Budżet NIErówności. Naprawa głowicy. Rzepaczane pola BASF. Lubelskie warzywa z Syngentą. tel

Transkrypt

1 Nr 11/2012 (94) bezpłatny miesięcznik ogólnopolski ISSN: Nowa perspektywa budżetowa na lata musi być zatwierdzona jak najszybciej. Czas ucieka a końca negocjacji nie widać. Kryzys strefy euro sprawia, że przyznana Polsce część może być niższa niż kończąca się transza. Kwota niższa niż 34,5 mld euro jest wielce prawdopodobna. Mniejszej kwoty nie przyjmuje do wiadomości polski rząd. Minister Kalemba nie dopuszcza do świadomości faktu, że nowe rozdanie może być mniejsze niż obecny budżet. 10 października przekazana została opinii publicznej informacja, że Niemcy i Francja porozumiały się w sprawie przyszłego budżetu i będą forsowały utrzymanie poziomu dopłat bezpośrednich na dotychczasowym poziomie.. Czytaj s. 4 /RKA /CHRONA ROyLIN 7YSIEW 0RZYGOTOWANIE ZASIEWU 5PRAWA ycierniska tel Naprawa głowicy Głowica musi spełnić szereg, często sprzecznych ze sobą zadań. Stąd też podczas naprawy silnika wynikającej z konieczności wykonania naprawy głównej, usunięcia usterki układu korbowo-tłokowego, czy usterki samej głowicy, warto wykonać szereg czynności kontrolnych. Celem ich przeprowadzenia jest wyeliminowanie błędów wykonawczych, lub erozyjnych, oraz sklasyfikowanie poszczególnych podzespołów do naprawy lub wymiany. Brak kontroli skutkować może pogłębianiem się usterki... Czytaj s Rzepaczane pola BASF Podczas pierwszej Polowej Konferencji Rzepaczanej, 26 września w Jarosławcu, firma BASF zaprezentowała nową technologię ochrony herbicydowej rzepaku Clearfield oraz nowy, trójskładnikowy herbicyd NOWY Butisan Star, które na rynek wejdą w 2013 roku. Pierwsze prace hodowlane nad technologią Clearfield rozpoczęto na początku lat 80. Rozwiązanie jest połączeniem nowych hybrydowych odmian rzepaku ozimego oraz nieselektywnego herbicydu. Czytaj s. 5 Lubelskie warzywa z Syngentą Na prezentację ponad 150 odmian warzyw gruntowych Syngenta, na polach pokazowych i produkcyjnych w Gospodarstwie Państwa Anny i Leszka Szusterów w Strzeszkowicach Dużych k/lublina, zaprosiły firmy Syngenta Polska, Yara Poland oraz Gospodarstwo Ogrodnicze Krasoń. 2 września Dni Otwarte pokaz warzyw gruntowych swą obecnością uświetniły setki producentów z rejonu całego kraju. Warzywna produkcja towarowa obejmuje 14 ha brokuła, 2,5 ha kalafiora, 4 ha selera, i 0,5 ha kapusty pekińskiej. Ale 85 ha pól Państwa Szusterów to także uprawa buraka cukrowego, pszenicy ozimej i jarej, jęczmienia jarego. Czytaj s. 10 i 11 wr-138/09 Budżet NIErówności Licencjonowany sprzedawca Biuro Doradczo-Handlowe Jacek Król Idealne rozwiązanie dla rolnictwa precyzyjnego Sprzedaż oraz serwis: / / tel:

2 Strona Nr 11/2012 (94) Rolnik pyta, prawnik odpowiada Składam wnioski o zwrot akcyzy w tzw. paliwie rolniczym w dwóch gminach. Z uwagi na to, że rozliczam się z VAT na zasadach ogólnych, to poprosiłem o zwrot faktur. W jednej z gmin powiedziano, że po dwóch tygodniach tj. po uprawomocnieniu się decyzji odeślą faktury bezpłatnie. W drugiej gminie natomiast powiedziano, że od każdej strony faktury pobiorą 5 zł opłaty, gdyż taki obowiązek nakłada na niego ministerstwo finansów. Chciałbym wiedzieć, która gmina postępuje właściwie? Poruszone zagadnienie dotyczy poświadczania za zgodność z oryginałem dokumentów składanych do urzędu. Wnioskodawca może złożyć oryginał dokumentu bądź też jego odpis poświadczony za zgodność przez notariusza, radcę prawnego, adwokata lub upoważnionego pracownika tego urzędu. Ograniczając się do ostatniej z wymienionych grup, należy podnieść, iż dokonanie poświadczenia oryginału dokumentu przez urzędnika na wniosek zainteresowanego następuje odpłatnie. Pobierana jest opłata w wysokości 5 zł za stronę. Kwestie te reguluje ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz ze zm.). Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy opłacie skarbowej podlega w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej wydanie zaświadczenia na wniosek. Jednakże opłata skarbowa pobierana jest jedynie wówczas, gdy poświadczenie dokonywane jest przez upoważnionego urzędnika na wniosek wnioskodawcy. Zatem jeżeli takiego wniosku nie złożono, a urzędnik musi dokonać poświadczenia z urzędu, to wtedy naliczenie opłaty jest nienależne. W tym stanie sprawy, jeżeli rolnik złożył oryginały dokumentów i chciałby te dokumenty odzyskać, to winien zwrócić się do urzędu z wnioskiem o zwrot faktur po uprawomocnieniu się decyzji w przedmiocie zwrotu akcyzy. Wówczas postępowanie jest zakończone i urząd ma obowiązek zwrócić oryginały złożonych dokumentów na wniosek zainteresowanego. Urzędnik dokonując zwrotu faktur, dla celów dowodowych sporządzi ich odpisy, ale uczyni to z urzędu, toteż bez możliwości pobierania opłaty skarbowej. Stanowisko to podziela również resort rolnictwa, potwierdzeniem czego jest zamieszczona na stronie ministerstwa informacja, w której na pytanie czy za potwierdzenie przez ( ) pracownika urzędu gminy ( ) za zgodność z oryginałem kopii faktur VAT, stanowiących dowód zakupu oleju napędowego do produkcji rolnej powinny być pobierane opłaty skarbowe?, Minister odpowiedział, że w przypadku, gdy wnioskodawca już po zakończonym postępowaniu, zwraca się o zwrot wcześniej dołączonych do wniosku oryginałów faktur VAT, poświadczenie nie podlega opłacie skarbowej (źródło: www. minrol.gov.pl). Powyższe bowiem jest konsekwencją stanu, kiedy to organ z urzędu dla celów dowodowych poświadcza niejako dla siebie dokumenty, które obowiązany jest zwrócić wnioskodawcy. Nowa gazeta elektroniczna już od stycznia 2013 Biznes Lepsze rolnictwo, lepszy biznes, lepsze życie Tworząc gazetę WRP Biznes, będziemy się skupiać na zagadnieniach mikro i makroekonomicznych w prowadzeniu działalności rolnej, w opraciu o prawo UE i krajowe, notowania rynkowe, prognozowanie i rachunkowość dla gospodarstw rolnych. Już dziś zamów nową gazetę WRP Biznes, a otrzymasz 3-miesięczny, darmowy dostęp. Aby to zrobić, wejdź na naszą stronę kliknij baner reklamujący naszą nową gazetę, a następnie wypełnij krótki formularz i prześlij go do nas. Proszę o wyjaśnienie, czy wniosek o zwrot akcyzy w paliwie rolniczym, który będzie składany w lutym 2013 r., będzie mógł zawierać faktury z sierpnia tego roku? W tym roku wnioski z lutego nie mogły dotyczyć paliwa kupionego w sierpniu ubiegłego roku, stąd moja wątpliwość. Istotnie, z początkiem bieżącego roku zaczęła obowiązywać zmiana ustawy z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolniczej (Dz. U. Nr 52, poz. 379 ze zm.). Na mocy zmienionych przepisów modyfikacji uległy terminy składanych wniosków o zwrot podatku. Obecnie wnioski składane są od 1 do ostatniego dnia lutego oraz od 1 do 31 sierpnia każdego roku. Podobnie jak wcześniej, wnioski obejmują poprzedzające ją półroczne okresy przypadające przed miesiącem składania wniosku. Wyjątkowo ustawodawca dokonał jednorazowego wyłomu w powyższej zasadzie w przypadku wniosków składnych w lutym bieżącego roku. Wnioski te mogły dotyczyć paliwa zakupionego w okresie jedynie 5-miesięcznym przed miesiącem ich złożenia. Stanowi o tym art. 40 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz ze zm.) ustalając, iż w roku Pojęcie aktywnego rolnika mówi, że jest to osoba fizyczna lub prawna, której roczna kwota płatności bezpośrednich przekracza bądź jest równa 5 procentom łącznej sumy przychodów z działalności pozarolniczej. Jak można wywnioskować z wypowiedzi wysokich urzędników z Brukseli, definicja ta ulegnie zmianie. W Polsce 1/3 wniosków o dopłaty składają osoby, które nie prowadzą działalności rolniczej, a ci, którzy są rolnikami dostają niskie 2012 zwrot podatku, realizowany na podstawie wniosków składanych w terminie od dnia 1 lutego do dnia 29 lutego 2012 r., przyznaje się za okres pięciu miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o zwrot podatku. W praktyce oznaczało to, że wnioski lutowe nie mogły obejmować faktur z sierpnia 2011 r. Działanie ustawodawcy było jak najbardziej zasadne, albowiem zakupione w sierpniu minionego roku paliwo podlegało rozliczeniu w oparciu o ówczesne zapisy ustawy, a więc objęte były wnioskami składanymi we wrześniu 2011 r. Jednakże powyższy wyjątek miał charakter jednorazowy i związany był z wejściem w życie nowelizacji ustawy. płatności. Dlatego proponujemy listę negatywną, określającą, komu nie będą przysługiwały dopłaty bezpośrednie na przykład właścicielom pól golfowych czy lotnisk mówi w imieniu Europejskiej Partii Ludowej poseł Kalinowski. Ludowcom nie podoba się jeszcze jeden zapis mówiący, że aktywny rolnik, to właściciel ziemi, który w 2013 r. otrzymał ponad 5 tys. euro dopłat. Kalinowski zwraca uwagę, że zapis ten uderzy Na Państwa pytania, natury prawnej, w każdą sobotę w godz , pod nr. telefonu odpowiada radca prawny Wojciech Lignowski. Zgłosiłem szkodę w kopcu do koła łowieckiego. Przedstawiciele myśliwych przyjechali na pole i stwierdzili, że nie będą szacować, bo ustawa zwalnia ich z tego jeżeli stwierdzą, że kopiec jest położony bezpośrednio przy lesie. Czy koło łowieckiego może odmówić szacowania szkody łowieckiej powołując się na to, że kopiec był za blisko lasu? Nie może odmówić, w tym sensie, że koło winno chociażby sporządzić protokół, w którym podniesie okoliczność bliskości lasu. Ustawa z dnia 13 października 1995 r. (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 127. poz ze zm.) Prawo łowieckie w art. 46 ust. 2 nakazuje, ażeby oględzin i szacowania, a także ustalania wysokości odszkodowania za szkodę łowiecką dokonał zarządca lub dzierżawca obwodu łowieckiego. Natomiast w art. 48 ustawodawca określił zamknięty katalog sytuacji, w których odszkodowanie nie przysługuje. Zgodnie z pkt. 5 tego artykułu nie należy się rekompensata za szkody wyrządzone w płodach rolnych złożonych w sterty, stogi i kopce w bezpośrednim sąsiedztwie lasu. Mając na uwadze literalne brzmienie przytoczonych przepisów, wymaga stwierdzić, że zarządca lub dzierżawca obwodu łowieckiego najpierw winien przystąpić do czynności szacowania szkody spowodowanej w kopcu (sporządzić protokół z szacowania), a następnie, o ile w jego ocenie zachodzi okoliczność bezpośredniego sąsiedztwa lasu, powołać się na tą okoliczność odmawiając odszkodowania (przynajmniej wskazać ją w protokole). Komu należeć się będą dopłaty? Lista negatywna określi, komu nie będą przysługiwały dopłaty bezpośrednie na przykład właścicielom pól golfowych czy lotnisk mówi poseł Kalinowski. w dużą grupę polskich rolników. To właściciele gospodarstw ponad 20-hektarowych, a takich jest w Polsce jedynie 8 procent. Dlatego złożyliśmy poprawki sugerujące wykreślenie tego zapisu mówi poseł. Daniel Alankiewicz

3 Nr 11/2012 (94) Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska Strona DuPont zapowiada wiele zmian w najbliższym czasie. Firma zamierza wejść w nowe obszary działalności, jak rzepak i uprawy specjalistyczne oraz podnieść rolę insektycydów w swoim portfolio. Jak zapowiedział też Jacek Czernichowski, od tego roku Kierownik Działu Marketingu nadchodzi era Roberta Albera, który został nowym Country Managerem DuPont Polska. Nowe filary DuPont Szczegóły DuPont zaprezentował 15 października podczas konferencji, na której poznaliśmy też następcę Krzysztofa Golca Roberta Albera, Włocha z Bolzano, rolnika z zamiłowania i wykształcenia. Krzysztof Golec od września awansował do Six Sigma Black Belt i zajmie się usprawnianiem zarządzania procesami w segmencie zboża i uprawy rolnicze w regionie EMEA (Europa, Bliski Wschód, Afryka). Strategia rozwoju środków ochrony roślin DuPont w Polsce opiera się na 4 filarach. Pierwsze dwa bazują na tym, co już mamy, czyli herbicydy do zbóż i fungicydy do zbóż. Duży nacisk położymy na rzepak (3 filar) oraz uprawy specjalne, które są tym 4 filarem zapowiada Robert Alber. Innowacyjne technologie będą dotyczyły trzech grup: herbicydów, fungicydów oraz insektycydów/nematocydów i jak zapowiadają przedstawiciele Du- Pont, co roku 2 nowe produkty będą pojawiać się na naszym rynku. Nowości w ofercie Du- Pont dotyczą: w zbożach rejestracja fungicydu Wirtuoz 520 EC w 2012 r.; oczekiwana rejestracja (IV kwartał 2012) herbicydu Finish SX 40 SG. W rzepaku firma oczekuje na rejestrację (IV kwartał 2012) insektycydu Avaunt 150 EC, a w kukurydzy na rejestrację (również IV kwartał 2012) herbicydu Arigo 51 WG. Wirtuoz 520 EC zastosowano na 140 tys. ha upraw zbóż w Polsce w 2011 roku podkreślił Jacek Czernichowski. Charakteryzuje się dużym spektrum zwalczanych chorób i zapewnia kontrolę fuzarioz w terminie T1 co jest istotnym elementem technologii uprawy i ochrony zbóż. Polecana dawka to 1 l/ha dodał. Na 2013 rok Du- Pont proponuje program ochrony pszenicy ozimej i pszenżyta: Wirtuoz (w terminie T1) Reveller (w terminie T2), bez konieczności mieszania z innymi fungicydami. Oferta dostępna będzie również dla mniejszych gospodarstw, dzięki 1-litrowym opakowaniom. Producenci kukurydzy otrzymają nowy herbicyd Arigo 51 WG do powschodowego zwalczania jednorocznych i wieloletnich chwastów jednoliściennych oraz chwastów dwuliściennych kontynuował szef marketingu. Wystarczy jeden zabieg, a trzy substancje aktywne preparatu, z różnych grup, zapewniają bardzo szerokie spektrum zwalczanych chwastów w szerokim zakresie stosowania, bo od 2 do 8 liści. Planowane rejestracje DuPont na 2013 r. to w zbożach fungicyd Abrusta 210 SC (penthiopyrad/cyprokonazol), sprzedaż 2014; fungicyd Treoris (penthiopyrad/chlorotalonil), sprzedaż 2014; herbicyd Concert SX 44 SG (thifensulfuron/metsulfuron), sprzedaż 2014; odświeżony herbicyd Chisel Nowy 51,6 WG, sprzedaż 2014 oraz herbicyd Gradio 74,4 SG (MCPP/tribenuron). W rzepaku oczekiwana jest rejestracja herbicydu Slasa 75 WG (ethametsulfuron). Uprawy specjalne to fungicyd Curzate C Extra (cymoksanil/cu) do ziemniaków i warzyw oraz fungicyd Fontelis 200 SC (penthiopyrad) do sadów (jabłonie). Do ochrony kukurydzy zapowiadany jest herbicyd Victus 040 OD (nikosulfuron). Imponująco wyglądają też plany na 2014 rok. W zbożach planowana jest rejestracja herbicydu Lexus 50 WG (flupyrsulfuron), przeznaczonego do zwalczania chwastów w terminie jesiennym. W buraku cukrowym firma oczekuje rozszerzenia rejestracji dwóch fungicydów do zwalczania chwościka: Acanto 250 SC (sprzedaż 2015) oraz Reveller 280 SC. Również w rzepaku planowane jest rozszerzenie rejestracji fungicydu Reveller 280 SC do wiosennego zastosowania na Sclerotinia. W kukurydzy powinien pojawić się płynna formulacja herbicydu Collage OD (nikosulfuron/ thifensulfuron). Szczegóły nowej oferty Du- Pont znajdziecie Państwo w kolejnych wydaniach WRP. Eksperci DuPont: Robert Alber, Krzysztof Golec, Paweł Prokop, Agata Zagórska, Andrzej Lesiak, dr Katarzyna Kucińska, Jacek Czernichowski i Piotr Gill.

