Geneza powstania Programu

Transkrypt

1 Postępy w biegłości wykonywania badań przedtransfuzyjnych, ocenie i formułowaniu wyników w czasie prowadzenia Krajowego Programu Oceny Jakości dla Laboratoriów Immunologii Transfuzjologicznej Bogumiła Michalewska

2 Geneza powstania Programu POTRZEBY Wprowadzenie obowiązku zewnętrznejoceny jakości 4x w roku (Rozporządzenie MZ z 21 stycznia 2009) Wytyczne WHO zachęcają do tworzenia programów narodowych DOTYCHCZASOWE DOŚWIADCZENIA/UMIEJETNOŚCI Programy prowadzone do tej pory KaŜde RCKiK monitoruje jakośćpracy kaŝdego pracownikawe wszystkich laboratoriach na swoim terenie Cztery edycje Programu Oceny Jakości dla Laboratoriów f-my Ortho (organizatorzy: IHiT z RCKiK Słupsk) PilotaŜowy program dla wybranych przez RCKiK laboratoriów szpitalnych (organizatorzy IHiT z RCKiK Słupsk) DOSTĘPNOŚĆ MATERIALU KONTROLNEGO

3 WHO propaguje tworzenie programów narodowych Inventory of External Quality Assessment Programs 110 programów krajowych, w tym w około 1/3 Immunohematologia Z Europy: Belgia, Czechy, Finlandia, Niemcy, Włochy, Holandia, Wielka Brytania

4 KRAJOWY PROGRAM ZEWNĘTRZNEJ OCENY JAKOŚCI dla LABORATORIÓW IMMUNOLOGII TRANSFUZJOLOGICZNEJ (KPZOJ LIT) Zorganizowany przez Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie + Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (Katowice, Słupsk i inne) Działa od 2010 r

5 Cel Programu Systematyczna ocena jakości pracy diagnostycznej w laboratoriach immunologii transfuzjologicznej Stała edukacja personelu laboratorium poprzez nowe zadania

6 ZałoŜenia W kaŝdym sprawdzianie zestaw próbek krwi pacjentów imituje próbki, z którymi laboratorium spotyka sięlub moŝe spotkaćsięw rutynowej pracy. KaŜdy sprawdzian ma w załoŝeniu określony cel do sprawdzenia biegłości w podejmowaniu decyzji związanej z przetoczeniem

7 Przykłady celów niektórych sprawdzianów Ocena wykrywania dwóch populacji krwinek podczas określania grupy krwi ABO u pacjenta Ocena prawidłowości wybrania dawcy do przetoczenia krwi dla biorcy z dwiema populacjami krwinek Ocena wykrywania słabych przeciwciał anty-s Ocena określania RhD u pacjentów z Dsłaby typ 1 i typ2 oraz wyboru dawcy do przetoczenia

8 Materiał kontrolny do badań przez uczestników Pakiety próbek 3 próbki krwinek dawców 3 próbki surowicy biorców + 3 próbki krwinek biorców KaŜde laboratorium otrzymuje identyczny zestaw próbek Próbki rozsyłane cztery razy w roku (1 raz na kwartał) W załączonych materiałach sąokreślone zadania do wykonania. Laboratoria przeprowadzająbadania w zaleŝności od rutynowej diagnostyki, zakres podstawowy lub rozszerzony

9 Zadania dla uczestników Programu Podstawowe dla wszystkich Określenie grupy krwi ABO i RhD w próbkach biorców i dawców Badanie przeglądowe przeciwciał(skrining) Próba krzyŝowa Wydanie wyniku o zgodności lub niezgodności krwinek kaŝdego dawcy z krwiąposzczególnego biorcy Rozszerzony zakres Identyfikacja przeciwciał Określenie fenotypu krwinek

