ziemi olkuskiej to kopalnia wiadomości nie tylko o architekturze i dziejach dworów, ale i życiu szlachty w Olkuskiem, któremu to zagadnieniu autor poświęcił osobny rozdział. Wiele rzeczy może czytelników zaskoczyć, bo kto, poza naprawdę zainteresowanymi, wie np. o dworze w Podlesicach II? Kto wie, może w tej materii czekają nas jeszcze jakieś ciekawe odkrycia? Przecież dopiero przed nieco ponad dekadą odnaleziono pozostałości dworu w Kwaśniowie (dwukodygnacyjna wieża obronna z 1552 r., na którą archeolodzy natknęli się na... podwórku jednego z gospodarstw). Może z czasem odkopane zostaną jakieś pozostałości dworów np. w Witeradowie czy Żuradzie? Swoją drogą szkoda, że dziś ziemia olkuska to ledwie fragment dawnego powiatu, bo wtedy autor mógłby poszerzyć swoją pracę o dwory w Pilicy, Smoleniu oraz pieczołowicie odrestaurowane w ostatnich latach dwory w Minodze i Rzeplinie. Fachowa, a przy tym przystępnie napisana książka, którą wielbiciele lokalnej historii połkną" w jeden wieczór tak jak niżej podpisany. Wydano ją dzięki dofinansowaniu Województwa Małopolskiego i Starostwa Powiatowego w Olkuszu. Olgerd Dziechciarz Jacek Sypień, Dwory szlacheckie ziemi olkuskiej, Olkusz nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 13

14 Koncerty Olkuskie ZADUSZKI JAZZOWE A.D Dwa kwartety i tercet Zaduszki Jazzowe w Galerii Sztuki Współczesnej BWA na stałe weszły do olkuskiego kalendarza kulturalnego. Od kilku lat w listopadzie odbywa się tu najprawdziwszy festiwal z bardzo dobrym zestawem wykonawców. W zeszłych latach mogliśmy na żywo posłuchać i tak znanych jazzmanów, jak Andrzej Muniak, i tak niezwykłych, jak Bogdan Mizerski. Niezależnie jednak od pozycji, jaką ma dany artysta w estradowym światku, wszystkie zaduszkowe koncerty prezentują bardzo wysoki poziom. Impreza ma już po prostu swoją markę. Nie inaczej było 7, 8 i 10 listopada 2012 roku. Wystąpili odpowiednio: Sylwia Stańczyk Kwartet, Witold Janiak Trio oraz, na deser, Paulina Kujawska Band. Lady Was Good! W środę 7 listopada w sali wystawowej Galerii BWA wystąpił zespół Sylwia Stańczyk Kwartet. Wokalistkę Sylwię Stańczyk nieraz już mieliśmy okazję w Olkuszu usłyszeć. Ze swym kwartetem występowała podczas Zaduszek A.D W edycji 2011 pojawiła się znów, tym razem jako wokalistka krakowskiego Bossa Trio. W środowy wieczór wraz z Sylwią wystąpili: Jarosław Kaganiec (fortepian), Paweł Kluba (bas) i Michał Peiker (perkusja). Program koncertu wypełniły słynne standardy światowe, jak All of Me (Marks/Simmons), i polskie, na czele z Pogodą ducha z repertuaru Hanny Banaszak. Zaczęli od You Are the Sunshine of My Life Stevie Wondera i od razu wiedziałem, że będzie to piękny Sylwia Stach Kwartet występ. Zagrali z energią, uczuciem i inwencją, rozwijając temat w błyskotliwe partie solistyczne. Tak miało być do końca programu, czy to w żywej sambie, czy lirycznej balladzie Georgia Raya Charlesa. Parafrazując tytuł wykonanego przez Sylwię gershwinowskiego evergreenu Lady Be Good, trzeba powiedzieć: lady is good i wie to każdy, kto ją słyszał. Ta wokalistka potrafi zaczarować słuchacza swoim ciepłym, nieomal czarnym głosem. To urodzona jazzmanka, obdarzona naturalnym feelingiem i darem improwizacji. Im dłużej trwał koncert, tym mniej odśpiewywała nuta w nutę znane tematy, coraz dalej wędrując w stronę własnych interpretacji. Nie można chyba nazwać prawdziwym jazzmanem kogoś, kto nie potrafi cudzego utworu zamienić w nieomal własny. Kilka razy stanowczo za rzadko! śpiewając scatem, odpłynęła w czystą improwizację, jak w nastrojowym temacie Lullaby of Birdland George a Shearinga. Nie bez kozery