4 Strona 4 Daniel Alankiewicz Wiadomości Rolnicze Polska d.alankiewicz@wrp.pl Nr 11/2012 (94) Nowa perspektywa budżetowa na lata musi być zatwierdzona jak najszybciej. Czas ucieka a końca negocjacji nie widać. Kryzys strefy euro sprawia, że przyznana Polsce część może być niższa niż kończąca się transza. Kwota niższa niż 34,5 mld euro jest wielce prawdopodobna. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej Budżet NIErówności Mniejszej kwoty nie przyjmuje do wiadomości polski rząd. Minister Kalemba nie dopuszcza do świadomości faktu, że nowe rozdanie może być mniejsze niż obecny budżet. Tyle, że poza życzeniami nie ma konkretnych działań polskiego rządu. Jak zdradził Jarosław Kalinowski, członek Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi w PE: Platforma uważa, że najważniejsze są fundusze spójności. O rolnictwo zadbają Niemcy i Francuzi. Fakt, że 10 października przekazana została opinii publicznej informacja, że Niemcy i Francja porozumiały się w sprawie przyszłego budżetu i będą forsowały utrzymanie poziomu dopłat bezpośrednich na dotychczasowym poziomie. Jeśli nastąpią redukcje, to dotkną II filara czego nie wykluczają przedstawiciele dwóch głównych płatników. Niekorzystne proporcje filarów Warto tutaj nadmienić, że niemiecki rolnik będzie mógł liczyć na środki unijne należne mu w 80% z tytułu I filara. II filar stanowić będzie uzupełnienie subwencji. W Polsce dopłaty bezpośrednie z tytułu I filara stanowić będą zaledwie 20%. Pozostaje jednak otwarta kwestia tzw. historycznego naliczania dopłat, de facto niezgodnego z unijnym prawem i pozbawionego jakichkolwiek podstaw prawnych. Światło na tę sprawę rzuca stwierdzenie europosła Jarosława Kalinowskiego, który stwierdził, że odejście od kryterium historycznego w naliczaniu dopłat jest sprawą zasadniczą: (...) państwa, które są płatnikami netto do unijnego budżetu widzą to inaczej. Uważają, że wyższe płatności dla rolników z tych krajów (objętych naliczaniem wg kryterium historycznego przyp. red.) bilansują ich wysokie wpłaty do budżetu. Dlatego z całą pewnością od 2014 roku nie będzie równych dopłat dla starych i nowych państw Unii. Jeśli mowa o kwotach, to na chwilę obecną proponowane jest przeznaczenie 317,2 mld euro na I filar Zapytany o sprawę zazieleniania Roger Waite, rzecznik prasowy komisarza Ciolosa stwierdza: Chcemy tylko pomóc rolnikom w utrzymaniu tego, co już mają na polach. WPR (płatności bezpośrednie, operacje rynkowe), 101,2 mld euro na II filar (rozwój obszarów wiejskich). Prócz wspomnianych kwot kalkulowane są również fundusze dodatkowe, przeznaczone na inne działania. I tak, 2,5 mld euro kontraktuje się na bezpieczeństwo żywności, 2,8 mld euro na żywność dla najbiedniejszych, 3,9 mld euro na rezerwę kryzysową w rolnictwie, do 2,8 mld euro na dostosowanie do globalizacji, 5,1 mld euro na badania w dziedzinie bezpieczeństwa żywnościowego oraz zrównoważonego rolnictwa i biogospodarki. Łączna pula kontraktowana na rolnictwo i gospodarkę żywnościową UE, w ciągu siedmiu lat owej perspektywy ma wynosić 435,5 mld euro. Niejasne cele Tyle kwot i prognoz. Polityka rolna i żywnościowa, dążąca do powiększenia produktywności i efektywności gospodarowania stoi jednak w sprzeczności z interesami niezwykle silnego i wpływowego lobby handlowo-importowego. Jak można wywnioskować z rozmów kuluarowych, wiele decyzji podejmowanych jest w wyniku oddziaływania na polityków unijnych przez tę grupę interesu. Ich skutkiem jest ustanowienie, jako jednego z priorytetów nowej perspektywy, polityki zazieleniania oraz obniżenie celu wskaźnikowego wykorzystania surowców rolniczych do produkcji paliw transportowych. Janusz Wojciechowski, poseł do PE twierdzi wprost, że za propozycją zazieleniania stoi lobby handlowe, które oczekuje w związku z greeningiem dużych zysków. W wyniku tej polityki (zazieleniania) europejska produkcja zbóż zmniejszy się o 20 mln ton. Deficyt uzupełniony będzie importem z rynków poza unijnych. To właśnie potencjalnym importerom najbardziej zależy na zazielenianiu gruntów ornych. Ich lobby domaga się, aby w Europie produkowano coraz mniej żywności mówi Wojciechowski. Dla kogo profity, komu koszty? Istotą greeningu jest wyłączenie z czynnej produkcji rolnej gruntów o łącznej powierzchni 7% gruntów rolnych w każdym z krajów członkowskich i w każdym gospodarstwie (włącznie z wyłączeniem trwałych użytków zielonych). Mają one być wykorzystane pod nasadę ostoi, zadrzewienia śródpolowego, oraz utrzymanie trwałych użytków zielonych na 5% areału gospodarstwa. Jeśli rolnik nie wywiąże się z obowiązku zazieleniania, sankcją będzie cofnięcie 30 proc. należnych mu dopłat bezpośrednich. Zbyt wiele się o niej mówi, tymczasem zmian jest niedużo, a polegają przede wszystkim na zazielenianiu europejskiego rolnictwa. Wymusili to socjaliści, którzy tworzą z zielonymi ogromną siłę stwierdza bagatelizując sprawę europoseł Siekierski. Zapytany o tę sprawę Roger Waite, rzecznik prasowy komisarza Ciolosa stwierdza: Chcemy tylko pomóc rolnikom w utrzymaniu tego, co już mają na polach. Na przykład grunty pod żywopłotami wokół pól nie były objęte dotąd płatnościami bezpośrednimi, ale wielu rolników utrzymuje te strefy buforowe. Chcemy, żeby dostawali za to pieniądze. Stanowisko takie można tłumaczyć z perspektywy brytyjskiej, bo taką narodowość reprezentuje wypowiadający się rzecznik. Rzecz jednak w tym, iż polska czy niemiecka struktura rolna różni się diametralnie od brytyjskiej. W naszych krajach nie wieją wiatry znad Atlantyku, w związku z czym zjawisko erozji wietrzniej jest wielokrotnie mniejsze. Nie ma więc potrzeby utrzymywania tak gęstej obsady śródpolowej. Aby spełnić nowe wymagania, przykładowe gospodarstwo o areale 500 ha będzie musiało wyłączyć spod aktywnej uprawy 35 ha. Zakładając średni plon 5 t/ha np. rzepaku, wycenionego tylko na 1500 zł/t, gospodarstwo straci blisko 260 tys. zł przychodu. Komisja Europejska uznała właśnie, że przeznaczenie w UE 2% użytków rolnych na surowce do produkcji biopaliw spowodowało podwyżki cen żywności. Co się stanie, kiedy farmerzy wyłączą z produkcji rolnej 7% areału? pyta Poseł Kalinowski. Polityka ta stoi w otwartej sprzeczności ze słowami Komisarza Janusza Lewandowskiego, który stwierdził: Kryzys sprawił, że złote czasy dla rolnictwa skończyły się bezpowrotnie. Zapewne to prawda, tyle że tak w wypowiedziach, jak i w działaniach, oraz planach działań trudno dopatrzyć się spójności. Celowości utrzymywania ostoi czy zadrzewień śródpolnych nie neguje nikt znający się na rolnictwie. Pytanie, czy naturalne ostoje i zadrzewienia będą uznane za teren włączony do polityki zazielenienia, czy Agencja zażyczy sobie wyłączania powierzchni uprawianych? Polityka ekonomiczna czy ekonomia polityczna Biorąc przykład z naszych zachodnich sąsiadów, najlepszym sposobem na politykę rolną i zagospodarowanie potencjału rynku rolnego jest mądre gospodarowanie. Polityka agroenergetyki stworzona w Niemczech, zaabsorbowała już blisko 20% areału. Niemcy są aktualnie największym producentem biogazu rolniczego w Europie. Łączna liczba biogazowni w Niemczech wynosi 4078 (kilkadziesiąt w budowie), z czego blisko 80% znajduje się w rękach rolników, przynosząc im znaczące przychody. W oparciu o obecny potencjał do 2020 roku planuje się w Niemczech wyprodukowanie 47% energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Rzecznik Roger Waite, zapytany o stanowisko KE w tej kwestii, nie udzielił konkretnej odpowiedzi stwierdzając jedynie, że: Komisarz rolnictwa i obszarów wiejskich ma ograniczony wpływ na politykę Niemiec w tej sprawie. Warto, aby polscy politycy na szczeblu krajowym, jak i unijnym zdali sobie sprawę, że polityka unijna ustalana jest poza posiedzeniami plenarnymi. Te służą jedynie wprowadzeniu lub finalnie ustanowieniu przepisów zgodnych z interesem zainteresowanych. Tymczasem Elżbieta Bieńkowska, Minister rozwoju regionalnego, w wywiadzie opublikowanym na łamach Gazety Wyborczej na pytanie, czy Polska powinna zawetować budżet unijny stwierdza: Nie rozumiem tej postawy i sądzę, że jednak nie uciekną się do niego. Ja weto wykluczam, bo weto to zanegowanie samej idei i przyszłości Unii Europejskiej. Budżet powinien być uchwalony jeszcze w tym roku. I dalej, zapytana, czy jest za zmniejszeniem dopłat bezpośrednich dla rolnictwa odpowiada: Wspólna Polityka Rolna to dopłaty bezpośrednie według mnie nieefektywny system płacenia rolnikom oraz pieniądze na rozwój obszarów wiejskich. Ten ostatni program ma sens, jest bardzo potrzebny i korzystny, bo przynosi rozwój wsi, nowe miejsca pracy, skok cywilizacyjny. Pani minister zdaje się nie rozumieć istoty problemu, poza tym wypowiada się w tonie niekonsultowanym z polskim przedstawicielstwem na forum unijnym. Środki w ramach II filaru, o ile zostaną skonsumowane w przyrzeczonej wielkości, uniemożliwiają de facto prowadzenie suwerennej polityki gospodarczej w omawianym przedmiocie. Kierują bowiem ów postęp cywilizacyjny w kierunkach określanych przez autorów programów zawartych w ramach II filaru vide geneza zazieleniania, korzystna dla Brytyjczyków, którzy dostaną dopłaty do krzaków, a my mniej zarobimy. Znacznie lepiej, jeśli producenci rolni zarobiwszy pieniądze sami zdecydują, na co je wydać. Tak działa wolny rynek. Idee, słuszne z założenia, nie nadają się do zasiewu, konsumpcji, czy przetworzenia. Warto o tym pamiętać. W kuluarowych rozmowach, greccy posłowie mówią wprost Grecję zniszczyły dotacje. Gminy inwestowały bez umiaru w infrastrukturę, której obecnie nie są w stanie utrzymać. Szkoły, baseny, ścieżki rowerowe, parkingi podnoszą co prawda jakość życia, ale nie przynoszą dochodów, obciążając budżety kosztami utrzymania. n

5 Nr 11/2012 (94) Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska Rzepaczane pola BASF Podczas pierwszej Polowej Konferencji Rzepaczanej, 26 września w Jarosławcu, firma BASF zaprezentowała nową technologię ochrony herbicydowej rzepaku Clearfield oraz nowy, trójskładnikowy herbicyd NOWY Butisan Star, które na rynek wejdą w 2013 roku. Strona Rzepak 9 dni po zabiegu herbicydowym Clearfield. Pierwsze prace hodowlane nad technologią Clearfield rozpoczęto na początku lat 80. Rozwiązanie jest połączeniem nowych hybrydowych odmian rzepaku ozimego odpornych na działanie herbicydu oraz nieselektywnego herbicydu zawierającego nową substancję aktywną imazamox, dedykowanego właśnie do ochrony tych mieszańców. Jest to system łączący wysoko plonujące, mieszańcowe odmiany rzepaku z herbicydem, który ma szerokie spektrum zwalczanych chwastów jedno- i dwuliściennych, w tym również samosiewów rzepaku informuje Łukasz Kujawa z BASF. Odmiany hybrydowe, o dużym wigorze jesiennym, dają większą elastyczność w wyborze terminu siewu, a wysoka skuteczność zwalczania chwastów w technologii Clearfield pozwala na lepsze wykorzystanie potencjału plonowania mieszańców. Cecha odporności nowych odmian mieszańcowych na imazomax została wyselekcjonowana z rzepaku jarego Canola i przeniesiona na rzepak ozimy. A nowe odmiany rzepaku ozimego na rynek wprowadzą trzy firmy: RAPOOL, Monsanto i Pioneer. Nowy nieselektywny herbicyd zawiera w swoim składzie trzy substancje aktywne: imazamox 17,50 g/ha; matazachlor 375 g/l i quinmerac 100 g/l. Polecany jest do stosowania w dawce 2 l/ha wraz z adiuwantem DASH (1 l/ha). Imazamox w 70% wchłania się przez liście, reszta wchłaniana jest przez glebę. W przypadku metazachloru przez liście wchłania się tylko 30%, ale dodatek adiuwanta powoduje, że wchłanialność rozkłada się po 50% na glebę i liście. Ponadto jesienną ochronę herbicydową można ograniczyć do jednego zabiegu. Jeden produkt w jednym zabiegu zwalcza szerokie spektrum chwastów jedno- i dwuliściennych. Jest to tzw. one shout solution co oznacza przynajmniej jeden zabieg mniej. Można też dodać do zabiegu Caryx 240 SL i nawóz dolistny tłumaczy Łukasz Kujawa. Clearfield zwalcza też samosiewy rzepaku oraz co bardzo ważne zwalcza też chwasty w rodziny krzyżowych. Jest to herbicyd powschodowy o najszerszym oknie aplikacji. W przypadku znanego Butisanu Star 416 SC okno aplikacji to tylko ok. 2 tygodnie, a Clearfield to aż 4-6 tygodni w zależności od spektrum i faz rozwojowych chwastów dodaje. W 2013 r. na rynku pojawi się również NOWY Butisan Star, trójskładnikowy herbicyd dla jarych odmian rzepaku. Co to jest NOWY Butisan Star? To przede wszystkim lepsze działanie na chwasty z rodziny krzyżowych, na bodziszki mówi Magda Pietrzak z BASF. Jest to preparat bezpieczny dla rzepaku i roślin następczych, jak zboża jare, rzepak jary. Nowy, trójskładnikowy preparat zawiera: metazachlor 200 g/l, dimetenamid-p 200 g/l oraz chinomerak 100 g/l. Trzy główne zalety nowego preparatu to bezpieczeństwo w stosunku do rośliny uprawnej i roślin następczych, elastyczny termin stosowania oraz skuteczność w zwalczaniu chwastów. Dimetanamid-P jest pobierany zarówno przez korzenie, jak i liście, a wzajemne uzupełnianie się substancji aktywnych daje poszerzenie spektrum zwalczanych chwastów, zwłaszcza z rodziny krzyżowych wymienia Magda Pietrzak. Miniony sezon rzepaczany podsumował Witold Łykowski, podkreślając wpływ jesiennego stosowania Caryx 240 SL na przetrwanie i plony rzepaku. Obsada roślin po zimie w Stacji Doświadczalnej BASF w Gurczu w kontroli wyniosła 9 szt/m2, a po zastosowaniu Caryx 240 SL aż 21 szt/m2. Przyrost plonu po zastosowaniu preparatu wyniósł 18,7 dt, a uzyskany plon to 47 dt/ha. n Magda Pietrzak zaprezentował NOWY Butisan Star. Łukasz Kujawa odpowiada za technologię Clearfield w BASF.

