Cotygodniowe czytanie Tory: 6. Parsza Toldot (Pokolenia) Bereszit 25;19-28;9

Transkrypt

1 Cotygodniowe czytanie Tory: 6. Parsza Toldot (Pokolenia) Bereszit 25;19-28;9 Streszczenie parszy: W zeszłym tygodniu parsza ( Chaje Sarah ) opowiadała, jak wierny sługa Eliezer pomógł znaleźć żonę dla Izaak (Isaac) spośród krewnych Abrahama żyjących w Mezopotamii. Bóg w odpowiedzi na żarliwą modlitwę Eliezera wskazał, że siostrzenica Abrahama, a córka Betuala, Riwka (Rebeka) miała stać się jedną z wielkich Matek Izraela. Po dwudziestu latach małżeństwa, kiedy Jicchak (Izaak) i Riwka (Rebeka) nie mieli dzieci, Ha-Szem odpowiada na modlitwy Jicchaka i Riwka rodzi bliźniaki Ezawa i Jaakowa (Jakuba). Jej ciąża jest niezwykle bolesna. Ha-Szem objawia Riwce, że te cierpienia są zapowiedzią w skali mikrokosmosu światowego konfliktu, który wybuchnie pomiędzy dwoma wielkimi narodami, które będą wywodzić się od tych bliźniaków - pomiędzy Rzymem i Izraelem. Ezaw rodzi się pierwszy, a Jaakow zaraz potem, trzymając piętę Ezawa. W miarę jak bliźniacy rosną, coraz bardziej uwidacznia się różnica pomiędzy nimi. Ezaw jest myśliwym, człowiekiem pól i fizycznego, materialnego świata; Jaakow przebywa w namiotach Tory, pracując nad swoją duszą. W dniu pogrzebu ich dziadka Abrahama, Jaakow gotuje sobie zupę z soczewicy, tradycyjną potrawę żałobników. Zgłodniały, po całym dniu spędzonym na polowaniu, Ezaw przybiega i sprzedaje swoje prawo pierworodztwa (i związaną z tym prawem duchową odpowiedzialność) za miskę zupy - w oczywisty sposób okazując swoją niegodność do zajmowania pozycji pierworodnego syna. Kiedy klęska głodu dotyka kraj Kanaan, Jicchak chce uciec przed nią do Egiptu, ale Ha-Szem przypomina mu, że ponieważ w czasie Akeda (kiedy miał zostać złożony w ofierze) stał się święty, nie może więc opuszczać Ziemi Świętej. Zamiast tego przenosi sięon więc do miasta Gerar w kraju Filistynów; aby ochronić Riwkę, musi powiedzieć tam, że jest ona jego siostrą. Jicchak staje się właścicielem ogromnych dóbr, co powoduje wielką zazdrość wśród mieszkańców miasta Gerar, tak że król tego miasta Awimelech prosi go, aby opuścił miasto. Icchak odkopuje trzy studnie (wykopane przez jego ojca Abrahama), co w proroczy sposób nawiązuje do tego, że w przyszłości będą zbudowane trzy Batej Mikdasz (Świątynie Jerozolimskie). Awimelech, widząc że błogosławieństwo Ha-Szem towarzyszy Jicchakowi, zawiera z nim traktat. Kiedy Jicchak czuje, że zbliża się kres jego dni, wzywa do siebie Ezawa aby udzielić mu swojego błogosławieństwa. Riwka, w proroczy sposób, powodowana nakazem, że błogosławieństwo musi przypaść Jaakowowi, powoduje, że Jaakow odgrywa rolę swojego brata Ezawa i otrzymuje błogosławieństwo. Kiedy Ezaw w ataku wściekłości skarży się ojcu, że jego brat kupił od niego prawo pierworodztwa, Icchak uświadamia sobie, że prawo pierworodztwa słusznie zostało udzielone Jaakowowi, który ceni w nim raczej odpowiedzialność, a nie przywileje i korzyści; potwierdza więc udzielone wcześniej błogosławieństwo. Ezaw przyrzeka zabić swojego brata, zatem Riwka posyła Jaakowa do jej brata Labana, gdzie będzie on mógł znaleźć odpowiednią dla siebie żonę. Parsza na ten tydzień opowiada o Izaaku i rodzinie Rebeki i jak obiecane Nasienie