Szanowni Państwo. Z poważaniem Prezes Zarządu MCB Ryszard STOPYRA

Transkrypt

1

2 Aktualności Nr 4 (Rok III, nr 10) Szanowni Państwo Oddajemy w Wasze ręce kolejny numer Aktualności, których druk zbiega się z wydaniem materiałów informujących o najnowszej, sierpniowej wycenie wartości hodowlanej. W materiałach tych znajdą Państwo informację o ponad siedemdziesięciu buhajach wszystkich ras proponowanych dzisiaj przez MCB do rozrodu a Aktualności w swoim założeniu stanowią rozwinięcie i uzupełnienie tej podstawowej informacji jaką jest wartość buhajów. Analizując aktualny stan hodowli w rasie polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej jak i udział buhajów simentalskich w krzyżowaniu z krowami jednostronnie mlecznymi cieszy powolny lecz systematyczny rozwój tych ras, tak typowych dla rejonu działania MCB. Niewątpliwie wpływ na to mają zalety tych ras co dostrzegają hodowcy w całej Polsce. Zachęcając do współpracy życzę stabilności w codziennej produkcji i wielu sukcesów. Z poważaniem Prezes Zarządu MCB Ryszard STOPYRA STAN HODOWLI BYD A RASY POLSKIEJ HOLSZTYÑSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZERWONO-BIA EJ W POLSCE Bydło czerwono-białe w okresie obowiązywania rejonizacji ras w Polsce utrzymywane było na południu Polski (Dolny Śląsk i Opolszczyzna). Tam też powstały pierwsze ośrodki hodowli zarodowej, których celem była produkcja materiału hodowlanego w celu doskonalenia populacji masowej. Do lat 80-tych stanowiło ok. 10% krajowej populacji bydła. Zmiany gospodarcze zachodzące od lat 80-tych znacząco wpłynęły na stan ilościowy krów czerwono-białych w kraju. W roku 1979 oceną wartości użytkowej objętych było krów i była to ich największa ilość odnotowana w powojennej Polsce (Juszczak i wsp.,1986). Od tego momentu pogłowie systematycznie się zmniejszało, w roku 2007 w oborach ocenianych odnotowano krowy. Niewielki wzrost liczby krów nastąpił w roku oceną wartości użytkowej objętych było krowy, co stanowi ok. 3% populacji ocenianej w kraju. Do lat 70-tych, zgodnie z ówczesnymi założeniami, rasę doskonalono w kierunku użytkowości mięsnomlecznej. W roku 1974 sprowadzono do Polski nasienie buhaja amerykańskiego Hayssen Royal Red (100% hf czerwono-biały) z przeznaczeniem dla POHZ w Głogówku. Celem krzyżowania była poprawa cech użytkowych, a także wyrostowości i budowy wymion w ośrodku będącym w tamtych latach jednym z głównych producentów materiału hodowlanego, w tym buhajów dla SHiUZ. Od tego momentu udział krwi hf w populacji systematycznie wzrastał, głównie w stadach zarodowych, gdzie krzyżowanie najczęściej miało charakter wypierający. W konsekwencji zmieniały się genotypy buhajów krajowych, których nasienia używano w inseminacji. W chwili obecnej dolew krwi hf u buhajów wycenionych przekracza 85%, natomiast u testowanych 90%. W roku 2005 nastąpiło połączenie ras czarno- i czerwono-białej w jedną rasę polską holsztyńsko-fryzyjską przypieczętowując tym doskonalenie bydła czerwono-białego w kierunku jednostronnie mlecznym. W tab.1, 2, 3 przedstawiono zmiany w wielkości populacji krów ocenianych w latach Znamienny i niepokojący jest fakt, że największy spadek ilości krów czerwonobiałych nastąpił w sektorze publicznym, do którego zaliczane są spółki skarbu państwa - przedsiębiorstwa o znaczeniu strategicznym dla hodowli bydła. W latach ilość krów czerwono-białych w tym sektorze zmalała o 6657 tj. o 74%. O ile przed rokiem 2000 spadek był spowodowany głównie likwidacją obór, to po tym roku jego główną przyczyną jest krzyżowanie wypierające krów czerwonobiałych z buhajami czarno-białymi, także w spółkach ANR. Dane z kontroli użytkowości za rok 2008 wykazują stabilizację liczebności krów w sektorze publicznym na poziomie ok Tab. 1 Wielkość populacji i przeciętne wydajności krów ocenianych odmiany* czerwono-białej w latach (wszystkie sektory) Rok Przeciętna % udział czb Przeciętna wydajność od 1 krowy oceny liczba krów w populacji mleko kg tłuszcz kg % tłuszczu białko kg % białka ,9 5, ,92 bd. bd ,1 5, , , ,9 4, , , ,8 3, , , ,4 3, , , ,0 2, , ,34 * do roku 2004 rasa czerwono-biała, od 2005 rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała 2

3 Październik 2009 Tab. 2 Wielkość populacji i przeciętne wydajności krów ocenianych odmiany* czerwono-białej w latach (sektor publiczny) Rok Przeciętna Przeciętna wydajność od 1 krowy oceny liczba krów mleko kg tłuszcz kg % tłuszczu białko kg % białka , ,92 bd. bd , , , , , , , , , , , , , , ,35 * do roku 2004 rasa czerwono-biała, od 2005 rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała Tab. 3 Wielkość populacji i przeciętne wydajności krów ocenianych odmiany* czerwono-białej w latach (sektor prywatny) Rok Przeciętna Przeciętna wydajność od 1 krowy oceny liczba krów mleko kg tłuszcz kg % tłuszczu białko kg % białka , ,93 bd. bd , , , , , , , , , , , , , , ,34 * do roku 2004 rasa czerwono-biała, od 2005 rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała Tab. 4 Przeciętna ilość krów ocenianych odmiany* czerwono-białej wg województw w latach Województwa * 2007* 2008* polska czerwono-biała Lubelskie 148,9 358,9 514,2 528,0 603,9 3,6 3,6 Łódzkie 92,3 125,6 160,9 225,9 277,1 Małopolskie 2121,0 1915,0 1483,1 1615,2 1650,9 572,7 1010,5 1356,1 Mazowieckie 331,3 579,6 891,1 1010,7 1337,4 8,0 14,6 10,8 Podkarpackie 451,9 435,7 422,4 415,3 460,3 23,9 40,8 49,7 Podlaskie 570,3 834,7 988,2 1302,7 1795,7 49,7 62,5 59,0 Świętokrzyskie 54,3 77,7 105,1 118,8 137,3 4,2 4,5 3,5 RO Parzniew 3770,0 4327,2 4565,0 5216,6 6262,6 658,5 1136,5 1482,7 Dolnośląskie 2583,0 2411,0 1818,4 1965,4 1970,0 624,0 656,8 640,6 Lubuskie 175,5 134,4 140,8 146,5 135,7 Opolskie 8020,6 7353,3 6197,8 6070,5 5723,9 172,3 170,9 129,8 Śląskie 1696,7 1657,7 1398,2 1313,0 1219,6 101,7 195,3 152,4 Wielkopolskie 41,8 190,7 275,4 353,0 426,4 RO Poznań 12517, ,1 9830,6 9848,4 9475,6 898,0 1023,0 922,8 Kujawsko-Pomorskie 52,8 90,4 151,1 195,1 262,4 Pomorskie 13,4 17,7 18,8 24,2 39,4 Warmińsko-Mazurskie 125,5 270,5 408,6 426,5 511,6 Zachodniopomorskie 24,8 44,9 60,1 82,6 142,4 RO Bydgoszcz 216,5 423,5 638,6 728,4 955,8 Polska 16504, , , , ,0 1556,5 2159,5 2406,0 * w roku 2006 otwarto księgi dla rasy polskiej czerwono-białej (ZR) wydzielając do nich część krów z populacji phf odmiana czerwono-biała Aktualności sztuk. Jest to zaledwie 10% stanu krów w tym sektorze w porównaniu do roku Odwrotna tendencja występuje w sektorze prywatnym, tu systematycznie przybywa krów RW, od roku 1990 ich ilość wzrosła o 5118 sztuk tj. o 55%. Przeciętna wydajność jednostkowa w roku 2008 wyniosła 6345 kg mleka przy 4,15% tłuszczu i 3,34% białka. Na przestrzeni 19 lat wzrost wydajności wyniósł 2159 kg mleka (113 kg na rok), przy czym większą dynamikę odnotowano w sektorze publicznym, tutaj wydajność wzrosła o 3670 kg mleka (193 kg na rok) osiągając w 2008 roku 7844 kg. W oborach sektora prywatnego w roku 2008 uzyskano przeciętną wydajność jednostkową 6100 kg mleka przy 4,18% tłuszczu i 3,34% białka. Wzrost wydajności od roku 1990 w tym sektorze wyniósł 1883 kg mleka, tj. 99 kg rocznie. W tab. 4 przedstawiono zmiany zachodzące na terenie Polski pod względem liczby krów czerwonobiałych w oborach ocenianych. Co ciekawe, największy spadek występuje w województwach z tradycjami w hodowli bydła RW (opolskie i śląskie). Na Dolnym Śląsku spadek wynika z wydzielenia części populacji do stad zachowawczych rasy polskiej czerwono-białej (ZR) w starym typie użytkowym. Równocześnie następuje wyraźny trend rozprzestrzeniania się bydła czerwono-białego na północ i wschód Polski. Na terenie Rejonu Oceny Bydgoszcz w latach jego ilość wzrosła ponad czterokrotnie. Na podobnym poziomie występuje wzrost w niektórych województwach w Rejonie Oceny Parzniew (lubelskie, łódzkie, mazowieckie, podlaskie) oraz w Rejonie Oceny Bydgoszcz (kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie). W skali kraju populacja krów czerwono-białych w roku 2008 była większa o 190 sztuk niż w roku 2004, a uwzględ- Tab. 5 Obory o najwyższej wydajności w roku 2008 wg łącznej wydajności tłuszczu i białka; rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała Lp. Właściciel obory Miejscowość, województwo Met. Liczba krów Przeciętna wydajność od krowy oceny ogółem w tym mleko tłuszcz białko tł.+bi. RW kg kg % kg % 1 Kontny Jan i Teresa Leśnik, opolskie A4 30,4 27, , , Chrząszcz Marcin Mionów, opolskie A4 26,2 21, , , Spust Mirosław Gałęzów Kolonia II, lubelskie A4 13,1 5, , , Jończy Antoni Wieprz, małopolskie AT4 46,9 22, , , Kudłacik Józef Wieprz, małopolskie A8 17,2 11, , , OHZ Głogówek Sp. z o.o. Głogowiec, opolskie A4 80,5 56, , , SK Prudnik Sp. z o.o. Wierzbiec, opolskie A4 697,6 629, , , Zatoński Zbigniew i Łucja Kozłówki, opolskie AT4 40,4 26, , , RSP Chróścielów Chróścielów, opolskie AT4 113,6 52, , , PRU Kłos Sp. Jawna Malerzowice, opolskie A4 399,5 393, , ,