w programie i na plakatach czytaliśmy: Sylwia Stańczyk Kwartet, nie zaś: Sylwia Stańczyk z zespołem. Wszyscy instrumentaliści udowodnili, że są równorzędnymi partnerami liderki, a nie tylko akompaniatorami. Jarosław Kaganiec pochodzący z Olkusza muzyk doskonale znany w krakowskim środowisku nie tylko jazzowym (współpracuje i z Teatrem Starym, i z Andrzejem Sikorowskim) żadnego z utworów nie pozostawił bez rozbudowanej solówki. Szczególnie przejmującą zagrał w What a Wonderful World L. Armstronga, a chyba najkunsztowniejszą w Night and Day Cole a Portera. Z równą swobodą improwizował w Autumn Leaves Kosmy, co w balladzie Krajew- 14 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

15 Koncerty Paulina Kujawska Band skiego i Osieckiej Kiedy mnie już nie będzie, zamienionej w bossanovę (i chyba właśnie tak powinno się ten utwór wykonywać), gdzie swej partii solowej nadał formę wariacji wokół głównego tematu. Ktokolwiek sądzi, że zadanie basisty w muzyce jazzowej sprowadza się do riffu, koniecznie powinien posłuchać tego, co wyprawiał ze swą gitarą basową Paweł Kluba. I on już w pierwszym utworze wykonał piękne solo, w niczym nie ustępujące zagranemu przez pianistę. W Cheek To Cheek z repertuaru Franka Sinatry jego improwizacja rozkręcała się powoli i nikt chyba nie spodziewał się fajerwerków, w jakie rozwinąć się miały proste z początku dźwięki. Podczas koncertu zagrał wiele takich solówek, często niesłychanie melodyjnych. Również perkusista Michał Peiker błysnął kilkoma krótkimi solami. Granie dłuższych byłoby trudne przy skromnym zestawie perkusyjnym, jaki ze sobą przywiózł (brakowało nawet półkotła, o kotle nie mówiąc!). Nie znaczy to, by rzadko wychodził swą grą poza tradycyjnie przypisaną mu rolę w sekcji rytmicznej. Dał się poznać jako wspaniały kolorysta, dyskretnie podkreślając nastrój utworów np. efektownym tremolo na werblu albo jednym z talerzy. Gdy na bis jeszcze raz sięgnęli do twórczości spółki autorskiej Krajewski/Osiecka, wspólnie improwizując wokół tematu Uciekaj moje serce, pomyślałem, że nieźle byłoby mieć ich na płycie, i to najlepiej koncertowej. Estradowy luz i fenomenalny kontakt z widownią to coś, co trudno byłoby odtworzyć w warunkach studia. Żegnając się ze słuchaczami twierdzili, że nawet w Krakowie nie mają tak dobrej publiczności, jak w Olkuszu. Może więc kiedyś nagraliby właśnie u nas album live? Wieczór w jazzowym kinie Pierwszy wieczór okazał się dobrą rozgrzewką przed tym, co miało nastąpić drugiego dnia. Witold Janiak Trio, które wystąpiło w czwartek 9 listopada, zaproponowało zgromadzonym w BWA repertuar odrobinę trudniejszy w odbiorze, bo czysto instrumentalny. Co nie znaczy, że mniej porywający. Muzycy przedstawili program pt. Cinema Meets Jazz, złożony ze słynnych tematów filmowych. Jak powiedział lider, anonsując koncert: historia każdego z nas to ludzie, których spotkaliśmy, książki, które przeczytaliśmy, muzyka, którą usłyszeliśmy, i filmy, które zobaczyliśmy. Dla Janiaka i pozostałych dwóch instrumentalistów niektóre filmy musiały być równie istotną częścią ich własnej historii, co muzyka. Wśród owych filmów znalazły się Dziecko Rosemary, Forrest Gump, Chinatown, ale także 8 mila i Dirty Dancing. Witold Janiak, który dał się już poznać olkuskiej publiczności w trakcie zeszłorocznych Zaduszek jako pianista Kwartetu Grzegorza Rogali, w tym roku przyjechał do nas jako lider. Mnie był już wcześniej znany w takiej roli dzięki wyśmienitej płycie Witold Janiak Mainstreet Quartet, nagranej z zespołem o tej samej nazwie. Obok lidera, zasiadającego przy fortepianie, Witold Janiak Trio tworzą: Rafał Rożalski kontrabas i Kamil Miszewski perkusja. Taki zestaw instrumentów wydaje się stworzony dla klimatów bliskich tradycji. Rzeczywiście: w Galerii, w otoczeniu obrazów Teresy Żebrowskiej, zabrzmiała muzyka stworzona wręcz do słuchania w małym jazzowym klubie w deszczowe jesienne popołudnie (co nie znaczy, że pozbawiona żywszych akcentów). Co nie mniej istotne, repertuar złożony był przynajmniej teoretycznie z cudzych kompozycji. Teoretycznie, bo dla występujących muzyków, jako rasowych jazzmanów, każdy kolejny temat był jedynie pretekstem do własnej wypowiedzi muzycznej poprzez improwizację. Już otwierające koncert przebojowe Time of My Life z Dirty Dancing po kilku minutach zmieniło się nie do poznania i gdyby ktoś wszedł w połowie utworu, ani chybi w pierwszej chwili uznałby, że to własna kompozycja któregoś z muzyków. Dopiero po krótkim solo kontrabasisty pierwotny, wszystkim znany motyw powrócił w postaci mniej więcej rozpoznawalnej. Również pod tym względem tercet plasuje się bli- cd. str. 16 nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 15

16 Koncerty sko tradycji, hołdując strukturze: temat improwizacja powrót tematu (niegdyś oczywistej w świecie jazzu, dziś już niekoniecznie). Indywidualne podejście do wykonywanej melodii nabierało coraz większej wyrazistości w każdym kolejnym utworze. Co prawda temat z Chinatown zabrzmiał w miarę po bożemu, jak ballada z miotełkami i leniwym basem, ale już takie Some Day My Prince Will Come z disnejowskiej Królewny Śnieżki wirowało w nieparzystym rytmie niczym muzyczna karuzela, ozdobiona szybkimi, trochę zwariowanymi solówkami basu i perkusji. Kompozycja Eminema Love Yourself z filmu 8 mila dźwięczała chwilami nieomal atonalnie przy mocnej, ciężkiej grze sekcji rytmicznej, co kontrastowało z lżejszym, melodyjnym refrenem. Tą melodią muzycy porwali do wspaniałego tańca najmłodszą na sali jazzfankę (nie miała chyba jeszcze pięciu lat). Jeszcze dobitniej indywidualność muzyków (zwłaszcza pianisty) przejawiła się podczas słynnej kołysanki z Dziecka Rosemary. Janiak jest muzykiem o zupełnie innym temperamencie niż Komeda, gra pogodniej, bardziej figlarnie, bez typowej dla autora Astigmatic surowości. Słychać to było od pierwszych nut, gdy zainicjował żartobliwy, lekko folkloryzujący akompaniament, pozwalając kontrabasiście wprowadzić główny motyw. Kiedy prowadzenie melodii przejął lider, bębniarz swą grą podkreślił niepokojącą nastrojowość filmu, z którego utwór pochodzi, ale już po chwili, w rozwinięciu tematu, groza gdzieś uleciała i zapanował nastrój tak sielski, jak gdyby że nawiążę do treści obrazu Polańskiego Guy postanowił dopiąć swego bez zawierania paktu z diabłem. Wykonanie leitmotivu z Forresta Gumpa jeszcze mocniej nawiązało do fabuły, szczególnie we fragmencie, gdy perkusista dramatycznymi przejściami na kotłach podkreślił wojenną tematykę istotnej części filmu. Tę kompozycję zespół rozwinął w rodzaj minisuity z kilkakrotnymi zmianami tempa i nastroju. Trzeba koniecznie wspomnieć o partiach solistycznych. Najwięcej, co zrozumiałe, zagrał ich lider (czasem, jak we fragmencie Love Yourself, obchodząc się nieomal bez pomocy kolegów), ale i pozostali wykonawcy właściwie w każdym utworze mieli okazję błysnąć. Rafała Rożalskiego pochwalić trzeba choćby za solo w kołysance Komedy, które wprowadziło na chwilę element grozy. Kamil Miszewski w rozpoczęciu This is not America Pata Metheny ego z filmu Sokół i Koka zagrał na swej rozbudowanej perkusji tak, że piszącemu te słowa przypominał się chwilami John Bonham w Moby Dick. Janiak, zapowiadając kompozycję, nazwał Metheny