przechodzi przez Jakuba syna Izaaka, a nie przez jego starszego brata bliźniaka Ezawa. Zaczyna się od słów: Te są pokolenia Izaaka, syna Abrahama: Abraham był ojcem Izaaka. (Rdz 25:19) Izaak i Rebeka byli małżeństwem już od dwudziestu lat, ale nadal bez następcy mogącego przekazać ich linie rodową. W końcu ich modlitwy zostały wysłuchane i Rebeka poczęła, choć nie bez komplikacji. Kiedy radziła się Boga w sprawie jej nadzwyczaj bolesnej ciąży, powiedział jej, że nosi bliźnięta, które będą wodzami dwóch rywalizujących ze sobą narodów, ale młodszy syn, w rzeczywistości stanie się dziedzicem obietnic dotyczących narodu wybranego. Nadszedł dla Rebeki dzień porodu, i pierwsze dziecko które przyszło na świat było "całe pokryte czerwonym [pewnie rudym] włosem", więc nazwano go Ezaw ("włochaty"), następnie wyszedł jego brat, trzymając Ezawa ręką za piętę, więc nazwali go Jaakow ("supplanter"[ to angielskie słowo dla którego trudno znaleźć polski odpowiednik oznacza kogoś kto wyrugował inną osobę z jej stanowiska i sam zajął jej miejsce ] od hebrajskiego rdzenia ekev znaczenie "pięta"). Izaak miał 60 lat, gdy urodziły się bliźnięta (Rdz 25:26), a poślubił Rebekę w wieku 40 lat (Rdz 25:20), dlatego wiemy, że czekali 20 lat na narodziny pierwszego potomstwa.

2 Ezaw wyrósł na "zręcznego myśliwego, człowieka pól," Jakub zaś był isz tam yoszev ohalim, "spokojnym człowiekiem, który mieszkał w namiotach." Izaak upodobał sobie Ezawa, ale Rebeka, wierząc, w boże obietnice, faworyzowała Jakuba (możemy zapytać, dlaczego Izaak nie wierzył w przesłanie, dotyczące bliźniąt które otrzymała Rebeka, ale to inna sprawa). Dalsza część parszy pozwala nam spojrzeć na życie duchowe obydwu chłopców. Według tradycji żydowskiej, w dniu pogrzebu dziadka Abrahama, Jakub gotował zupę z soczewicy dla Izaaka, tradycyjny posiłek żałobników. Ezaw wrócił z wyprawy myśliwskiej, wyczerpany i głodny. Poprosił swego brata Jakuba, aby dał mu kilka "tych czerwony rzeczy" (ha'dom hezeh), ale Jakub odpowiedział, że da mu tylko wtedy, jeśli ten odstąpi mu swoje prawa pierworodnego. Ezaw, lekkomyślnie zgodził się na te warunki, gdyż zależało mu jedynie na natychmiastowym zaspokojeniu uczucia głodu, a jego prawo pierworództwa warte było dla niego w tym momencie tylko talerz soczewicy (z powodu tego incydentu, Ezaw otrzymał dodatkowe imię Edom czerwony", a niektórzy żydowscy komentatorzy twierdzą, że stanął na czele Rzymu, chociaż taka interpretacja wydaje się mało prawdopodobna, czy wręcz naciągana [pamiętajmy, że miasto Rzym zostało założone w 753 r pne, było to już po rozpadzie królestwa Salomona na dwa państwa Judę i Izraela, kiedy Ezaw już dawno nie żył]). Niemniej jednak, vaiyiven esav et-habechorah, "Ezaw wzgardził pierworództwem". Dalej czytamy, jak Izaak poszedł w ślady swego ojca Abrahama. Gdy nastał głód w ziemi Kanaan, Izaak i Rebeka przenieśli się do miasta Gerar (pod jurysdykcją Abimelecha króla Filistynów), pierwotnie miał zamiar iść aż do Egiptu. Bóg powiedział mu, aby nie szedł tam, ale pozostał w Ziemi Obiecanej, gdzie On błogosławi mu i sprawi, że liczba jego potomków będzie jak gwiazdy na niebie. Izaak przedstawia Rebekę jako swoją siostrę (jak Abraham zrobił z Sarah) z obawy, że zostanie zabity przez kogoś