Program zwalczania barszczu Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) na terenie gminy Złocieniec

Transkrypt

1 Załącznik do UCHWAŁY NR XXIV/196/2016 RADY MIEJSKIEJ W ZŁOCIEŃCU z dnia 25 maja 2016 r. Program zwalczania barszczu Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) na terenie gminy Złocieniec Złocieniec 2016

2 1. Wstęp Występowanie barszczu Sosnowskiego na terenie miasta i gminy Złocieniec stanowi podstawę do opracowania wytycznych dotyczących metod i zasad zwalczania uciążliwej rośliny, występującej pod nazwą gatunkową: barszcz Sosnowskiego (łac. Heracleum sosnowskyi). Barszcz Sosnowskiego to gatunek rośliny zielnej z rodziny selerowatych. Pochodzi z południowego i wschodniego Kaukazu i Zakaukazia. Rozprzestrzenia się na obszarze Europy Środkowej i Wschodniej jako roślina inwazyjna, stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi i zwierząt, a także wywołuje niekorzystne zmiany w środowisku. Na terenie Polski barszcz ma dobre warunki do rozwoju i rozprzestrzeniania się. Zgodnie z art. 7 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446) - Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; oraz ochrony zdrowia. 2. Cele i zadania programu Celem Programu Zwalczania barszczu Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) na terenie gminy Złocieniec jest przede wszystkim zminimalizowanie ryzyka narażenia zdrowia mieszkańców gminy Złocieniec i pozostałych osób. Powyższy cel można uzyskać: 1) poprzez zwalczanie roślin, 2) poprzez działania propagandowe mające na celu uświadomienie społeczeństwa o szkodliwości barszczu Sosnowskiego i ewentualnych skutkach styczności z rośliną. By osiągnąć wyznaczony cel należy połączyć zadania polegające na zwalczaniu mechanicznym i chemicznym jak i informowaniu mieszkańców o zagrożeniach wynikających z obecności barszczu Sosnowskiego. Zadaniem programu jest określenie sposobów sukcesywnego zwalczania barszczu Sosnowskiego. W programie została ujęta konieczność bieżącego inwentaryzowania skupisk barszczu Sosnowskiego. Niszczenie barszczu Sosnowskiego na terenie Gminy Złocieniec realizowane poprzez zlecenie usługi skoordynowanego niszczenia barszczu metodą mechaniczną i chemiczną trzykrotnie w czasie sezonu wegetacji na gruntach będących własnością Gminy, jak i innych podmiotów i osób prywatnych, które zadeklarowały chęć udziału w programie. 3. Charakterystyka barszczu Sosnowskiego Barszcz Sosnowskiego jest okazałą rośliną zielną. Może osiągać wysokości od 1 do 4 metrów. Łodyga jest zielona, u dołu zwykle pokryta purpurowymi plamami, rzadko owłosiona, podłużnie bruzdowana, w środku pusta. Korzeń rośliny sięga nawet 2 metrów głębokości i silnie rozgałęzia się w przypowierzchniowej części. Liście dorosłych osobników osiągają okazałe rozmiary, a ich średnica może przekraczać 150 cm. Kształt liści określa się jako pierzastodzielne, składające się z dość szerokich i tępo zakończonych odcinków. Dolne liście są trójkątne, z podzielną blaszką. Starsze liście są pierzastodzielne z pochewkami. Po roztarciu wydzielają zapach kumaryny. Kształt liści jest zmienny, dlatego rozpoznanie rośliny