6 Strona Mgr inż. Grzegorz Pruszyński Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu Nr 11/2012 (94) Niekorzystne warunki pogodowe w minionym sezonie wegetacyjnym przyczyniły się do wielu problemów w uprawie zbóż. Długa i ciepła jesień a także dodatnie temperatury na początku zimy spowodowały, że zagrożenie ze strony jesiennych szkodników było znacznie większe. ochrona Zboża podsumowanie sezonu Choć nie obserwowano masowych pojawów gatunków szkodliwych, to należy pamiętać, że niektóre z nich mogą w korzystnych warunkach meteorologicznych żerować bardzo długo, aż do nastania mrozów. Larwy ploniarki zbożówki przeważnie uszkadzają tylko jedną roślinę, jednak przy tak długo utrzymujących się dodatnich temperaturach mogą żerować na kolejnych roślinach. Ponadto często dochodzi do wylotu dodatkowego, czwartego pokolenia. Jakkolwiek to pokolenie nie ma szansy na dokończenie cyklu rozwojowego, to przyczynia się do powstania dalszych strat. Problem zwalczania szkodników zbóż o ekonomicznym znaczeniu wyłonił się wraz ze zmianami w technologii uprawy. Intensywna ochrona przed chwastami i chorobami oraz obfite nawożenie sprzyjają rozwojowi różnych gatunków owadów. Gatunkami najważniejszymi występującymi na terenie Polski i zagrażającymi zbożom są: skrzypionki, mszyce i pryszczarki. W niektórych rejonach obserwuje się masowe pojawy łokasia garbatka, ploniarki zbożówki, wciornastków, miniarek oraz rolnic. Niekiedy zagrożeniem mogą być również takie gatunki owadów szkodliwych jak: lednica zbożowa, żółwinek zbożowy czy nałanek kłosiec. W sezonie wegetacyjnym 2011/2012 zdecydowanie największym zagrożeniem dla upraw zbóż były liczne pojawy mszyc. Już jesienią 2011 w wielu regionach kraju wystąpiły masowo mszyce wektory chorób wirusowych. Szczególnym zagrożeniem są one w uprawie jęczmienia. Także od wiosny mszyce wystąpiły licznie. Należy podkreślić, iż miniony rok był pod względem warunków meteorologicznych bardzo korzystny dla rozwoju tych szkodników. Podczas masowych pojawów mszyc obserwowano również liczne pojawy owadów pożytecznych, wrogów naturalnych mszyc, takich jak: biedronki, bzygi czy złotooki. Należy pamiętać, że te owady żerują przeważnie na młodszych częściach roślin o dużym turgorze i intensywnym wzroście, wysysając soki z komórek sitowych lub miękiszowych. W czasie żerowania mszyce wpuszczają do rośliny ślinę, która może zaburzyć przebieg procesów życiowych takich jak fotosynteza czy oddychanie. Pokrywanie roślin spadzią ogranicza proces fotosyntezy, przez co wpływa ujemnie na asymilację. Jest doskonałym podłożem dla grzybów sadzaków. Takie żerowanie prowadzi do zmian we wzroście roślin i jest tzw. szkodliwością bezpośrednią. Do najlepiej rozpoznawalnych szkodników zbóż należą niewątpliwie skrzypionki. W Polsce występują dwa gatunki tych szkodników: skrzypionka zbożowa oraz skrzypionka błękitek. W minionym sezonie ich liczebność nieznacznie wzrosła w porównaniu z rokiem ubiegłym. Wystąpiły one w średnim nasileniu i przeważnie nie stanowiły szczególnego problemu. Postacie dorosłe wiosną prowadzą żer uzupełniający na liściach zbóż i traw. W maju i czerwcu w miejscach żerowania składają jaja. Larwy odżywiają się miękiszem, zdrapując go wzdłuż nerwów liści. Prowadzi to do powstawania białych plam i podłużnych dziurek na liściach, u roślin młodych występuje nadmierne krzewienie. Chrząszcze pojawiają się w lipcu, żyją do jesieni żerując na zbożach i trawach. W 2012 roku lokalnie wystąpiły masowo wciornastki. Są to owady wielkości od 1 do 5 mm, o ciele wydłużonym, skrzydła wąskie z długimi frędzlami, zaopatrzone w aparat kłująco-ssący. Zarówno postacie dorosłe, jak i larwy wysysają soki z liści, źdźbeł, pochew liściowych i kłosów. Zimują larwy lub postacie dorosłe, we wierzchnich warstwach gleby. Wiosną samice składają jaja w górnej części źdźbeł, tam też żerują wylęgające się larwy. Po przeobrażeniu następuje krótki okres żerowania i zejście w glebę, gdzie zimują. Kolejnym gatunkiem, który lokalnie pojawił się bardzo licznie był nałanek kłosiec. Chrząszcz ten żeruje najpierw na trawach, później na zbożach ozimych (głównie żyto i pszenica) powodując uszkodzenia kłosów i ziarna. Osiąga długość od 10 do 12 mm, jest metalicznie zielony z brunanatno-rudawymi, owłosionymi pokrywami. Jest to gatunek ciepłolubny zasiedlający najczęściej nieużytki i zaniedbane pola. W ostatnich latach liczebność nałanka kłośca wzrosła niosąc ze sobą straty gospodarcze. Cykl rozwojowy tego chrząszcza zamyka się w dwóch latach. Jaja składane są do górnych partii gleby na ugorach porośniętych trawami, łąkach oraz w zbożach. Larwy żerują na korzeniach różnych roślin, następnie zimują, aby na Nałanek kłosiec. wiosnę drugiego roku życia przepoczwarczyć się, dając stadium dojrzałe. Spośród pozostałych szkodników żerujących na zbożach nie obserwowano masowych pojawów. Należy jednak pamiętać, iż wiele gatunków owadów, w tym również szkodników, ma mniejsze lub większe predyspozycje do pojawów gradacyjnych, czyli masowych co kilka lat. Oznacza to, że nawet gatunki nie występujące w ostatnich latach mogą pojawić się nagle w dużej liczebności. Aby w odpowiednim czasie określić nalot szkodników na plantację, należy prowadzić monitoring występowania owadów szkodliwych. Rzetelnie prowadzony monitoring jest jednym z podstawowych elementów ochrony roślin. Pozwala na określenie momentu pojawu a także liczebności szkodników, a więc jest niezwykle pomocny przy podejmowaniu decyzji o zabiegu ochrony roślin oraz wyznaczaniu terminu zabiegu. n Żółwinak zbożowy. Wciornastki.

7 Nr 11/2012 (94) EG/Źródło: Serwis Nauka w Polsce Strona Warto popularyzować wiedzę biologiczną, technologiczną i ekonomiczną dotyczącą polskiego sektora rolnego. Zadania tego podjął się pomysłodawca Krajowych Dni Ziemniaka, dr inż. Jacek Chotkowski. Popularyzator Nauki popularyzator ziemniaka Dr inż. Jacek Chotkowski, zatrudniony w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowym Instytucie Badawczym w Radzikowie oraz Pracowni Badań Rynkowych w Boninie k. Koszalina, jest kandydatem w kategorii Naukowiec/Instytucja Naukowa w VIII edycji konkursu Popularyzator Nauki, organizowanego przez serwis Nauka w Polsce Polskiej Agencji Prasowej oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. EG/Źródło: Rynek Rolny IERiGŻ Upowszechnianie wiedzy w sektorze rolnym jest trudne, co wynika z konieczności dotarcia do kilkuset tysięcy podmiotów produkcyjnych gospodarstw, jak podkreśla rekomendujący tę kandydaturę dyrektor instytutu prof. dr hab. Edward Arseniuk. Mimo tego dr Chotkowski upowszechnia wyniki badań naukowych i popularyzuje wiedzę w szerokim kręgu odbiorców. Starania dra Chotkowskiego pozwoliły na wprowadzenie do kalendarza Spadek areału uprawy ziemniaków nastąpił także w innych krajach UE. Zbiory ziemniaków w UE-27 wstępnie szacowane są na 56,6 mln ton (60,8 mln ton w 2011 r.). Spadek produkcji ziemniaków jadalnych, w krajach mających decydujący wpływ na europejski rynek ziemniaków (Belgia, Francja, Holandia, Niemcy i Wlk. Brytania) jest jeszcze głębszy (ok. 14,5%). W końcu września ceny uzyskiwane przez producentów na rynkach zachodnioeuropejskich wynosiły EUR/dt i były 2,5- krotnie wyższe niż w sezonie 2011/12. Szczególnie duży wzrost cen dotyczy ziemniaków do przerobu na frytki. Występująca w wielu regionach susza negatywnie wpłynęła na zbiory bulw dużych, najbardziej przydatnych dla tego kierunku przetwórstwa. Ceny ziemniaków na frytki w transakcjach terminowych na kwiecień 2013 r. w końcu września wynosiły ok. 24 EUR/dt, natomiast do bezpośredniego spożycia około 15 EUR/dt. W sezonie 2011/12 ceny ziemniaków w Polsce w obrocie targowiskowym i na rynkach hurtowych były niższe o 50 60% w porównaniu z sezonem poprzednim. W pierwszych miesiącach bieżącego sezonu spadek cen był jeszcze głębszy, gdyż wzrosła produkcja i podaż ziemniaków wczesnych. W lipcu 2012 r. średni poziom cen targowiskowych notowanych przez GUS wyniósł 76,8 zł/dt i był o 32% niższy niż przed rokiem. W sierpniu ceny te obniżyły się do 60,3 zł/dt i były o 26% niższe w porównaniu z sierpniem ub.r. Skala spadku cen na targowiskach we wrześniu była już znacznie mniejsza. Analitycy IE- RiGŻ prognozują, że w następnych miesiącach ceny targowiskowe będą systematycznie rosły i w końcu roku mogą wynieść ok. 65 zł/dt (ok. 62 dt/zł w 2011 r.). Powierzchnia uprawy ziemniaków w 2012 r. wyniosła 373 tys. ha i była mniejsza od ubiegłorocznej o 8,2%. Mimo to plony ziemniaków są rekordowe i wynoszą 244 dt/ha, głównie dzięki korzystnym warunkom pogodowym. Szacunkowe zbiory wynoszą prawie 9,1 mln ton. Rekordowe plony ziemniaków Korzystne warunki pogodowe wpłynęły na rekordowe plony ziemniaków. W skupie dominują ziemniaki skrobiowe, których cena może być wyższa niż w poprzednim sezonie. Od sezonu 2012/13 producenci ziemniaków skrobiowych nie otrzymują płatności uzupełniających związanych z ich produkcją, więc zakłady skrobiowe w umowach kontraktacyjnych oferowały wyższe ceny niż w ubiegłym roku, aby pozyskać surowiec. n ogólnokrajowych imprez wystawowo-targowch a zarazem szkoleniowych Krajowych Dni Ziemniaka. Od roku 1994 odbyło się dziewiętnaście edycji tych specjalistycznych targów. W ich programie znajdują się seminaria szkoleniowe, konsultacje i pokazy mające na celu popularyzację profesjonalnej wiedzy. Co roku targi odbywają się w innym regionie produkcji ziemniaków. Kandydat opracował koncepcję programowo-organizacyjną oraz pełni w imieniu Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowego Instytutu Badawczego rolę koordynatora tej imprezy. Przeniesienie wyników badań naukowych do praktyki gospodarczej, ekspert zawarł w dwunastu podręcznikach i monografiach, dotyczących upowszechniania wiedzy w sektorze produkcji, obrotu i przetwórstwa ziemniaka a także popularyzacji wiedzy w zakresie nowoczesnej technologii i ekonomiki produkcji oraz funkcjonowania rynku większości podstawowych roślin uprawnych w polskim rolnictwie. Zdaniem dra Chotkowskiego, popularyzacja wiedzy dotycząca odmian ziemniaka powinna być prowadzona nie tylko wśród przedstawicieli biznesu, ale również konsumentów. Poszczególne odmiany ziemniaka nie tylko charakteryzują się zróżnicowanym smakiem i wyglądem, ale wykazują różną przydatność kulinarną (np. odmiany zwięzłe na sałatki, odmiany lekko mączyste na puree, placki, pyzy, odmiany przydatne do sporządzania frytek i chipsów). Podsumowaniem prac kandydata dotyczących rynku ziemniaka stanowi ostatnio wydana (jako rozprawa habilitacyjna) monografia pt. Ekonomiczne uwarunkowania zmian na rynku ziemniaków w Polsce. W 1991 roku dr Chotkowski wprowadził na rynek kwartalnik o charakterze naukowo-technicznym pt. Ziemniak Polski. Od roku 1999 pełni funkcję redaktora naczelnego tego czasopisma poświęconego w całości sektorowi produkcji ziemniaka w Polsce. Dr Chotkowski wskazuje konsumentom walory odżywcze i dietetyczne ziemniaka jako składnika racjonalnej diety. Dostrzega bowiem zagrożenie, że ziemniak jako zdrowa żywność zostanie w znacznym stopniu zastąpiony przez produkty żywnościowe typu fast food. Od 1992 roku jest członkiem zespołu Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB w Warszawie publikującym coroczne raporty o stanie i perspektywach rynku ziemniaka. Za tę pracę otrzymał w 1993 roku zespołową nagrodą I stopnia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Opracował też koncepcję internetowego banku informacji o rynku ziemniaka. Bank stanowi jedynie źródło ogólnodostępnej informacji o możliwościach nabycia kwalifikowanego materiału nasiennego poszczególnych odmian ziemniaka. n XIX Krajowe Dni Ziemniaka odbyły się w dniach sierpnia 2012 r. w Centrum Edukacyjno Wystawowym WODR Poznań w Maszewie. Fot. K. Korolewicz.

8 Strona Dr inż. Magdalena Grudzińska Zakład Przetwórstwa i Przechowalnictwa Ziemniaka IHAR PIB Oddział Jadwisin Nr 11/2012 (94) Utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgotności przez cały okres przechowywania ziemniaków jest podstawą dobrego przechowalnictwa. Zalecana temperatura przechowywania powinna wynosić 5 o C dla ziemniaków do bezpośredniej konsumpcji, 6 8 o C dla ziemniaków do przetwórstwa spożywczego i około 3 o C dla sadzeniaków. Przechowalnia jak zamknięty termos Na początku okresu przechowywania (pierwsze dwa tygodnie) temperatura w pomieszczeniu składowania ziemniaków powinna wynosić o C, w celu lepszego gojenia ran i szybszego korkowacenia skórki, a następnie powinna zostać stopniowo obniżona do temperatury wymaganej. Podczas długotrwałego składowania ziemniaków w określonej temperaturze i określonej wilgotności względnej powietrza bardzo niekorzystnym zjawiskiem jest skraplanie się wody. Najczęściej do kondensacji wody w przechowalni dochodzi na przegrodach przechowalni, szczególnie na stropie oraz na wierzchu pryzmy ziemniaków. Woda skraplając się z sufitu nawilża ziemniaki i powoduje rozwój chorób, a w efekcie gnicie bulw. Zjawiska skraplania wody w przechowalni nie można całkowicie zlikwidować, ale można ograniczyć je do minimum. Należy pamiętać, że ziemniaki po zbiorze i dostarczeniu do przechowalni, ze względu na dużą aktywność życiową i wysoką temperaturę w początkowej fazie składowani (12 18 o C), intensywnie oddychają i parują. Są to procesy o wiele intensywniejsze niż w późniejszym przechowywaniu. Dzienne odparowanie wody wynosi 1 kg na 1 tonę ziemniaków (przy ubytkach naturalnych wynoszących 3% w okresie przygotowawczym 30 dni), czyli w przechowalni o pojemności 1000 ton musi odparować 1000 kg wody na dobę. W przechowalniach o mniejszej pojemności, gdzie ściany zbudowane są z materiałów ceramicznych, istnieje zjawisko wchłaniania nadmiaru wilgoci przez ściany wtedy, gdy powietrze przekracza stan nasycenia. Natomiast w przechowalniach budowanych z nowoczesnych materiałów np. z płyt izolacyjnych, takie zjawisko buforowe nie zachodzi. W związku z tym, przechowalnia jest jak zamknięty termos, z którego za pomocą systemu wentylacji można właściwie utrzymać i regulować poziom wilgoci. Powstawaniu kondensacji wody sprzyja także wysoka wilgotność, jaka jest wymagana w przechowalni (87 95%), aby zachować dobrą jakość surowca. Przy tak wysokiej wilgotności w pomieszczeniu bardzo łatwo dochodzi do miejscowego skraplania. Dla powietrza o temperaturze 8 o C i wilgotności względnej 90% obniżenie temperatury o 1,5 o C powoduje wykraplanie wody. Dla powietrza o temperaturze 5 o C wykraplanie następuje przy spadku temperatury tylko o 1,3 o C. Miejscowe obniżenie temperatury powietrza w przechowalni w okresie silnych mrozów występuje dosyć często, powodując wykraplanie wody na ścianach zewnętrznych i na stropie. W mniejszym stopniu skraplanie wody zachodzi na ziemniakach (szczególnie na wierzchniej warstwie), kiedy chłodne powietrze może dostać się nieszczelnymi lub niedomkniętymi wywietrznikami nad ciepłe ziemniaki lub nastąpi zetknięcie ciepłego i wilgotnego powietrza z oziębionym w wyniku słabej izolacji stropu. Aby zapobiec skraplaniu się wody w pomieszczeniu, gdzie będziemy składować surowiec, należy uwzględnić ten proces już przy projektowaniu i wyposażaniu przechowalni oraz w czasie jej eksploatacji. W trakcie budowy Odpowiednia izolacja ścian i stropu zapobiega przed spadkiem temperatury. Zalecane średnie współczynniki przenikania ciepła dla ścian i stropów wynoszą odpowiednio K=0,3 i K=0,25 W/m2K. W praktyce często jednak bywa tak, że pomimo przestrzegania tych wytycznych temperatura spada poniżej wymaganej. Przyczyną tego jest zmieniająca się masa składowanych ziemniaków, różna intensywność oddychania ziemniaków, która zależy od warunków wegetacji, odmiany oraz fazy przechowywania. Ponadto wykonanie przegród nie zawsze jest staranne (szczególnie na łączeniach). Izolacja przechowalni powinna być wykonana z nowoczesnych materiałów o wymaganym Odpowiednia izolacja ścian i stropu przechowalni zapobiega przed spadkiem temperatury. współczynniku przenikania ciepła, a płyty muszą być dobrze połączone. Dodatkowe wentylatory (antykondensacyjne) umieszcza się je w przestrzeni pomiędzy ziemniakami a stropem po to, aby mieszać powietrze znad stropu i ziemniaków w celu wyrównania warunków termiczno wilgotnościowych w całej przechowalni. Powietrze, które pozostaje w bezruchu wychładza się pod stropem, osiągając stan przekroczenia punktu rosy i wykrapla się, mimo że stan powietrza w innym miejscu jest daleki od wysycenia. Aby zwiększyć efekt likwidacji skroplin, należy wentylatory zaopatrzyć w grzałki elektryczne. Do tego celu stosuje się wentylatory osiowe o małym sprężu w liczbie 2, 4, 6 sztuk w zależności od wielkości komory przechowalniczej. Ustawia się je w dwóch rzędach w taki sposób, aby wywołać cyrkulację poziomą powietrza. Zastosowanie elementów grzejnych pod stropem powoduje to nieznaczny wzrost temperatury w tej strefie, a wystarczy wzrost o 1,5 o C, aby nie dochodziło do skraplania się wody. Wystarczy umieścić kable grzewcze o mocy 10 W/m 2 w odległości około 10 cm pod stropem i załączać je w okresach sprzyjających kondensacji wilgoci na suficie. Pokrycie płyt izolacyjnych od spodu materiałem dobrze wchłaniającym wilgoć jest to rozwiązanie szeroko stosowane w praktyce przechowalniczej. Takim materiałem jest fizelina o grubości 2 mm, która wchłania wilgoć w fazie kondensacji, a jest osuszana w trakcie wietrzenia przechowalni. Ocieplanie wierzchniej warstwy ziemniaków materiałami izolacyjnymi w ten sposób przenosimy punkt skraplania z ziemniaków do warstwy izolacyjnej. W przechowalniach gospodarczych mogą być do tego celu wykorzystywane maty słomiane, a w większych przechowalniach maty z włókniny. Ta metoda zabezpieczająca ziemniaki przed kondensacją wody ma szczególne znaczenie dla krótkotrwałego składowania surowca w budynkach adaptowanych o słabej izolacji. Eksploatacja Podczas eksploatacji przechowalni należy przestrzegać kilku zasad mających istotny wpływ na zjawisko skraplania się wody w całym okresie przechowywania, począwszy od załadunku, poprzez właściwą wentylację aż do rozładunku. Pryzmy ziemniaków powinny być usypywane metodą tarasów od dolnej warstwy do górnej tak, aby zapobiec staczaniu się bulw. Wierzchnia warstwa powinna być dokładnie wyrównana, ponieważ na nierównej powierzchni (szczególnie w zagłębieniach) występuje duża kondensacja wody. Przyczyną tego jest różnica temperatur pomiędzy wierzchem a zagłębieniem oraz ograniczenie osuszania ziemniaków w zagłębieniach w fazie wietrzenia obiegowego (wewnętrznego). W niektórych przechowalniach (przeważnie o wysokim składowaniu 5 m) może wystąpić zawilgocenie ziemniaków w pryzmie na pograniczu stosu ziemniaków już usypanych z ziemniakami świeżo dosypywanymi. Przyczyną tego jest zetkniecie się ciepłych ziemniaków (usypanych) z zimnymi (dokładanymi). Takie zjawisko może mieć miejsce przy zbiorze ziemniaków późną jesienią lub podczas transportu do przechowalni przy niskich temperaturach. W przechowalniach o składowaniu w paletach skrzyniowych zjawisko skraplania wody i zapobieganie mu jest podobne, jak w przechowalniach o składowaniu luzem. Skraplanie się wody następuje na obrzeżach palet skrzyniowych przy nagłym intensywnym wychłodzeniu komory w trakcie niewłaściwego wierzenia. Ciepłe i wilgotne powietrze, wychodzące ze środka palety, po zetknięciu z szybko wychłodzonymi ziemniakami może doprowadzić do ich zawilgocenia. Kondensacja na najwyższej palecie, podobnie jak przy składowaniu surowca luzem, związana jest ze słabą izolacją stropu. Dzięki zastosowaniu systemu opływowego górnego kondensacja wilgoci jest ograniczana i można ją w pewnym stopniu likwidować. Do likwidacji wilgoci może przyczynić się dobra eksploatacja systemu wentylacji. Przechowalnia powinna mieć pełny system wentylacji, tzn. muszą być zastosowane trzy obiegi powietrza: zewnętrzny, mieszany i wewnętrzny. Powietrzem zewnętrznym wietrzy się wówczas, gdy temperatura pryzmy jest wyższa od wymaganej, a powietrze zewnętrzne ma temperaturę niższą (nie niższą niż 0 o C) od pryzmy ziemniaków. Podczas tego wietrzenia czerpnia i wyrzutnia powinny być otwarte, a klapa recyrkulacyjna zamknięta. Powietrzem mieszanym wietrzy się, gdy temperatura ziemniaków jest wyższa od temperatury wymaganej, a temperatura zewnętrzna jest niższa niż 0 o C. Powietrzem wewnętrznym wietrzy się tylko w celu wyrównania temperatury pomiędzy górną a dolną warstwą ziemniaków. Czerpnia i wyrzutnia są wtedy zamknięte, a klapa recyrkulacyjna zamknięta. Po zaprzestaniu wentylacji, klapy wentylacyjne powinny być zamykane. Nie może przez wyrzutnie napływać zimne powietrze nad ciepłe ziemniaki. Wentylacja schładzająca powietrzem zewnętrznym powinna kończyć się wentylacją wewnętrzną trwającą minut po to, aby nastąpiło wyrównanie temperatury w całym pomieszczeniu przechowalniczym. Różnica temperatury między powietrzem wentylowanym a ziemniakami nie powinna przekraczać 2 3 o C. Składowanie luzem Podstawowe parametry systemu wentylacyjnego do składowania ziemniaków luzem: wentylator o wydajności m 3 powietrza na tonę na godzinę; ciśnienie sprężenia od 250 do 350 Pa; rozstaw kanałów wentylacyjnych 60% wysokości pryzmy; prędkość na wlocie do czerpni 5 6 m/s; prędkość w głównym kanale wentylacyjnym 10 m/s, w kanale rozprowadzającym 5 6 m/s, powietrza w wyrzutni 6 m/s. Składowanie w paletach Podstawowe parametry systemu wentylacyjnego do składowania ziemniaków w paletach skrzyniowych: wentylator o wydajności około 120 m 3 /h na 1 tonę ziemniaków i ciśnieniu sprężenia od 120 do 200 Pa; czerpnia o takiej powierzchni, aby prędkość na wlocie wynosiła 5 6 m/s; prędkość w rurach nawiewowych 6 10 m/s, powietrza w wyrzutni 6 m/s. Wymienione systemy wietrzenia dla ziemniaków składowanych luzem i w paletach skrzyniowych powinny zapewnić utrzymanie wymaganej temperatury oraz wilgotności względnej powietrza w przechowalni i zapobiec kondensacji wilgoci. Należy pamiętać o tym, że aby nie dopuścić do wykraplania się wody w przechowalni ziemniaków powinniśmy mieć na uwadze dobrą izolację budynku oraz właściwie rozwiązany system wentylacyjny z codziennym jego nadzorem. n

