'P - -,,._' ~:<'.,. -- -~~ SPORZ~ZANIE RAPqRTU 0 PRZEPL YWIE GOTOWKI. Prepared by. Allan E. Lines Extension Economist

Transkrypt

1 'P - -,,._' ~:<'.,. -- -~~ \ l ESO 1970 SPORZ~ZANIE RAPqRTU 0 PRZEPL YWIE GOTOWKI Prepared by Allan E. Lines Extension Economist Department of Agricultural Economics and Rural Sociology The Ohio State University June 1992

2 SPORZ~DZANIE RAPORTU 0 PRZEPLYWIE GOTOWKI Przygotowa 7 i i t1umaczy7 i dl a POLSKO AMERYKANSKIEGO PROJEKTU DORADZTWA ROLNICZEGO A77an Lines Przemys1aw Hastalerz Jerzy Szyku1a Cezary Hebda Jozef Orpiszewski r i '

3 , SPIS TRESCI Wst~p.... Tekst do tasmy wideo.... Literatura... 9, Cwiczenie Cwiczenie Bilans koncowy Oswiadczenie o dochodzie Arkusz roboczy Odpowiedzi i komentarze! Odpowiedzi i komentarze I

4 l Credits Coordinated by: Carl O'Connor, Extension Economist. Agricultural & Resource Economics, Oregon Sta1e University, Corvallis, OR Thomas Powell Senior Education Officer, Human Resources Planning & Development, Fann Credit Services, SL Paul, MN Gayle Willett, Extension Economist. Dept. of Agriculrural Economics. Washington Stale University, Pullman, WA Produced by: Farm Credit Services, SL Paul, MN. and Oregon Stale University, Corvallis, OR Wayne E. Carlson, Extension Specialist, University of Minncsora. SL Paul. MN Consultant, Fann Credit Services. St. Paul - David Parry, Media Producer - Bruce Fredricksen. Media Producer Anne Merydich-Wolf. Ediior Marla Maeder, Edir.or Bobbi Bufiham. Word Processor Judy Morris, Word Processor Funded by: fa.tension Service, USDA. Washington.. DC Farm Credit Corporation of Amenca. Denver CO Farm Credit Services, SL Paul~ Sponsored by: Cooperative Extension Services of: Oregon St.ate University University of Nevada. Reno Washington Star.e Universicy University of Minncsota Presented by: Freddie Barnard. Extension Economist. Purdue Uruversity, West Lafayette, IN Thomas Booker, Couruy Extension Agent. Renville County, Olivia, MN Bart Eleveld. Exrension Farm Management Specialist. Oregon St.ate University, Corvallis. OR Paul Gessaman, Extension Agriculrural Fmimce Economist. University of Nebraska, Lincoln. NE Gary Hachfeld, Cowity Extension Agent, Agriculture. Nicollet County, SL Peter, MN Dick Hawkins, Ext. Specialist, F:mn Management. University of Minnesota. SL Paul. ~!N A. Gene Neison.. Head. Agricultural and Resource Economics, Oregon St.ate University, Corvallis, OR Dick Wittman. President and Manager, Wic:man Farms, Inc.; Private Consultant. C:.:!desac. ID Advised by Brent Beesley Farm Credit Corporation of America. Denver, CO David Bennett Fann Credit Corporation of Amercia, Denver. CO Lany Birney, Department of Agriculrural Economics University of Nebraska. Lincoln. NE Michael Boehlje. Depc. of Agriculrural and Applied Economics. University of Minnesota. Sc. Paul. \.~ James Carmon Farm Credit Corporation of America. Denver. CO Virgil C:uwley, DepL of AgricuJrunJ Econcrr.ics, Pmnsylv:rrtia Sw.e University. univers11:y P:ir'- P>. ' ' :w le DavlCJ.son Fann Credit So:Mces, SL Paul. ~ Mike Dav15 Farm Credit Corporation of Amer.ca. Denver. CO Oark Garland.. Agriculture Extension Service. University of Tennessee, Knoxville. i;-.1 Richarel Johnson Farm Credit Services, SL Paul. ~ David Keaenng Farm Credit Services, SL Paul. w..; David Lambert. DepL of Agriculr.ural Economics. University of :-/evad.1., Reno, NV Buel Lanpher, Extension Service. USDA. Washington. DC ftm Schurr Farm Credit Corporation of America. Denver. CO Roger Shaffer Farm Credit Corporation of America. Denver. CO Cash flow statement rr-ztc;.f'yw:~ ' ' C..;~~.::;:..._,>.