kto będzie pożądał ją za jej piękno. Jednak, podobnie jak było z Abrahamem, gdy ten podstęp Izaaka został ujawniony, on sam był zbesztany przez Abimelecha za krętactwo i dwulicowość. Izaak i jego rodzina następnie osiedlili się w miejscowości Gerar, gdzie stał się tak bogaty i potężny, że Filistyni zaczęli mu zazdrościć. Abimelech końcu poprosił go, aby przesiedlił się gdzie indziej, więc Izaak przeniósł się do pobliskiej doliny. Po serii sporów z mieszkańcami Gerary o prawa do studni, znalazł wreszcie studnie rehebot, która nie była już powodem sporów. Potem Izaak przeniósł się do Beer Szewa, gdzie Pan ukazał się mu i odnowił przymierze z Abrahama z nim. Zbudował tam ołtarz i złożył ofiarę dla JHWH. Następnie przybył Abimelech z delegacją, aby zawrzeć układ pokojowy potwierdzony zawarciem przymierza. Ten rozdział kończy się informacją, że Ezaw, w wieku czterdziestu lat, był już żonaty z dwiema Hetytkami (Judith i Basmat córkami Hetyty Elona,), co było "źródłem goryczy dla Izaaka i Rebeki". Historia przeskakuje do przodu, kiedy Izaak zestarzał się i był prawie ślepy. Myśląc, że jego koniec jest bliski, chciał pobłogosławić przed śmiercią Ezawa jako dziedzica rodziny (wydaje się, że Izaak nie był najlepiej poinformowany w sytuacji rodzinnej, ponieważ bez wątpienia Rebeka miała długo przedtem objawione, że to Jakub ma być ustanowiony dziedzicem, a Jakuba uzyskała wcześniej prawa bechor (pierworodnego) w drodze porozumienia, z Ezawem potwierdzonego przysięgą). Niemniej jednak, Izaak polecił by Ezaw wyruszył na polowanie jego ulubionej dziczyzny, po czym chciał mu dać formalnie błogosławieństwo jako przyszłej głowie całego rodu. Rebeka usłyszała o tych planach i zaczęła działać. Poleciła Jakubowi przygotować podobne danie, założyć najlepszy czy najbardziej charakterystyczny ubiór Ezawa, a na jego ramiona i szyję nałożyć koziej skóry by upodobnił się do jego bardziej włochatego brata. Potem przyszedł podając się za Ezawa, i takim sposobem wyłudził błogosławieństwo od ojca. Wszystko poszło zgodnie z planem Rebeki i Jakub otrzymał błogosławieństwo Izaaka (choć w tak zwodniczych okolicznościach). Jakubowi będzie dana "rosa z nieba i żyzna ziemia" i panowanie nad swoim bratem. Jednak zaledwie po udzieleniu błogosławieństwa bechor Jakubowi, Ezaw wrócił z pola z upolowaną zwierzyną na posiłek dla ojca. Oszustwa dotyczące kradzieży tożsamości i podstępnego

3 zabrania błogosławieństwa, zostały wykryte, ale Izaak odmówił odwołania błogosławieństwa które dał Jakubowi. Wszystko, to sprawiło, że Ezaw był niepocieszony Ezaw nawet obietnicą, że jeśli będzie służył jego bratu Jakubowi, to w końcu jeśli zechce złamie jego jarzmo i zrzuci je z szyi. W tym momencie, Ezaw znienawidził Jakuba za jego oszustwa i zaczął przygotowywać plany zabójstwa brata. Dowiedziawszy się o zamiarze Ezawa, Rebeka poleca Jakubowi by uciekał z powrotem do Haran, i zatrzymał się u jej brata Labana, do czasu aż zbrodnicze zamiary Ezawa ostygną. Potem nakłaniała Izaaka upierając się, by Jakub nie ożenił się z żadną kobietą z kraju Kanaan a szczególnie z przykrymi Hetytkami. Izaak posłuchał żony i powiedział Jakubowi, aby poszedł do Haranu i znalazł sobie żonę spośród jego kuzynów tam mieszkających. Parsza kończy