9 Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska Dni Otwarte Bejo Zaden Poland sp. z o.o. to już wieloletnia tradycja. Cieszą się ogromną popularnością zarówno wśród producentów, dystrybutorów, jak i przedstawicieli zakładów przetwórczych. Co roku Bejo Zaden w Konotopie odwiedza kilka tysięcy gości. Tegoroczne spotkanie odbyło się w terminie Bejo niezawodnie od 20 lat Od 20 lat Bejo Zaden Poland oferuje na polskim rynku szeroką gamę nasion warzyw holenderskiej firmy Bejo Zaden. Firma towarzyszy rodzimym producentom wspierając ich w wyborze odmian, informując o tajnikach uprawy oraz ochrony. Również w tym roku na poletkach demonstracyjnych można było zobaczyć pełną ofertę odmian warzyw gruntowych. Przedstawiciele Bejo, jak zawsze z wielkim profesjonalizmem i zaangażowaniem, przekazywali informacje i porady z zakresu charakterystyki odmian, agrotechniki i tajników ochrony szerokiej palety nie tylko nowości odmianowych, które firma przygotował na nadchodzący sezon. Polecali odmiany znane, sprawdzone w uprawie i dające pewny plon, ale także zaprezentowali nowości, z którymi Bejo wchodzi na rynek uprawy warzyw gruntowych. Nowością wśród kapust pekińskich jest średniowczesna odmiana Bejo 2833 F1, z przeznaczeniem na uprawę w cyklu całorocznym, czyli od wiosny, lata na zbiory jesienne z możliwością krótkiego przechowania. Odmiana z wysoką tolerancją na tip-burn w uprawach letnich. Natomiast najlepszą odmianą do przechowania jest Bilko F1, której cylindryczne, zamknięte główki zachowują świeży, zielony kolor nawet po długim przechowaniu tłumaczy Paweł Glanowski z Bejo. Z kapust głowiastych ciekawą odmianą jest Reaction F1, odmiana obecna od dwóch sezonów. Przeznaczona jest do supermarketów, gdyż dzięki zagęszczonym nasadzeniom można uzyskać 2-3 kg główki o bardzo dużym wyrównaniu. Nadaje się do zbioru mechanicznego, stoi na wyższej nodze dodaje Paweł Glanowski. Expect F1 to odmiana do najdłuższego przechowania, o bardzo dobrej adaptacji do rożnego typu gleb i wysokiej odporności na choroby grzybowe i bakteryjne. Wśród opinii zebranych od producentów po dwóch sezonach wynika, iż to faktycznie dobra kapusta, choroby jej nie porażają, a przede wszystkim znakomicie się przechowuje. Sircon F1 to wysoka odporność na xantomonas, alternaria i wciornastki, a stara, dobra Impala F1 jest ceniona przez producentów (równeiz w Holandii) za wyrównanie i jakość główek oraz odporność na pieprzowa plamistość i xantomonas uzupełnia przedstawiciel Bejo. Z przeznaczeniem na przetwórstwo nowością jest odmiana Typhoon F1 do kwaszenia po okresie przechowania. Charakteryzuje się zdrowotnością jak Transam F1, a plennością jak Masada F1. Kalafior na świeży rynek to odmiana Marbella F1 (Bejo 2764) o wysokim procencie róż handlowych. To jest też nasza nowa odmiana, w typie Sevilli, ale o znacznie lepszym kryciu róż informuje Paweł Glanowski. Może być uprawiana z wcześniejszych nasadzeń pod płaskie przykrycia albo na pierwszy otwarty grunt, jak również z nasadzeń poplonowych. W tym roku prezentujemy segment takich odmian dniowych, nowości to Tarifa F1 (81 dni), Altamira F1 (86 dni) i Balboa F1 (91 dni). Altamira F1 może być używana Tarifa F1 na zbiory późną wiosną i latem. na pierwszy przerób w zakładach przemysłowych, jak również na świeży rynek luzem jako duży ładny kalafior. Średniowczesna kalarepa na świeży rynek to odmiana Kordial F1, o wysokim wyrównaniu, łatwa do wiązania w pęczki. Marchwiowe nowości na świeży rynek to odmiany Baltimore F1 wczesna, szybko rosnąca, ze zdrową nacią; Newcastle F1 z nieco krótszymi, twardymi korzeniami do mniejszych opakowań jednostkowych 0,5 1 kg; Naval F1 typowo letnia, o pięknym kształcie, barwie i wyrównaniu; oraz Niland F1 idealna do mechanicznego zbioru i pakowania. Jak dodaje Paweł Glanowski ma nieco ładniejsze lico po myciu, czy po przez poliszer, czy szczotkarke oraz wysoką zdrowotność naci. Cebulowe nowości to Hytech F1 (średnio wczesny Rijnburger) o wysokiej zdrowotności, z możliwością do najdłuższego przechowania. Mieliśmy kilku klientów, dla których wiodącą odmianą jest Armstrong F1, która zawsze potrafi dać niezawodny plon, poza tym ma silny system korzeniowy i w te gorsze lata potrafi przyrastać. Właśnie Hytech F1 jest odmianą najbardziej zbliżoną do Armstronga porównuje reprezentant Bejo. Superplennym mieszańcem, o mocnej łusce odpornej na mechaniczne uszkodzenia podczas zbioru i obróbki jest późny Rijnsburger Hytide F1, który nawet po długim przechowaniu ma bardzo małe straty w plonie. Konsultacje i porady to stały punk spotkań w Konotopie. W tym roku producenci mieli okazję zapoznać się ze szczegółowymi zagadnieniami z zakresu ochrony roślin oraz zagadnieniami produkcji ekologicznej, dzięki konsultacjom z najlepszymi specjalistami z tych dziedzin. Prof. dr hab. Józef Robak z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach odpowiadał na pytania związane z ochroną roślin przed chorobami. Jak chronić swoje uprawy przed szkodnikami doradzał prof. dr hab. Kazimierz Wiech z Akademii Rolniczej w Krakowie, a dr Irena Babik wraz z dr Józefem Babikiem z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach prowadzili konsultacje z zakresu produkcji ekologicznej omawiając agrotechnikę, dobór odmian, ochronę i przepisy prawne. Wystawcy obecni na święcie Bejo zaprezentowali szeroką gamę profesjonalnych maszyn i urządzeń do produkcji warzyw, pokazując też pracę niektórych z nich bezpośrednio na polu. n Nie zabrakło też ciekawych propozycji Boldor F1 odmiana żółta. Nowości odmianowe prezentował Paweł Glanowski.

10 Strona 10 warzywa Nr 11/2012 (94) Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska Lubelskie warzywa z Syngentą Na prezentację ponad 150 odmian warzyw gruntowych Syngenta, na polach pokazowych i produkcyjnych w Gospodarstwie Państwa Anny i Leszka Szusterów w Strzeszkowicach Dużych k/lublina, zaprosiły firmy Syngenta Polska, Yara Poland oraz Gospodarstwo Ogrodnicze Krasoń. 2 września Dni Otwarte pokaz warzyw gruntowych swą obecnością uświetniły setki producentów z rejonu całego kraju. Już trzecie pokolenie Szusterów gospodaruje w tym miejscu, a warzywa uprawiają od 12 lat. Jak mówi Pani Anna Szuster: to gospodarstwo pokoleniowe, rodzinne i mamy to szczęście, że nasz syn tutaj zostaje. Warzywna produkcja towarowa obejmuje 14 ha brokuła, 2,5 ha kalafiora, 4 ha selera, i 0,5 ha kapusty pekińskiej. Ale 85 ha pól Państwa Szusterów to także uprawa buraka cukrowego, pszenicy ozimej i jarej, jęczmienia jarego. Właściciele przymierzają się także do uprawy kukurydzy ziarnowej. Przy takiej strukturze można doskonale zachować zbożowo-warzywny płodozmian. Nie dziwi więc, że właśnie w tym gospodarstwie firma Syngenta zaprezentowała też kolekcję gatunków roślin polowych, jak burak cukrowy i kukurydza. Prezentację odmian warzyw Syngenta na poletkach prowadzili Piotr Prasołek i Zygmunt Siekacz, a nowe preparaty Syngenta w ochronie warzyw przedstawił Zenon Smyk. A oferta była imponująca, na poletkach zaprezentowano kapusty białe, czerwone, włoskie, kapustę brukselską, pekińską, kalafiory białe i kolorowe, brokuły, cebule, marchew, pory, burak ćwikłowy, pomidory, fasolę, sałaty, rzodkiewki, ogórki, szpinak i cukinię. Wśród bogatej palety odmian kapust białych na uwagę zasługiwały nowości do przechowania. Odmiana Zenon F1 (SGW0020) daje wysoki plon 3,5-4,5 kg główek do długiego przechowania, jest odporna na fusarium, stabilna w plonowaniu w różnych warunkach uprawy. Duża kapusta (głowy do 5-6 kg) do późnego kwaszenia to odmiana Sokrates F1 (SG3416). Daje wysoki plon do przetwórstwa, ale zapewnia też doskonały smak kwaszonki informował Zygmunt Siekacz. Przydatność tych odmian potwierdziła praktyka. Pogoda nie rozpieszczała w tym sezonie producentów; po długich okresach suszy występowały silne opady. Wzrost roślin przyspieszał, a potem zwalniał. Ale potencjał tych kapust doskonale było widać na zbitych, zwięzłych glebach Lubelszczyzny, uprawianych bez nawadniania. Silny system korzeniowy roślin pozwolił uzyskać stabilny i wyrównany plon roślin, a w uprawie nie było też konieczności intensywnej ochrony przed szkodnikami. Nową odmianą do przechowywania jest też Kingstonia F1. Jej główki o masie 4 5 kg można przeznaczyć do dłuższego przechowywania (do końca lutego), jak i do kwaszenia. Jak podkreśla przedstawiciel Syngenty, liście zewnętrzne nie przylegają mocno do główki, co ułatwia czyszczenie. Ciekawą propozycją są różowozielone odmiany kapusty, tj. Pinkstar F1 i Pinkton f1, przeznaczone do produkcji surówek i sałatek. Liście mają delikatny, słodki smak, są kruche, a sok jest przezroczysty, dzięki czemu nie barwi innych składników sałatek polecał Zygmunt Siekacz. Oferta kapust do kwaszenia poszerzyła się o odmianę Liberator F1, charakteryzującą się wysoką plennością. Roctor F1 i Factor F1 to nowości w segmencie kapust o główkach 2 2,5kg polecanych na zaopatrzenie sieci handlowych. Nowa kreacja kapust włoskich to Ontario F1, z wysoką tolerancją na mróz i wysoko osadzoną głową co eliminuje zagniwanie od dołu. Doskonały produkt na gołąbki i do przetwórstwa. Zaprezentowano również znane już producentom odmiany kapusty pekińskiej Suprin F1 (o ciemnozielonej barwie liści po przechowywaniu) i Janin F1 (do długiego przechowywania, odporna na kiłę kapusty). Kolorowy zawrót głowy to oferta kalafiorów. I to dosłownie, gdyż jako ciekawostkę producenci obejrzeli i mogli skosztować odmianę purpurową, różową i żółtą. Wysoki plon jesienią daje odmiana David F1, o twardych różyczkach w kształcie grzybków, które są łatwe do różyczkowania. Polecana jest na świeży rynek i dla przemysłu; doskonała odmiana na zbiór mechaniczny mówił Piotr Prasołek. Brokułowa nowość to odmiana Montvert F1. To odmiana o krótkim okresie wegetacji, dni, i wysokiej jakości produktu. Drobny, wyrównany pączek, wypukły kształt róży to zalety odmiany, a najlepszy okres do zbioru to wiosna i wczesne lato oraz początek jesieni dodał Piotr Prasołek. dokończenie na s. 11 Graffiti F1 kolorowa oferta kalafiora. Liberator F1 do przetrzymania w polu. Cerveira sałata masłowa. Supremo silnie rosnąca cukinia.