5 SPORZ~DZANIE RAPORTU 0 PRZEPLYWIE GOTOWKI Freddie L.Barnard urodzil sie i JJychowal na farmie 'Ii zachodniej czesci stanu Kentucky. fanb specjalizo;;ala sie ;; hodo'.iili bydla i uprawie zboz. Jest on profesorem i ekononista na studiach eksternistycznych Uniwersytetu ;; Purdue. Jest autorem szeregu publikacji o raportach finansowych i :arzadzaniu finansani. Barnard jest dyrektoreo Szkoly Bankowosci Rolnej Stanu Indiana i bylym kierownikiem biura terenowego firmy Production Credit Association. Ma doktorat z ekonomii rolnej ze specjalizacja ;; finansach rolnych. Doktor::owal sie na Cniwers;tecie Illinois. Cele Celen teqo modulu jest pomozenie ci ;;: 1. zro:umieniu, jak raport o przepl':''.de got6wki moze ci bye pomocnym przy analizie twojego gospodarstwa lub przedsiebiorstwa rolnego, 2. u5wiadomieniu sobie, ~e sporzadzanie raportu o przeplywie got6'.<ki bedzie z kor:: sci~ dla ciebie prz:,naj1:miej z pieciu po;;odo,,;, 3. zrozumieniu struktur: i skladnik);; nportu o pr:eplywie qot6',.;ki, 4. prakt :c:n-:n opano.;aniu soorzad:ar.i: nportu o pr:eply1.;ie got0;.:k1; 5. us;:i3.jol'.lieniu sobie niektor:ch P X!obierist; i r6:nic llllea:y nporten o pr:eply;.-ie got6;;ki a. dek~an::ia o dochodzie, o. n.rn-::eniu sie, jak sotie radz.:_._: : niedoborani l nadniaran.: got6wki, 7. poznaniu niekt6rych specjalnych ::ech raportu o przeply;.,ie got6'iki i n.:lr:edzi pt mocnych ;; jego spor:ad:aniu. 1 Opis do tasmy wideo Freddie L. Barnart lliniejszy material jest jednym z nodul6w serii "Zarzadzanie przedsiebiorstwami rolnymi". Modul powinien bye uzywany razem z odpowiadajaca mu tasma "'ideo. Tresc aoze odbiegac od tresci tasmy. Klucze1:1 do sukcesu finanso;;ego jest utr::l!lanie rozsadnego przepl] 'U got6wki. Jest ceca oczy;;ista, :e przeds.:.ebiorst;.;o, kt6re nie mo!e tenino'4'o,,; :wiazac sie ze swoich zobowil:ari finansowych, jest,; klcpocie. Pr:ypuszc:alnie naj~ a:niejsz!'n nar:edzie1:1 stoj)cyl!i do dyspo:ycji przedsiebiorcy,;; celu sterowar.~3. przeplywem got6wki, jest raport o t! m przeplywie. Raport o przeplywie got6wki ujmuje ws:::stkie got6wkowe przychody i rozchody w ciagu pewnego okresu czasu 1 miesiac, k 111artal, rok i. Kluczowyl'l slowem w tej definicji jest slowo qot6wka. W raporcie o przeplywie got6wki nie ujmujemy pozycji niegotowkowych. Raport o przeplyv.:ie got6wki moze odnosic sie do przeszlosci, albo tez moze bye planem finansowym na przyszlosc. Gdy odnosi sie do przeszlosci to poka:uje, w jaki spos6b zasoby gotowkowe zostaly Rapon o przeplywie gorowki - I

6 RAPORT 0 PRZEPI::. YWIE ' GOTOWKI MOZE BYC: * Raportem o dzialalnosci w przeszlosci * Budzetem na przyszlosc wyt1orzone i wydane na ;,;klady do przedsiebiorst.va, inwestycje kapitalowe, wydatki na utrzymanie rodziny i splaty pozyczek. Gdy odnosi sie do przyszlosci, to jego istotnym celem jest ocena zdolnosci przedsiebiorst:.ia do splaty dlugo' i potrzeb zaciagania pozyczek. Szczeg6lo:.:y plan przepl[11iu got6'.:lki zmusza do :astanowienia sie i do podjecia decyz ji w tak -~aznych sprawach, jak przyszloroczne przedsiewziecia i sposoby produkcji, sposoby i terminy sprzedazy produkt6w I dokonywanie im.;est"f C j i kapi talowych i sprzedawanie czesci majatku, sposoby finansowania duzych nabytk6w i innych wydatk6w. Raport o przeplywie got6wki '~ pr: ;s:losci - jest planem dzialania. Stwarza on okaz je do spra'.id:enia. ponysl6w na p.:ipierze, pr zed ich realizacj3. Zar6wno deklaracja o dochodzie, jak i raport o przeplywie got6wki, odnosza sie do pewnego okresu c:asu. Te dwa dokumenty r6zni3 sie jednak w sposobie traktowania r6znych pozycji rachunkowych. Na przyklad: 1. Kompletny raport o pr:epl y,:.:ie got6wki zawiera takze pozycje nie odnoszace sie do gospodarstwa, jak na przyklad podatki dochodowe i dochody nie pochodzace z gospodarst;;a. Pozycje te nie muszi,l bye uwzgledniane w deklaracji o dochodzie. 2. Raport o przeplywie got6wki :a;,;iera takie pozycje, jak wydatki na utrzymanie rodziny i dywidendy z akcji. Pozycji tych nie za;,;iera deklaracja o dochodzie. 3. i-i anali:ie przeplf'h1l goto~ r;i transakcje dotyczace dlugo;; sa ujno;;ane w spos6b bardziej kornpietn:: przez wyka:anie splat c:esci dlug6w i przychod6w z nowych pozyczek. Deklaracja o dochodzie wykazuje t1 lko splatj" odsetek. L Raport o przeplywie got61::ki :awiera takie transakcje, jak sprzedaz lub zakup czesci majatku, na przyklad zwierzat rozplodowych, maszyn i inwentarza trwalego. w deklaracji o dochodzie transakcje te sa uwzglednione tylko w postaci amortyzacji lub jako zyski, wzglednie straty, przy sprzedazy majatku gospocarst~a. 5. Jesli deklaracja o dochod: ie jest sporzad:ana na podstat.iie rachunkowosci calosciowej, to za~ier~ ona r6wnie: zmiany w zapasach raaga:ynowych. Raport o pr:epl :--.vie ~Ot);,;ki wykazuje sprzedaz i zakupy, ale nie ioiyka:uje zmian w zapasach. J ak uzywamy raportu o przeplywie got6wki Popatrzmy teraz, jak mozemy ;;:korzysty ~ac informacje zawarte w raporcie o przeplywie got6wki. W rolnictwie got6wkowe przychody i rozchody nykle nie Sil r61rmomiernie rozlozone na caly rok. Czasem sa to pojedyncze sumy, a czasem mamy do czynienia z r6wnomiernym przeplywem. Po.;oduje to braki i nadmiary got6wki. Celem raportu o przeplywie got6wki w przyszlosci jest unikni~cie calkowitego braku got6wki. Raport o projektowanym przeplj<liie got6wki w przyszlosci pomaga zauwazyc, jakie beda got6wkowe pr:ychody i rozchody w ciagu jakiegos Raport o prz.eplywie gotowki - 2