3 tylko na podstawie liści może stwarzać problemy. Dolne liście, które wyrastają tuż przy podłożu zebrane są w tzw. rozetę. Ogonki liściowe są zazwyczaj silnie owłosione. Kwiaty są zebrane w gęsty i bardzo duży baldach natomiast korona ma pięć białych płatków, jeden słupek. Średnica baldachu może przekraczać 80 cm. Baldach składa się z wielu mniejszych baldaszków. Na jednej roślinie może występować nawet do 50 tysięcy kwiatów. W warunkach europejskich roślina kwitnie od połowy czerwca do końca lipca. Nasiona dojrzewają i osypują się od końca sierpnia do października. Jedna roślina może wyprodukować nawet 20 tysięcy nasion. Większość z nich pozostaje w gruncie w pobliżu roślin matecznych, część może rozprzestrzeniać się na duże odległości. Nasiona zachowują żywotność przez kilka lat i charakteryzują się wysokim procentem kiełkowania, są odporne na niekorzystne warunki. Barszcz Sosnowskiego charakteryzuje się właściwościami alergizującymi i toksycznymi. Włoski na łodygach i liściach wydzielają parzącą substancję, która zawiera furanokumaryny, które po zetknięciu ze skórą powodują oparzenia słoneczne, osadzają się na liściach rośliny i są naturalną ochroną przed promieniami UV i pasożytami. Szkodliwe właściwości rośliny ujawniają się w wysokich temperaturach i przy dużej wilgotności powietrza. U zwierząt powoduje podrażnienie przewodu pokarmowego, nudności, biegunkę oraz krwotoki wewnętrzne. Objawami u ludzi jest zapalenie skóry, powstawanie pęcherzy i zapalenie spojówek. Uczulenie skóry podobne jest do oparzenia, w wyniku, którego powstają trudno gojące się rany. 4. Drogi przenoszenia nasion: 1) wiatr o dużej prędkości, 2) woda (nasiona pływają do 3 dni w wodzie stojącej i 2 dni w wodzie płynącej zanim utoną), 3) zwierzęta, z substancjami sypkimi, glebą, innymi nasionami. 5. Barszcz jako roślina zagrażająca bezpieczeństwu ludzi. Barszcz Sosnowskiego stanowi duże zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi ze względu na możliwość powodowania poparzeń. Wszystkie części barszczu Sosnowskiego zawierają olejek eteryczny, który chroni roślinę przed owadami. W kontakcie ze skórą i w obecności światła słonecznego powoduje oparzenia II i III stopnia. Kontakt z olejkami eterycznymi może także wywoływać podrażnienie dróg oddechowych i spojówek. Na szkodliwe działanie barszczu szczególnie narażone mogą być osoby spędzające dużo czasu latem na świeżym powietrzu - zwłaszcza dzieci, pracownicy zajmujący się utrzymaniem zieleni czy rolnicy. Siła oddziaływania olejków zwiększa się w wysokiej temperaturze, przy dużej wilgotności oraz w przypadku silnego pocenia się wówczas do poparzenia może dojść nawet bez bezpośredniego kontaktu z rośliną, np. podczas dłuższego przebywania w miejscu większej koncentracji barszczu. Stopień wrażliwości na szkodliwe działanie barszczu jest różny u poszczególnych osób. Pierwsze objawy poparzenia mogą pojawić się od kilkunastu minut do nawet kilku godzin od kontaktu z rośliną. Na skórze pojawiają się zaczerwienienia, a następnie bolesne pęcherze wypełnione płynem surowiczym. W zmienionym miejscu przez kilka dni utrzymuje się stan zapalny. Po jego ustąpieniu poparzone miejsca ciemnieją i stają się wrażliwe na światło ultrafioletowe. Poparzenia barszczem Sosnowskiego mogą powodować powstawanie blizn.