4 Aktualności Nr 4 (Rok III, nr 10) Tab. 6 Porównanie wartości hodowlanych krów odmiany czarno-białej i czerwono-białej w sezonach i Odmiana Sezon Wyszczególnienie L.krów Przedziały indeksu oceny z WH ogółem do 50,0 50,1 60,0 60,1 70,0 70,1 80,0 80,1 90,0 90,1 100,0 pow.100,1 HO Ilość krów z WH % krów z WH ogółem 88,2 5,5 3,3 1,7 0,8 0,3 0, Ilość krów z WH % krów z WH ogółem 84,6 6,8 4,2 2,4 1,2 0,5 0,3 RW Ilość krów z WH % krów z WH ogółem 97,2 1,6 0,7 0,4 0,09 0,03 0, Ilość krów z WH % krów z WH ogółem 96,2 2,1 0,9 0,5 0,2 0,09 0,03 niając rasę ZR przekroczyła sztuk, tj. o 2596 krów więcej niż w roku W tabeli 5 zestawiono 10 najlepszych obór w kraju wg łącznej wydajności tłuszczu i białka. Na pierwszym miejscu plasuje się obora Państwa Jana i Teresy Kontny z Leśnika (woj. opolskie) z wydajnością 8815 kg mleka przy zawartości tłuszczu 4,63% i białka 3,55%. Na fermie Wierzbiec należącej do Stadniny Koni w Prudniku Sp. z o.o. odnotowano wydajność 9030 kg mleka przy przeciętnej liczbie krów 629,7, a w oborze PRU Kłos w Malerzowicach utrzymującej 394 krowy średnia wydajność wyniosła 7620 kg mleka. Celem prowadzenia oceny wartości użytkowej jest oszacowanie wartości hodowlanej zwierząt, która powinna być wykorzystywana w pracy hodowlanej w stadzie. Zarówno brakowanie krów ze względów hodowlanych, jak i dobór buhajów do kojarzeń oraz wybór jałówek na remont stada to decyzje, których trafność można ocenić dopiero po kilku latach. Choć w wielu oborach utrzymujących bydło czerwono-białe dorównuje ono produkcyjnością czarno-białemu, pod względem wartości hodowlanych jest populacją słabszą. Tab. 6 przedstawia porównanie wartości hodowlanych dla cech produkcyjnych krów HO i RW w oparciu o ocenę w sezonach i W sezonie w odmianie czerwono-białej krowy o indeksie do 50,0 stanowiły 97,2%, natomiast w odmianie czarnobiałej odsetek krów w tym przedziale indeksu wynosił 88,2%. Krów HO o indeksach pow.70,0 było sztuk tj. 3%, a krów RW 68 sztuk tj. 0,5%. W sezonie udział krów o indeksach poniżej 50,0 zmalał w obu odmianach; w odmianie HO wynosi 84,6% (-3,6%) a w odmianie RW 96,2% (- 1 %). Krów HO o indeksach pow.70,0 jest aktualnie 4,4 % (+ 1,4%), a krów RW 0,8 % (+ 0,3%). Wynika z tego, iż w dalszym ciągu postęp hodowlany dla cech produkcyjnych jest szybszy w odmianie czarno-białej. Z punktu widzenia stacji unasieniania najbardziej pożądane dla realizacji programu oceny i selekcji buhajów są matki buhajów o najwyższych indeksach. Ma to tym większe znaczenie, iż po utworzeniu rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej z dwoma odmianami barwnymi, buhaje czerwono-białe na codzień konkurują z czarno-białymi. Biorąc pod uwagę, iż wymogi pod względem cech typu i budowy spełnia ok. 1% kandydatek na matki buhajów statystycznie prawdopodobieństwo zakwalifikowania na matkę buhajów krowy czerwono-białej o indeksie pow.70,0 jest znikome. Jest to spowodowane brakiem wyrównania pod względem cech pokroju, co przy liczebnie niewielkiej populacji sprawia, że realizowany program hodowlany jest mało efektywny. W tab. 7 przedstawiono liczbę matek buhajów czerwono-białych w poszczególnych przedziałach indeksu produkcyjnego oraz średnią wartość hodowlaną matek. Ilość matek o indeksie powyżej 60,0 wzrosła o 9 sztuk i stanowi 43% ogółu matek (w sezonie było to zaledwie 27%). Krowy te, a także ich córki pochodzące po ojcach buhajów, stanowią zaplecze dla Tab. 7 Ilość matek buhajów odmiany czerwono-białej w poszczególnych przedziałach indeksu produkcyjnego oraz ich średnia wartość hodowlana w sezonach i Sezon oceny Ilość matek ogółem 35,0 40,0 40,1 50,0 Przedziały indeksu produkcyjnego 50,1 60,0 60,1 70,0 70,1 80,0 80,1 90, Średnia wartość hodowlana matek buhajów indeks Mleko kg Tłuszcz kg % tłuszczu Białko kg % białka , ,0-0,07 18,1 0, ,4 0,03 18,8 0,05 pow. 90,1 tworzenia jądra genetycznego w oparciu o pozyskiwanie zarodków. W celu zwiększenia efektywności krajowego programu hodowlanego w odmianie czerwono-białej w ostatnich kilku latach Małopolskie Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem realizuje działania poprzez: - kontynuację współpracy z Pie Rouge Select (Francja) poprzez zakup młodych buhajów i zarodków; - zakup młodych buhajów i zarodków z Niemiec; - zwiększenie liczby ojców buhajów używanych w kojarzeniach z matkami buhajów; - tworzenie jądra genetycznego w oparciu o jałówki uzyskane z zarodków importowanych oraz pozyskanych w kraju; - genotypowanie jałowic rozpoczęte w bieżącym roku. W kolejnej tabeli 8 zestawiono 20 krów o najwyższym indeksie w kraju. Krowy te stanowią 0,15% populacji aktywnej w Polsce. Postęp genetyczny jest przenoszony na potomstwo przede wszystkim poprzez buhaje, których nasienie jest używane w inseminacji. W tab.9 przedstawiono liczbę zabiegów inseminacyjnych nasieniem buhajów odmiany czerwono-białej w latach Wraz ze spadkiem pogłowia krów czerwono-białych następowało zmniejszenie unasienień testowych osiągając w roku 2004 wielkość najniższą (5500 zabiegów I). Od roku 2005 obserwuje się wzrost zabiegów testowych spowodowany głównie połączeniem ras HO i RW i możliwością testowania buhajów czerwono-białych na krowach czarno-białych. W roku 2007 SHiUZ w Bydgoszczy i MCB w Krasnem połączyły realizowane przez spółki programy w jeden wspólny program oceny i selekcji buhajów rasy phf obu odmian barwnych. Pierwszym namacalnym efektem wspólnego testowania jest zwiększenie liczby buhajów czerwono-białych wytestowanych w roku 2007 i 2008 do 25, a w 2009 do 27 sztuk (w latach poprzednich testowano ok.12 buhajów rocznie). 4