7 RAPORT 0 GOTOWKI ROLNIKOWI: PRZEPl:.YWIE UMOZLIWIA * Dostrzezenie nadmiarow i deficyt6w gotowki * Dokonan i e anal i zy got6wkowych przychodow i rozchodow * Planowanie wzglednie projektowanie przep1y ~u got6wki w przysz1osci * Planowanie harmonogram6w sp1at * Poinformowanie kredytodawc6w o potrzebie po.zyczki * Sledzenie r6.znic w przep1ywie got6wki w r6.znych okresach czasu okresu czasu. Poz;voli to na suierdzenie, jakich sum beda dot'jczyly okresowe braki i nadmiary got6wki, kiedy one wystapia i jak dlugo beda tn1aly. Dzieki raportowi o pr:eply i:ie got6wki mozes: anali:owac ii jaki spos6b pieniad:e pr:eplywalj do t,:;ojego przedsiebiorst;va i jak z niego wyplywal y. Poz..ioli ci to zauwa: ic mozliwe do przeprowad:enia Zliliany, kt6re rioga poprn;ic twoja s: tuacje got6wkowa. Pornoze ci to ii robieniu plan6w na pr:1s:losc. Raport o stanie got6wki,; ciagu jakiegos okresu czasu ii przes:losci, poz ;;oli ci na sporzadzenie raportu bedacego planem na przys:losc. Takie planowanie pomoze ci ;,; sterowaniu przeplywem got6;;ki i ;; termiw,.;ym.; r.riaz;waniu sie :e :obowiazari finanso11ych. Pozwala tez na planowanie :apotrzebowania na got6wke w pr:yszlosci i na unikniecie koniec:nosci postepowania, bedacego reakcja na sytuacje kryzysowa. Jesli jednak oczekujesz zmian w przedsiebiorstwie, to raport o przeplywie got6wki w przeszlosci ma ograniczona przydatnosc jako pomoc w spor:adzaniu takiego raportu obejmujacego jakis okres czasu ii przyszlosci. Na tw6j raport o przeplywie got6wki w przyszlosci beda miec wplyw podejmowane przedsiewzi$cia, zmiany w sposobach produkcji, wklady ii przedsiebiorstwo, ceny produkt6;.i, a takze programy rz.~dowe. Raport o projektowanym pr:eplywie got6wki jest po:ytec:n:: gdy chcesz pozyczyc pieniadze, gdyz pomaga kredytodawcy ii :rozurnieniu t11oich potrzeb finansowych. Pomaga tez kredytodawcy w ustaleniu, ~iedy bedzies: potrzebowal pozyc:onych pienied:y i na jaki okres c:asa. Projektowany przeplyw got6wki pomoze ci w zaplanowaniu h.3rmonogranu splat dlug6w. Jest tym oc:yiliscie zainteresowany t;.i6j 'iierzyciel. Pamietaj jednak, :e kwoty dlug6w srednio- i dlugoteninow:;ch mus:a bye splacone z zysku przedsiebiorst'ia netto i jest wobec tego r:ecza bardzo istotna, :eby przedsiebiorst.:10 przynosilo zyski ;.i skali dlugote..'1linowej. Gdy zatem planujesz im;est1cje kapi talowe to nie :apornina j, jak wazna = tego punktu ;.iidzenia jest projekto;;ana deklaracja o dochodzie. Na koniec, jednym z najbardziej pozytecznych :astoso;;ari npo:tu o przep1: ;1ie got6:..;ki jest anali:a zmian tego przeply;;u ;J :6:nych okresach czasu. :miany w pr:eplywie got6wki obserwuje sie pr:ez por6wnanie rzeczyr,;istych pr:epl:w6w : projektowanymi dla pos:c:eg61- nych miesiecy lub kwartal6w ;; ciagu roku. wystepujace r6znice ::i:edz':' nimi pokazuj~, :e istnieje koniec:nosc korekt ii dzialaniu pr:edsiebiorst-.:a, albo ze trzeba :rewidowac planowany pr:epl'f:.i qou11ki. Obserwo;;anie roznice pomied: :" planowanyn a rzec:ywistyrn pr:epl: i1en, pozwoli na rozwiazanie proble1!16w got6wkowych :anim ;;yst3pi s : :::acja kr1zyso,,;a. Struktura raportu o przeplywie gotdwki Raport o przeplywie got6\iiki jest bye moze najlatwiej : ob:'lzic sobie ;: fornie kalendarza. Kolumny odpowiadajq okresom c:'ls::, a wiersze przedstawiaja rodzaje przychod6w i rozchod6w. Raport o przeplywie gotowki - 3