ego jednym ze swych idoli. Chyba pozostali członkowie tria darzą wielkiego gitarzystę nie mniejszą estymą, bo pod koniec utworu grali już właściwie zbiorowe solo, a sam pianista zawędrował aż w romantyczne, nieomal chopinowskie pasaże. Zakończyli melodią z Flinstones, która w ich ujęciu zabrzmiała mało jaskiniowo, przywodząc na myśl wytworne party u któregoś z amerykańskich potentatów. Nawet solo na bębnach miało w sobie więcej błyskotliwej elegancji niż plemiennej dzikości. I dobrze, bo animowani jaskiniowcy bawią już chyba trzecie pokolenie telewidzów, więc siłą rzeczy leitmotiv z serialu zdążył się wszystkim osłuchać. Była już najwyższa pora, by ktoś tchnął w niego świeżość. Podobno jest szansa, że Witold Janiak Trio nagra ten program na płytę. Ja w każdym razie będę jej oczekiwał z niecierpliwością, by powrócić w ten niezapomniany wieczór. Miękkie lądowanie Trzeci dzień festiwalu wypełniło to, za co wielu pokochało jazz, a przez co niektórzy na długo się do niego zrazili. Krótko mówiąc, w sobotę 10 listopada 2012 przyszedł czas na jazz bardziej komercyjny, na pograniczu popu. Co nie zmienia faktu, że wykonany wspaniale. W Galerii BWA wystąpiła formacja Paulina Kujawska Band z programem Najpiękniejsze piosenki polskie, gromadząc liczne audytorium. Które polskie piosenki są najpiękniejsze to kwestia względna, zależna od indywidualnych upodobań, ale 16 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

17 Koncerty jedno nie podlega dyskusji. Paulina Kujawska ma piękny głos, silny, o dużej skali, dla swingowego repertuaru wprost stworzony. Co więcej, umie go kompetentnie użyć. Potrafiła również otoczyć się naprawdę dobrymi instrumentalistami. Wojciech Wachułka (fortepian elektroniczny), Leszek Nowotarski (saksofony, flet) i Bartek Szczepański (perkusja) udatnie uzupełniają jej wokal. Taki a nie inny wybór utworów najwyraźniej podyktowany był konwencją programu. Spośród istotnie pięknych piosenek napisanych po polsku, w repertuarze znalazły się utwory z czasów dominacji jazzu w muzyce popularnej, a więc z okresu międzywojennego i pierwszych dekad po wojnie. Spośród przedwojennych standardów już na początku koncertu zabrzmiały dwa: Na pierwszy znak oraz Ja się boję sama spać, a pod jego koniec Piosenka ci nie da zapomnieć. Już w tych utworach Paulina Kujawska zaprezentowała próbkę swojego arsenału środków ekspresji wokalnej. Potrafi uderzyć w mocne tony, a za chwilę przejść do spokojnej, ściszonej artykulacji. Świdruje słuch przenikliwymi nutami, by za chwilę głaskać uszy słuchacza miękkimi tonami z niższych rejestrów. W powojennej klasyce wyróżnia się oczywiście twórczość duetu Wasowski/Przybora. Artystka wybrała stamtąd Walc Ambaras, który w jej wykonaniu przybrał postać lekkiego jak piórko, rozswingowanego walczyka. Gdy idzie o Przyborę, w programie zabrzmiał jeszcze jeden jego tekst, lecz do muzyki Kosmy: Jesienny zmierzch, czyli Autumn Leaves, w którym głos wokalistki brzmiał ciepło, przywołując atmosferę dawnych kawiarń ze swingującymi pianistami. Spośród polskich przeróbek zagranicznych evergreenów trzeba odnotować jeszcze Jeśli ty nie istniałbyś w tłumaczeniu W. Młynarskiego, z fletem bardzo pomysłowo zastępującym sekcję smyczków. By pozostać przy złotych latach polskiego swingu, wspomnijmy bezpretensjonalne wykonanie Serduszko puka w rytmie cha-cha z repertuaru Marii Koterbskiej. Piosenkarka wykazała się talentem improwizatorskim, ubarwiając tę cokolwiek dansingową melodię. Genialnym przykładem twórczości polskiego jazzmana były natomiast Samotne wyspy serc (w oryginale: 100 Ways ) Komedy z czasów, gdy ten mieszkał już