się uwagą o małżeństwie Ezawa z trzecią żoną o imieniu Machalat (córka Izmaela), co było żałosną próbą, by w końcu zdobyć aprobatę jego rodziców. Czytanie z haftarah Księga proroka Malachaisza 1;1-2;7: Haftarah do Parszy Toldot pochodzi z pierwszego rozdziału księgi Malachiasza. Malakhi oznacza "posłaniec", był on jednym z ostatnich hebrajskich proroków, którzy służyli Panu po niewoli babilońskiej w okresie Drugiej Świątyni. Pan okazał wielką dobroć dla narodu żydowskiego jako potomków Izraela. Udzielił im wielu błogosławieństw, ale odrzucił ich przodka Ezawa (który wzgardził rolą kapłaństwa, odrzucając jego status jako bechor). Tylko Izrael powrócił do Ziemi Obiecanej, odbudował Świątynie i przywrócił kapłaństwo, jak w dawnych czasach. Mimo tych wszystkich dobrodziejstw, pokazano że, naród żydowski okazał niewdzięczność lekceważąc Świątynie i jej posługi (a więc do Boga). Malachiasz opisał, jak ludzie składają na ofiarę zwierzęta, które były ułomne, kulawe i chore, a nawet skradzione tym samym okazując pogardę dla ołtarza Pańskiego. Ponadto, nawet sami kapłani nie potrafili żyć i nauczać jak nakazywała im spuścizna wielkich bohaterów z pokolenia Lewiego. Haftarah kończy się ostrzeżeniem, że pogarda i pycha kapłanów (kohenów) zmieni ich błogosławieństwo jako narodu wybranego przez Boga na przekleństwo, ponieważ Izraelici postępują obecnie w sposób

4 podobny do ich przodka Ezawa i nie przejmują się ostrzeżeniami proroków! Niemniej jednak, kiedy historycy starają się prześledzić dziwną historię Żydowskiego Narodu, to zawsze są w dużym kłopocie; nie ma bowiem żadnej logicznej przyczyny, dlaczego ten mały szczep z kraju na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego mógł przetrwać i rozwijać się poprzez dwa tysiące lat prześladowań i asymilacji. Żadna historyczna teoria nie może wyjaśnić, dlaczego Żydowski Naród przeżył Perskie, Babilońskie, Greckie i Rzymskie Imperia. Jak to napisał kiedyś Mark Twain: "Żydzi widzieli je wszystkie, pokonali je wszystkie, i dzisiaj są tym samym, kim byli wtedy... Wszyscy na tym świecie są śmiertelni, za wyjątkiem Żydów... Na czym polega tajemnica tej wiecznotrwałości?" Żydowski Naród mógłby odpowiedzieć na to pytanie słowami Haftory na ten tydzień: "Mogą budować, ale ja zburzę... Wasze oczy będą to oglądać i powiecie: 'Ha-Szem jest wieki poza granicami Izraela". Jak bardzo nie zdawałby się niezwyciężony Edom/Rzym i inni duchowi potomkowie Ezawa, ich powodzenie nie będzie wieczne. W końcu Ezaw upadnie, a Jaakow zajmie swoje właściwe miejsce: "Umiłowałem ciebie - powiedział Ha-Szem... Znienawidziłem jednak Ezawa i spustoszyłem jego góry, a jego dziedzictwo wydałem na łup szakalom pustyni". Czytanie z Brit Chadaszah List do Rzymian 9,6-13: Czytanie z Brit Chadaszah ujawnia pragnienie Pawła, aby przywieść wszystkich żydów do zrozumienia zbawiennej prawdy, o tym że obiecanym nasieniem Abrahama, jest Jeszua Mesjasz. Niemniej jednak, smutną prawdą jest, że wielu Żydów odrzuciło Jeszua Mesjasza, Paweł pociesza się refleksją, że nie wszyscy fizyczni potomkowie Abrahama są spadkobiercami przymierza i błogosławieństwa od Pana. Nie, Abraham miał dwóch synów, ale to Izaak (a nie Izmael), został wybrany, a Izaak również miał dwóch bliźniaczych