5 Październik 2009 Tab. 8 Ranking 20 krów odmiany czerwono-białej o najwyższym indeksie w kraju sezon Lp. Nazwa krowy Nr rejestracyjny Indeks produkcyjny Wartość hodowlana dla cech produkcyjnych mleko kg tłuszcz kg % tłuszczu białko kg % białka 1 Janka 2 PL , ,0 0,16 35,4 0,20 2 Marijke NL , ,9-0,15 34,2-0,09 3 Adrianna PL , ,3 0,19 32,3 0,19 4 Ricku 105 NL , ,3-0,10 33,0-0,01 5 Borg 12 PL , ,1-0,20 34,5-0,02 6 Mazepa I PL , ,6 0,19 28,6 0,09 7 Miera PL , ,6 0,12 30,5 0,10 8 Era 158 PL , ,6-0,05 31,6 0,03 9 Stern PL , ,2 0,18 29,4 0,14 10 Gabi 1 PL , ,2-0,06 29,8-0,02 11 Hetty 108 PL , ,9 0,36 27,0 0,22 12 Paula 42 NL , ,7 0,28 28,3 0,23 13 Marijke 78 PL , ,6 0,07 29,3 0,09 14 Cora 133 NL , ,5 0,24 27,8 0,18 15 Albertje 1504 NL , ,7-0,35 35,6-0,03 16 Juliana 3 PL , ,3-0,09 31,7 0,05 17 Gonda PL , ,2-0,10 29,4-0,02 18 Elfa PL , ,0-0,13 29,4-0,04 19 Anneke 30 PL , ,7 0,57 23,0 0,28 20 Celta PL , ,4 0,19 25,3 0,08 Wszystkie dane pochodzą z publikacji KCHZ, PFHBiPM oraz systemu SYMLEK. Tab. 9 Inseminacja nasieniem buhajów czerwono-białych w latach (zabiegi pierwsze)* Nasienie buhajów krajowych** testowe dopuszczone importowane z importu i importowanych testowe jako zarodki** dopuszczone ogółem * dane z publikacji Instytutu Zootechniki PIB, ** nasienie buhajów z krajowych programów hodowlanych Tab. 10 Liczba zabiegów ogółem wykonanych nasieniem buhajów czerwono-białych w roku 2008 wg województw i spółek inseminacyjnych* Województwo Nasienie buhajów Ogółem Spółka krajowych** importowane z importu i importowanych jako zarodki** Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie SHiUZ Bydgoszcz Małopolskie Opolskie Śląskie Podkarpackie MCB Krasne Dolnośląskie Łódzkie Mazowieckie Świętokrzyskie MCHiRZ Łowicz Lubuskie Wielkopolskie WCHiRZ Poznań Razem Polska * dane z publikacji Instytutu Zootechniki PIB, ** nasienie buhajów z krajowych programów hodowlanych Aktualności W 2008 roku wykonano łącznie zabiegów I nasieniem buhajów testowych. W latach ilość zabiegów wykonanych nasieniem buhajów czerwono-białych spadła poniżej , natomiast od roku 2006 wzrasta. W roku 2008 zarejestrowano w kraju ogółem zabiegów I nasieniem buhajów czerwonobiałych, jest to o 37% więcej niż w roku Można więc przypuszczać, że po okresie odchodzenia od odmiany czerwono-białej ponownie znajduje ona swoich zwolenników na terenie całego kraju. Wzrost ilości zabiegów wykonanych w roku 2007 nasieniem z importu w porównaniu z latami 2003 i 2004 ma ścisły związek z nowelizacją Ustawy o hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich i związanym z tym masowym importem nasienia przez różne firmy powstałe w tym okresie. Obok drogiego nasienia buhajów o wysokich wartościach hodowlanych często sprowadzane jest nasienie buhajów miernych i nie używanych w rozrodzie w krajach pochodzenia. Atutem tego nasienia jest niska cena, co przyciąga hodowców, a dla inseminatorów prowadzących działalność gospodarczą stanowi atrakcyjną ofertę, natomiast pod względem hodowlanym (szczególnie w stadach produkujących buhaje do stacji unasieniania) nie gwarantuje uzyskania konsolidacji stada pod względem cech produkcyjnych i funkcjonalnych. Tabela 10 przedstawia wykorzystanie nasienia buhajów czerwono-białych wg województw i Stacji Unasieniania. Na porcji nasienia zużytego na wszystkie zarejestrowane zabiegi inseminacyjne porcji (75%) pochodziło z krajowych programów hodowlanych, a porcji (25%) zostało zaimportowane przez importerów nasienia oraz przez Stacje Unasieniania na kojarzenia z matkami buhajów oraz jako uzupełnienie oferty. Największą ilość nasienia z importu wykorzystano w rejonie WCHiRZ w Poznaniu porcji. Jest to rejon utrzymujący bydło czarno-białe i posiadający ok. 560 krów czerwono-białych w oborach ocenia- Rolanda, PL Superczempion na Wojewódzkiej Wystawie Bydła Mlecznego Polska Nowa Wieś Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o. 5