4 6. Barszcz Sosnowskiego jako roślina niebezpieczna dla zwierząt. Roślina może powodować oparzenia u zwierząt hodowlanych np. wymion u krów mlecznych. Spożycie dużej ilości roślin przez zwierzęta może powodować stany zapalne przewodu pokarmowego, krwotoki i biegunkę. Oparzenia barszczem dotykają zwierząt o jasnym umaszczeniu, a u zwierząt łaciatych tylko jasnych części ciała. Obrażenia są bardzo trudne w leczeniu. 7. Zagrożenia dla środowiska przyrodniczego. Barszcz jest rośliną niebezpieczną dla naturalnego środowiska, ponieważ posiada dużą odporność na niekorzystne warunki, może wypierać gatunki rodzime. Z racji tego, że wcześnie tworzy zwarte ulistnienie zacienia wolniej rosnące rośliny, tworzy rozległe łany i zwiększa liczbę stanowisk, może także przenikać do obszarów chronionych. Występowanie barszczu Sosnowskiego powoduje zmniejszenie atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej terenu, utrudnia prowadzenie zabiegów agrotechnicznych i może powodować ograniczenie widoczności przy drogach. 8. Metody zwalczania barszczu Sosnowskiego: 1) mechaniczne: a) orka - na głębokość ok. 30 cm niszczy wschody barszczu i może w znaczący sposób zredukować procent kiełkujących nasion. Podcinanie lub wykopywanie korzeni powinno być wykonywane dwukrotnie: wczesna jesienią oraz w połowie lata. Zalecane jest podcinanie co najmniej 10 cm poniżej powierzchni gleby. Jest to metoda pracochłonna, ale bardzo efektywna i może być stosowana w przypadku występowania pojedynczych roślin albo mało liczebnych stanowisk. b) koszenie - metoda stosowana na większych areałach. Bardzo szybkie odrastanie sprawia, że koszenie musi być powtarzane 2 4 razy w trakcie sezonu wegetacyjnego, aby nie dopuścić do zmagazynowania w korzeniach i liściach składników potrzebnych do zakwitnięcia i wydania nasion. Niższe koszenie zmniejsza prawdopodobieństwo odrastania nowych baldachów na niższych piętrach. Koszenie sprawia, iż rośliny barszczu stają się wieloletnie. Pozbawione możliwości wydania pędów, ciągle dążą do wydania kwiatostanu. Całkowite wyeliminowanie roślin polega na ich zmęczeniu, czyli bardzo częstym koszeniu. c) ścinanie kwitnących roślin przed zawiązaniem nasion w sposób pozwalający na powstrzymywanie wytwarzania nowych nasion. Usuwanie baldachów może być równie skuteczne jak koszenie, jednakże bardzo istotny jest czas ich usuwania. Nie należy tego robić zbyt wcześnie w sezonie, bo regeneracja następuje bardzo szybko i w rezultacie wytworzony zostanie nowy kwiatostan. Zbyt późny zabieg daje ryzyko osypywania się dojrzałych nasion do gleby. Ścięte baldachy muszą być zebrane i zniszczone. d) zawiązywanie baldachów w worki plastikowe oraz zmiana warunków glebowychpolega na ograniczeniu wysiewu nasion do gleby oraz zmianie warunków glebowych na niekorzystne dla rośliny. W czasie zawiązywania się owoców nakłada się na baldachy worki plastikowe, które nie pozwalają na rozsianie się nasion. Nasiona zebrane w plastikowe worki są palone, a obszar na którym rosły barszcze poddaje się procesowi wapnowania.

5 e) usunięcie wierzchniej warstwy gleby na obszarach, na których roślina ta występuje w największym zagęszczeniu i na to miejsce przywiezienie nowej ziemi, wykonaniu głębokiej orki i wapnowaniu gleby. 2) chemiczna: Opryski herbicydami - Najczęściej do zwalczania barszczu Sosnowskiego stosowany jest preparat Roundup 360 SL, który powoduje osłabienie siły kiełkowania nasion. Często stosuje się dodatkowe środki chemiczne w celu poprawienia zdolności penetracji oprysku. Późne zabiegi nie tylko osłabiają lub niszczą wieloletnie rośliny barszczu, ale także osłabiają zdolność kiełkowania nasion. W miejscach, na których doszło do rozsiania się nasion barszczu, jego zwalczanie należy zaplanować na co najmniej 4 do 5 lat. Nie wyklucza się dłuższego czasu zwalczania. Zabiegi opryskiwania można wykonać w trzech terminach: wiosną - do połowy maja na siewki (do fazy rozety); wczesnym latem - od czerwca w okresie wytwarzania pędów kwiatowych do początku kwitnienia; późnym latem - do jesieni, gdy rośliny osiągną fazę dobrze rozwiniętej rozety (wysokość roślin od 15 do 35 cm) i zaczynają gromadzić substancje pokarmowe w korzeniach. 3) termiczna: Jedna z norweskich firm opracowała metodę zwalczania barszczu Sosnowskiego prowadzoną za pomocą wody o temperaturze 98 stopni Celsjusza wstrzykiwanej w korzenie barszczu. Stosowana jest na małych, średnich i wielkich roślinach, przed w trakcie i po kwitnieniu, trzykrotnie na każdej roślinie. Metoda powinna być powtarzana przez kilka lat aż do wyczerpania nasion w gruncie i obumarcia systemu korzeniowego. 9. Inwentaryzacja skupisk barszczu Sosnowskiego na terenie gminy Złocieniec Lp. Właściciel Działka Szacunkowa powierzchnia (ha) Sposób zwalczania 1 Skarb Państwa Nr 146/1 o. Kosobudy 0,2267 mechanicznie, 2 Własność prywatna Nr 4 o. Stawno 9,97 mechanicznie, 3 Własność prywatna Nr 1 o. Stawno 13,99 mechanicznie, 4 Własność prywatna Nr 12 o. Stawno 0,42 mechanicznie, 5 Własność prywatna 3/1 o. Stawno 2,0 mechanicznie, 6 Własność prywatna Nr 172 o. Kosobudy 0,015 mechanicznie, 7 Skarb Państwa Nr 22 o. 10 Złocieniec 0,01 mechanicznie, 8 Skarb Państwa Agencja Nr 185/3 o. Złocieniec 0,015 mechanicznie,