11 Nr 11/2012 (94) warzywa Strona 11 Program ochrony warzyw Syngenta omówił Zenon Smyk. Piotr Prasołek prezentował walory odmiany David F1. Pinkstar F1 różową odmianę na surówki przedstawił Zygmunt Siekacz. dokończenie ze s. 10 Doskonałym uzupełnieniem bogatej i różnorodnej kolekcji odmian warzyw gruntowych była prezentacja odmian kukurydzy cukrowe Sweet Star i Garrison oraz odmian buraka cukrowego. Program ochrony warzyw Syngenta dla wybranych gatunków przedstawił Zenon Smyk. Polecane fungicydy do ochrony warzyw kapustnych to Ridomil Gold skuteczny w ochronie rozsady przed mączniakiem rzekomym, Amistar w walce z alternariozą i szarą pleśnią oraz Altima w ochronie przed kiłą kapusty. Środki owadobójcze to Karate Zeon do walki z gąsienicami bielinka kapustnik, tantnisia krzyżowiaczka a także mszycą i śmietką oraz Pirimor do ochrony przed mszycami. W uprawie warzyw cebulowych program ochrony fungicydowej to Ridomil Gold zalecany we wczesnych i nagłych infekcjach mączniaka rzekomego w początkowym okresie wzrostu roślin, Amistar Opti do stosowania w środku sezonu ochrony cebuli (2 zabiegi), przeciwko mączniakowi rzekomemu i alternariozie oraz zgniliźnie szyjki cebuli, i jako kontynuacja ochrony przedzbiorczej Amistar w celu uzyskania wysokiego plonu i dobrego przechowania cebuli przed szarą pleśnią, alternariozą, zgnilizna szyjki i mączniakiem rzekomym. Podczas niedzielnego spotkania przedstawiciel Yara Poland omówił program nawożenia doglebowego i dolistnego dokarmiania upraw kapusty, cebuli oraz marchwi, Gospodarstwo Ogrodnicze Krasoń zaprezentowało ofertę rozsad, Agrimpex agrowłóknin i folii ogrodniczych, a maszyny do uprawy warzyw wystawili Gospodarze oraz firma Agrotop Kaczmarek. n Wyśmienity smak kukurydzy cukrowej Garrison oceniali zaproszeni producenci. EG/GUS, IERiGŻ Źródło: Główny Urząd Statystyczny Pod koniec września Główny Urząd Statystyczny opublikował drugi przedwynikowy szacunek produkcji ziemiopłodów ogrodniczych za bieżący rok. Tym samym zaktualizowane zostały dane wstępne publikowane w lipcu bieżącego roku. Kapusty zebraliśmy najwięcej Zgodnie z najnowszymi, dostępnymi danymi tegoroczne zbiory ziemniaków wyniosą około 9,1 mln ton, to jest niecałe 3% mniej niż przed rokiem i o 8% mniej wobec średniej pięcioletniej za okres lat Mniejsza była o ponad 8% powierzchnia upraw ziemniaków w Polsce i wyniosła w roku 2012 blisko 0,4 mln ha. Tegoroczne plony upraw tych warzyw oceniono korzystniej na 24,4 t/ha, to o 1,4 tony więcej niż przed rokiem. Produkcja warzyw gruntowych oszacowana wstępnie została na 4,4 mln ton, Tab. Polska produkcja ogrodnicza czyli o niecałe 8% mniej wobec roku poprzedniego 3,1% mniej wobec średniej z lat Zdecydowanie więcej o 9,1% zebrane zostanie w bieżącym roku owoców z drzew około 3,1 mln ton, co dało spory, bo ponad 25% wzrost wobec średniej produkcji z lat Więcej również o około 5,2% zebrane zostało bieżącym roku owoców jagodowych niecałe 0,6 mln ton i były to też o prawie 9% większe zbiory wobec średniej pięcioletniej za lata W przypadku zbiorów warzyw gruntowych, jak produkt Polska produkcja ogrodnicza według GUS, w tys. ton przeciętne roczne przeciętne roczne * % zmian 2011 zbiory zbiory do 2012 kapusta ,9 kalafiory ,9 ogórki ,8 pomidory ,3 cebula ,1 marchew ,8 buraki ćwikłowe ,5 pozostałe ,5 warzywa gruntowe łącznie ,1 * prognoza Wśród 4,4 mln ton zebranych warzyw gruntowych największy udział ma kapusta 1,13 mln ton. co roku, najwięcej stanowiły zbiory kapusty 1,13 mln ton oraz marchwi 791 tys. ton, a także cebuli 609 tys. ton oraz buraków ćwikłowych ponad 330 tys. ton. Największy wzrost produkcji dla owoców z drzew odnotowały w bieżącym roku jabłka, których łącznie zebrane zostanie około 2,73 mln ton, czyli o niecałe 10% więcej niż przed rokiem. Większe oprócz jedynie nieznacznego spadku dla wiśni są zbiory również pozostałych owoców z drzew. Spośród owoców miękkich największy wzrost w bieżącym roku dotyczył porzeczek i agrestu ponad 15%, a jak co roku najwięcej zebraliśmy wszystkich porzeczek kolorowych 195 tys. ton oraz truskawek 147 tys. ton choć te owoce akurat odnotowały największy spadek produkcji wobec poprzedniego roku o niecałe 12%. We wrześniu 2012 r. w porównaniu z sierpniem wzrosły ceny skupu większości warzyw kierowanych na rynek produktów świeżych: kapusty białej (o 23%), ogórków do konserwowania (o 22%), pomidorów gruntowych, szklarniowych i cebuli. Mniej natomiast płacono producentom za: kalafiory gruntowe (o 25%), marchew (o 21%), buraki ćwikłowe i pieczarki. Zakłady przetwórcze i firmy eksportujące obniżyły ceny skupu większości warzyw, a najbardziej: porów (o 27%), selerów (o 25%), i cebuli (o 24%) i w mniejszym stopniu: kalafiorów i brokułów różyczkowanych, pomidorów do mrożenia, fasoli szparagowej, kierowanych na eksport: ziemniaków, kapusty pekińskiej, buraków, kapusty białej i papryki czerwonej. Zwiększyły się natomiast ceny skupu w przetwórstwie: buraków, kapusty białej i cebuli obieranej, a w firmach eksportowych: pomidorów spod osłon i ogórków krótkich. W handlu hurtowym potaniała: marchew (o 27%), cebula i kalafiory (po 24%), ogórki gruntowe, pomidory gruntowe i buraki. Droższe były ogórki spod osłon (o 54%), pomidory spod osłon i kapusta biała. n Myjki do warzyw i ziemniaków tel

12 Strona 12 warzywa Nr 11/2012 (94) Daniel Alankiewicz Wiadomości Rolnicze Polska Warzywa na poligonie Warzywa stają się strategicznym segmentem wśród upraw ogrodniczych dla Bayer CropScience. Na południu Holandii, w miejscowości Etten-Leur, BCS stworzył w ubiegłym roku swoisty poligon doświadczalny, by jak najlepiej i jak najszybciej przekazywać informacje na temat nowych fungicydów i insektycydów, których dość dużo pojawi się na polskim rynku w najbliższych latach. Forum Doradców Warzywniczych (FDW) to kolejna inicjatywa Bayer CropScience, by dotrzeć z informacjami w zakresie nowych środków ochrony roślin do ich użytkowników. Inauguracja Forum miała miejsce 27 września w Holandii w miejscowości Etten-Leur, a wśród 27-osobowej grupy z Polski znaleźli się doradcy, przedstawiciele ODR-ów, mediów, sklepów ogrodniczych, dystrybutorów środków ochrony roślin, za pośrednictwem których firma BCS chce lepiej docierać z informacjami o swoich produktach do końcowych użytkowników. Właściwe, a przede wszystkim bezpieczne, stosowanie środków ochrony jest możliwe wtedy, gdy dotyczące tych zagadnień informacje są odpowiednio szybko i przystępnie przekazywane użytkownikom. Dlatego chcemy, by Forum Doradców Warzywniczych, stanowiło swego rodzaju platformę wymiany informacji, między naszą firmą a końcowymi użytkownikami oferowanych przez BCS produktów informuje dr Aleksandra Trąmpczyńska odpowiedzialna za marketing produktów ogrodniczych w BCS i zarazem inicjatorka powstania FDW. Na powierzchni 0,5 ha w Etten-Leur testowane są różne strategie ochrony takich gatunków jak cebula, marchew, por, kapusta brukselska, kapusta pekińska, cykoria sałatowa, sałata krucha oraz truskawki. Poszczególne poletka to często kilka lub nawet kilkanaście kombinacji ochrony przed chorobami i szkodnikami. W doświadczeniach szczególną wagę zwraca się na produkty z portfolio BCS, ale nie brakuje tu środków ochrony innych producentów. Każdego roku miejsce to odwiedzają pracownicy BCS, doradcy, a przede wszystkim producenci warzyw z całej Europy. Prowadzone tu badania pozwolą nam pogłębić wiedzę o tym, jak środki ochrony roślin zachowują się w warzywach. Na tej podstawie będziemy też chcieli prowadzić rozmowy z przedstawicielami sieci handlowych oraz producentów, i wspólnie opracować takie programy ochrony, które będą spełniały oczekiwania odbiorców, a zarazem pozwolą uzyskać producentom dobre plony mówi Wim Petersen, odpowiedzialny za uprawy ogrodnicze, BCS Holandia. Platforma warzywnicza w Etten-Laur to pole doświadczalne dla różnych programów ochrony warzyw przed chorobami i szkodnikami. Tegoroczne badania dotyczyły m.in. stosowania nowego insektycydu Movento. W Holandii zarejestrowana jest formulacja OD tego preparatu, mająca formę zawiesiny olejowej. O ile dobrze sprawdza się ona w ochronie niektórych warzyw, tak może ona powodować objawy fitotoksyczności w uprawie innych gatunków. W Polsce zarejestrowane jest Movento 100 SC i taka formulacja ma być dostępna w większości krajów. Peter Adriaansen, menadżer techniczny z zakresu ochrony warzyw i roślin ozdobnych, który był naszym przewodnikiem po platformie w Etten-Leur, podkreślał, że: Movento jest preparatem, który rozwiązuje wiele problemów producentów warzyw w Holandii. Tam Movento jest zarejestrowane do zwalczania szkodników w uprawach warzyw kapustnych i sałaty, ale planowane jest rozszerzenie zakresu jego stosowania na takie gatunki jak cykoria, truskawki i ozdobne rośliny cebulowe. Movento w uprawie kapusty brukselskiej, oprócz mszyc, dobrze zwalcza też mączlika szklarniowego, który w ostatnich latach powoduje poważne szkody. Bardzo dobre działanie spirotetromatu (substancja aktywna Movento) potwierdzono również w zwalczaniu mszycy topolowo-sałatowej występującej na cykorii korzeniowej. Dwa zabiegi Movento, wykonane w drugiej połowie lipca i pod koniec sierpnia, pozwoliły uniknąć problemów z mszycami atakującymi system korzeniowy cykorii przekonują Uczestnicy inauguracji Forum Doradców Warzywniczych Bayer CropScience, Etten-Laur, Holandia. holenderscy doradcy. W uprawie kapusty pekińskiej najlepsze efekty w ochronie przed szkodnikami dało zastosowanie zaprawy opartej na substancji imidachlopryd, naniesionej na nasiona przed ich wysiewem (chroni młode rośliny przez około 5 tygodni). Później, gdy rośliny miały rozbudową już masę liściową, stosowano Movento. Insektycyd ten zabezpieczał rośliny kapusty nie tylko mszycami, ale również śmietką kapuścianą i pchełkami dodają specjaliści z Etten-Laur. Choroby grzybowe dotykają nie tylko warzyw uprawianych w Holandii, chociaż tam klimat z częstymi opadami deszczu, sprzyja nasilonemu występowaniu wielu chorób grzybowych. Ale również w Polsce producenci cebuli borykają się z takimi zagrożeniami, jak mączniak prawdziwy, szara pleśń oraz zgnilizna szyjki i biała plamistość liści. BCS oczekuje rejestracji w kraju nowego fungicydu, opartego na mieszaninie protiokonazolu i fluoksastrobiny, który ma być pomocny w ochronie cebuli. Na polach w Etten-Laur prowadzone są też doświadczenia z preparatem opartym na mieszaninie fluopyramu i tebukonazolu, do ochrony marchwi przed alternariozą. BCS spodziewa się rejestracji fungicydu w Polsce w 2013 lub 2014 roku. n Mgr Katarzyna Woszczyk Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach Muchówki należące do rodziny śmietkowatych przypominają swoim wyglądem muchę domową. Larwy tych muchówek są bardzo groźnymi szkodnikami wielu roślin uprawnych, a ich wiosenne pokolenie może wyrządzić poważne szkody w uprawach warzyw. Artykuł publikujemy na życzenie producentów, którzy w tym sezonie mieli spore kłopoty z masowym nalotem śmietek na plantacje upraw warzyw (Redakcja). ochrona Szkody wyrządzane przez śmietki Śmietka kapuściana Larwy śmietki kapuścianej są barwy białej i osiągają długość do 7 mm. W Polsce gatunek ten ma zwykle trzy pokolenia w ciągu roku. Śmietki zimują w stadium bobówki w glebie. Na przełomie kwietnia i maja ma miejsce nalot much pierwszego pokolenia na plantacje warzyw kapustowatych. Samice muchówek składają jaja na szyjce korzeniowej roślin lub w jej sąsiedztwie pod grudkami ziemi. Natomiast do masowego wylęgu larw dochodzi w maju. Należy pamiętać, że w zależności od warunków pogodowych terminy nalotów tego szkodnika mogą ulegać zmianom. Larwy pierwszego pokolenia uszkadzają posadzoną do gruntu rozsadę warzyw kapustnych. Uszkadzają korzenie oraz w szyjkę korzeniową w wyniku czego dochodzi do żółknięcia i zamierania całych roślin. Największe szkody wyrządzają na wczesnych odmianach kapusty głowiastej i pekińskiej, kalafiora, brokułu oraz rzodkiewki, kalarepy. Profilaktyka do podstawowych zabiegów profilaktycznych należy głęboka orka jesienna, która zmniejsza liczbę zimujących bobówek. Szkodnik jest wyrzucany na powierzchnię gleby, gdzie ginie od niskich temperatur lub zostaje zjedzony np. przez ptaki. Poza tym zakładając plantację należy unikać sąsiedztwa upraw długo kwitnących roślin np. rzepaku, lucerny, koniczyny. Kwitnące rośliny przyciągają muchówki w tym samice, które odżywiają się nektarem. Z tego względu ważne jest niszczenie kwitnących chwastów. Ochrona chemiczna obecnie nie ma zarejestrowanych środków do zaprawiania nasion i podlewania rozsady przed sadzeniem do gruntu. Natomiast opryskiwanie rozsadnika czy roślin w polu przeprowadza się na podstawie sygnalizacji nalotu przy pomocy pułapek zapachowych. Pozwalają one na precyzyjne ustalenie terminu zwalczania. Taka pułapka składa się z żółtego pojemnika w kształcie walca, w którego pokrywie znajduje się buteleczka z wabikiem na śmietkę. Do pułapki jest dołączona dokładna instrukcja jej stosowania. Zaleca się aby pułapki rozstawiać w odległości około 2 m od brzegu plantacji na przeciwległych krańcach pola. Progiem zagrożenia jest odłowienie 2 samic śmietki kapuścianej dziennie w okresie 2 kolejnych dni. Opryskiwanie roślin insektycydami należy wykonać po 2-3 dniach od przekroczenia progu zagrożenia. Zabiegi w postaci opryskiwania wykonuje się przy użyciu środków zalecanych w aktualnym Programie Ochrony Roślin Warzywnych: Karate Zeon 050 CS, Kung-Fu 050 CS, LambdaCe Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS, Roztoczol Extra 050 CS oraz Sumi-Alpha 050 EC. Zabieg należy powtórzyć po 5-7 dniach. Na mniejszych powierzchniach zaleca się przykrywanie młodych roślin włókniną poliuretanową bezpośrednio po sadzeniu na miejsce stałe, którą odkrywa się dopiero w trakcie zbiorów. Taka włóknina musi być pozbawiona przedarć i szczelnie przykrywać rośliny, aby spełniała swoją rolę. Śmietka cebulanka Larwy tej oliwkowo szarej muchówki są barwy białej i osiągają długość do 7 mm. Szkodnik zimuje w stadium bobówki w ziemi na głębokości do 10 cm i występuje w dwóch pokoleniach w ciągu roku. Śmietka cebulanka najczęściej żeruje na cebuli (z siewu wiosennego i jesiennego), czosnku i porze. Wiosną larwy śmietki przepoczwarczają się i w pierwszej dekadzie maja wylatują osobniki dorosłe. Samice składają jaja u nasady roślin lub w ich pobliżu pod grudkami ziemi. Larwy pierwszego pokolenia żerują w dolnych częściach roślin, niszcząc piętkę z korzeniami. Jedna larwa może zniszczyć kilka roślin w rzędzie. Uszkodzone siewki więdną i zamierają, często całymi placami. Profilaktyka plantacji nie należy zakładać na tym samym polu. Dobrymi przedplonami dla warzyw cebulowych są takie rośliny jak groch, fasola, wyka, ogórki, kalafior, rzepak. Poza tym w miarę możliwości należy usuwać z pola i niszczyć uszkodzone rośliny wraz z żerującymi w nich larwami. Po zbiorze wskazane jest wykonanie głębokiej orki oraz niszczenie chwastów, które w okresie kwitnienia są źródłem pokarmu dla dorosłych muchówek. Ochrona chemiczna nie ma obecnie zarejestrowanych środków do zaprawiania nasion przeciwko śmietce cebulance. Natomiast w okresie wzrostu i rozwoju roślin można przeprowadzać zabiegi przy użyciu środków aktualnie zalecanych: Karate Zeon 050 CS, Kung-Fu 050 CS, LambdaCe Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS, Roztoczol Extra 050 CS oraz Sumi-Alpha 050 EC. Opryskiwanie roślin wykonujemy w drugiej dekadzie maja (dotyczy tylko pierwszego pokolenia) lub wg sygnalizacji nalotu. n

13 Nr 11/2012 (94) Strona 13 Nowoczesny Środek Dezynfekcyjny Stosowany w Profilaktyce Chorób Zwierzęcych Numer 1 w skutecznej walce z drobnoustrojami chrobotwórczymi Same korzyści większe przyrosty tkanki mięśniowej u zwierząt znaczny spadek upadków lepsza jakość mięsa racjonalne wykorzystanie paszy niższe koszty leczenia osusza podłoże i neutralizuje nieprzyjemne zapachy Informacje tel ul. Dr. Alberta Schmidta 1 Żołędowo