6 Aktualności Nr 4 (Rok III, nr 10) Rolanda, PL Czempion na Wojewódzkiej Wystawie Bydła Mlecznego Polska Nowa Wieś 2009, Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o. Stawka jałowic miesięcy po buhaju GREK na Wojewódzkiej Wystawie Bydła Mlecznego Polska Nowa Wieś 2009, Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o. Glinka, PL Czempionka w kat. jałowice miesięcy na Wojewódzkiej Wystawie Bydła Mlecznego, Ojciec: GREK, Polska Nowa Wieś 2009, Hodowca OHZ Głogówek Sp. z o.o. nych, a zatem nasienie używane było do inseminacji krów HO przede wszystkim w oborach nie objętych kontrolą użytkowości. Dane z tabeli w odniesieniu do tego rejonu wskazują, że hodowcy z województw wielkopolskiego i lubuskiego wykorzystują nasienie z krajowego programu w minimalnym zakresie; w 2008 roku zużyto tam 440 porcji nasienia krajowych buhajów czerwono-białych, co stanowi zaledwie 2% ogólnej ilości nasienia buhajów RW wykorzystanego w tym rejonie. Na terenie działania pozostałych Stacji udział nasienia importowanego w ogólnej ilości zużytego nasienia wynosił: SHiUZ Bydgoszcz 19%, MCB Krasne 13%, MCHiRZ 16%. Opracowanie: mgr in. Grażyna Białek MIÊDZYNARODOWA WYSTAWA ZWIERZ T HODOWLANYCH SPACE 2009 Organizowana już po raz dwudziesty trzeci wystawa SPACE, która odbyła się w dniach września była wspaniałą okazją do zaprezentowania rasy czerwono-białej. Wystawę w ciągu 4 dni odwiedziło gości, w tym ponad 9000 gości zagranicznych przybyłych z ponad stu państw ze wszystkich kontynentów. Było to wyjątkowe spotkanie hodowlane. Pozwoliło ono bowiem hodowcom tej rasy nawiązać nowe kontakty, które umożliwią rozwinąć tę rasę w samej Bretanii, ale również w innych regionach w związku z dużą ilością zapytań o materiał hodowlany. CAPUCINE (ROYAL), BIGOUDY (PAGAN) & CLUSE (PAGAN) to krowy pochodzące z inseminacji, które potwierdziły zalety swoich ojców. W czasie tegorocznego SPACE miały miejsce 4 ważne momenty dla rasy czerwono-białej: - prezentacja genetyki CREAVIA - konkurs rasy czerwono-białej - aukcja jałówek - podpisanie umowy partnerskiej pomiędzy CREAVIA a MCB. Prezentacja genetyki CREAVIA Po raz pierwszy zwierzęta rasy czerwono-białej uczestniczyły w prezentacji genetycznej CREAVIA. Zaprezentowano pięć krów pochodzących po buhajach wycenionych we Francji, aby pokazać owoce francuskiego pro- Zdjęcie przedstawia krowę UNIFLORE (SATAN) oraz krowę TALGIE (PETRUS) obie w czwartej laktacji - bardzo dobrze ilustrujące cechy solidnej budowy i długowieczności rasy czerwono-białej. 6

7 Październik 2009 Aktualności Jako najlepszą na tej wystawie, publiczność wybrała krowę o nazwie CAPUCINE. Brała ona następnie udział w konkursie Miss CREAVIA. gramu hodowlanego oraz aby przedstawić hodowcom innych ras zalety rasy czerwono-białej pod kątem możliwości wykorzystania reproduktorów tej rasy w kojarzeniu z krowami w ich stadach. Konkurs rasy czerwono-białej Podczas SPACE 2009 zaprezentowano ogółem 16 samic pochodzących z 14 hodowli. Swoje zwierzęta przedstawiały następujące gospodarstwa: - z departamentu Côtes d Armor: GAEC CONVENANT MAZEO z Langoat, GAEC DE GUERRIEUX z Loudéac, GAEC SUD ARMOR z Saint-Barnabé i EARL KERLAN z Saint Gilles Vieux Marché; - z departamentu Finistere: EARL DE STANG MARTIN z Concarneau, GAEC DES ALIZIES z Milizac, M. RANNOU Raymond z Pleyben, GAEC TOUL MANA- C H z Plourin, EARL COSSEC de Pouldreuzic i GAEC PIROU z Poullaouen; Oto samice prezentowane na ringu Krowy w pierwszej i drugiej laktacji Krowy w laktacji trzeciej i dalszych. Championat w kategorii zwierząt młodych, CHI- PIE (LICHTBLICK z GAEC DE GUERRIEUX pokonała CAPUCINE (ROYAL) z GAEC DES AZLIES dzięki harmonijnej budowie, rozwojowi oraz cechom związanym z wymieniem. CHIPIE jest matką dwóch buhajów w programie hodowlanym rasy czerwono-białej ma już dwóch synów po buhaju STING z wyceną genomową. GRANDE CHAMPIONE: CHIPIE (LICHTBLICK) GAEC DE GUERRIEUX LOUDEAC CHIPIE, córka LICHTBLICKA, pochodzi z linii hodowlanej, do której należy obecnie 40 krów w stadzie Pana Davida PASCO. Jest, to krowa posiadająca doskonałe wymię i bardzo dobre kończyny. - z departamentu Ille et Vilaine: GAEC HAMON z Saint Senoux; - z departamentu Morbihan: GAEC DU QUINQUIS z Saint Aignan; - z departamentu Seine Maritime: EARL DU BOURG L ABBE z Canehan i EARL DE LA GRANDE MOISSONNIERE z Lintot. Wszystkie zwierzęta znajdujące się w laktacji zostały podzielone na dwie grupy: - grupa 1: krowy w pierwszej i drugiej laktacji - grupa 2: krowy w trzeciej laktacji i dalszych. Wszystkie prezentowane zwierzęta były oceniane przez dwuosobową międzynarodową komisję sędziowską, w skład której wchodzili Jarosław JĘDRASZCZYK z POLSKI oraz Jean-Luc EDY d ERQUY. Aukcja Łuk Atlantycki Drugą nowością, jeśli chodzi o rasę czerwono-białą w czasie SPA- CE 2009 było wystawienie na aukcji 2 jałówek posiadających wycenę genomową. Obie te jałówki były najlepszymi dostępnymi w swojej rasie i trafią do Stacji Dawczyń Zarodków utworzonej w ramach programu CREAVENIR. Tytuł CHAMPIONA wśród zwierząt dorosłych zdobyła VICKYE (FABER) z GAEC SUD ARMOR dzięki swojej doskonałej kondycji, solidności budowy oraz ocenie wymienia. NAJLEPSZE WYMIĘ: ANGELIKE (TACO) z GAEC DES ALIZES MILIZAC. ANGELIKE pochodzi z linii Mimosa (PETRUS). Posiada doskonałe wymię, ale również doskonałe cechy produkcyjne: 8215 kg mleka w pierwszej laktacji deklaruje Pan Remi BRIANT z GAEC des Alizes. ERMINE (SPENCER x CASSIC x PERICLES x MAR- TINUS) została sprzedana za 3000 EURO. Sprzedający: GAEC DES ALIZES MILIZAC. Kupujący: EARL DE RESTGOALER SPEZET. DOLCE REVA (LAWN BOY x CADON x RUDI x RIESLING) została wylicytowana za 4000 EURO. Sprzedający: Rene NICOLAS Le Sourn. Kupujący: GAEC SUD ARMOR SAINT BARNABE. 7