w USA i komponował dla Hollywood. Moda na swingowe przeboje powróciła w latach siedemdziesiątych, gdy największe gwiazdy polskiej estrady miały w swym repertuarze jazzowe piosenki. Tę epokę reprezentowała Bossanova do poduszki wylansowana przez Marylę Rodowicz, On tak ładnie kradnie z musicalu Halo Szpicbródka oraz last but not east Moje serce to jest muzyk Ewy Bem. Z późniejszych lat zabrzmiało Czas nas uczy pogody Sojki i Cygana oraz Moje serce kołysze ciebie do snu Krystyny Prońko. Ostatnią grupę piosenek stanowiły podjazzowane wersje utworów pierwotnie nie mających z jazzem wiele wspólnego. Szczególnie fortunnie wypadło to w Pod papugami Niemena, gdzie sekcja umiejętnie podkreśliła od zawsze obecny w tej piosence rytm samby, a wokalistka pięknie się rozimprowizowała. Południowoamerykańskie rytmy zabrzmiały także, choć subtelniej, w urokliwym Ty Skaldów. Nieco oporniej poddawała się przeróbce pamiętna ballada Anny Jantar Moje jedyne marzenie (choć i tu znalazła się okazja do improwizacji). Walc Szczęście (z repertuaru Łucji Prus) wirował niby fryga, ale dla wokalistki był głównie okazją do popisania się nienaganną dykcją swingu za wiele w nim nie odnalazła. Relacja z koncertu byłaby niepełna, gdyby pominąć instrumentalistów. Wojciech Wachułka wystąpił w niejako podwójnej roli. W zespole nie ma basisty, pianista musiał więc zastępować go swoją lewą ręką (tak, jak czynili to wykonawcy pierwszych ragtime ów). Jego akompaniament jest dyskretny, lecz w chwilach, gdy wokalistka nie śpiewała, potrafił błysnąć sympatyczną wstawką. Zarówno on, jak i flecista-saksofonista Leszek Nowotarski, praktycznie każdy utwór ozdobili jakąś stylową solówką, nawet jeśli niekoniecznie zaskakującą (zbytnie szaleństwa nie mieściłyby się w konwencji koncertu), to bez wątpienia urokliwą. Czasem swą grą po prostu dopowiadali do tego, co śpiewała solistka. Kiedy indziej, najczęściej w standardach, dali próbkę improwizacji w starym stylu. W swojej konwencji był to bardzo dobry koncert i jeśli cokolwiek mi w nim przeszkadzało, to niedobór typowej dla jazzu spontaniczności. Na zakończenie Olkuskich Zaduszek Jazzowych usłyszeliśmy po prostu solidne estradowe rzemiosło na wysokim poziomie. Taki miły, niezobowiązujący akcent na zakończenie; miękkie lądowanie po ekscytującym locie. Za takie lądowanie również należą się brawa. tekst i zdjęcia: Jarosław Nowosad nr 4 październik-grudzień 2012 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego 17

18 ĆWIERĆ WIEKU PÓŹNIEJ. CZARNOBYL W OBIEKTYWIE MICHAŁA KURKA Nie miałam specjalnej ochoty, by zobaczyć tę wystawę. Słyszałam, że będzie, że już jest, że niebawem się skończy, ale jakoś nie przekonywało mnie to do jej zobaczenia. Mimo tego ona ciągle do mnie wracała. Ciągle gdzieś natykałam się na informacje na jej temat, ktoś coś mi o niej wspominał... Tego dnia przyszłam do MOK-u w zupełnie innym celu; zapomniałam, że te zdjęcia tam są. I traf chciał, że stanęłam przed jednym z nich. Nie mogłam odwrócić wzroku. Kilka wózeczków, w jakich szczęśliwe matki wożą noworodki na szpitalnym oddziale. Tyle że pustych. Przeraźliwie PUSTYCH. Jednak nawet patrząc na to jedno zdjęcie z wystawy, nie planowałam jeszcze, że będę o niej pisać. Na inne nie patrzyłam. Wyszłam. Ale ono we mnie zostało. Kilka godzin później do moich rąk trafił katalog fotografii Michała Kurka. I wtedy już wiedziałam muszę te wystawę zobaczyć w całości. Do MOK-u wróciłam następnego dnia tuż przed jej planowanym zakończeniem. Na ironię okazało się, że została zdjęta dzień wcześniej. Pomyślałam trudno. Jednak przyszła mi do głowy pewna myśl przecież te