8 RAPORT 0 PRZEPlYWIE GOTOWKI POCZ~TKOWY GOTOWKOWY BILANS Moie zawierac * Rachunki bie!qce * Gotowke przechowywan~ w domu Nie moie zawierac * Pieniedzy na kontach oszczednosciowych * Kwot na kontach nie wykorzystywanych w rutynowym prowadzeniu przedsiebiorstwa Pierwszy ;,.riers:: kazdego raportu o przeplywie got6wki zawiera zwykle poczatkowy bilans got6wkowy. Jest to got6wka, jaka masz do dyspozycji na poczatku okresu, kt6rego dotyczy raport. Jesli raport odnosi sie do okresu rocznego, to ij pier;,.rszym wierszu umieszczasz got6wke posiadana na poczatku roku. Jesli jest to raport miesieczny, to ii pien;szym wierszu podaje sie got6wke posiadana na poczatku kazdego miesiaca. Jest to ta sama k"..iota, jaka byla umieszczona na koricu bilansu got6wkowego za ubieqly miesiac. Sa to pieniadze, kt6re moga bye uzywane do realizacji rutynowych transakcji przedsiebiorstwa. Moga one bye na rachunkach biezacych lub tez moze to bye got6wka przecho;>ywana ij domu. Nie sa to jednak pieniadze na kontach oszczednosciow':ch, kt6re nie sa rutynowo uzywane ;,.r transakcjach. Nastepna czescia raportu o przeplywie got6wki sa przychody operacyjne. w tej czesci zapisuje sie przychody ze sprzedazy zbior6w, zwierzat, produkt6w zwierzecych, przychody z pracy wykonanej na zam6wienie i z szerequ innych zr6del, lacznie z wplatami got6wkow'ymi otrzymanymi od rzadu. Przy umi~szczaniu tych informacji w raporcie o przeplywie got6wki zapisuje sie k;;oty i czas ich otrzymania w przeszlosci, wzglednie przewidywany termin ich otrzymania w przyszlosci. Daty otrzymania wplat moga bye inne od dat sprzedazy. Kwoty jakie nalezy wpisywae sa kwotami netto, po odjeciu koszt6w sprzedazy - na przyklad koszt6w prowizji agent6w handlowych. w celu ulatwienia dokladnych -wylic::eri otrzymanych lub oczekiwanych kwot, niekt6re gotowe formular:e raport6w o przeplywie got6~ki zawieraja arkusze robocze i plany ;,.ryliczeri. Po dokonaniu obliczeri na arkuszu roboczym, ilynikajace z nich kwoty sa wpisywane do raportu. wiekszose formularzy raport6w o przeplywie got6wki zawiera miejsce sluzace do wpisywania kwot uzyskanych ze sprzedazy czesci majatku, takich jak zwierzeta rozplodowe, maszyny i urzadzenia. I w tym wypadku jest ilazna rzecza, zeby wpisywae tylko kwoty rzeczywiscie otrzymane. Formularze raport6w o pr:eplywie got6wki czesto zawieraja r6wniez miejsca do wpisywania przychod6w nie pochodzacych z gospodarst;.;a rolnego. Przychod6w tych zwykle nie umieszcza sie w deklaracji o dochodzie. Jest to jednakze zr6dlo got6wki ;,.rplywajacej do przedsiebiorstwa, kt6ra powinna bye uwzgledniona j/ raporcie o przeplywie got6wki, szc:eg6lnie gdy raport ten uwzglednia, po stronie rozchod6w, 11ydatki na utrzymanie rodziny. Jesli jednak otrzymujesz pensje z twojego gospodarstwa rolnego i ;,.rykorzystujesz ja na utrzymanie rodziny, to ;,.r raporcie o przeplywie got6wki nie musisz uwzgledniae przychod6w spoza przedsiebiorstwa i 1ydatk6w na utrzymanie rodziny. Suma wszystkich czterech rodzaj6w wplyw6w got6wkowych za jakis okres daje ci calkowi~ got6wke, jaka w tym okresie dysponujesz. Popatrzmy teraz na wydatki, czyli na rozchody got6wkowe. Do najbardziej oczywistych naleza wydatki operacyjne, do kt6rych naleza wydatki na nawozy, material siewny, srodki ochrony roslin, pali~o i wydatki na utrzymanie zwierzat. Raport o przeplywie got6wki stwarza mozliwosci okreslenia wielkosci kazdego z tych wydatk6w i ich Rapon o pneplywie gotowki - 4

9 RAPORT 0 GOTOWKI PRZEPl:YWIE l. Wydatki op~racyjne * Nawozy * Material siewny * Srodk i ochrony roslin * Pa 1 iwo * Wydatki na utrzymanie zwierzq.t * Inne 2. Zakupy zywego 3. Zakupy paszy inwentarza 4. Wydatki kapitalowe * Maszyny * Sprzet * Ulepszenia gospodarstwa pr:ypisania okresom czasu. Chodzi tu o czas dokonania zaplat /1 przeszlosci lub przewidywanej zaplaty /1 przyszlosci. Tak jak /1 przypadku dochod6w, termin platnosci noze bye inny, ni z term in otrzymania zakupionych material6w. W niekt6rych formach raport6;..; o przeply;;ie got6wki oddziela sie zakupy Ziiiierzat 1 tak hodowlanych jak i do tuczu 1 i zakupy paszy, od innych wydatk6w operacyjnych. Nie:aleznie od tego, czy sie je odd: iela czy nie, sa to ;..;ydatki i pol:iinno sie je umies:czac ;1 tym okresie czasu, w kt6rym zostaja one poniesione. Kwoty 11ydane na zakup srodk6;; triiialych, takich jak aaszyny, sprzet i ulepszenia w gospodarstwie, tez naleza do rozchod6w got6wkowych. Jeden ze sposob6w ujmowania tych iiydatkow polega na 1r;pisy;.ianiu calych k11ot zaplaconych za maszyny, jako rozchod got6wkowy, a suay otrzymane.v formie pozyczek zapisuje sie jako przych6d. W innym sposobie ujmowania tej transakcji zapisuje sie jako wydatek tylko te k;.ioty, kt6re sam musisz zaplacic. Kazdy z tych sposob6w jest poprawny, ale ten drugi utrudnia por6wnanie raportu o przeplywie got6wki z bilansem przedsiebiorstwa i z doplywem funduszy do przedsiebiorstwa. Innymi wydatkani sa koszty utrzymania rodziny, 11ydatki nie zwiazane z przedsiebiorst11em rolnym, podatki (dochodowy i ubezpiec:enia spoleczne J oraz im;estycje (pod 11arunkiem, ze pr:ychody gotowkowe z tych inwestycji sa uwzglednione po stronie przychod6w1. Wydatkami gotowkowyni sa takze splaty dlug6;; i odsetek od nich. Poniewaz terminy tych platnosci sa z gory 11iadone, to nozna je wpisywac z odpowiednimi datami. Suma wszystkich wydatk6w daje potrzeby got6wkowe dla danego okresu. Odjecie sumy potneb got6wkowych od sumy got6wki do dyspozycji da je sytuacje got6wkowa na koniec danego okresu. sytuacja ta noze bye dodatnia lub ujemna. 1-; okresach duzych pnyplyw6w got6wki, na przyklad gdy sprzedallane sa zbiory lub zy;.;y im.1entarz, bedziemy mieli praiidopodobnie do czynienia z dodatnia sytuacja got6wko\ia, czyli : nadmiarem. Jednak ;; czasie oplacania koszt6w operacyjnych uprawy zboz lub gdy zakupywane sa mlode zwierzeta do tuczu, to moze sie zdar:yc, ze potrzebna gotowka przekroczy dostepne zasoby i 11tedy mamy ujenna sytuacje got6:;.;kowa, c: : li deficyt. J ak radzimy sohie z deficytem Defic::ty wyst~puja nawet /1 ii: soce rent0\ri11ych przedsi~biorst;.;ach. Mozna sobie z nimi radzic na szesc sp~sobow. Po pierwsze, mozna zdo!)ye potrzebna got6wk~. Po drugie, mozna zmniejszyc wyplaty got6wkowe lub odlozye je na p6zniej. Zwykle jednak nie mozna zastosowac zadnego z tych sposob6w. Pr:ypuszczalnie wykorzystales juz ;;szystkie przychody, a rachunki trzeba placic. Trzecim sposobem jest restrukturyzacja dlugu w celu otrzy11ania dodatkowej gotowki. Zwykle jednak nie jest to mozliwe, bo mogloby zaburzyc normalne funkcjonowanie przedsiebiorstv1a. Piatym sposobe11 jest siegniecie po oszczectnosci. Hiektorzy moga z tego sposobu skorzystac, ale sa tacy, kt6rzy nie maja oszczednosci. Rapon o prz.eplywie gotowki - 5