8 Aktualności Prezes Ryszard STOPYRA i Wiceprezes Jarosław JĘDRASZCZYK w trakcie podpisywania nowej umowy partnerskiej z Dyrektorem Tomaszem Krychowskim, Prezesem Mourrocq i Rene NICOLAS Prezesem Związku Hodowców Pie Rouge w CRAVIA. Nr 4 (Rok III, nr 10) Umowa o współpracy partnerskiej pomiędzy MCB a CREAVIA. Od 10 już lat, Małopolskie Centrum Biotechniki (MCB) współpracuje z CRE- AVIA (dawniej Pie Rouge Selekt) prowadząc wspólny program testowania buhajów rasy czerwono-białej. Współpraca rozpoczęła się od wspólnego testowania 3 buhajów, następnie (od 2006) 6 rocznie. W związku z wdrożeniem wyceny genomowej układ partnerski rozwinął się dając możliwość wspólnego testowania 15 buhajów rocznie. Dla Pana Rene NICOLAS, prezesa komisji Pie Rouge z CREAVIA relacje partnerskie pomiędzy MCB i CREAVIA, oraz jakość genetyki, nad którą pracujemy dają dobre wyniki już od 10 lat. Dzisiaj, podczas trwania SPACE została podpisana nowa umowa o współpracy partnerskiej. Ta umowa pozwoli obu stronom prowadzić selekcję efektywniej i da zarówno polskim jak i francuskim hodowcom dostęp do jeszcze lepszej genetyki. Opracowanie: Olivier Catros Tłumaczenie: mgr inż. Paweł Jończyk BUHAJE TESTOWE PHF ODMIANY CZERWONO-BIA EJ Do dyspozycji hodowców prowadzących ocenę wartości użytkowej krów rasy PHF odmiany czerwono-białej proponujemy kolejną stawkę młodych buhajów testowych, wywodzących się z krajowych hodowli, jak też pochodzących ze wspólnego programu hodowlanego dla rasy PHF odmiany czerwono-białej realizowanego przez MCB Krasne i Pie Rouge Select we Francji. FIGLARZ PL /Fabian x Otulip/, urodzony roku, buhaj pochodzący z polskiej hodowli OHZ Głogówek. Matka MALVE z dobrą ogólną oceną typu i budowy. Na uwagę zasługuje babka ze strony ojca, która w trzeciej laktacji charakteryzowała się produkcją na poziomie kg mleka o zawartości tłuszczu 4,55% i białka 3,60%. TED PL /Thunder x Kian/, urodzony , podobnie jak Figlarz buhaj pochodzi z rodzimej hodowli. Ojciec matki Kian, znany buhaj wywodzący się z holenderskiej hodowli, który pozostawił po sobie znaczne grono córek, pozostających pod oceną użytkowości mlecznej. DEVOS FR /Carmano x Rubens Red/, urodzony kolejny potomek Carmano zakupiony we Francji. Matka Tynie 23 w trzeciej maksymalnej laktacji dała 9429 kg mleka o zawartości 4,18% tłuszczu i 3,52% białka. LUFT DE /Lawn Boy x Westwind/, urodzony , buhaj zakupiony w Niemczech. W linii żeńskiej posiada przodków, którzy dają nadzieję na dobrą produkcję i właściwy skład mleka. Wydajność matki ojca w drugiej laktacji była rzędu kg mleka, a procentowa zawartość tłuszczu i białka u babki ze strony matki w drugiej laktacji wyniosła odpowiednio 4,49% tłuszczu i 3,69% białka. 8

9 Październik 2009 Aktualności DOLMEN FR /Carmano x Tulip Red/, urodzony , buhaj zakupiony we Francji, mający w swoim rodowodzie popularne buhaje używane w kojarzeniach. Wydajność matki rzędu kg, babki ze strony ojca kg mleka i babki ze strony matki kg mleka o zawartości 4,08% tłuszczu i 3,78% białka daje nadzieje hodowcom na uzyskanie potomstwa o wysokim potencjale produkcyjnym. DJERBA FR /Massia Leo Sunny x Ludox/, urodzony , buhaj zakupiony we Francji. Buhaj z dobrą oceną typu i budowy. Ojciec Massia Leo Sunny z indeksem ogólnym ISU 154, którego córki cechują się pożądanym typem i poprawną budową wymienia. SK ELTON PL /Stadel Elayo x Beautiful/, urodzony , buhaj pochodzący z krajowej hodowli. Matka Jeżyna wywodzi się z SK Prudnik. Linia rodowodowa buhaja charakteryzuje się wysokim potencjałem produkcyjnym, popartym bardzo dobrymi parametrami w zakresie suchej masy. Babka ze strony ojca w trzeciej laktacji dała kg mleka; 4,0% tłuszczu, 3,34% białka babka ze strony matki: 9859 kg mleka; 4,15% tłuszczu, 3,77% białka. DIWANN FR /Carmano x Misty/, urodzony , pochodzący z zakupu we Francji. Ojciec ojca charakteryzuje się bardzo poprawnym pokrojem. Babka ze strony ojca Loreen w trzeciej maksymalnej laktacji dała kg mleka, a matka w swojej pierwszej laktacji uzyskała 7776 kg mleka o zawartości 4,59% tłuszczu i 3,5% białka. Opracowanie: mgr inż. Anna Szul POZYTYWNE ASPEKTY KRZY OWANIA RAS SIMETALSKIEJ I HOLSZTYÑSKO-FRYZYJSKIEJ Ideą krzyżowania SM x HF jest wyhodowanie harmonijnego mieszańca w pierwszym pokoleniu przydatnego do opasu z udziałem efektu heterozji, który charakteryzuje się dobrymi cechami mlecznymi. Najważniejsze korzyści jakie osiągają hodowcy mieszańców w pierwszym pokoleniu to: - utrzymanie wydajności na niewiele niższym poziomie niż wydajność krów holsztyńsko-fryzyjskich. - polepszenie umięśnienia u krów mlecznych - dodatkowym dochodem w gospodarstwie staje się sprzedaż brakowanych sztuk, które charakteryzują się dobrym umięśnieniem, - polepszenie zdrowotności nóg i racic - ta cecha powoduje wydłużenie okresu użytkowania krów i redukcję kosztów weterynaryjnych, Doskonały rezultat krzyżowania SM x HF. 9

10 Aktualności - polepszenie wydajności rzeźnej cieląt oraz zdrowotności cielęta krzyżówkowe są bardzo żywotne, lepiej umięśnione i silniejsze. Wartość rzeźna kilogramowego cielęcia mieszańcowego jest o 20-30% większa od cielęcia rasy HF. Cielęta mieszańcowe z rasą simentalską są hodowane na całym świecie i doskonale sobie radzą nawet w surowym klimacie kanadyjskim, - podwyższenie zawartości białka w mleku oraz podwyższenie zawartości frakcji kazeinowej w mleku, co gwarantuje jego bardzo dobrą przydatność w przemyśle serowarskim, - obniżenie zachorowalności na zapalenie wymienia - redukcja zawartości komórek somatycznych w mleku, - polepszenie rozrodu - współczynnik zapłodnienia wzrasta o 15-20% u mieszańców z rasą simentalską, - ekstensyfikacja produkcji - krzyżówki doskonale wykorzystują pasze objętościowe gospodarskie, co pozwala obniżyć koszty produkcji mleka, mieszańce są mniej wrażliwe na błędy żywieniowe. BVN Neustadt i MCB wyszły naprzeciw zapotrzebowaniu płynącemu od hodowców niemal z całego świata. Wyselekcjonowano buhaje i umieszczono w swojej ofercie nasienie buhajów, które jest przeznaczone do krzyżowania z rasą holsztyńsko-fryzyjską. Wybrano sześć buhajów, które wytypowano do programu krzyżowania z uwagi na cechy, które chcieliśmy Państwu zaprezentować: Pierwszym buhajem jest czołowy reproduktor WEINOLD, który w ciągu ostatnich czterech lat wywoływał furorę w hodowli rasy simentalskiej. Oprócz szerokiego zastosowania w niemieckiej i austriackiej populacji simentali był on również wykorzystywany w krzyżówkach w Niemczech i Holandii. WEINOLD wykazuje znakomite wyniki w produkcji mięsa i mleka. Ponadto oferuje on na absolutnie wysokim poziomie zawartość tłuszczu i białka. Jest także w pełni przekonujący pod względem cech funkcjonalnych. POLSEE jest synem POLDI i absolutnie czołowym reproduktorem pod względem indeksu dla komórek somatycznych. Na uwagę zasługują również indeksy wymienia i kalibru przy wysokim łącznym indeksie selekcyjnym HUPTAL jest synem znanego reproduktora HUMID, który jest bardzo dobrze znany polskim hodowcom rasy simentalskiej. Córki HUPTALA prezentowane były na EuroTier w Hanowerze w listopadzie Zwierzęta te demonstrowały zna- Nr 4 (Rok III, I, nr 10) WEINOLD, DE POLSEE, DE HUPTAL, DE