14 Strona 14 Nr 11/2012 (94) Tadeusz Barowicz W hodowli bydła, mimo znacznego postępu, ciągle zbyt mało uwagi poświęcane jest prawidłowej konserwacji i zabezpieczeniu pasz. Pasza powinna być źródłem składników odżywczych dla skarmianych nią zwierząt. W pewnych warunkach, niestety, może stanowić źródło patogenów. Higiena przy produkcji TMR-u Ten problem staje się szczególnie dotkliwy dla hodowców bydła w okresie letnim, kiedy to wysokie temperatury otoczenia stają się przyczyną zagrzewania się pasz, gorszej żerności krów i w efekcie spadku produkcji mleka, co przekłada się na gorsze wyniki finansowe. Szczególnie latem ważna jest higiena paszy podawanej zwierzętom. W tym okresie wskazane jest częstsze zaglądanie do pryzm i sprawdzanie, jak wygląda narażona na działanie wysokich temperatur kiszonka. Jej zagrzewanie się może mieć miejsce już w silosie kiszonkowym, gdyż kiszonka sporządzona z samych roślin jest niestabilna tlenowo (podatna na wtórną fermentację) po odkryciu silosu. Nieprawidłowe wybieranie oraz dostęp powietrza do kiszonki sprzyjają rozwojowi mikroorganizmów tlenowych. Wyprodukowanie kiszonki bardzo dobrej jakości, oraz jednocześnie bezpiecznej dla zwierząt jest możliwe wtedy, gdy do zakiszanej zielonki dodawane są preparaty stymulujące i ukierunkowujące proces fermentacji oraz poprawiające jakość i trwałość tlenową kiszonek. Dodatkowo, nieodpowiednie przechowywanie lub poszarpane krawędzie pryzmy umożliwiają dostęp tlenu do jej głębszych warstw, co sprzyja rozwojowi grzybów inicjujących proces psucia się paszy. Grzyby te wywołują wzrost temperatury oraz ph zakiszonego materiału, co z kolei stwarza optymalne warunki do rozwoju szeregu niepożądanych bakterii. Identyczne procesy mają miejsce w oborze, na stole paszowym. O ile warunki przechowywania pasz w silosie zazwyczaj trudno jest poprawić, o tyle bardzo skutecznie można chronić TMR przed zagrzewaniem się w wodzie paszowym oraz na stole paszowym. Problem zagrzewania się pasz nabiera szczególnego znaczenia przy żywienia bydła systemem TMR, jeśli są one zadawane tylko raz na dobę. W takiej sytuacji podwyższenie się temperatury w TMR-ze w ciągu dnia prowadzi nie tylko do strat paszy objętościowej, ale także do strat drogich pasz treściwych (np. śruty poekstrakcyjne, śruty zbożowe itp.) oraz premiksów witaminowo-mineralnych. Zagrzewanie się TMR-u zmienia nie tylko temperaturę paszy i jej smak, ale również modyfikuje jej równowagę mikrobiologiczną, tj. prowadzi do szybkiego rozwoju pleśni i drożdży. Stwierdzono, że nawet konserwowane kiszonki wprowadzone do TMRu zawierają sporo drożdży oraz Enterobakterii, które po wymieszaniu w wozie paszowym z innymi składnikami paszy uzyskują wspaniałe warunki do rozwoju. W takim TMR-ze, przy wzrastającej temperaturze i dobrej wilgotności rozwijają się one bardzo szybko, ograniczając wartość pokarmową paszy. Zawarte w paszy drożdże, w pierwszej kolejności zużywają łatwostrawną skrobię, którą krowy mogłyby lepiej wykorzystać na produkcję mleka i zawartego w nim białka. W efekcie, którą krowy mogłyby wykorzystać na produkcje mleka i zawartego w nim białka. W efekcie, po 24 godzinach, w zagrzanym TMR-ze dochodzi nawet do 40% spadku zawartości węglowodanów, obniżenia strawności białka oraz spadku suchej masy. Również zapach i smak TMR-u zmienia się, ujemnie wpływając na pobranie pasz treściwych przez bydło. W ciągu 5-6 godzin, w TMRze z dodatkiem skrobi, po wymieszaniu wszystkich składników, temperatura masy w wodzie paszowym wzrasta od 10 do 15 o C, szczególnie przy temperaturach powietrza ponad 20 o C. Taki proces zagrzewania się dawki TMR-u oznacza dla hodowcy zarówno straty paszy, jak i straty związane z niezjedzoną paszą oraz koszty związane z niższą produkcją mleka. Stosując żywienie krów metodą TMR-u, należy pasze podawać kilka razy w ciągu doby, szczególnie wieczorem, gdy temperatura otoczenia jest nieco niższa. Pomocne może być również stosowanie specjalistycznych dodatków do zakiszania pasz, zmieniających przebieg fermentacji kiszonkowej w taki sposób, aby po otwarciu silosu znacznie ograniczyć rozwój grzybów. W handlu dostępne są specjalistyczne produkty przeznaczone do bezpośredniego dodawania do kiszonki lub TMR-u. W ich składzie znajduje się szereg substancji hamujących rozwój grzybów, co skutecznie zapobiega zagrzewaniu się kiszonki na stole paszowym. Wszystkie te preparaty przynoszą hodowcom bydła wymierne korzyści finansowe w postaci mniejszych strat pasz oraz wyższej produkcyjności krów. n INFORMACJE Kto przekroczył kwoty mleczne? Sześć państw UE, tj. Austria, Irlandia, Holandia, Niemcy, Cypr i Luksemburg, przekroczyło kwoty mleczne w roku kwotowym 2011/2012, a opłata za przekroczenie kwot krajowych sięga około 79 mln EUR, jak wynika z danych KE opublikowanych w dniu 18 października br. Pomimo przekroczenia kwot przez te państwa całość dostaw UE pozostaje znacznie poniżej globalnej wielkości kontyngentu (-4,7%). Według deklaracji krajowych, Austria, Irlandia, Holandia, Niemcy, Cypr i Luksemburg przekroczyły swoje krajowe kwoty łącznie o ton, pomimo zwiększenia o 1% kwot w roku 2011/2012 ustanowionych w ramach tzw. Health Check Wspólnej Polityki Rolnej. Holandia ponadto odnotowała nadwyżki w przypadku sprzedaży bezpośredniej konsumentom, podczas gdy inne państwa członkowskie przekroczyły tylko swoje kwoty na dostawy. Szereg państw członkowskich przekraczających krajowe kwoty mleczne pozostaje ograniczona, a produkcyjna nadwyżka stanowi mniej niż 0,2% całego dostarczonego mleka lub objętego sprzedażą bezpośrednią. Kilka państw członkowskich wyprodukowało znacznie mniej mleka niż przyznana im kwota krajowa; 10 państw członkowskich odnotowało dostawy co najmniej o 10% poniżej kwot krajowych. Źródło: KRIR Sześć państw członkowskich przekroczyło kwoty mleczne w roku kwotowym 2011/2012. Poprawia się koniunktura na międzynarodowym rynku mleka. Według Dairy Markets światowe ceny odtłuszczonego mleka w proszku w połowie września wynosiły USD/t i były o ok. 8% wyższe niż w tym samym okresie sierpnia. Za masło płacono USD/t, za pełny proszek mleczny USD/t, a za ser Cheddar USD/t, tj. po ok. 5% więcej. Ceny kazeiny pozostały na poziomie USD/t. Rynek mleka okiem analityków Na rynku krajowym przeciętna c e n a s k u p u mleka w sierpniu spadła do 112,85 zł/hl, tj. o 0,2% w stosunku do lipca i o 6,2% w porównaniu z sierpniem 2011 r. Za mleko standardowe płacono 115,33 zł/100 kg, tj. o 0,7% więcej niż przed miesiącem, ale o 3,9% mniej niż przed rokiem. Średnia cena skupu mleka w okresie styczeń-sierpień wzrosła do 119,21 zł/hl, tj. o 0,4% w porównaniu z analogicznym okresem 2011 r. Zmiany cen bydła mlecznego na targowiskach były niewielkie w porównaniu z lipcem. Krowy staniały do ok zł/szt., a jałówki zdrożały do ok zł/szt. W porównaniu z sierpniem 2011 r. ceny bydła mlecznego były wyższe o 14-15%. Pod wpływem ożywienia na światowych giełdach produktów mlecznych, od lipca rosną ceny zbytu masła i mleka w proszku. W sierpniu chude mleko w proszku zdrożało o 4,3% w porównaniu z miesiącem poprzednim, pełny proszek mleczny o 0,8%, a masło w blokach o 0,4%. Ceny masła w kostkach wzrosły o 0,2%, przy spadku cen masła z dodatkiem oleju o 0,2%. Zdrożało również mleko skondensowane, mleko spożywcze w folii i śmietana (o 0,4-0,6%). Pozostałe przetwory staniały, w tym najbardziej jogurt owocowy (o 2,2%), a najmniej sery dojrzewające i twarogi (o 0,1-0,7%). W stosunku do sierpnia 2011 r. niższe były ceny zbytu większości przetworów mlecznych, zwłaszcza masła w blokach (o 21%), masła konfekcjonowanego (o ok. 12%) i pełnego mleka w proszku (o ponad 7%). Sery dojrzewające były tańsze o 3-4%, a chude mleko w proszku o 0,6%. Znacznie podrożał jogurt owocowy (o ponad 14%). Dostaw y mleka do przemy słu mle cz arskiego od początku roku utrzymują się na poziomie wyższym niż w 2011 r. W sierpniu wyniosły one 836 mln l i były o 0,8% mniejsze niż przed miesiącem, ale o prawie 5% większe niż przed rokiem. W okresie styczeń-sierpień skupiono łącznie ponad 6,5 mld l mleka, tj. o 7,6% więcej niż w tym samym okresie 2011 r. Łączny eksport przetworów mlecznych w ekwiwalencie mleka surowego wzrósł o 6% do 1299 mln l, a jego wartość o 5% do 837 mln EUR. Zmieniła się struktura towarowa wywozu. Przede wszystkim spadł udział wartościowy masła (z 11,5 do 7,1%), a wzrósł udział serwatki (z 9,2 do 12,2%), w wyniku znaczących zmian cen transakcyjnych. Cena serwatki, która cieszy się dużym zainteresowaniem zagranicznych importerów, wzrosła o 11%, a cena masła spadła o 27% i obniżyła opłacalność eksportu. Import przetworów mlecznych w okresie styczeń-lipiec wyniósł 485 mln l w przeliczeniu na mleko surowe i był o 18% mniejszy niż w tym samym okresie przed rokiem. Najgłębszy spadek przywozu dotyczył jogurtów i napojów fermentowanych (o 29%), masła (o 26%) i mleka w proszku (o 24%, w tym odtłuszczonego o 35%). Silnie zwiększono przywóz lodów i kazeiny (o 43 44%). Wydatki na import zmniejszyły się o 7,5% do 292 mln EUR. W rezultacie dodatnie saldo handlu zagranicznego branży mleczarskiej poprawiło się o 13% do 545 mln EUR, przy zwiększeniu ilościowej nadwyżki eksportu nad importem o 30% do 814 mln l w ekwiwalencie mleka surowego. Jadwiga Seremak-Bulge, Teresa Zdziarska IERiGŻ

15 Nr 11/2012 (94) Strona 15 tel

16 Strona 16 Nr 11/2012 (94) Tadeusz Barowicz Odpowiednio zbilansowana dawka pokarmowa, która pokrywa zapotrzebowanie trzody chlewnej na wszystkie składniki, to warunek uzyskania satysfakcjonujących efektów ekonomicznych. Hodowcy zdają sobie jednak sprawę, że tradycyjne żywienie świń dziś już nie wystarcza. Trzeba stosować takie dodatki w żywieniu, które będą ograniczać występowanie chorób, podnosić wskaźniki rozrodu oraz poprawiać wykorzystanie paszy, przyrosty jak również jakość uzyskiwanego produktu (tusza, mięso). Świńskie przysmaki Dlatego też nieuniknione staje się stosowanie specjalistycznych dodatków paszowych, które z jednej strony podrażają koszty produkcji, ale z drugiej pozwalają podnieść zysk od tucznika, a tym samym rentowność gospodarstwa. Dodatki paszowe to związki i preparaty, które nie są niezbędne do życia i prawidłowego rozwoju zwierzęcia, ale wprowadzone do dawki pokarmowej poprawiają jej smakowitość, strawność oraz wchłanianie składników pokarmowych. Wpływają także korzystnie na zdrowotność zwierząt. Brak tych związków w żywieniu szybkorosnących świń może stanowić barierę do pełnego wykorzystania potencjału genetycznego dotyczącego rozrodu i produkcji mięsa. Wprowadzone do mieszanek pełnodawkowych pozwalają też na dłuższe ich przechowywanie, bez obawy zepsucia. W konsekwencji zastosowanie dodatków paszowych w żywieniu zwierząt poprawia warunki bytowania oraz zmniejsza nakłady białka i energii na wyprodukowanie białka mięsa, jak również chroni środowisko przed emisją niestrawionych składników pokarmowych (np. azot, fosfor). Do klasycznie rozumianych dodatków paszowych w żywieniu świń zalicza się: składniki mineralne, witaminy, probiotyki, prebiotyki, zakwaszacze, substancje aromatyczne i smakowe, barwniki, konserwanty i detoksykanty, lepiszcza do produkcji pasz przemysłowych, przeciwutleniacze, preparaty deodoryzujące, zioła oraz inne. Niedobór składników mineralnych może przyczyniać się do niskich przyrostów, miękkości i kruchości kości, zaburzeń w cyklu płciowym, źródłem poronień, schorzeń skóry i racic. Może też powodować szereg innych zaburzeń natury metabolicznej w organizmie, a nawet zejścia śmiertelne. Witaminy rynek krajowy jest bardzo dobrze zaopatrzony w różnorakie dodatki witaminowe i witaminowo-mineralne dla trzody chlewnej. Są one produkowane dla różnych grup zwierząt, z uwzględnieniem wieku, stanu fizjologicznego oraz produkcyjności. Każdy dodatek jest zaopatrzony przez producenta w informację o jego przeznaczeniu i dawkowaniu. Aminokwasy syntetyczne ich krystaliczne formy znacznie ułatwiają przygotowanie dawek pokarmowych dla świń. W handlu dostępne są syntetyczne aminokwasy: L-lizyna, DL-metionina, L- treonina oraz DL-tryptofan. Wszystkie one dodane do pasz w normalnie przebiegającym procesie trawienia są wchłaniane w jelicie cienkim świni w 100%. W pełni więc są dostępne dla organizmu, i nie obciążają środowiska naturalnego szkodliwym azotem. Probiotyki to korzystne dla organizmu żywe szczepy lub spory bakterii, grzybów oraz pleśni, których głównym zadaniem jest utrzymanie równowagi mikrobiologicznej, zarówno ilościowej, jak i jakościowej przewodu pokarmowego. Prebiotyki to oligosacharydy, które obok probiotyków korzystnie oddziałują na przewód pokarmowy świń przez pozytywny wpływ na stan jelitowej flory bakteryjnej. Pozytywne oddziaływanie probiotyków na zdrowie świń odbywa się przez: hamowanie kolonizacji jelit przez bakterie patogenne, adsorpcję drobnoustrojów i ich toksyn, stymulację układu odpornościowego oraz wpływ na metabolizmu organizmu. Synbiotyki połączenie w jednym preparacie mieszaniny probiotyków z prebiotykami daje dodatek paszowy synbiotyk. Jego rola w organizmie zwierzęcym jest wypadkową działania zarówno probiotyku, jak i prebiotyku. Enzymy w wyniku działania enzymów (ksylanaza, celulaza, β-glukanaza), cząsteczki polisacharydów nieskrobiowych ulegają rozkładowi do prostych związków oligosacharydów, co pozwala na wolniejszy przepływ treści pokarmowej przez jelita i lepsze wykorzystanie paszy. Podawane zazwyczaj jako mieszanina kilku enzymów szczególnie korzystnie oddziałują na prosięta, które nie mają jeszcze w pełni rozwiniętego systemu produkcji enzymów trawiennych, a mikroflora jelit jest jeszcze stosunkowo nieliczna, co dotyczy szczególnie liczby bakterii kwasu mlekowego. Stosowanie więc enzymów w żywieniu młodych zwierząt nie tylko poprawia przyrosty i wykorzystanie paszy, lecz również może zapobiegać biegunkom. Przeciwutleniacze dodane do pasz zabezpieczają je przed procesami utleniania. Jednym z przeciwutleniaczy jest witamina E. Przechodząc do tkanek (mięśnie, słonina) hamuje utlenianie tłuszczów w nich zawartych. Dzięki tym właściwościom wpływa na wartość odżywczą, smak oraz kolor mięsa. Witamina E powoduje poprawę oksydacyjną oxymioglobiny poprzez powolną konwersję do metmioglobiny. Witamina E zlokalizowana w błonie komórkowej może opóźniać powstawanie pro-oksydantów. Zakwaszacze to kwasy organiczne o działaniu antybakteryjnym. Stanowią je krótkołańcuchowe kwasy organiczne lub ich sole dodawane pojedynczo lub w postaci mieszanin do surowców lub pasz. W skład tych preparatów wchodzą najczęściej kwas mlekowy, mrówkowy, propionowy, sorbowy, cytrynowy i fumarowy. Zakwaszacze poprawiają też smakowitość, szczególnie pasz przemysłowych. Detoksykanty to substancje, eliminujące toksyny grzybowe zanieczyszczające pasze. Ich zadaniem jest odłączenie od cząstek paszy szkodliwych toksyn oraz zatrzymanie ich na swojej powierzchni. Po związaniu z detoksykantem mikotoksyna przechodzi niewchłanialna przez przewód pokarmowy i jest wydalana z kałem. Substancje aromatyczne i smakowe zmieniając zapach paszy, coraz częściej znajdują zastosowanie w żywieniu prosiąt i warchlaków. Dodatki te, identyczne z naturalnymi, o zapachu wanilii, owoców lub świeżego masła, izolaty z mleka, pociągają za sobą wzrost pobierania paszy oraz znacznie lepsze jej wykorzystanie. Barwniki służą do podniesienia atrakcyjności paszy. Lepiszcza do produkcji pasz przemysłowych to substancje (najczęściej tłuszcze) ułatwiające granulację sypkich składników paszy. Preparaty dezodoryzujące to saponiny występujące w wyciągu z juki. Zmieniając skład lotnych PORK HANDEL Sp. z o.o. ul. Dolna Olsztyn biuro@porkhandel.pl Trafny wybór! substancji kałowych sprawiają, że odory z fermy są mniej uciążliwe dla otoczenia. Zioła i preparaty sporządzone na ich bazie są coraz częściej stosowane w profilaktyce przewodu pokarmowego. W swoim składzie zawierają szereg substancji czynnych, które przyczyniają się do dominacji bakterii korzystnych. Podawanie preparatów ziołowych wpływa ponadto korzystnie na kondycję żywionych zwierząt oraz oddziałuje na ich układ immunologiczny. Stosując wybrany dodatek lub szereg dodatków paszowych należy m. in. przestrzegać zasad podanych przez producenta, pamiętając, że niektóre dodatki mogą się wzajemnie wykluczać. Zmniejszenie lub zwiększenie ilości preparatu może ograniczyć jego skuteczność lub wywołać reakcję przeciwną do oczekiwanej. Decyzja o stosowaniu tego, czy innego dodatku paszowego należy do hodowcy. n Zapraszamy! WARCHLAKI RAS MIĘSNYCH z Danii, Litwy, Łotwy, Holandii i Niemiec: - o wysokim statusie zdrowotnym, - z wysokimi wynikami mięsności, z wysokimi dziennymi przyrostami, - w atrakcyjnych cenach! Realizujemy zamówienia od 50-ciu do nawet sztuk! Prowadzimy SKUP ŻYWCA WIEPRZOWEGO! Skupujemy z terenu całej Polski. Nawiążemy współpracę z organizatorami skupów, zrzeszeniami, grupami producenckimi. Oferujemy dogodne warunki i stałe odbiory tel fax kom gwiazdkowa nowość Światowa premiera na EuroTier 13 listopada - odwiedź nas na Agromku 27 listopada Więcej na Healthy cows are profitable cows