10 JAK SOBIE RADZIMY Z DEFICYTAMI GOTOWKI 1. Zwiekszamy przychody 2. Zmniejszamy wydatki 3. Refinansujemy dlugi 4. ~przedajemy aktywa srednio- lub dlugoterminowe 5. Wykorzystujemy oszczednosci 6. Pozyczamy pieni~dze INNE POZYCEJE WYST~PU J~CE W RAPORCIE 0 PRZE Pl:YWIE GOTOWKI bilanse * Polyczek operacyjnych * Pozyczek s redn i oterm i nowych * Polyczek d fogoterminowych * Zapasow magazynowych * Rachunkow oszczednosc iowych * Rachunkow lokacyjnych l.biez~ce 2.Wzory do wyliczen Wreszcie ostatni spos6b to pozyczenie pieniedzy. Hozesz wziac pozyczke srednio- lub dlugoterminowa dla sfinansor,;ania zakup6w kapitalowych lub pozyczke operacyjna na pokrycie biezacych ~oszt6w dzialania przedsiebiorstwa. A co robimy z nadmiarem got61r:ki? Jak ujmujemy to * raporcie o przeplywie got6wki? Mozemy splacic zalegle dlugi. Mogq. one obejmowac pozyczki operacyjne, srednio- lub dlugoterninowe, albo rachunki do zaplacenia. Pamietaj, ze regularne splat: pozyczek umiesciles w tej czesci raportu 0 przeplywie got6wki, kt6ra :lotyczy ;;ydatk6w. Jesli nie jestes zadluzony, albo nie chcesz przedterjinowo splacac pozyczek, to pozostale ci pieniq.dze mozesz zaoszcz~r:!:ic. ro oczywiscie byloby zapisane jako rozch6d na rachunek oszc:ednosciowy lub lokacyjny. Mozesz r6wniez zdecydowac sie na zainwes:o;;anie nadmiaru got6wki w swoje przedsiebiorstwo. Ostatni wiersz w raporcie o przeplywie ~ot6wki jest koncowyi salde1 got6wkowym. Jest to ilosc got6wki, jakq. t oje przedsiebiorstwo ma na koricu danego okresu. Ta sama kwota jest poczatkowym bilansem got6wkowym nastepnego okresu. Niekt6re raporty o przeplywie got6\\'ki zawieraja jeszcze inne pozycje, jak na przyklad osobne wiersze :awierajace biezace sumy bilans6w operacyjnych oraz srednio- i dlugoteminowych, wartosci zapas6w i rachunk6w oszczednosciowych ora: lokacyjnych. W niekt6rych formularzach sa wzory dla sprawdzania dodawari i odejmowari. Sa one bardzo pozyteczne, gdy raport jest p:::;goto y.4any recznie (be: komputera 1. Przeplyw got6wki u Franka Farmera Wpiszmy jakies liczby do prostego rapo:tu o przeplywie got6wki. ~dziemy uzywali liczb z przedsiebiors:;;a Franka Farmera w celu sporzadzenia planowanego kwartalnego rapo:t~ o pr:eplr,;iie got6wki na rok 19X2. Pamietasz zapewne, ze Frank jest jed :nfn wlascicielem 80 akr6w ziemi, z czego ziemi ornej jest 60 ak:~i.: 120 pod soja i 40 pod kukurydza 1. Ponadto dzierzawi on za got-:):..:ke 300 akr6w ( 200 akr6w kukurydzy i 100 akr6w soji) i dzierzawi :1 50% udzialu w plonach 240 akr6w (120 akr6w kukurydzy i 120 akr6w soji1. w roku 19Xl mial 360 akr6w kukurydzy i 240 akr6w soji. Sprzedal tez 550 tucznik6w, wyhodowanych u siebie z prosiat od Nlasnvch 40 macior. Frank pracuje na s;ioim gospodarstnie.; peln fn: Nymiarze czasu i zatrudnia jednego pracownika na calym etacie. Frank sporzadzal raport o przeplywie got6wki za kazdy kwartal 19Xl, dz ieki czemu 1116gl por6wnywac rzeczywiste transakcje z tymi, kt6re zaplanowal przy koricu roku 19XO na rok 19Xl. Pozwolilo mu to na dostrzezenie odchylen od planu i na pode~mowanie dzialari zapobiegawczych. Rapon o przeplywie gotowki - 6