zdjęcia gdzieś tu muszą jeszcze być. I rzeczywiście były. W dodatku okazało się, że za kilka chwil przychodzi po ich odbiór autor. Grzechem byłoby tej okazji nie wykorzystać. W ten sposób udało mi się obejrzeć wszystkie fotografie i zamienić kilka słów z Michałem, dzięki czemu poznałam kulisy powstania kilku z nich. Chyba tym razem dobrze się stało, że się spóźniłam. W katalogu prezentującym wybrane zdjęcia czytamy: Fotografie powstały podczas dwóch wypraw do Strefy Wykluczenia, w marcu 2010 oraz maju Są efektem trwającej łącznie osiem dni intensywnej eksploracji okolic Czarnobylskiej Elektrowni Atomowej i opuszczonego miasta Prypeć. Skażenie radioaktywne powstałe wskutek wypadku z 1986 roku (poza wyjątkiem kilku miejsc) nie zostawiło śladu. Pomiary promieniowania wskazują dopuszczalne wartości. Obszar jednak pozostaje zamknięty. Czas i przyroda przez ćwierć wieku nie były łaskawe porozrzucane w nieładzie, imponujące niegdyś ludzkie osiedle, dziś straszy i ostrzega, będąc dokumentem niefrasobliwości człowieka igrającego z siłami natury.... Wszystkie prezentowane na wystawie fotografie robią ogromne wrażenie. Przewrócony fortepian na tle zniszczonej ściany szkoły muzycznej, przedszkolne łóżka, w których dzieci zapadały w poobiednią drzemkę, sterty porozrzucanych książek w szkolnej klasie, puste karuzele parku rozrywki, samotne pianino w szpitalnej świetlicy, opustoszałe bloki mieszkalne, niegdyś tętniące życiem... Uderza w nich wszystkich jedno przerażająca cisza i wszechobecny brak życia. Widać wyraźnie, że ręka czasu dotknęła te miejsca niezwykle boleśnie. Patrząc na fotografie Michała Kurka dostrzegamy, że każda z nich jest niezwykle przemyślana. Kryje się w nich jakaś niezwykła głębia, tajemnica, która sprawia, że chcąc, czy nie zatrzymujemy się przed nimi na dłużej. Co ciekawe, autor przyznaje: Nieobce są mi fotomanipulacje zmieniające rzeczywistość w sposób, który pozwala zatrzymać w moich pracach duszę miejsc prawdziwą lub wyobrażoną przelać imaginację w materialną formę na którą zareagują emocjonalnie widzowie. Rzeczywiście udaje mu się to wyjątkowo dobrze. Taka fotogra- 18 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012

19 Wystawa jest sztuką przez wielkie S. I sztuką jest wywołać u odbiorcy emocje ciszą, która krzyczy ze zdjęcia lub obrazu. Czy dusza miejsc, które w swoich fotografiach przedstawia Michał Kurek jest prawdziwa, czy też dzięki nim wyobraźnia sama kreuje obrazy, które autor chciał, byśmy zobaczyli? Tego nie wiem, ale z pewnością zdjęcia z tej wystawy zostaną w mojej pamięci na długo. A zwłaszcza to jedno, od którego wszystko się zaczęło. Zresztą, oceńcie sami. Agnieszka Zub Katastrofa w Czarnobylu, do której doszło 26 kwietnia 1986 r., była największą katastrofą w historii energetyki jądrowej. W jej wyniku skażeniu promieniotwórczemu uległ obszar od do km kw. terenu na pograniczu Białorusi, Ukrainy i Rosji, a wyemitowana z uszkodzonego reaktora chmura radioaktywna rozprzestrzeniła się po całej Europie. W efekcie skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad osób. Ludność miasta Prypeć liczyła wówczas mieszkańców. Michał Kurek ur. w 1980 r. w Krakowie. Fotografią jako medium sztuki współczesnej interesuje się od 2005 r., szczególną uwagę skupia na dziedzinie, jaką jest dokument. Pracuje w technice cyfrowej, czerpiąc inspiracje z dzieł klasycznych oraz współczesnych twórców. Jest członkiem Olkuskiego Klubu Miłośników Fotografii. Zdjęcia jego autorstwa można było oglądać na kilkunastu wystawach w Olkuszu oraz Internecie. nr 4 październik-grudzień