11 Październik 2009 Aktualności RETRAKT, DE MANSO, DE komity rozwój fizyczny, który pod kątem muskulatury i budowy bardzo przemówił w szczególności do hodowców holsztynofryza. Na uwagę zasługuje wysoki indeks mleczny oraz indeksy długowieczności i wymienia. Buhaj RETRAKT wykorzystywany jest obecnie w Niemczech do indywidualnych kojarzeń. Jego wartość hodowlana to ponad 1000 kg mleka przy dobrych proporcjach tłuszczu do białka. Buhaj pochodzi z bardzo znanej linii hodowlanej w Bawarii. Oprócz bardzo dobrego eksterieru wykazuje wysokie wartości hodowlane dla produkcji mleka i długowieczności. Oferując MANSO proponujemy syna MALHAX-a, który prezentuje bardzo wyrównaną wydajność mleczną i mięsną a pod względem ilości komórek somatycznych zaliczany jest do najlepiej ocenionych buhajów w populacji simentalskiej. Również on jest przekonujący w kwestii budowy wymion. Buhaj RUMEN jest doskonałym synem buhaja ROMEL, który wraz ze swymi córkami bardzo mocno posunął naprzód hodowlę rasy simentalskiej w Niemczech. Córki - zarówno buhaja RUMEN jak również ROMEL są średniej budowy ciała ze znakomitym eksterierem, w szczególności w zakresie budowy wymienia. RUMEN wykazuje dobrą wydajność mleczną oraz bardzo dobry stosunek tłuszczu do białka przy lekko negatywnej zawartości tłuszczu i delikatnie pozytywnej zawartości białka. Szczególny atut w przypadku tego buhaja polega również na bardzo dobrym przebiegu ocieleń, które nie przysparzają większych problemów przy porodach. Opracowanie: dr Jarosław Jędraszczyk mgr Agnieszka Dyrda RUMEN, Tak wygląda krzyżówka SIM x HF. 11

12 Aktualności Nr 4 (Rok III, nr 10) Aktualna wycena wartości hodowlanej dla buhajów proponowanych w programie krzyżowania Nazwa buhaja Numer Łączny indeks selekcyjny Indeks mleczny Indeks mięsny Wartość hodowlana dla kg mleka Wartość hodowlana dla % tłuszczu Wartość hodowlana dla % białka Szybkość oddawania mleka Wartość hodowlana dla komórek somatycznych Przebieg porodów - komponent ojcowski/ komponent matczyny Płodność komponent matczyny Długowieczność Kaliber Umięśnienie Nogi Wymię Czystość wymienia Ojciec buhaja WEINOLD DE ,21 +0, / Weinox POLSEE DE ,02-0, / Poldi HUPTAL DE ,12 0, / Humid RETRAKT DE ,11-0, / Rentar MANSO DE ,02 +0, / Malhax RUMEN*TA DE ,13 +0, / Romel 12

13 Październik 2009 Aktualności M ODE BUHAJE TESTOWE RASY SIMENTALSKIEJ Mając na uwadze spełnienie oczekiwań hodowców w zakresie produkcji żywca wołowego jak i również produkcji mleka Małopolskie Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem oprócz buhajów wycenionych oferuje również pochodzące z najlepszych kojarzeń indywidualnych młode buhaje testowe rasy simentalskiej. Hodowca wyrażając zgodę na udostępnienie stada do prowadzenia przez MCB programu oceny i selekcji reproduktorów zwiększa szansę na przyspieszenie postępu hodowlanego w stadzie. RABY PL / RUAP x MUR / - buhaj urodz pochodzi z hodowli Pana Ryszarda Korzyka z miejscowości Czarna. Rodzicami są ojciec RUAP o cechach wybitnych zarówno pod względem pokroju jak i pod względem cech funkcjonalnych. Matka BERTA, której ojcem jest polski buhaj MUR, cieszący się dużym uznaniem wśród hodowców. WOŁOSATY PL / VANSTEIN x POSTNER / - urodz buhaj pochodzi z nieistniejącej już hodowli Pana Macieja Uznańskiego w Pakoszówce. Ojcem buhaja jest Vanstein importowany z Niemiec będący w światowej czołówce buhajów simentalskich. Matkę ojca w czwartej laktacji cechowała produkcja mleka na poziomie 7880 kg o zawartości 4,98% 329 kg tłuszczu i wysokim poziomie białka 3,84%. Ojciec matki Postner był ojcem buhajów. RATAN PL / RATGEBER x HUMID / - urodz buhaj pochodzi z hodowli Pana Ferdynanda Żuchowskiego w miejscowości Jaćmierz. Ojciec buhaja to niemiecki buhaj RATGEBER, którego matka uzyskała w trzeciej laktacji kg mleka przy zawartości 3,89%: 546 kg tłuszczu oraz 3,42% i 481 kg białka. Matka buhaja Diana po Humidzie w maksymalnej laktacji dała 6660 kg mleka. SMOLNIK PL / SAMUT x BORNEO / - urodz , syn niemieckiego buhaja SAMUT. Matka ŻANETA po niemieckim buhaju BORNEO, która w trzeciej laktacji uzyskała 6414 kg mleka przy zawartości 4,04% tłuszczu i 3,29% białka. Buhaj pochodzi z hodowli Pana Jana Wrony z miejscowości Brzegi Dolne. RUMIANEK PL / RUAP x RUMBA / - urodz pochodzi z hodowli Pana Macieja Uznańskiego w Pakoszówce. RUAP ojciec buhaja charakteryzuje się wybitnym pokrojem, matka ojca POLY cechowała się wydajnością na poziomie kg mleka o zawartości 3,75% tłuszczu i 3,50% białka. Ojciec matki RUMBA importowany z Austrii przez wiele lat zajmował wysoką pozycje w rankingu buhajów niemiecko-autriackim. Biorąc więc pod uwagę pochodzenie buhaja daje on szanse na przyspieszenie postępu hodowlanego w stadzie. 13

14 Aktualności Nr 4 (Rok III, nr 10) RONALDO PL / RATGEBER x HORWART / - urodz buhaj pochodzi z hodowli Pana Andrzeja Wajsa z Klimkówki. Ojciec buhaja RATGEBER importowany z Niemiec po znanym i cenionym buhaju niemieckim RALBIT. Matka buhaja SKAŁA cechuje się dobrymi wynikami w produkcji mleka a mianowicie w piątej laktacji to 7184 kg przy zawartości 3,96%; 284,14 kg tłuszczu oraz 3,35%; 240,35 kg białka. Matka ta przedstawia typ krowy o ustabilizowanej wydajności w każdej laktacji. Ojciec matki HORWART był wykorzystany jako ojciec buhajów. ROMEO PL / ROMTELL x RUMBA / - urodz , pochodzi z kojarzenia niemieckiego buhaja ROMTELL i importowanej ze Słowacji krowy WIŚNIA. Ojcem matki był RUMBA. Ojciec ojca ROMEL - jego wiele córek brało udział w wystawach w Niemczech i Czechach. Matka ojca KUDI uzyskała dobre wartości dla produkcji mleka: 9725 kg o zawartości 3,83%, 372 kg tłuszczu i 3,60%; 350 kg białka. Buhaj ROMEO pochodzi z hodowli Pana Zbigniewa Gac z miejscowości Nadolany. JESIENNE NOWOŒCI PO WYCENIE SIERPIEÑ 2009 R. Ostatnia wycena w tym roku wypromowała nowe buhaje do rozrodu, z których na uwagę zasługują: W RASIE SIMENTALSKIEJ: Opracowanie: inż. Łukasz Baran BESKI syn buhaja Bonsai. Córki prezentują pożądany typ z wyraźnie zaznaczonym umięśnieniem i bardzo dobrym wymieniem. Buhaj poprawia parametry mleka szczególnie w zakresie zawartości tłuszczu. W ocenie mięsnej na synach wypada wyśmienicie z wysoką wartością hodowlaną IM 122. HUPLAND syn znanego Humida, daje wyrośnięte i kalibrowe o dobrej nodze córki. Poprawia wyraźnie produkcję mleka oraz zdrowotność wymienia. Córki są funkcjonalne z dobrą płodnością i prawidłowymi porodami. Przekazuje też dobre cechy mięsne na potomstwo. REFREGEN syn Reefa jest buhajem kompletnym. Zrównoważona produkcja mleka o dobrym składzie, w oparciu o zdrowe i mocno zawieszone wymię, wspomagana jest przez walory funkcjonalne jego córek. Wyróżniają się one w stadzie kalibrem, są pojemne z mocno ustalonym i wysoko zawieszonym wymieniem. Wsparte są na dobrej nodze z wyraźnym umięśnieniem ciała. Stanowi to o harmonijności pożądanych cech tak typowych dla tej rasy. HUPLOT kolejny syn Humida, przekazuje na córki solidną produkcję opartą na poprawnym i zdrowym wymieniu z niską zawartością komórek somatycznych. Dobra noga, wyraźnie skrócony czas oddawania mleka, przy dużej wytrwałości laktacji i prawidłowych porodach, czynią córki buhaja bardzo funkcjonalnymi. Jest to pierwsza ocena buhaja, która dobrze wróży na przyszłość. 14

