nauka XX wieku zmieniła oblicze świata oraz ludzkie spojrzenie na rzeczywistość; na te zjawiska musiała zareagować także sztuka i

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "nauka XX wieku zmieniła oblicze świata oraz ludzkie spojrzenie na rzeczywistość; na te zjawiska musiała zareagować także sztuka i"

Dagmara Brzozowska
7 lat temu
Przeglądów:

1 Opowiadania Brunona Schulza nauka XX wieku zmieniła oblicze świata oraz ludzkie spojrzenie na rzeczywistość; na te zjawiska musiała zareagować także sztuka i literatura; XX wiek to czas narodzin ruchów awangardowych w sztuce; tradycyjne konwencje zaczęły ustępować miejsca eksperymentowi artystycznemu, liczył się indywidualizm, eksperyment oraz swoboda skojarzeń; nowy obraz świata kreowała także nauka: odkrycia wiedeńskiego psychiatry Zygmunta Freuda w dziedzinie ludzkiej psychologii i teoria względności Alberta Einsteina odkrycie podświadomości i jej wpływu na psychikę człowieka i zanegowanie tradycyjnych poglądów na temat czasu i przestrzeni stało się inspiracją dla artystów reprezentujących różne dziedziny sztuki; literaturę realistyczną (zgodną z rzeczywistością) - filmy edukacyjne on-line Strona 1/13

2 zaczęła zastępować tzw. sztuka kreacjonistyczna, czyli taka, która powołuje do istnienia nieznane dotąd światy, będące tworem wyobraźni artysty; psychoanaliza Zygmunta Freuda, jego teoria nieświadomości i marzenia sennego bardzo silnie zainspirowała pisarzy XX wieku; Freud twierdził, że obok świadomych procesów psychicznych istnieje także w człowieku bogata sfera procesów nieświadomych; nieświadomość dochodzi do głosu przede wszystkim w marzeniach sennych, które - filmy edukacyjne on-line Strona 2/13

3 posiadają symboliczny charakter; marzenie senne ujawnia wszystko to, co człowiek stara się stłumić z uwagi na niecenzuralny charakter tych marzeń (treści seksualne, ukryte marzenia i popędy biologiczne); Zygmunt Freud rozszerzył swoją teorię i podzielił ludzką psychikę na sferę id (to) stłumione pragnienia, treści nieakceptowane kulturowo, ego, czyli ja świadome i superego sfera nakazów i norm kulturowych, która tłumi pragnienia o niecenzuralnym charakterze w literaturze pojawiły się dziwne, oniryczne (o charakterze marzenia sennego) obrazy, które w symboliczny sposób przedstawiały treści ukryte ludzkiej psychiki; tradycyjna literatura realistyczna pomijała do tej pory tę sferę doświadczeń, - filmy edukacyjne on-line Strona 3/13

4 usuwając ją poza nawias własnych zainteresowań; jednym z twórców, który wykorzystywał teorię nieświadomości Zygmunta Freuda był Bruno Schulz; w jego opowiadaniach spotkasz dziwne opisy, prezentacje niezwykłych wydarzeń czy ludzkie zachowania, które przeczą naszym wyobrażeniom o rzeczywistości; jest to tzw. proza kreacyjna, twórca upomina się po prostu o prawo do tworzenia własnych światów, rządzących się swoimi prawami; wizja może powiedzieć więcej o człowieku niż literatura realistyczna Bruno Schulz ( ) był prozaikiem, malarzem, grafikiem, tłumaczem i krytykiem literackim; urodził się w Drohobyczu - filmy edukacyjne on-line Strona 4/13

5 studiował architekturę we Lwowie i malarstwo w Wiedniu; zasłynął jako autor dwóch tomów opowiadań Sklepy cynamonowe (1933) i Sanatorium pod klepsydrą (1937); zaskakująca proza Schulza zachwyciła wielu krytyków i pisarzy tamtych czasów; centralną postacią opowiadań z cyklu Sklepy cynamonowe (poza narratorem Józefem) jest ojciec Jakub; w utworze z tego cyklu pt. Nawiedzienie zaczyna dziwnie się zachowywać i chorować; wraz z rodziną mieszka w domu położonym przy rynku, co ciekawe - filmy edukacyjne on-line Strona 5/13

6 mieszkanie to przypomina labirynt ganków, schodów i tajemnych przejść; w czasie choroby Jakub rozmawia z Bogiem, kłóci się z nim, za co zostaje ukarany w groteskowy sposób biegunką; typowy dla schulzowskiego świata jest obraz metamorfozy ojca, który na oczach rodziny schnie i maleje, a następnie zamienia się w ptaka jest to świat fantasmagoryczny, pełen niezwykłych skojarzeń, sennych wizji; pisarz tworzy w opowiadaniach własny, niepowtarzalny obraz świata, często o symbolicznym znaczeniu; w opowiadaniu Nawiedzienie ojciec narratora jest stylizowany na biblijnego - filmy edukacyjne on-line Strona 6/13