11 PRZYCHOOY W RAPORCIE 0 PRZEPlYWIE GOTOWKI l.pocz~tkowe saldo got6wkowe 2.Przychody operacyjne * ze zbior6w * z inwentarza zywego 3.Sprzedaz sprzetu lub maszyn 4.Doch6d z przedsiewziec nierolniczych Suma stanowi ca 1~ dostepn~ got6wke Projektowane przychody Franka Wykorzystajmy informacje z &*iczenia 2 N celu sporzadzenia raportu o przeplywie got6wki projektowanym na pierwszy kwartal 19X2. Bilans (saldo) got6wkowy Franka na poc:atku, czyli 1stycznia19X2, wynosil $ Ta sama kwota jest bilansem ( saldem) koricowym dla roku 19Xl. Projektowane przychody operacyjne Franka Farmera w pier*szym kwartale l9x2 maja pochodzic ze sprzedazy zbiorow: kukurydzy za $ i soji za $ 11150, czyli lacznie s Frank planuje takze na pierwszy kwartal 19X2 sprzedaz pewnej liczby tucznik6w za $ nanosimy wiec w pier*szym kwartale takze i te sume. Sa to wszystkie przyplywy got6wkowe ze sprzedazy zb6z i zwierzat, jakich Frank oczekuje w ciagu pierwszego kwartalu l9x2. Frank planuje r6wniez sprzedanie zwierzat rozplodowych w roku 19X2 za $ 3000, ale nie oczekuje wplat z tego tytulu w ciagu pierwszego kwartalu. Nie jest planowane sprzedawanie maszyn ani urzadzeri w roku l9x2. Frank nie ma zadnych dochod6w poza swoi1 gospodarstwe1. Tak wiec sprzedaz zb6z i tucznik6w jest dla niego jedynym zr6dle1 got6wki w pierwszym k'*artale. Gdy dodamy do siebie $ 9669 (saldo poczatkowe\, S (sprzedaz zb6z) i $ (sprzedaz tucznik6w) to otrzymujemy $ jako calkowita got6wke bedaca do dyspozycji w pierwszym kwartale. Projektowane wydatki Franka Popatrzmy teraz na got6wkowe 'Nydatki operacyjne, jakich Frank oczekuje ii pier*szym kwartale. W naszym przykladzie, dla uproszczenia, polaczymy wydatki operacyjne na nawozy, nasiona, srodki ochrony roslin, paliwo i zwierzeta, ale musimy pamietac o uwzglednieniu kazdego z tych wydatk6w przy sporzadzaniu wlasnego raportu o przeplywie got6wki. Calkowite wydatki operacyjne na pier~szy kwartal wynosza $ Frank planuje takze zakupienie pewnej ilosci paszy w pierwszym kwartale. Ocenia on, ze w ciagu roku wyda na pasze $ 18000, i ze wydatek ten bedzie rownomiernie rozlozony na cztery kwartaly, czyli wyniesie $ 4500 kwartalnie. Frank spodziewa sie, ze kiedys w roku 19X2 :akupi zwierzeta rozplodowe za $ 1000, ale nie bedzie ich kupowal ~ oierwszym kwartale. Nie planuje tez ii tym kwartale zakupu maszyn ani sprzetu. Nie bedzie zate1 na te cele odplywu got6wki z przedsiebiorstwa. Frank planuje wydanie S w ciagu roku na utrzymanie rodziny, czyli $ 3250 na kwartal. Taka sume uwzglednia zatem w kazdym kwartale. Frank ma splacic $ 9000 srednio- i dlugoterminowych dlug6w i $ 8280 odsetek od dlug6w, ale zadna z tych platnosci nie przypada w pierwszym kwartale. Rapon o przeplywie gotowki - 7

12 ROZCHOOY W RAPORC IE 0 PRZEPlYWIE GOTOWKI l.wydatki operacyjne 2.Zakup zwier.z~t 3.Zakup paszy 4. Wydatk i na srodk i trwale 5.Inne wydatki * Utrzymanie rodziny * Splata potyczek Suma r6wna sie zapotrzebowaniu na got6wke Wszystkie wydatki got6wkowe w pierwszym kwartale wynosza $ na koszty operacyjne, $ 4500 na zakup paszy i S 3250 na utrzymanie rodziny. Calkowi ta got6wka potrzebna w pierwszym kwartale wynosi $ Sytuacja got6wkowa jest obliczana przez odjecie sumy got6wki potrzebnej na pierwszy kwartal i S 32724) od sumy got6wki bedacej w dyspozycji w tym kwartale ($ 72275). Wynika z tego nadmiar got6wki w wysokosci $ Frank decyduje sie na wykorzystanie tego nadmiaru w celu splacenia rachunk6w zaleglych z roku 19Xl ($ 25000) i splacenia dotychczasowych odsetek w kwocie $ Splaty te spowoduja odplyw got6wki z przedsiebiorstwa wynoszacy $ Koncowy bilans got6wkowy (saldo) wynosi zatem $ Suma ta jest jednoczesnie poczatkowy1 bilansem (saldem) na nastepny okres. Na tym konczy sie pierwszy kwartal raportu o przeplywie got6wki na rok 19X2. Na koncu prezentacji wideo wykonaj Cwiczenie 2 (projektowany raport Franka Farmer a o przepl ywie got6wki), wykorzystujac do tego celu arkusz roboczy ze str.18. z powodu oqraniczen czasowych nasz przyklad nie uwzglectnil: * wykorzystania arkuszy roboczych do obliczeri przychod6w i rozchod6w got6wkowych, * szacowania cen wykorzystywanych w planowanym przeplywie got6wki, * szacunkowych plan6w produkcji roslinnej i zwierzecej, * dokladnej analizy harmonogramu splat pozyczek srednio- i dlugoterminowych W celu uzyskania dodatkowych informacji na powyzsze tematy 1ozesz sie zwr6cic do konsultant6w rejonowych, menadzer6w lub bank6w rolnych. Zr6dlem dodatkowych informacji jest tez literatura. Raport o pneplywie gotowki - 8

13 LITERATURA Barry. Peter J., John A. Hnpkins and 01e.c;ter B. Baker Financial Management in Agriculture. Danville, IL: l11c h11erstatc Printers and Publishers, Inc. Second edition. Burgess, William C., Danny A. Klinefelter and Donaldson V. Wickens Fiwmcial Decisions: A Survival Handbook.for Farmers. Skokie, IL: Centurv Communications, Inc. Frey, Thomae; L. and Danny A. Klinefelter Coordinated Financial Statements for Agriculture. Skokie, IL: Agri Finance. Lee, Warren F. Michael D. Boehlje, Aaron G. Nelson and WiUiam G. Murray Agricultural Finance. Ames, IA: Iowa State Unive15ity Press, Nelson, A. Gene and 1110mas L. Frey Yo11 and Your Cash Flow. Skokie, IL: Century Communications, Jnc. Penson. John B. Jr. am! David A. Lins Agricultllral Finance: An Introduction to Micro and Macro Concepts. Englewood (Jiffs, NJ: Prentice-Hall, Inc. Penson, John B. Jr. and Oair J. Nixon Understanding Financial Statements in Agriculmre. College Station, TX: Agri-lnformation Corporation rem;on, John B. Jr. and Oair J. Nixon How to Analyze Financial Statements in Agricultllre. College Station, TX: Agri-Information Corporation. Raport o przeplywie got<}wki - 9