15 Październik 2009 W rasie POLSKIEJ HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZERWONO-BIAŁEJ Aktualności W rasie POLSKIEJ HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZARNO-BIAŁEJ VALET syn Kenvoya. Córki pojemne, kalibrowe w typie mlecznym wyróżnia świetnie zawieszone i wysoko położone wymię z małą zawartością komórek somatycznych w mleku. Poprawna noga, dobra płodność i łatwe porody rekompensują niższą produkcyjność i zaniżony tłuszcz. Pokrój i funkcjonalność to atuty tego buhaja. Indeks PF 104. GAMOV syn Titanica. Wysoka produkcja z tendencją do zaniżania procentu tłuszczu w mleku, oparta jest na świetnym wymieniu. Pionowe ustawienie nóg tylnych z dobrą przekątną racicy niweluje mankamenty ustawienia zadu u córek. Łatwe porody i dobra płodność to dalsze jego atuty. Córki buhaja wyróżniają się w stadzie mlecznością i funkcjonalnością oraz świetnym wymieniem. Indeks PF 113. FUNKELN syn Championa. Prezentuje typ buhaja z wysoką produkcyjnością swoich córek z tendencją do zaniżania tłuszczu w mleku. Wyśmienita ocena typu i budowy oraz świetnie ustawione wymię to walory córek tego buhaja. Indeks PF 112. MOTTO syn buhaja Mtoto. Głębokie, pojemne i kalibrowe córki z dobrze ocenionymi nogami tylnymi i wymieniem jest propozycją dla hodowców z ugruntowaną wysoką produkcją mleka. Poprawia cechy funkcjonalne: zdrowotność wymienia, płodność. Cechy te wyraźnie przedłużają użytkowanie produkcyjne córek buhaja, co znalazło odzwierciedlenie w wysokim indeksie przeżywalności 137. Wyróżniającą się nowością wśród buhajów ocenianych na rejonie współpracującej z nami Spółki z Bydgoszczy są buhaje w rasie HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZARNO-BIAŁEJ: VOLCALIS po ojcu Sosa o wysokim indeksie PF 119 powinien zadowolić wymagania większości hodowców. Córki charakteryzuje duża produkcja mleczna z dobrym białkiem, mocne nogi i racice, bardzo dobre wymiona. Dodatkowym atutem jest szybkie zacielanie się jego córek i łatwe wycielenia. VAHURA syn buhaja Lancelot. Główny jego atut to poprawa budowy wymion córek, ale do produkcji mlecznej też nie można mieć zastrzeżeń. Jego córki nie mają problemów z zacieleniem. 15

16 Aktualności Nr 4 (Rok III, nr 10) JOKAT syn słynnego buhaja O-Man Justice. Jego córki bardzo dobrze doją mleko o zrównoważonej ilości białka i tłuszczu. Daje mocną nogę, dobre wymię, lekko pochylone zady oraz wpływa pozytywnie na cechę łatwości ocieleń. Polecany na jałówki. VIGOR pochodzący po Lancelocie i matce po buhaju Goodtime jest w niewielkim stopniu spokrewniony z genetyką używaną dotychczas w Polsce. To obok istotnej poprawy budowy wymion stanowi główny atut tego buhaja. Vigor powinien także kojarzyć się nam z dużą produkcją białka. W rasie POLSKIEJ-CZERWONEJ z pięciu buhajów po nowych polskich ojcach na uwagę zasługują: LUBIEŃ syn Litwina o wysokim pedigree indeksie + 35,1 z przewagą dla mleka +240 kg poprawiający jego skład z przewagą tłuszczu. DECYBEL syn Demona zachowujący dobry typ mleczny córek o pedigree indeksie + 24,4 z wysoką przewagą w kg mleka o pożądanym składzie. Wskazuje to na dobry wybór polskich ojców w selekcji buhajów, które zmniejszając dolew czerwonego bydła europejskiego w populacji gwarantują utrzymanie dobrej produkcji i mlecznego charakteru tej rasy. Opracowanie: lek. wet. Leszek Hebda BADANIE MORFOLOGICZNE NASIENIA BUHAJÓW U większości gatunków ssaków nasienie analizowane jest głównie na podstawie oceny mikroskopowej tj., ruchliwości, koncentracji oddawanego nasienia oraz klasyfikacji morfologicznej plemników. Zauważono, że morfologia plemników może być ważna w przewidywaniu męskiej płodności, w wykazaniu obniżonej płodności danego osobnika czy w określeniu procentu anormalnych morfologicznie plemników. Ponadto zły wynik morfologii nasienia świadczy o istnieniu ważnych czynników obniżających płodność u samca a tym samym daje możliwość wykrycia i eliminacji takiego czynnika. Główne problemy związane z konwencjonalnymi metodami oceny mikroskopowej w tym morfologii nasienia polegają na tym, że są one subiektywne i zmienne, co powoduje trudności z dokładną interpretacją i porównaniem wyników z różnych laboratoriów. Na przykład na ocenę morfologii nasienia wpływa wiele czynników jak: utrwalenie i technika barwienia, procedury obchodzenia się z nasieniem, jakość mikroskopu, oraz co może najistotniejsze - umiejętności i doświadczenie oceniającego. W konsekwencji znaczne różnice były zauważane w ocenie morfologii tych samych ejakulatów dokonywanych przez róż- ne osoby, co było przedmiotem różnych doświadczeń. Ponadto, wartości poniżej których płodność uznawana jest za obniżoną są trudne do ustalenia i nie są wykrywalne oceną wizualną. Pojawiały się próby automatycznego pomiaru morfologii plemników, które opierały się na fotografowaniu nasienia, a następnie ocenie lub skanowaniu mikroskopem elektronowym. Podczas ostatnich dziesięcioleci zostało wynalezionych wiele skomplikowanych sposobów analiz komputerowych ważnych przede wszystkim dla oceny nasienia ludzkiego. Metody te wskazywały na próbę ujednolicenia dla dokładnej i pewnej analizy jednak 16