7 proroka, który spiera się z Jahwe na temat sensu świata, pragnie go jakby na nowo stworzyć na własnych zasadach i za tę pychę zostaje właśnie ukarany; mamy tutaj do czynienia z wiarą pisarza w kreacyjną moc słowa oraz koniecznością stwarzania go według własnej recepty; motyw labiryntu występujący w tym opowiadaniu; jest to jedna z najczęściej występujących figur w prozie Schulza, która określa przestrzeń jego utworów; to zjawisko upodabnia opowiadania pisarza z Drohobycza do powieści pt. Proces - filmy edukacyjne on-line Strona 7/13

8 F. Kafki; labirynt w kulturze europejskiej ma wielowiekową tradycję; labirynt może skrywać jakieś sacrum, ale może też chronić jakąś tajemnicę lub zło; labirynt stanowi przemyślaną strukturę; w opowiadaniach mamy pytanie o to, jak jest zbudowany i w jaki sposób funkcjonuje świat czy ma on jakąś nadrzędną strukturę, czy to człowiek nadaje sens rzeczywistości Sklepy cynamonowe korespondują z innym utworem pochodzącym z tego cyklu - Ulica Krokodyli; w Sklepach cynamonowych czas akcji stanowią krótkie zimowe dni; ojciec narratora zagłębia się coraz bardziej we własnych dziwnych dociekaniach nad - filmy edukacyjne on-line Strona 8/13

9 istotą świata, jak mówi narrator coraz bardziej zaprzedaje się tamtej sferze; rodzina postanawia wybrać się do teatru, ale w roztargnieniu ojciec zapomina portfela; narrator Józef zostaje wysłany do domu, aby go przynieść; jego wędrówka zamienia się w podróż po korytarzach labiryntu, który stanowią ulice miasta (pierwowzorem jest tutaj rodzinne miasto pisarza Drohobycz); Józef trafia również do budynku swego gimnazjum, nie przypomina on jednak znanej i oswojonej rzeczywistości; okazuje się, że - filmy edukacyjne on-line Strona 9/13

10 nocą odbywają się tam lekcje rysunku, a gimnazjum połączone jest z miejskim parkiem przy pomocy tajemniczego przejścia; j ednak najbardziej interesujący jest obraz tytułowych sklepów cynamonowych; swoją nazwę zawdzięczają one kolorowi ścian w kolorze cynamonu; kuszą przechodnia swoim tajemniczym wnętrzem, a przede wszystkim bogactwem i niezwykłością sprzedawanych tam towarów; są tam: rzadkie materiały, ognie bengalskie, szkatułki czarodziejskie, jaja owadów egzotycznych, żywe salamandry i - filmy edukacyjne on-line Strona 10/13

11 bazyliszki; w sensie symbolicznym można powiedzieć, iż kryją one całe bogactwo świata, jego rozmaitość, tajemnicę i różnorodność; funkcjonują jako swoiste muzeum (bogactwo świata kultury) i ogród zoologiczny (bogactwo świata natury); bogactwo sklepów cynamonowych zostało przez pisarza skonfrontowane z Ulicą Krokodyli; jest to rewir nowoczesności tandety, można powiedzieć współczesnej komercji; w przeciwieństwie do wcześniej opisanych sklepów nie kryje ona żadnej tajemnicy, jest - filmy edukacyjne on-line Strona 11/13

12 siedliskiem mentów, podejrzanych typów, prostytutek i degeneratów; Ulica Krokodyli uosabia dzieło człowieka tandetne, nijakie i podejrzane Schulz nie naśladuje w swoich opowiadaniach znanej nam z doświadczenia rzeczywistości; dzięki językowym zabiegom stylistycznym powołuje on do istnienia zupełnie nową rzeczywistość; dzieje się tak przede wszystkim dzięki: bogactwu słownictwa nacechowanego ekspresyjnie, zastosowaniu szeregu epitetów i metafor; pisarz stosuje także często słowa obce i dziwnie - filmy edukacyjne on-line Strona 12/13

13 Powered by TCPDF ( Ściąga eksperta brzmiące dla pogłębienia efektu niezwykłości; personifikacje przedmiotów i animizację zachowań człowieka (zwłaszcza ojca narratora bohatera Józefa); moc kreacyjną posiadają również wypowiedzi wielokrotnie złożone i styl nasycony emocjami - filmy edukacyjne on-line Strona 13/13

Podobne dokumenty

Lekcja XV. Teksty kultury z * cz. V

Lekcja XV. Teksty kultury z * cz. V Lekcja XV Teksty kultury z * cz. V Bruno Schulz Wybrane opowiadanie O Autorze Urodzony w przedwojennym mieście kresowym Drohobyczu. Pochodził z kupieckiej rodziny, miał wykształcenie artystyczne (architektura