17 Nr 11/2012 (94) Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska Strona 17 Jedną z nowości zaprezentowanych przez firmę KUHN Maszyny Rolnicze podczas AGRO SHOW 2012 w Bednarach, jest kultywator do uprawy pasowej STRIGER. Uprawa pasowa STRIGER-em P race nad maszyną trwały 3 lata, informacje czerpano od rolników o różnych specjalizacjach, a doświadczenia pozwoliły opracować maszynę do uprawy gleby pod siew pasowy. Doświadczenia z uprawą pasową, prowadzone na polach Francji i Niemiec, miały na celu uprawienie gleby w pasach (etap I), a następnie przeprowadzenie siewu (etap II) z zachowaniem odstępu czasowego między nimi, by gleba mogła się odpowiednio nagrzać. Poszukiwano ekonomicznej technologii uprawy, która nie będzie miała negatywnego wpływu na plony. Przygotowanie gleby, dzięki zastosowaniu kultywatora STRIGER, daje skuteczne nagrzewanie w rzędach dla szybszych wschodów roślin. W uprawie pasowej uprawiany jest wąski pas gleby, w który zostaną przy drugim przejeź- Zetor_inz_family_255x175_PL.indd 1 Kultywator STRIGER dostępny będzie na rynku z ramą sztywną lub z ramą składaną. Standardowy rozstaw rzędów wersjach od 4 do 12-rzędowych wynosi cm. Wszystkie części robocze wyposażone są w sprężyny umożliwiające pracę na kamienistej glebie. Konstrukcja maszyny pozwala na pracę w zróżnicowanych warunkach glekroje tarczowe przecinają glebę z resztkami pożniwnymi, tworzą szczelinę, w którą zagłębiają się zęby. Gwiaździste tarcze/ oczyszczacze usuwają resztki roślinne z rzędu wysiewu. dzie wprowadzone nasiona siewnikiem, a nawozy dozowane są pod ziarno, co jest nowością w technologii. Uprawa pasowa ogranicza się tylko do rzędu, w którym zostaną umieszczone nasiona. Dzięki uprawie tylko co drugiego rzędu zachowana zostaje właściwa wilgotność gleby pomiędzy rzędami oraz zapewnione jest przesiąkania wody deszczowej między rzędami, co zapobiec ma erozji gleby. Rozluźnienie gleby występuje dokładnie w tym obszarze, w którym jest to konieczne do prawidłowego rozwoju systemu korzeniowego, a dodatkowo umożliwia pobieranie składników pokarmowych i wody z głębszych warstw gleby. Kultywator rozluźnia też glebę bez ryzyka tworzenia podeszwy płużnej. bowych oraz przy różnym stopniu nagromadzenia materii organicznej. Wszystkie sekcje robocze są wyposażone w gwiaździste oczyszczacze z regulacją wysokości pracy, które usuwają resztki roślinne z rzędu, ograniczając ryzyko chorób. Regulacja falistych talerzy, kierujących uprawianą glebę, umożliwia tworzenie pasów o szero- kości cm. Możliwe jest także formowanie niewielkich redlin. Zęby z powłoką węglikową można łatwo regulować w zakresie szerokości roboczej od 0 do 30 cm. Siłę nacisku ruchomego koła dociskowego, wykorzystywanego do jesiennego siewu, można regulować, aby uzyskać łoże siewne pozbawione zagłębień. n Tab. Dane techniczne kultywatora STRIGER. Szerokość robocza (m) Liczba rzędów Typ ramy Rozstaw rzędów (cm) Szerokość transportowa Minimalne zapotrzebowanie na moc (kw/km) Zaczep Maksymalna głębokość pracy zębów (cm) Koła jezdne Liczba kół jezdnych Oświetlenie transportowe Wymagania dla hydrauliki ciągnika Sekcje uprawiające glebę sprężynowe mocowanie wszystkich narzędzi Znaczniki Wysiew nawozu STRIGER M 4 3 STRIGER R 4,4 6 6 Sztywna Składana Do 22 kw (30KM) na każdą sekcję roboczą w zaleności od głębokości pracy Kat ,00 x 16 4 Seryjnie 1 zawr dwustronnego działania + 1 zawór jednostronnego działania zabezpieczenie hydrauliczne Non-Stop Krój talerzowy, 430 mm gwieździsty oczyszczacz bruzdy, utwardzony ząb, podwójne falowane talerze, podnoszone koło dogniatające Opcja Zbiornik z wysiewem mechanicznym 2 x 260 l TF lub Moduliner TF lub Moduliner :29:23

18 Strona 18 Nr 11/2012 (94) Daniel Alankiewicz Wiadomości Rolnicze Polska Naprawa głowicy Głowica silnika spalinowego, niezależnie od konstrukcji silnika, układu cylindrów, wielkości głowicy czy materiału z jakiego jest wykonana, jest elementem newralgicznym. Głowica musi spełnić szereg, często sprzecznych ze sobą zadań. Stąd też podczas naprawy silnika wynikającej z konieczności wykonania naprawy głównej, usunięcia usterki układu korbowo-tłokowego, czy usterki samej głowicy, warto wykonać szereg czynności kontrolnych. Celem ich przeprowadzenia jest wyeliminowanie błędów wykonawczych, lub erozyjnych, oraz sklasyfikowanie poszczególnych podzespołów do naprawy lub wymiany. Brak kontroli skutkować może pogłębianiem się usterki, lub niecelowością montażu niesprawnej głowicy i późniejszej kolejnej naprawy. Budowa Głowice tłokowych silników spalinowych wykonane mogą być z żeliwa szarego lub aluminium np. AK 9 lub AK 52. W zależności od materiału, z jakiego wykonano głowicę, odmienne będą występujące usterki, ale i metody naprawcze. Głowice aluminiowe są lżejsze. Materiał, z którego zostały odlane pozwala na uzyskiwanie wyrafinowanych kształtów i form, co bardzo często wpływa na sprawność silnika. Głowice żeliwne są zazwyczaj o wiele prostsze w swej budowie, o wiele bardziej odporne na pękanie z powodu różnic temperatur, ale pęknięte nie nadają się do naprawy. Poza tym ich obróbka wymaga więcej ostrożności, z uwagi na kruchość stopu, z którego zostały odlane. Różnicując silniki pod względem rodzaju układu chłodzeni, skrzynkowa głowica silnika chłodzonego cieczą posiada w sobie kanały wodne chłodzące samą głowicę, ale i agregujące strumień cieczy opływający tuleję cylindra. Głowica silnika chłodzonego powietrzem wyposażona jest w użebrowanie, mające na celu zwiększenie powierzchni owiewanej przez strumień powietrza chłodzącego, bez zbędnego podnoszenia objętości głowicy. Głowice silników dwusuwowych mają bardzo prostą budowę. Są w zasadzie pokrywą cylindra z otworem na świecę lub wtryskiwacz. Finezją konstrukcyjną jest za to kształt komory spalania. Od niej, bowiem, zależy sprawność silnika. Uwaga ta dotyczy również głowic silników czterosuwowych z zapłonem iskrowym. Silniki spalinowe, w zależności od ilości cylindrów, mogą być wyposażane w jedną głowicę lub głowice dzielone. Wysokoprężne silniki rzędowe 6-, 8-cylindrowe posiadają głowice dzielone, w celu poprawy równomierności docisku głowicy do kadłuba silnika. Co sprawdzić i jak naprawiać? Kontrola ciśnieniowa przeprowadzana jest każdorazowo po przegrzaniu silnika. Jeśli doszło do usterki układu chłodzenia, należy bezwzględnie poddać głowicę próbie ciśnieniowej, pozwalającej na wykrycie pęknięć tworzących przetoki pomiędzy kanałami układu chłodzenia, a komorą spalania, lub kanałami olejowymi, a wodnymi. Zaniechanie takiej kontroli wprowadza do praktyki naprawczej czynnik przypadkowości, który przy wysokich kosztach części zamiennych i robocizny z pewnością nie jest pożądany. Prowadnice zaworów są elementem, w którym pracują trzonki zaworów. Wykonane z żeliwa białego są niezwykle kruche, ale odporne na tarcie. Kształtem przypominają tulejki. Zużyciu ulegają ich wewnętrzne otwory, stanowiące ułożyskowanie trzonków zaworowych. Praca zaworu w prowadnicy polega na ruchu posuwisto-zwrotnym o skoku długości kilkunastu milimetrów. Luz określa się po wprowadzeniu zaworu w prowadnicę, przytrzymaniu grzybka zaworu tuż nad gniazdem zaworowym i wykonaniu kilkukrotnych ruchów równoległych do płaszczyzny głowicy. Gniazdo zaworowe stanowi w trakcie tej próby punkt odniesienia. Luz nie powinien być większy niż 0,5 mm. Jeśli jest większy prowadnicę należy wymienić. Wybicie starej wykonuje się specjalnym przyrządem. Prowadnica w części dolnej widoczna jest w świetle kolektora. W tym miejscu w kolektorze wydechowym, olej silnikowy spływający po trzonku zaworu ulega zwęglaniu. Produkty spalania osadzają się wewnątrz prowadnicy. Jeśli luz poosiowy trzonka zaworu wewnątrz prowadnicy jest nadmierny, nadmierna staje się ilość gromadzonego oleju, tym samym rośnie ilość nagaru. Kiedy ilość nagaru wzrasta stale, może to doprowadzić do zatrzymania zaworu w gnieździe w stanie otwartym. Kolejną fazą usterki jest uderzenie tłoka w otwarty zawór i jego wygięcie. Prowadzi to do pęknięcia prowadnicy. W silnikach turbodoładowanych odłamki prowadnicy mogą przedostać się do turbosprężarki niszcząc wirnik części gorącej. Uszczelnienia trzonków zaworów osadzone są na prowadnicach zaworów. Ich zadaniem jest ograniczenie ilości oleju spływającego po trzonkach zaworów. Uszczelniacza nie są szczelne w 100% i nie mają takie być. Niewielka ilość oleju smaruje skojarzenie zaworu z prowadnicą, zmniejszając tarcie. Uszczelniacze zużywają się na skutek występowania wysokich temperatur. Pamiętać należy, że trzonki zaworów wydechowych nagrzewają się do temperatury około 120 o C. W górnej części chłodzone są olejem silnikowym. Nie zmienia to jednak faktu, że na materiał, z jakiego są wykonane, poddawany jest z jednej strony regularnemu gotowaniu w oleju, jak i nagrzewaniu od trzonków zaworów i prowadnic. Zużycie uszczelniaczy objawia się nadmierną konsumpcją oleju silnikowego. Praktyka wykazuje, że zużyte uszczelniacze są w stanie wypompować 1 litr oleju silnikowego na 1000 km przebiegu lub ekwiwalent motogodzin. Nowe uszczelnienia naprasowuje się na prowadnice, opierając metalowy kołnierz osadczy na krawędzi tulejki montażowej. Sprężyny zaworów odpowiedzialne są za szybkość zamykania zaworu po cyklu wykonanej pracy. Ocenie podlega siła niezbędna do ugięcia sprężyny. Jeśli nie dysponujemy danymi określającymi nominalną siłę nacisku sprężyny, można wykonać próbę porównawczą wszystkich sprężyn z użyciem tensometru. Najsłabsze należy wymienić. Ocenie podlega również wygląd. Niedopuszczalny jest montaż uszkodzonych sprężyn, pękniętych, oszlifowanych w wyniku ocierania się o elementy głowicy. Zawory ulegają zużyciu na trzonkach w wyniku tarcia o prowadnicę i na przylgniach w miejscu współpracy z gniazdem zaworowym w głowicy. Zużycie Zbyt szeroka przylgnia gromadzi nagar, co z kolei doprowadzi do wypalenia zaworu. trzonka określa się za pomocą mikrometru mierząc owalizację trzonka i dokonując pomiaru w trzech punktach na górze, pośrodku i na dole pracującej części. Zużycie dyskwalifikuje zawór z dalszej eksploatacji. Przylgnia zaworu wypracowuje się w wyniku niezliczonej ilości cykli pracy, oddziaływania temperatury, gromadzenia się nagaru. Zawory wydechowe wykonane są często z tytanu w całości lub tylko ich grzybki. Rodzaj materiału można określić za pomocą magnesu. Przylgnia zaworu powinna mieć szerokość od 1 do 2 milimetrów w zależności od wielkości silnika. Zawór najlepiej uszczelnia, kiedy jego przylgnia nie jest większa niż 1,5 mm. Pamiętać należy, że im węższa przylgnia, tym większa siła powierzchniowa przylegania zaworu do przylgni, wywierana przez sprężynę zaworu. Niemniej jednak, zbyt wąska przylgnia źle odprowadza ciepło zaworu do gniazda zaworu i dalej do układu chłodzenia. Zbyt szeroka z kolei gromadzi nagar, co z kolei doprowadzi do wypalenia zaworu. Zawory można regenerować. O ile zużyty trzonek dyskwalifikuje zawór do dalszej pracy, o tyle wypracowaną przylgnię można szlifować na specjalnej szlifierce. Nadmierne zużycie doprowadzi do zmniejszenia średnicy grzybka. Można je w niewielkim stopniu skompensować podczas frezowania gniazda zaworu poprzez jego obniżenie. Niemniej nadmiernie wypracowane zawory należy wymienić. Jeśli zawory nadają się do regeneracji, należy je oczyścić z nagaru. Najłatwiej robi się to mocując zawór w uchwycie wiertarki stołowej i używając skrobaka i papieru ściernego. Oszlifowane lub nowe zawory należy dopasować do uprzednio obrobionych gniazd za pomocą pasty zaworowej. Warsztat zajmujący się takimi pracami winien być wyposażony w pasty o co najmniej 3 gradacjach. Od dwójki do zerówki. Do pasowania służy specjalna wiertarka wahadłowa. Jeśli takiej nie posiadamy, można użyć wiertarki elektrycznej ustawionej na prędkość nie większą niż 200 o/min. Większa prędkość rozrzuca pastę z grzybka i nie przyspiesza pracy. Zawór należy wprowadzić w prowadnicę smarując lekko trzonek olejem maszynowym i nakładając niewielką ilość pasty na grzybek zaworu jego przylgnię. Na trzonek należy nałożyć napęd wiertarki. Pracę ułatwia wykonanie przegubu z węża igelitowego, z jednej strony nałożonego na zawór, z drugiej na trzpień lub wiertło o odpowiedniej średnicy osadzone w uchwycie wiertarki. Pierwsze pasowanie kontrolne, należy przeprowadzić pastą o gradacji 0 (zero). Określi ono miejsce przylegania gniazda do przylgni. Powinno ono znajdować się pośrodku przylgni. Właściwie obrobione gniazda nie wymagają długotrwałego pasowania i często się zdarza, że kilkukrotne obrócenie zaworu z pastą w gnieździe zaworowym wystarczy, aby uzyskać szczelność. Jeśli konieczne jest zgrubne obrobienie elementów pasowanych, należy stosować po kolei pasty ścierne od najgrubszej do najdrobniejszej. Właściwie spasowany zawór powinien mieć przylgnię z charakterystycznym metalicznym paskiem pośrodku przylgni. Kontrolę szczelności przeprowadza się wlewając niewielką ilość benzyny ekstrakcyjnej lub nafty do kolektora. Niewielkie nawet wybroczyny widoczne od strony grzybka świadczą o nieszczelności i są wskazówką do dalszego pasowania. Próbę szczelności przeprowadza się bez sprężyny! Właściwie spasowany zawór musi być szczelny bez trzymania trzonka lub grzybka. Inną metodą sprawdzenia szczelności jest ustawienie głowicy grzybkami do góry i nalanie nafty do komór spalania lub na grzybki zaworów. Metoda ta jest skuteczna, jednak uniemożliwia precyzyjne określenie miejsca nieszczelności. Poza tym wybroczyny spływają do zaolejonych lub pokrytych nagarem kanałów ssących lub wydechowych, co utrudnia obserwację. Zamki zaworów są elementami mocującymi talerz zamykający sprężynę zaworu, spinając go do trzonka zaworu. Kontrola zamków powinna być szczególnie uważna, kiedy wymieniane były zawory. Nowe mogą mieć inne nacięcia na szczycie trzonka. W takiej sytuacji konieczne jest dokupienie właściwych. Trzonki zaworów mają standaryzowaną średnicę 5, 6, 7, 8, 9, 10 mm itd. Standaryzowane są również zamki. Ilość karbów i jego rodzaj jest łatwy do określenia i zmontowania za pomocą specjalnej klamry montażowej. Gniazda zaworowe są newralgicznym elementem głowicy, wymagającym szczególnej kontroli. W głowicach aluminiowych gniazda wykonane są z wkładek pierścieni wykonanych z żeliwa białego. W głowicach żeliwnych często są wycięte bezpośrednio w odlewie głowicy. Wkładki żeliwne ulegają pękaniu. W takim wypadku wymianę gniazd można wykonać w zakładzie specjalizującym się w naprawach głowic. Miejsce na gniazdo w głowicy ma średnicę mniejszą od surowego gniazda. Wymiana polega na przygotowaniu miejsca na gniazdo w głowicy, nowego gniazda i poprzez nagrzanie głowicy i mrożenie gniazda umieszczenie gniazda w głowicy. Operacji tej nie należy wykonywać samodzielnie. Tolerancja pasowania jest ściśle określona i niezachowanie reżimu wymiarów doprowadzi albo do wypadnięcia gniazda, albo do pęknięcia głowicy. dokończenie na s. 19