17 Październik 2009 ze względu na czasochłonność takich metod nie znajdują one zastosowania w codziennej praktyce laboratoryjnej. Plemniki, które opuszczają jądro nie są w pełni dojrzałymi komórkami rozrodczymi. Dopiero podczas przesuwania się przez najądrze nabierają cech dojrzałych. Cały ten proces kontrolują hormony androgeny. Nasienie samców ma typowy dla gatunku kształt, który określa się jako prawidłowy. Nieprawidłowe formy plemników powstają podczas procesu plemnikotwórczego, w drogach wyprowadzających oraz poza organizmem samca. Badanie morfologii plemników pozwala na określenie stosunku zmienionych form do ogółu oglądanych plemników na preparacie. Jest to jedna z bardziej obiektywnych metod oceny nasienia. Stosowana jest zwykle: 1. Podczas oceny przydatności młodego samca do rozrodu. 2. Przed rozpoczęciem sezonu rozpłodowego reproduktora. 3. Okresowo w trakcie eksploatacji rozpłodowej samca. 4. W przypadkach stwierdzenia obniżonej płodności reproduktora lub obniżonej wartości nasienia w procesie konserwacji. Jedną z powszechnie przyjętych metod badania morfologii plemników jest metoda barwienia różnicowego eozyną i nigrozyną. Metoda ta pozwala na wyodrębnienie zmienionych form plemników jak również na wyliczenie plemników żywych i martwych (te barwią się na kolor różowy) ponieważ preparat sporządzany jest przyżyciowo ze świeżego nasienia bezpośrednio po pobraniu. Klasyfikacja form morfologicznych plemników buhaja (Blom 1981,1983): 1. Wady główne plemników skorelowane z obniżoną płodnością. 2. Wady podrzędne, które mają ograniczone znaczenie dla płodności samca. 15% wad głównych to górny limit (wg Bloma) jaki można przyjąć dla normalnego nasienia. Jeżeli zostanie przekroczona ta liczba, to wskazuje nam, że występują zaburzenia w procesie poprzedzającym otrzymanie ejakulatu. Obserwując ilość poszczególnych zmienionych form plemników można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, na jakim odcinku spermatogenezy i spermiogenezy zostały uszkodzone plemniki. Zaburzenia funkcji najądrzy mogą prowadzić do powstania patologicznych form plemników takich jak: luźne główki, pętle witek. Ponadto, jeżeli w okresie przebywania plemników w głowie i trzonie najądrza, gdzie dojrzewają plemniki, następuje zaburzenie, to plemniki w obrazie morfologicznym będą miały widoczne zmiany typu krople protoplazmy. Radykalnie obniżona płodność lub całkowita niepłodność na skutek zmian morfologicznych plemników była stwierdzo- Aktualności Roz. Rady Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2004 r. Nr 1177 przenosi wadę II.21 do wad głównych nadając nr I.16. W związku z tym zmienia się numeracja wad podrzędnych. na u buhajów w przypadku, gdy określona wada dotyczyła znacznej liczby plemników np. opisana przez Bloma (1966) wada Daga, która polega na zaniku włókien osiowych witki. Niektóre wady plemników są uwarunkowane genetycznie, dziedziczą się i przechodzą na potomstwo. W sposób szczególnie wyraźny dziedziczy się skłonność do niektórych zmian form plemników, jak na przykład odosiowe, czyli abaksjalne ustawienia główki. Opracowanie: mgr inż. Małgorzata Olewicz Rys. 1 Schemat klasyfikacji form morfologicznych plemników buhaja (Blom 1981, 1983). Laboratorium w MCB. 17

18 Aktualności Nr 4 (Rok III, nr 10) DYSTRYBUCJA I POSTÊPOWANIE Z NASIENIEM KNURÓW CZYLI CO KA DY WIEDZIEÆ POWINIEN Gwarancją skutecznego unasienianie loch jest zdrowe nasienie opuszczające stację eksploatacji knurów oraz obchodzenie się z nim w drodze od stacji do chlewni. Nasienie knurów występuje w formie płynnej ponieważ jego słabym punktem jest brak możliwości mrożenia w temperaturze C czyli w temperaturze ciekego azotu. Podejmowane próby mrożenia nasienia knurów nie dały wyników pozwalających na zastosowanie tej metody konserwacji na skalę praktyczną. W związku z powyższym inseminator i hodowca musi się posługiwać nasieniem płynnym przechowywanym w temperaturze C maksymalnie przez 168 godz. W MCB Sp. z o.o. w Krasnem istnieją trzy Stacje Eksploatacji Knurów (SEK) produkujących nasienie tj. Czermin, Częstochowa i Klecza Dolna. Organizacja pracy w tych stacjach ściśle podporządkowana jest terminowi ważności nasienia oraz systemowi zamawiania i dystrybucji nasienia zarówno na punkty unasieniania zwierząt jak i bezpośrednio do hodowców. Nasienie na punkty trafia dwa razy w tygodniu. Środa jest dniem nieprodukcyjnym nie znaczy to jednak, że inseminator czy hodowca jeżeli zgłosi zapotrzebowanie to go nie otrzyma. W teren wysyła się wówczas nasienie z tzw. rezerwy laboratoryjnej, która została stworzona z produkcji z poprzedniego dnia, bądź przygotowuje się nową produkcję. Konfekcjonowanie nasienia. Laboratoryjna ocena jakości nasienia knurów. Punkty unasieniania zwierząt otrzymują określoną liczbę porcji nasienia w komis. Ilość porcji inseminacyjnych ustala się w oparciu o wielkość przydzielonego rejonu, ilość pogłowia loch, zainteresowanie inseminacją rolników. Inseminator, hodowca do momentu wyjazdu samochodu na trasę tj. w godz. od 6 00 do 7 30 może zwiększyć lub zmniejszyć zamówione porcje nasienia. Ponadto kierowca rozwożący nasienie po terenie dysponuje zawsze pewną rezerwą, którą zarówno hodowcy jak i inseminatorzy mają do dyspozycji. W celu lepszego wykorzystania nasienia, wyeliminowania utrzymywanych na fermie knurów, obniżenia kosztów produkcji hodowli trzody chlewnej MCB wprowadziło system sprzedaży nasienia knurów przez inseminatorów Spółki. Dotyczy to przede wszystkim hodowców, którzy posiadają więcej loch i potrafią sami wykonać zabieg inseminacyjny. W przypadku sprzedaży nasienia przez inseminatorów, hodowca unasieniający swoje lochy musi dojechać do najbliższego punktu unasieniania. Hodowca korzystający z usług inseminatora zamawia usługę telefonicznie w najbliższym punkcie unasieniania z podaniem dokładnego adresu zamieszkania, terminu wykonania zabiegu (z podkreśleniem od kiedy locha jest w rui), rasy knura jakim jest zainteresowany: pbz, wbp, rasy mięsne. Hodowca, który sam unasiennia swoje lochy może również zamawiać nasienie bezpośrednio w SEK. Są to zazwyczaj kontrahenci realizujący własne programy hodowlane, którzy zgłaszają zapotrzebowanie na konkretnego osobnika bądź rasę. Zamawianie nasienia odbywa się w dzień bądź w przeddzień jego odbioru. Nasienie zazwyczaj jest dowożone do hodowcy, bądź jeżeli jest to poza dniem trasowym zainteresowany przyjeżdża do stacji i odbiera nasienie osobiście. Ważnym elementem organizacji pracy w MCB jest wprowadzenie w SEK również dyżurów w dni wolne od pracy. Hodowca, który jest zmuszony do zakupu nasienia w niedzielę, święta po wcześniejszym telefonicznym ustaleniu ilości porcji i rasy knura ma możliwość odbioru nasienia z rezerwy laboratoryjnej lub jeżeli zapotrzebowanie jest duże i rezerwa się skończy uruchamia się produkcję. W celu uniknięcia problemów z rozrodem ujawniających się w powtarzaniu rui u loch przedstawiamy podstawowe ABC w postępowaniu z nasieniem: 1. Nasienie knura powinno być przechowywane i transportowane w temperaturze C, nie wyższej niż 20 0 C. Jest ono wrażliwe na wahania temperatury. Dopuszczalne są powolne zmiany temperatury w górę do 37 0 C podczas przygotowania nasienia do inseminacji. 2. Nasienia knura nie należy przetrzymywać na słońcu ponieważ obniża się jego wartość biologiczna. 3. Nie przetrzymywać w lodówce. 4. Nasienie produkowane w SEK należących do MCB Sp. z o.o. w Krasnem może być przetrzymywane nie tracąc swych właściwości przez 7 dni. 5. Zachować ostrożność przy podgrzewaniu nasienia, gdzie temperatura powinna wynosić C. 6. Nie dopuścić do dostania się wody do blistera z nasieniem. Najbardziej wskazanym urządzeniem do przechowywania i przewożenia nasienia są różnego typu termoboksy, które utrzymują stałą temperaturę. W takie termoboksy zaopatrzone są punkty unasieniania oraz samochody trasowe. W celu uniknięcia problemów z zamawianiem nasienia oraz jego dystrybucją, hodowca powinien ściśle współpracować z inseminatorem bądź ze Stacją Eksploatacji Knurów. Tylko dobra współpraca jest gwarancją sukcesu. Stacje Eksploatacji Knurów w Czerminie, Częstochowie, Kleczy Dolnej w dalszym ciągu organizują szkolenia dla hodowców loch, którzy sami będą wykonywać zabiegi w swojej chlewni. Opracowanie: dr Stanisław Orlicki Aktualności redaguje zespół: Jarosław Jędraszczyk, Agnieszka Dyrda Projekt graficzny, druk: RS DRUK, tel. (0-17) poczta@rsdruk.pl Artykuły do Aktualności prosimy nadsyłać na adres a.dyrda@mcb.com.pl 18