10 W pięcioletniej działalności KPZOJ (lata ) Przeprowadzono 20 sprawdzianów Uczestniczyło od laboratoriów

11 Techniki oznaczania grup krwi ABO i RhD w laboratoriach uczestniczących w sprawdzianach KPZOJ LIT Techniki oznaczania grup krwi ABO i RhD Szkiełkowa Laboratoria wykonujące badania daną techniką % 71.30% 61.26% 56.21% 50.15% Probówkowa 5.75% 6.01% 6.54% 6.22% 6.55% Mikrokolumnowa 12.05% 11.97% 17.02% 18.93% 22.43% Metoda automatyczna 9.58% 10.72% 15.18% 18.64% 20.87%

12 Techniki badania przeciwciałodpornościowych w skriningu i w próbie krzyŝowej w pośrednim teście antyglobulinowym (PTA) w laboratoriach uczestniczących w sprawdzianach KPZOJ LIT Technika badania przeciwciał w PTA Lata Odsetek laboratoriów Probówkowa 38.90% 32.91% 26.96% 24.04% 15.26% Mikrokolumnowa manualna Metoda automatyczna 51.02% 56.37% 57.86% 57.32% 63.87% 9.58% 10.72% 15.18% 18.64% 20.87%

13

14

15

16 Wielka Brytania i Irlandia

17

18 Wyniki oznaczeńgrupy krwi ABO u pacjentów z dwiema populacjami krwinek w reakcji z anty-b ( przygotowano mieszaninękrwinek grupy B i O w róŝnych proporcjach) Sprawdzian 2012/I Sprawdzian 2012/III

19 Kliniczne sytuacje wykrywania dwóch populacji krwinek w badaniu grupy krwi ABO Pacjent grupy B po przetoczeniu krwinek grupy O Pacjent po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych (KKM) w duŝej lub małej niezgodności ABO Osłabiona ekspresja antygenu A i/lub B u pacjenta z ostrą białaczką szpikową Chimeryzm naturalny u osób pochodzących z ciąŝy mnogiej, w której płody miały róŝne grupy krwi ABO

20 Postępowanie przy wydawaniu wyniku grup y krwi ABO w przypadku wykrycia dwóch populacji krwinek Jeśli nie znane sąwcześniejsze wyniki grupy krwi, w aktualnym wyniku naleŝy napisać: (przykład dla populacji krwinek B i O) Grupa krwi ABO niemoŝliwa do interpretacji z powodu wykrywania populacji krwinek z antygenem B i krwinek grupy O. W razie konieczności transfuzji naleŝy przetaczać: KKCz grupy O KKP grupy B Osocze grupy B lub AB Oznaczenie grupy krwi ABO pacjenta naleŝy wykonaćpo 3 miesiącach od ostatniego przetoczenia KKCz

21 Wyniki oznaczeńrhd u pacjenta z dwiema populacjami krwinek w reakcji z anty-d (przygotowano mieszaninę krwinek RhD ujemnych i RhD dodatnich) Sprawdzian 2013/I

22 Kliniczne sytuacje wykrywania dwóch populacji krwinek w badaniu RhD Pacjent RhD dodatni po przetoczeniu krwi RhD ujemnej Pacjent po przeszczepieniu KKM róŝniący sięz dawcąw RhD Chimeryzm naturalny u osób pochodzących z ciąŝy mnogiej, w której płody róŝniły sięw RhD Noworodek RhD dodatni po transfuzjach dopłodowych krwinek RhD ujemnych z powodu choroby hemolitycznej wynikającej z konfliktu matczyno-płodowego w antygenie D

23 Postępowanie przy wydawaniu wyniku RhD w przypadku wykrycia dwóch populacji krwinek z odczynnikiem anty-d Jeśli nie znane sąwcześniejsze wyniki oznaczeńrhd, w aktualnym wyniku naleŝy napisać: Wynik RhD niemoŝliwy do interpretacji z powodu wykrywania populacji krwinek RhD dodatnich i RhD ujemnych W razie konieczności transfuzji naleŝy przetaczać: KKCz i KKP RhD ujemne Oznaczenie RhD pacjenta naleŝy wykonaćpo 3 miesiącach od ostatniego przetoczenia KKCz