20 obraz: Diabla po deszczu JAROSŁAW SPUŁA: Poezja zainteresowała się mną cd. ze str. 2 Jak to się stało, że zainteresowałeś się poezją? To się wzięło z powietrza, z olejków eterycznych, którymi wonieją bukowieńskie sosny? Jarosław Spuła: - Raczej z powietrza biblioteki w Bukownie, tej publicznej i tej szkolnej. Ale odpowiem trawestując Chucka Norrisa to nie ja zainteresowałem się poezją, to poezja zainteresowała się mną. Poezją nie można się tak po prostu interesować. To jest pasja. Poezja wymaga zbyt wiele uwagi dla siebie, czyni człowieka zbyt indywidualnym, patrzącym we własny sposób, mającym własne zdanie, żeby ktokolwiek chciał ją wybierać z własnej woli. Pamiętasz pierwszy wiersz? Pamiętam pierwszy, z którego poczułem się zadowolony. Prosty, krótki i ujął jak dla mnie to, co chciałem opisać: jestem wielki, chmur dotykam, położony na zieleni, moje ciało z powietrzem się miesza i przenika do ziemi. Kto był dla ciebie inspiracją? Na kim się wzorowałeś? I na kim nie chciałeś się wzorować? Wpadła mi w ręce w antykwariacie na Krupniczej taka antologia przekładów Miłosza: Wypisy z ksiąg użytecznych"; na jej okładce akwarela japońska przedstawiająca kaczki w trawie nad wodą. Miłosz stworzył, jak dziś powiemy, składankę the best of ze swoich ulubionych wierszy, lub takich, które według niego są ważne. Każdemu dał krótką przedmowę, wyjaśniając dlaczego ten wiersz, co w nim ciekawego, pisząc kilka słów o autorze etc. To było coś. Wielu poetów, wiele stylów, a jednak całość zbioru spójna tematycznie, mająca podobny klimat - który zarezonował z tym, co miałem w sobie. Wielu myśli, jakie mamy, nie szanujemy, dopóki nie usłyszymy ich od jakiegoś autorytetu. Kiedy więc zobaczyłem, że, mówiąc potocznie, są tacy, co myślą i czują podobnie jak ja, ucieszyłem się i wiele razy odnosiłem się, pisząc własne testy, do utworów z tej antologii. Utworów, które mi się nie podobały, było takie mnóstwo, że żadnego nie wymienię szczególnie. Bardzo surowo oceniam poezję, swoją przede wszystkim, więc rzadko trafię na coś, co mi się spodoba. W Notatnikach Alberta Camusa znalazłem myśl, że twórcy dzielą się na tych, co piszą niejako bezpośrednio z doświadczeń życiowych i takich, którzy piszą komentarze do utworów innych twórców. Otóż ja uciekam od wierszy, w których poeta prowadzi gry intertekstualne. Po prostu taki mam charakter. Ja tę przykładową bukowieńską sosnę chcę zobaczyć, poczuć i opisać po swojemu, jakby nigdy na ziemi nie napisano jeszcze o niej nic. To wielkie ryzyko, bo mogę wyważać otwarte drzwi i dokonywać dawno dokonanych odkryć. Ale to jest jak z chałwą ze Lwowa albo z Machu Picchu - możesz o tym u kogoś przeczytać, ktoś ci powie, jakie to jest, i możesz żyć w tym przekonaniu. Ale jak sam skosztujesz tej chałwy, jak sam staniesz na tych kamieniach świątyni pod otwartym niebem, to okazuje się, że jest jeszcze inaczej i cieszysz się, że w twoim życiu czegoś skosztowałeś, dotknąłeś a nie tylko zobaczyłeś w TV czy przeczytałeś u innego poety. Piszesz niezwykle osobiste wiersze, które są bardzo cenione przez środowisko młodych poetów. Z drugiej strony jakoś nie za bardzo angażujesz się w ich promowanie. Czy od czasu wydania tomiku Czysty chłód poświęcasz poezji tyle czasu, co wcześniej? - To ciekawe, że moje wiersze są cenione i cieszę się z tego. Ja się po prostu boję środowiska literackiego. Te wiersze, które powstały (i nawet, jeśli ci wierzyć, że są przez kogoś cenione), powstały poza środowiskiem. Stąd to małe zaangażowanie w ich promowanie. Ja Czystego chłodu nie chcę już znać, zawarłem w nim to, co miałem do powiedze- 20 KWARTALNIK Powiatu Olkuskiego nr 4 październik-grudzień 2012