14 CWICZENIE I Pytania z wideo Zaznacz czy nastepujace zdania sa prawdziwe (P) czy fa1szywe (F) i wykonaj obliczenia, potrzebne do odpowiedzi na pytania P F 1. P F 2. P F 3. Raport o przep1ywie got6wki zawiera wszystkie got6wkowe transakcje przedsiebiorstwa w ciagu pewnego czasu. Raport o przep1yw,ie got6wki zawiera tylko dane z,przesz1osci, a zatem mote s1utyc tylko jako raport o dzia1alnosci w minionym okresie. Raport o przep1ywie got6wki zawiera takie same informacje, jak deklaracja o dochodzie z ta r6znica, te informacja jest podana w rozbiciu na poszczeg6lne miesiace, w kt6rych transakcje mia1y miejsce. p F 4. Ra port 0 przep1ywie got6wki s1uzy przede wszystkim do poinformowania o rentownosci przedsiebiorstwa. p F 5. W raporc ie 0 przep1ywie got6wki znajduja sie sp1aty potyczek srednio- i d1ugoterminowych. p F 6. Pierwszy wiersz raportu o przep1ywie got6wki jest zwykle koncowym saldem got6wkowym poprzedniego okresu. P F 7. P F 8. P F 9. Raport o przep1ywie got6wki uwzglednia wydatki na amortyzacje. W projektowanym raporcie o przep1ywie got6wki planowane wydatki sa zapisywane w mi,esiacu dokonania transakcji bez wzgledu na to, kiedy rachunek ma bye zap1acony. Raport o przep1ywie got6wki jest sporzadzany na okreslony przedzia1 czasowy. P F 10. Raport o przep1ywie got6wki mozna sporzadzac na okres miesiaca, kwarta1u lub roku. Wykorzystaj ponitsze liczby do przygotowania projektowanego rocznego raportu o przep1ywie got6wki w roku 19X2. Nie wszystkie informacje beda potrzebne. 1. Projektowana roczna sprzedat produkt6w roslinnych na 19X2 $ Projektowana roczna sprzedaz zwierzat w roku 19X2 = $ Saldo got6wkowe 31 grudnia 19Xl = $ Oczekiwana amortyzacja na rok 19X2 = $ Raport o przeplywie gotowki - I 0

15 5. Projektowane wydatki na utrzymanie rodziny w roku 19X2 = $ Projektowane got6wkowe wydatki operacyjne w roku 19X2 = $ Projektowane zakupy paszy w roku 19X2 = $ Biezace saldo pozyczek operacyjnych wynosi $ Mozna pozyczyc dodatkowe fundusze operacyjne. Rolnik chce miec zawsze co najmniej $ 5000 na rachunku biezacym na wypadek naglych potrzeb. Po sporzadzen i u projektowanego raportu o przep lywie got6wk i odpowiedz na nastepujace pytania. 11. Jaka jest projektowana calkowita suma got6wki bedacej do dyspozycji w ciagu roku? 12. Ile got6wki bedzie potrzebne w ciagu roku? 13. Jakie bedzie koncowe saldo got6wkowe? 14. Jaka jest sytuacja gotowkowa bez uwzglednienia oszczednosci pozyczek? ~ 15. Jakie jest projektowane saldo pozyczek operacyjnych na dzien 31 grudnia 19X2? Raport o przeplywie got6wki - 11

16 CWICZENIE 2 Sporz~dzanic kwartalnego raportu o przeplywie gotowki z powodu ograniczonego czasu przeznaczonego na wykonanie tego cwiczenia poszczeg6 lne wpi sy do raportu zosta ly ze sobq, po lq.czone i 1 iczby zosta ly zaokrq,glone tam, gdzie to bylo mozliwe. Jednak przy sporzq,dzaniu raportu na swoje wlasne potrzeby staraj sie mozliwie dokladnie i szczeg61owo wykazywac rozchody i przychody got6wkowe. KorzystajQ.c z arkusza roboczego na str.18 wpisz kwoty dla ostatnich trzech kwarta16w 19X2, wystepujq,ce w projektowanym rapo~cie o przeplywie got6wki u Franka Farmera. Informacje potrzebne do wykonania cwiczenia SQ. podane ponitej. Drugi kwartal 19X2 (kwiecien - czerwi~c) Trzeci kwartal 19X2 (lip1ec - wrzesien). Czwarty kwartal 19X2 (pazdziernik - grudzien) 1. Poczq,tkowe saldo got6wkowe na dzien I stycznia 19X2 wynosi $ Frank przewiduje, te w roku 19X2 sprzeda mniej wiecej tyle samo kukurydzy i soji co w roku 19X1 i po mniej wiecej tych samych cenach. Ponizej podana jest jego planowana sprzedaz zb6t w rozbiciu na kwartaly 19X2.. SUMA Zboza*kukurydza $ *soja $ STYCZEN MARZEC KWIECIEN CZERWIEC LIPIEC-. WRZESIEN Frank przewiduje sprzedanie w roku 19X2 mniej wiecej takiej samej liczby tuczn ik6w co w roku l 9Xl. I lose i sprzedawane w kazdym kwarta le bedq, podobne. Ponizej zestawiono pr~ewidywane przychody z tego tytulu.. Inwentarz tywy *tuczniki SUMA $ PAZDZIERNIK GRUDZIEN STYCZEN MARZEC KWIECIEN CZERWIEC LIPIEC-. WRZESIEN Frank ma nadzieje sprzedac w drugim i czwartym kwartale pewnq. ilosc macior i knur6w przeznaczonych do likwidacji. Ponitej zestawiono oczekiwane w kazdym kwartale przychody. Zwierzeta rozplodowe SUMA $ 3000 PAZDZIERNIK GRUDZIEN. STYCZEN MARZEC 0 KWIECIEN CZERWIEC 1500 LIPIEC-. PAZDZIERNIK WRZESIEN GRUDZIEN , Raport o przeplywie gotowki - I 2