24 Wyniki oznaczenia RhD u patientów z antygenem Dsłaby typ 1 i Dsłaby typ 2 Sprawdzian 2011/ II

25 Wyniki oznaczenia RhD u patientów z antygenem Dsłaby typ 3 Sprawdzian 2014/III

26 Jak często występuje antygen D o słabej ekspresji? Trudne do oceny: Wg literatury: 1% (Ramsey, 2009) 0.2% -1%. (Flegel, 2007). Polska: W laboratoriach RCKiK: w Białymstoku w ciągu 3 miesięcy wśród RhD dodatnich kolejnych dawców, u 23 uzyskano niejednoznaczne wyniki: 23/12040 (0,19%) RCKiK w Poznaniu 124/ (0.43%) PoŜądane dokonanie analizy w laboratoriach immunologii transfuzjologicznej wykonujących badania wyłącznie u biorców krwi i kobiet w ciąŝy

27 Słaba ekspresja antygenu D Słaba ekspresja antygenu D < determinant/ krwinka Prawidłowa ekspresja D determinant/ krwinka W badaniach serologicznych zróŝnicowane reakcje z odczynnikami anty-d tzn. dodatnia reakcja z jednym odczynnikiem anty-d, ujemna reakcja z drugim z odczynników anty-d równieŝ w teście NaCl; słabo dodatnie reakcje z obu odczynnikami anty-d w teście NaCl (jako słabo dodatnie traktowano reakcje 2+) ujemne reakcje z obu odczynnikami anty-d w teście NaCl natomiast dodatnia reakcja z anty-d IgM+ IgG w pośrednim teście antyglobulinowym W badaniach automatycznych często mocne reakcje (>2+) z obu anty-d

28 Antygen D słaby w badaniach molekularnych Dane o alloimunizacji biorców ze słabym antygenem D zgromadzone od 1998 r w międzynarodowym rejestrze Biorcy scharakteryzowani metodami biologii molekularnej jako: D słaby typ 1 (RHD*01W.1 # ), D słaby typ 2 (RHD*01W.2 # ) id słaby typ 3 (RHD*01W.3 # ) nie ulegająalloimmunizacji krwią zawierającą prawidłowy antygen D W Polsce ok. 80% osób ze słabąekspresjąantygenu D naleŝy do Dsłaby typ1 lub typu 2 lub typu 3

29 Jakie jest podłoŝe molekularne antygenu D słaby? 1. Mutacje punktowe w części cytoplazmatycznej lub przezbłonowej białka RhD 2. Mutacje punktowe w części zewnątrzkomórkowej białka 3. Hybrydy genu RHD i RHCE 4. Delecja całego genu RHD

30 Słaba ekspresja antygenu D a określenie RhD u pacjenta Dotychczas Pacjenci, u których wykryto słabąekspresjęantygenu D powinni byćokreślani jako: RhD ujemni (słaba ekspresja antygenu D). Oznacza to, Ŝe biorcy krwi powinni miećprzetaczanąkrew RhD ujemną, a kobiety w ciąŝy powinny byćobjęte profilaktyką anty-rhd, aby nie naraŝać ich na immunizację krwinkami RhD dodatnimi

31 Nadejście zmian Sprawozdanie z badania Grupa krwi: RhD dodatni Na krwinkach wykryto słabą ekspresję antygenu D Wynik badania metodą biologii molekularnej wskazuje na obecność genu RHD*01W.1 lub RHD*01W.2 lub RHD*01W.3 Komentarz: Biorca krwi RhD dodatniej. Kobieta nie podlega profilaktyce RhD

32 Podsumowanie lata Wyniki nieprawidłowe ABO NI RhD NI 70% 64% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 11% 8% 0% 2012 czerwiec 2012 wrzesień 2013 czerwiec

33 Podsumowanie KPZOJ LIT Ocena wyników próby zgodności 20% 16% 23% 4% 2% Wyniki nieprawidłowe 80% 84% 77% 96% 98% Wyniki prawidłowe