19 Nr 11/2012 (94) dokończenie ze s. 18 Surowe gniazdo należy wyfrezować frezami do zaworów, o takim kącie przylgni jak zawory dla danego silnika. Standardowo spotyka się kąty 30 i 45o. Jednak należy to dokładnie sprawdzić. Nowoczesne frezy z nożami z węglików spiekanych posiadają kąty o 1o większy niż zawory czyli 31 i 46o. Jest to tzw kąt interferencyjny, ułatwiający wstępne pasowanie zaworu. Metoda pasowania opisana została powyżej. Obrabiając gniazda metodą ręczną tzn. umieszczając prowadnicę frezu w prowadnicy zaworu należy skontrolować równoległość zamocowania prowadnicy względem prowadnicy. Niedokładność na tym etapie pracy spowoduje posadowienie osi i płaszczyzn gniazda pod niewłaściwym kątem do prowadnicy, w wyniku czego niemożliwe będzie spasowanie zaworu. Zakłady trudniące się naprawami głowic wyposażone są w maszyny słupowe do frezowania gniazd. Taka metoda obróbki minimalizuje błędy współosiowości, niemniej pierwsze pasowanie zaworu opisane powyżej określi położenie gniazda względem zaworu. Gwinty świecy zapłonowej, żarowej wymagają kontroli. Ich uszkodzenie uczyni niemożliwym poprawny montaż silnika. Na etapie naprawy głowicy istnieje możliwość naprawy uszkodzonych gwintów za pomocą specjalnych wkładek. Gniazdo wtryskiwacza, o ile na uszczelnieniu wtryskiwacza nie było przedmuchów wymaga jedynie oczyszczenia. W silnikach wyposażonych w systemy CommonRail często zdarzają się nieszczelności w tym uszczelnieniu. Jeśli usterka była w porę usunięta, głowica nie ulega uszkodzeniu. Jeśli silnik pracował z przedmuchem, głowica może ulec wypaleniu widocznemu jako charakterystyczna nitka wżer. Takie gniazdo należy pogłębić za pomocą frezu czołowo-pionowego. Niemniej zbyt głębokie pogłębienie gniazda spowoduje nadmierne wysunięcie wtryskiwacza w cylindrze co zaskutkuje jego przegrzaniem i awarią. Praktyki stosowania podwójnej podkładki miedzianej nie zdają egzaminu. Możliwe jest za to wykonanie nowej podkładki z odpowiednio grubszej blachy miedzianej i po wycięciu jej wyżarzenie mające na celu zmiękczenie miedzi. Płaszczyzna przylegania głowicy do kadłuba silnika, może się odkształcić w wyniku przegrzania lub niewłaściwego dokręcenia. Często zdarza się, że niskiej jakości uszczelki również powodują tą usterkę. Kontrolę płaszczyzny przeprowadza się za pomocą przymiaru włosowego i szczelinomierza. Nie sposób podać wartości dopuszczalnej krzywizny, gdyż ta jest uzależniona od długości głowicy. Przyjmuje się jednak, że dopuszczalna krzywizna mierzona na długości głowicy nie może być większa niż 0,1 mm. Regeneracja tej niesprawności polega na frezowaniu lub szlifowaniu głowicy. Dawniej stosowało się szlifierski stół wzorcowy i ścierniwo mineralne. Ta metoda jest również skuteczna, niemniej nie zapewnia odpowiednio małej porowatości powierzchni po obróbce. Zebrany materiał musi być skompensowany grubszą uszczelką pod głowicą, w przeciwnym wypadku grozi to podprężeniem silnika. Korki układu chłodzenia wymagają kontroli pod kątem szczelności i występowania korozji. Jeśli układ chłodzenia zalany był wodą, korki warto wymienić na nowe. Osadzenie nowych można wykonać samodzielnie, stosują do tego celu dopasowaną nasadkę klucza nasadowego. Do montażu uszczelniacza służy gruba folia polipropylenowa, pozwalająca na wprowadzenie uszczelniacza na wałek bez zawinięcia czy przedarcia warg uszczelniających. Gniazdo jak również sam korek warto posmarować szczeliwem. Nadaj się do tego mocny klej osadczy do gwintów lub silikon do uszczelnień. Szpilki mocujące i gwinty winny być sprawdzone pok kątem stanu gwintów wewnętrznych i zewnętrznych. Uszkodzone gwinty wewnętrzne w aluminium można naprawić stosując nadwymiarowy rozmiar. Wymaga to jednak często toczenia specjalnych szpilek lub rozwiercania otworów w mocowanym podzespole. Warto jednak pokusić się o naprawę, gdyż bez niej niemożliwy może okazać się późniejszy montaż podzespołów czy przyłączy głowicy. Płaszczyzny okien kolektorów należy oczyścić z pozostałości uszczelek i skontrolować ich płaszczyznę. Jeśli jest to możliwe, w razie konieczności można dokonać szlifowania płaszczyzn. Kolektory ssące zawierają często kanały cieczy chłodzącej. Należy szczególnie uważnie ocenić stan płaszczyzn współpracujących z uszczelkami tak głowicy, jak i kolektora. Płaszczyzna uszczelki pokryw zaworów nieczęsto, ale może mieć wady! W zasadzie na nawet gruntownie rozmontowanej głowicy nie ma możliwości frezowania tej płaszczyzny. Ubytki, uszkodzenia mechaniczne można więc uzupełnić specjalnymi kompozytami klejowymi do aluminium lub żeliwa. Łożyska ślizgowe wałków rozrządu lub balansowych występują w głowicy jedynie w silnikach o układzie OHC. Należy dokonać kontroli ułożyskowań, chropowatości powierzchni łożysk, stanu stopek mocujących. Stopki pasowane są podczas obróbki głowicy i nie należy ich zmieniać ani zamieniać miejscami. Nie wolno również ich obracać. Na ich wierzchnich częściach powinny znaleźć się znaki montażowe zapobiegające pomyłce. Bardzo ważne są kołki lub rurki osadcze stopek. Ich brak będzie skutkował niewłaściwym ułożeniem stopek w trakcie montażu. Częstą praktyką konstrukcyjną jest umieszczanie w ich wnętrzu magistral smarujących panewki wałków. Zamiana skutkuje zatarciem panewek. Łańcuch wałków rozrządu występuje tylko w silnikach OHC 16V. Wa- Strona 19 Głowice tłokowych silników spalinowych wykonane mogą być z żeliwa szarego lub aluminium np. AK 9 lub AK 52. łek rozrządu napędzany jest od paska lub łańcucha rozrządu i przekazuje napęd na drugi wałek za pomocą łańcucha. Kontroli wymaga łańcuch, koła zębate i ślizg. Zużyte elementy wymieniamy, pamiętając o odczytaniu znaków montażowych przed demontażem. Uszczelniacze wałków znajdujących się w głowicy to zazwyczaj simmeringi. Należy je każdorazowo wymienić, osadzając nowe uszczelniacze za pomocą przyrządu. Służy do tego celu gruba folia polipropylenowa, pozwalająca na wprowadzenie uszczelniacza na wałek bez zawi- nięcia warg uszczelniających. Stan popychaczy zaworów, lasek i śrub regulacyjnych zaworów wymaga kontroli pod kątem zużycia. Laski popychaczy nie mogą być pogięte. Ich końcówki wyposażane w utwardzane gniazda muszą być należycie owalne. Zużycie w tym miejscu może skutkować wyginaniem i wypadaniem lasek w trakcie pracy silnika. Dźwigienki popychaczy powinny mieć gładką część współpracującą z zaworem. Wytarcia spowodują niemożność ustawienia poprawnego luzu zaworowego. Wypracowania można szlifować na szli- fierce stołowej zachowując równoległość obróbki do płaszczyzny obróbki. Śruby regulacyjne muszą się łatwo obracać a ich króćce muszą umożliwiać ich obracanie w trakcie regulacji. Ułożyskowanie dźwigienek popychaczy nie może mieć nadmiernych luzów a oś wypracowań. Hydrauliczne popychacze zaworów tak w silnikach OHV, jak i OHC można sprawdzić. Jeśli trzymany w ręku regulator jest miękki i daje się ręką wcisnąć, należy go wymienić. Przed montażem należy dokonać spuszczenia regulatorów. Dokonuje się tego kilkukrotnie ściskając regulator w imadle, aż odda on znajdujący się w nim olej. Niewykonanie tej czynności spowoduje niemożliwość uruchomienia silnika. Stan krzywek wałka rozrządu ma ogromny wpływ na osiągi silnika. Niedopuszczalne jest nadmierne zużycie, czy nieregularności kształtu. Nominalne wymiary można znaleźć w publikacjach diagnostycznych np. Autodata. Zużyty wałek należy wymienić. Głowice posiadające uszkodzenia, takie jak pęknięcia, złamania elementów, zatarcia, należy bezwzględnie wymienić na nowe. n

20 Strona 20 Nr 11/2012 (94) Wagi do ładowaczy czołowych firmy RAVAS to najnowsze urządzenia tego typu na rynku. Dzięki nowatorskim rozwiązaniom zapewniają stabilniejszą pracę i wysoką dokładność pomiaru. Zarząd Valtry podjął decyzję o podjęciu limitowanej produkcji ciągników z silnikami wielopaliwowymi. Nowoczesne wagi do ładowaczy czołowych 48 rzędów niebieskiej precyzji Compact-Solitair firmy LEMKEN Im wyższe oczekiwania co do maszyn tym lepiej uniwersalny zestaw uprawowo-siewny Comapct- Solitair spełnia wszystkie wymagania, dzięki wysokiej technologii firmy Lemken. Kompaktowa budowa maszyny, sekcja uprawowa w postaci krótkiej brony talerzowej, wał trapezowy do wstępnego zagęszczenia gleby oraz szyna wysiewająca z 48 dwutarczowymi redlicami OptiDisc wyposażonymi w kółko kopiujące. Przeznaczone są dla tych użytkowników, którzy potrzebują precyzyjnie, a zarazem szybko i wygodnie zważyć materiał znajdujący się w łyżce, chwytaku lub na widłach ładowacza. Wagi RAVAS są montowane i kalibrowane w miejscu pracy ładowacza i nie wymagają transportu maszyn do warsztatu. Nadają się do ważenia materiałów, takich jak: piasek, żwir, kamień, gruz, słoma, kiszonka, obornik, nawozy itp. Dzięki modułowej konstrukcji system wagowy może być doposażany w elementy dodatkowe, takie jak np. drukarka, w całym okresie użytkowania. W każdej chwili istnieje możliwość przeniesienia całej wagi na inny model ładowacza. Podstawowe zalety wag do ładowaczy czołowych to: ważenie podczas załadunku lub rozładunku, natychmiastowa gotowość do pracy, wykluczenie konieczności czasochłonnych przejazdów i pomiarów na wadze stacjonarnej, optymalne wykorzystanie ładowności pojazdu, wykluczenie przeciążenia pojazdu. Wagi te składają się z elektronicznego wyświetlacza oraz bloku lub czujnika pomiarowego zamontowanego w układzie hydraulicznym. Konstrukcja wyświetlacza gwarantuje niezawodność w trudnych warunkach, na jakie narażony jest ciągnik. Charakteryzuje się ponadto dużą odpornością na pył, wilgoć oraz ścieranie. Dzięki użyciu klawiszy z symbolami graficznymi obsługa wagi jest prosta i intuicyjna. Czarnobiały wyświetlacz o wysokiej rozdzielczości nie stwarza problemów z odczytem nawet podczas niekorzystnych warunków oświetleniowych. Dystrybutorem wag do ładowaczy czołowych jest PROGRESS WAGOTRO- NIC S.A., wyłączny przedstawiciel w Polsce firmy RA- VAS z Holandii. Dzięki użyciu klawiszy z symbolami graficznymi obsługa wagi jest prosta i intuicyjna. Wszystkie te innowacyjne rozwiązania firmy Lemken zapewniają Państwu w praktyce precyzyjną uprawę oraz wysiew. Równocześnie ze zbiornikiem o pojemności litrów zyskuje się wysoką wydajność powierzchniową To jest właśnie zachwycająca jakość firmy Lemken nazywana niebieską precyzją. Valtra na biogaz Ogromne doświadczenie konstruktorów SI SU, wzbogacane pracami koncepcyjnymi trwającymi już kilkanaście lat, umożliwiły wprowadzenie do seryjnej produkcji silników napędzanych zarówno metanem pochodzenia rolniczego, jak również olejem napędowym. Sukces prac studyjnych sprawił, że zarząd Valtry podjął decyzję o wprowadzeniu do produkcji seryjnej silników zasilanych biogazem i metanem ziemnym. Latem 2010 roku zaprezentowany został model Valtry serii N z silnikiem czterocylindrowym, a jesienią tego samego roku Model T z silnikiem sześciocylindrowym. Pierwsze silniki SISU napędzane silnikami dwupaliwowymi zasilane były dwoma frakcjami paliwa. Pierwsza ciekła, było to konwencjonalne paliwo do silników wysokoprężnych. Druga to paliwo gazowe metan lub biometan. Rozwiązanie to okazało się na tyle dobre, że obecna seria limitowana jest kontynuacją protoplastów. Sprężony gaz, zmagazynowany w butlach w formie lotnej, może być ładowany w przydomowej sprężarkowni wprost z silosu fermentacyjnego biogazowni lub instalacji komunalnej. Nie wymaga skraplania, więc proces tankowania butli może być wykonany w każdym, odpowiednio przystosowanym gospodarstwie czy jednostce komunalnej. Istotą rozwiązania jest użycie oleju napędowego, zużywanego w stosunku 1:4 do biogazu jako czynnika inicjującego spalanie. Silnik wysokoprężny, pozbawiony iskrowego układu zapłonowego byłby niezdolny do spalania czystego metanu. W proponowanym rozwiązaniu, do kolektora ssącego wtryskiwany jest metan w fazie lotnej. Miesza się z powietrzem w stosunku zapobiegającym przedwczesnemu samozapłonowi w silniku. Dopiero wtrysk oleju napędowego inicjuje proces zapłonu mieszanki paliwowo-gazowopowietrznej. Dzięki temu rozwiązaniu, silnik może pracować z wykorzystaniem biogazu, jak i na samym oleju napędowym, tankowanie możliwe jest we własnym zakresie, a tak zasilany ciągnik może wykonywać wszystkie prace rolne, leśne, komunalne. Moc silnika nie ulega zmianie, a walory użytkowe ciągników VALTRA wyposażonych w to rozwiązanie nie ulegają pogorszeniu Wykorzystanie takiego rozwiązania jest limitowane jedynie przez przepisy obowiązujące na rynku docelowym. To innowacyjne rozwiązanie dostępne będzie w 2013 roku w portfolio produktowym Valtry. Dzięki niemu możliwe stało się nie tylko ograniczenie emisji CO 2, ale również hałasu, oraz zagospodarowanie produktów biogazowni rolniczej, jako paliw transportowych. Jeśli zatankujemy do zbiornika paliwa ciekłego biodiesel B100, ciągnik taki może pracować w 100% na paliwie pochodzenia odnawialnego. Model eksperymentalny tego rozwiązania, prezentowany był na ubiegłorocznej wystawie techniki rolniczej Agritechnica w Hanowerze. Daniel Alankiewicz Wiadomości Rolnicze Polska d.alankiewicz@wrp.pl Tapio Riipinen prezentuje dwupaliwowy ciągnik Valtra model T, podczas międzynarodowych targów techniki rolniczej Agritechnica Wagi do ładowaczy czołowych LEMKEN POLSKA Sp. z o.o. Żalęcino 21, Dolice tel , fax Prokurent: Krzysztof Mrula tel Doradcy handlowi: Pn-Wsch: Marek Zieliński tel Pn-Zach: Mikołaj Szembek tel Południe: Michał Adamowicz tel Części: Ryszard Kowalczyk tel Serwis: Marcin Milczarek tel Grzegorz Masłowski tel AGRO-EKO Kietrz (077) , Agro-Serwis Krotoszyn , Agro-Serwis Zambrów (86) , AGROMIX Rojęczyn (065) , MT Agro Stara Dąbrowa (059) , Bartnik Staroźreby (024) , GRAVIT AGRO-POL S.A. Lublin (081) , INVEST-ROL Czarnocin (044) , BDH Jacek Król Bierutów (071) , K&H Agrotech Okmiany (76) , KAGRO Stara Łubianka (067) , LEHMANN Agrotechnika Wielkawieś (061) , MIRTRANS Płoskinia (055) , Omega Mostkowo 39A , Osadkowski-Cebulski Sp. z o.o. Legnica (076) , ROL-MECH Radymno (016) , ROLTECH Henryk Witaszek Pyrzyce , ROLTEX Krasnystaw (0-82) , TECHPOM Krzywonoś (023) , Zakład Produkcji Rolnej w Kowrozie Sp. z o.o. Kowróz (056) , ZIP AGRO Kurzejewo (52) , Marian Kisiel Górno k. Kielc (041) , Ulenberg Główczyce (59) precyzyjne ważenie w miejscu załadunku system montowany w układzie hydraulicznym montaż na wszystkich typach ładowaczy czołowych terminal wagowy w kabinie operatora Dystrybucja i sprzedaż na terenie Polski: PROGRESS WAGOTRONIC S.A. ul. Pukowca 15A, Katowice tel.: ,