17 5. W celu wyliczenia swoich koszt6w operacyjnych na rok 19X2 Frank wykorzysta1 szereg arkuszy roboczych i swoje rzeczywiste wydatki w roku 19Xl. Ca1~owite wydatki operacyjne (z wyj9tkiem paszy i odsetek od polyczek srednio- i d1ugoterminowych) s9 zestawione ponilej... SUMA STYCZEN KWIECIEN LIPIEC-. PAZDZIERNIK HARZEC CZERWIEC WRZESIEN GRUDZIEN Wydatki $ operacyjne 6. Frank planuje, le w roku 19X2 wyda na pasze oko1o $ Wydatek ten bedzie r6wnomiernie roz1ozony w ci9gu roku ($ 4500 kwartalnie) 7. W drugim i czwartym kwartale Frank zakupi zwierzeta rozp1odowe. Wyda na nie okolo $ 500 kwartalnie. 8. Frank spodziewa sie, le w ci9gu roku 19X2 wyda na utrzymanie rodziny okolo $ Wydatek ten bedzie r6wnomiernie roz1olony w ci9gu roku (3250 kwartalnie). 9. Splata srednioterminowej polyczki Franka wyno~i $ opr6cz odsetek ad pozyczk i na maszyny, kt6re trzeba u i sc ic 30 czerwca 19X2. Jego biel9ce saldo wynosi $ 24000, a stopa procentowa wynosi 123. Ostatniej wplaty Frank dokonal 30 czerwca 19Xl. 10. Biez9ce s~ldo zaleglosci Franka w zwi9zku z jego pozyczk9 na nieruchomosci wynosi $ Stopa procentowa wynosi 10%, a najblizsza wplata przypada w dniu 31 grudnia 19X2. Ostatniej wplaty Frank dokona1 31 grudnia 19Xl. Sp1aty Franka wynosz9 $ 3000 plus odsetki. 11. Frank chce zatrzymac na swoim koncie biez9cym co najmniej,s 5000 na wypadek naglych klopot6w. Od swegq kredytodawcy mole polyczyc fundusze operacyjne oprocentowane w wysokosci 12%. Raport o przeplywie gotowki - I 3

18 , BILANS KONCOWY Nazwisko: Frank Farmer Data :_-=3..:...1 -eg"'"""'ru.,_,d=-n=i..._a _.l_,, 9~X"-"l AK'I'YWA PASYWA I WARTOSC HETTO Koszt wartosc rynkowa Koszt wartosc rynkowa.... AKTYWA BIEZ!CE /. ) PASYWA BIEZ!CE.../:>...::;..:...: <: :< Rachunki do Got6wka: ~ 9660 ~ 9660 zaplacenia ~ ~ Zywy inwentarz czesci dlug6w tuczniki do splaty w c~a9';1 12 Zapasy zboza: 111ies1ecy kukurydza sredniotermin. ~ soja dlugotenin. s 3000 s 3000 Zaopatrzenie Narosle odsetki rachunki do zaplacenia s 5860 s 5860 sredniotenin. s 1440 ~ 1440 dlugotermin. 0 0!faros!~ podatki od n1eruchomosci s 500 s 500 dochodowy i ubezp.soc. $ Inne 0 0 Inne 0 0 CAI.KOWITE CALKOWITE AKTYWA BIEZ!CE ~ ~ PASYWA BIEZ!CE s ~ ~ s Raport o przeplywie gotowki - I 4

19 AKTYWA SRED- NIOTERMINOWE Maszyny: AKTYWA PASYWA I WAR'l'OSC HETTO Koszt Wartosc rynkowa Koszt wartosc rynkowa PASYWA SRED- NIOTERMINOWE. Pozyczka na Koszt $ s s aszyny (suma Zakum.amortr do splacenia ;; czas1e dluzszym zacja $ od 12 1iesiecy) s s Zwierzeta rozplodowe Inne 0 0 Inne 0 0 CALKOWITE AKTYWA SRED- CALKOWITE PASYWA SRED- NIOTERHINOWE $ ~ HIOTERHINOWE $ ~ AKTYWA DLUGO-.. c PASYWA DLUGO- TERMINOWE.:.::./ : TERHINOWE..... : Zie11ia, budynki Oplaty Koszt $ $ $ h1poteczne (tenin Zakum.amorty- llatnosci ponad zacja $ iesiecy) ~ Inne 0 0 Inne 0 0 CALKOWITE AKTYWA DLUGO- CALKOWITE PASYWA DLUGO- NIOTERMINOWE $ s NIOTERMIHOWE ~ ~ CALKOWITE PASYWA $ s WARTOSC NETTO s s SUMA CAlKOWITE CALKOWITYCH PASYWOW I WAR- AKTYWA s s TOSCI NETTO ~ s ~ Raport o pn.eplywie gotowki - I 5

20 DEKLARACJA 0 DOCHODZIE Nazwisko: Frank Farmer Okres 12 miesiccy koncz~cy sic 3 l.l2.19x I Przychody PRZYCHOD GOTOwKOWY Kukurydza Soja Tuczniki Zwierzeta rozplodowe Inne $ _JQQQ KOREKTY IHWEHTARYZACYJHE Kukurydza Soja Tuczniki Zwierzeta rozplodowe Inne STAN poczatek koniec s ~ R62NICA (kon.-pocz.) ~ CAE.KOWITE KOREKTY IHWEHTARYZACYJNE CAE.KOWITY PRZYCHOD GOSPODARSTWA brak danych $ $ $ Raport o przeplywie gotowki - 16