6 9 Gmina Złocieniec Nr 281/4 o. 6 0,03 mechanicznie, 10 Własność prywatna Nr 327/3 o. Kosobudy 0,03 mechanicznie, 11 Skarb Państwa Agencja Nr 327/4 o. Kosobudy 0,01 mechanicznie, 12 Własność prywatna Nr 104/8, o. Kosobudy 5,33 mechanicznie, 13 Własność prywatna Nr 104/7 o. Kosobudy 7,78 mechanicznie, 14 Skarb Państwa Agencja 15 Skarb Państwa Agencja Nr 102/1 o. Kosobudy 4,26 Nr 102/2 o. Kosobudy 1,33 mechanicznie, mechanicznie, 16 Skarb Państwa Nr 45 o. 7 Złocieniec 1,0 mechanicznie, 17 Gmina Złocieniec Nr 69 o. Stawno 0,0001 mechanicznie, 18 Gmina Złocieniec Nr 121 o. Kosobudy 0,009 mechanicznie, 19 Gmina Złocieniec Nr 134 o. Kosobudy 0,005 mechanicznie, 20 Własność prywatna Nr 120/8 o. Kosobudy 0,3956 mechanicznie, 21 Gmina Złocieniec Nr 144/1 o. Kosobudy 0,018 mechanicznie, 22 Skarb Państwa Agencja Nr 1/19 o. 3 Złocieniec Suma (szacunkowa łączna powierzchnia): 47,3444 ha 0,5 mechanicznie, Należy wziąć pod uwagę fakt, że wymienione wyżej miejsca występowania barszczu mogą nie obejmować wszystkich siedlisk, w których rozwija się roślina. Największe skupiska roślin znajdują się na terenach leśnych na nieruchomościach stanowiących własność prywatną. 10. Harmonogram działań mających na celu zwalczenie barszczu Sosnowskiego na terenie gminy Złocieniec W celu zwalczenia populacji barszczu Sosnowskiego powinny zostać przeprowadzone czterolub pięcioletnie, zintensyfikowane działania pozwalające na wyeliminowanie większości skupisk występowania tej rośliny. Wyznacza się w związku z tym następujące cele: 1) cel 1: niszczenie barszczu Sosnowskiego:

7 a) maj - czerwiec wykoszenie roślin i przeprowadzenie oprysku herbicydem, b) lipiec weryfikacja skuteczności przeprowadzonych zabiegów, ponowne wykoszenie odrostów roślin i przeprowadzenie drugiego oprysku herbicydem, c) wrzesień - weryfikacja skuteczności przeprowadzonych zabiegów, 2) cel 2: działania edukacyjne - przez cały rok: a) informowanie mieszkańców o konieczności zwalczania barszczu i metodach walki, a także o możliwości zgłaszania siedlisk tej rośliny, b) zbieranie danych od mieszkańców dot. nowych miejsc występowania barszczu Sosnowskiego.