synów, ale to Jakub (a nie Ezaw), został wybrany. Innymi słowy, nawet jeśli Izmael i Ezaw byli fizycznymi potomkami Abrahama, to nie zostali wybrani, aby być spadkobiercami błogosławieństwa Bożego. Rzeczywiście, w przypadku Jakuba i Ezawa, Paweł idzie dalej, mówiąc, że "Albowiem kiedy się one jeszcze nie narodziły ani też nie uczyniły nic dobrego lub złego - aby utrzymało się w mocy Boże postanowienie wybrania, niezależne od uczynków [ludzi], lecz jedynie od powołującego [Boga] kiedy to dowiedziała się [Rebeka], że starszy będzie służył młodszemu". Następnie cytuje z haftory (Mal 1, 3): "Jakuba umiłowałem, a Ezawa nienawidziłem.". Trzeba w tym miejscu stwierdzić, że słowo nienawidziłem ma tu znaczenie względne oznaczające po prostu mniej kochałem (podobnie jak w tłum. BP- Ezawa zaś mniej umiłowałem ) a kontekst cytatu z księgi Malachiasza dotyczy nie tylko tamtych dwóch braci, ale wybiega w przyszłość, ku ich potomkom bo Bóg ukarał Edomitów, którzy po części pochodzą od Ezawa (Dewarim 2,4 i Abdiasz 1,6), a błogosławił Izraelitom, potomstwu Jakuba. Paweł zadaje retoryczne pytanie, czy to wszystko może być niesprawiedliwe? Przenigdy! Przede wszystkim, był to błąd samego Ezawa, że został odrzucony ( wzgardził błogosławieństwem pierworodnego), choć sam Bóg już wcześniej wyznaczył, że błogosławieństwo nie powinno być jego? Paweł odpowiada na to stanowczym stwierdzeniem, że Pan, Bóg Izraela jest suwerenny i może wybrać okazać miłosierdzie i łaskę, komu chce - bez względu na sprzeciw człowieka. Innymi słowy, Bóg ma pełne prawo do predestynujących wyników w celu zaspokojenia jego upodobania i potrzeby, a ludzkość musi po prostu zaakceptować Jego panowanie we Wszechświecie. Bycie cielesnym potomkiem Abrahama nie wystarczy, aby być częścią rodziny Bożej, gdyż tylko dzieci obietnicy zalicza się do rodu Bożego. I to nawet tych "gojów", czyli pogan, jak to prorok Ozeasz ujawnił: "ci, którzy nie byli moim ludem nazywam " mój lud ", a tych który nie byli jej ukochanymi będą nazwani dziećmi Boga żywego" (Oz 1, 10). A prorok Izajasz również woła o Izraelu: "Choćby liczba synów Izraela była jak piasek morski, tylko resztka z nich, będzie zbawiona" Paweł kończy tę myśl, mówiąc, że ci, którzy wierzą w obietnice Boże i zbawienie przez Mesjasza osiągnęli sprawiedliwość przez wiarę, lecz ci, którzy prowadzą własną sprawiedliwość opartą na uczynkach zakonu nigdy nie zdołają osiągnąć tego celu, "gdyż celem Prawa jest Chrystus [dający] usprawiedliwienie każdemu, kto wierzy. (Rzym 10,4);

5 " Dlatego z uczynków zakonu nie będzie usprawiedliwiony przed nim żaden człowiek, gdyż przez zakon jest poznanie grzechu. Ale teraz niezależnie od zakonu objawiona została sprawiedliwość Boża, o której świadczą zakon i prorocy, I to sprawiedliwość Boża przez wiarę w Jezusa Chrystusa dla wszystkich wierzących. Nie ma bowiem różnicy, wszyscy bowiem zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej, a dostępują usprawiedliwienia darmo, z Jego łaski, przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie, którego Bóg ustanowił przebłaganiem przez wiarę, w Jego krwi, dla okazania swojej sprawiedliwości przez odpuszczenie popełnionych wcześniej grzechów.". (List do Rzymian 3:20-24). Błogosławieństwo końcowe: