ROZWÓJ MATEMATYCZNYCH KOMPETENCJI Z UŻYCIEM E-LEARNINGU KONCEPCJA BADAŃ MATHEMATICAL COMPETENCES DEVELOPMENT USING E- LEARNING-RESEARCH CONCEPT

Transkrypt

1 ROZWÓJ MATEMATYCZNYCH KOMPETENCJI Z UŻYCIEM E-LEARNINGU KONCEPCJA BADAŃ MATHEMATICAL COMPETENCES DEVELOPMENT USING E- LEARNING-RESEARCH CONCEPT Agnieszka Heba Higher School of Occupational Safety of Katowice Bankowa 8, Katowice, Poland agnieszka_heba@o2.pl, aheba@wszop.edu.pl Abstract: W artykule przedstawiono główne założenia,koncepcję badań w pracy doktorskiej na temat rozwoju matematycznych kompetencji z użyciem e-learningu. Jest ona wykonywana na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu w Ostravie. Zaprezentowano również wyniki badań ankietowych skierowanych do i szkół ponadgimnazjalnych w Polsce na obszarze województwa śląskiego. Dotyczyły one znajomości i wykorzystania nowoczesnych technologii informatyczno komunikacyjnych w edukacji i e-learningu. Keywords: matematyczne kompetencje, e-learning, technologie informacyjno komunikacyjne w edukacji. INTRODUCTION Wykorzystanie Technologii Informacyjnej w szkołach w Polsce staje się coraz częstszym zjawiskiem. Powiększa się grono, którzy dostrzegają ogromne korzyści płynące ze stosowania nowoczesnych środków wspomagających proces nauczania i uczenia się. Wykorzystywanie ich na zajęciach wielu przedmiotów pomaga nie tylko w doskonaleniu umiejętności i nabywaniu coraz bardziej zaawansowanych kompetencji informatycznych, ale pozwala na lepsze wizualne przedstawienie trudnych zagadnień z matematyki i jej dziedzin pokrewnych. W nowoczesnym społeczeństwie, w którym wiedza odgrywa bardzo istotną rolę, możliwość szybkiego pozyskiwania nowych wiadomości i umiejętności staje się bardzo ważna. W ostatnich latach bardzo popularną formą zdobywania wiedzy stało się nauczanie na odległość w postaci e-learningu, pozwalające zdobywać wiedzę na prestiżowych uniwersytetach osobom nawet z najdalszych zakątków świata czy rozszerzać tradycyjne formy nauczania o nowe technologie, czyniąc je bardziej skutecznymi i efektywnymi. Profesor Bronisław Siemieniecki rozumie e-learning jako nauczanie na odległość za pośrednictwem mediów elektronicznych. W pracy pod jego redakcją czytamy: Jest to interaktywna metoda kształcenia, w której zastosowanie znajdują najnowsze osiągnięcia technologii informatycznej, a przekaz treści nauczania oraz innych informacji odbywa się głównie przez Internet i sieci komputerowe LAN, często z wykorzystaniem materiałów audio-wideo oraz płyt CD. 1 Nauczanie to nie jest jeszcze zbyt popularne w szkołach ponadgimnazjalnych w Polsce, o czym świadczą wyniki poniższych badań. 1 A. S i e m iń s k a Ł o s k o, Rola portali edukacyjnych w procesie e-learningu, w: B. S i e m i e n i e c k i, (red.):kształcenie na odległość w świetle badań i analiz, Multimedialna Biblioteka Pedagogiczna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006, s

2 1. Wyniki badań skierowanych do i szkół ponadgimnazjalnych w Polsce na przykładzie miasta Katowice. Ankieta dla i składała się z 21 pytań. Można je podzielić na grupy ze względu na rodzaj informacji, których dostarczyły: pytania początkowe w ankiecie dostarczyły ogólnych informacji o respondentach, kolejne pytania dotyczyły wykorzystania nowoczesnych technologii informatyczno komunikacyjnych w edukacji, końcowe pytania dotyczyły znajomości przez i e-learningu. Badanie przeprowadzono wśród na terenie miasta Katowice. Planowane jest badanie kolejnej grupy z terenu całego Śląska jak i innych województw. Planowane jest również przeprowadzenie analogicznych badań wśród i czeskich szkół średnich w Ostravie. Ankietą objęto 120 i 130 szkół ponadgimnazjalnych. Badania przeprowadzano przez Internet jak również osobiście. Wśród badanych było 40(33,3%) mężczyzn i 80(66,7%) kobiet. Natomiast wśród 60(46,15%) mężczyzn i 70(53,85%) kobiet. Wiekowo badana grupa przedstawiała się następująco: 40(30,76%) w wieku lat, i 90(69,24%) w wieku lat. Największą grupę stanowiły osoby będące w wieku między lat 45(37,5%)osób, oraz w wieku (25%) osób, a więc są to nauczyciele posiadający wieloletnie doświadczenie zawodowe. Rodzaj uczelni jaką ukończyli nauczyciele jest następujący: uniwersytet 70(58,34%) osób, uczelnia pedagogiczna 30(25%) osób, politechnika 10(8,33%) osób, inna uczelnia 10(8,33%) osób. Następne pytanie dotyczyło informacji czy ankietowani mają stały dostęp do Internetu. Blisko 117(90%) i 114(95%) stwierdziło, że posiada dostęp do Internetu. Prawie 104(80%) i 84(70%) dobrze ocenia swoje umiejętności dotyczące obsługi komputera oraz programów komputerowych. Jedno z kolejnych pytań dotyczyło wskazania programów komputerowych z których nauczyciele i uczniowie korzystają najczęściej podczas przygotowywania się do lekcji. Oto jak przedstawiają się wyniki: TABELA NR 2 Programy komputerowe z których korzystają nauczyciele i uczniowie przygotowując się do lekcji Program komputerowy Nie korzystam z żadnych programów 0 0% 0 0% komputerowych Microsoft Word 50 41,66% 35 26,92% Microsoft Excel 30 25% 25 19,23% Microsoft PowerPoint 20 16,66% 40 30,76% Narzędzia do obsługi baz danych 5 4,16% 5 3,84% Edytor i narzędzie HTML % 15 11,53% Inne programy i aplikacje 5 4,16% % Analizując wyniki możemy zauważyć, że zarówno nauczyciele jak i uczniowie przygotowując się do lekcji korzystają najczęściej z Worda, Excela, PowerPointa. Wśród ankietowanych nie ma osób, które w ogóle nie korzystają z programów komputerowych, co świadczy o tym, że wszyscy zauważają korzyści z ich stosowania. 2

3 Następnie pytano ankietowanych o to z jakich dydaktycznych programów multimedialnych korzystają na lekcji matematyki. Oto jak odpowiadali: nauczyciele Cabri Gran Mathcad Kalkulator graficzny Inne programy Wykres 1. Dydaktyczne programy multimedialne z których korzystają nauczyciele na lekcji matematyki uczniowie Dydaktyczne programy multimedialne w nauczaniu matematyki Cabri Gran Mathcad Kalkulator graficzny Inne programy Wykres 1. Dydaktyczne programy multimedialne z których korzystają uczniowie na lekcji matematyki Analizując wykres widać, że najczęstsze programy multimedialne wykorzystywane przez ankietowanych na lekcji matematyki to Cabri i Gran. Następne pytania dotyczyły e-learningu, pytano i dla jakich osób jest to najlepsze rozwiązanie. TABELA NR 3 Osoby dla których e-learning to najlepsze rozwiązanie Odpowiedzi Osoby niepełnosprawne 40 33,33% 20 15,38% Osoby mieszkające za 50 41,69% 40 30,76% 3

4 granicą Osoby pracujące, które 5 4,16% 5 3,86% nie mają czasu dojeżdżać do szkoły Osoby, które uczą się w 10 8,33% 5 3,86% trybie dziennym Osoby, które uczą się w 10 8,33% 40 30,76% trybie zaocznym Osoby, które uczą się w % 20 15,38% trybie wieczorowym Większość 40(33,33%) uważa, że e-learning to najlepsze rozwiązanie dla osób niepełnosprawnych, a 50(41,69%), że dla osób mieszkających za granicą. 40(30,76%) twierdzi, że ta metoda nauczania to najlepsze rozwiązanie dla osób, które uczą się w trybie zaocznym, ta sama liczba zaznacza, że e-learnig jest dla osób mieszkających za granicą. Zapytano również o ocenę zainteresowania nauczaniem na odległość w Polsce. 84(65%) uważa, że jest małe, natomiast 55% stwierdziło, że średnie. Poproszono również o odpowiedź na pytanie jaki sposób nauki preferują. Zdecydowana większość: 97(70%) i 90(75%) woli nauczanie w trybie mieszanym (tradycyjne i przez Internet). W kolejnym pytano o największe przeszkody i korzyści wynikające z nauczania na odległość. Przedstawione są one w poniższych tabelach. TABELA NR 4 Korzyści wynikające z nauczania na odległość Odpowiedzi Indywidualne tempo 10 8,33% 20 15,38% nauki Możliwość nauki w 70 58,33% 50 38,46% dowolnym miejscu i czasie Możliwość uczenia się 20 16,68% 30 23,07% przez całe życie Obniżenie kosztów 10 8,33% 10 7,71% kształcenia Możliwość nauki bez 10 8,33% 20 15,38% uciążliwych dojazdów Ankietowani 70(58,33%) i 50(38,46%) uważa, że największą korzyścią wynikającą z nauczania na odległość jest możliwość nauki w dowolnym miejscu i czasie. TABELA NR 5 Przeszkody wynikające z nauczania na odległość Odpowiedzi Duża cena dostępu do internetu Brak umiejętności obsługi komputera Brak mobilizacji do samodzielnego uczenia się Brak osobistego kontaktu z wykładowcą 10 8,33% 10 7,71% 10 8,33% 10 7,71% 30 25% 50 38,46% 50 41,66% 40 30,74% 4

5 Brak osobistego 20 16,68% 20 15,38% kontaktu z innymi uczącymi się Z tabeli wynika, że ankietowani za największą przeszkodę wynikającą z nauczania na odległość, brak osobistego kontaktu z wykładowcą oraz brak mobilizacji do samodzielnego uczenia się. Na koniec zapytano czy respondenci uczestniczyli w jakimś kursie e-learningowym i czy w ich szkołach wykorzystuje się e-elarning jako formę nauczania. Jedynie 10% uczestniczyło w kursie e-learningowym z informatyki, prowadzonym w szkole przez nauczyciela informatyki a 15% brało udział kursie z zakresu informatyki w trakcie studiów podyplomowych i z języka angielskiego. 2. Główne założenia, teza, koncepcja badań w pracy doktorskiej na temat rozwoju matematycznych kompetencji z użyciem e-learningu. Aby określić zakres kompetencji matematycznych, należy zastanowić się czym one są oraz kogo w procesie nauczania uczenia się dotyczą w stopniu szczególnym. Według W.Kopalińskiego, kompetencja to właściwość, zakres uprawnień( ); zakres czyjejś wiedzy, umiejętności, odpowiedzialności( ). 2 Natomiast osoba kompetentna, to inaczej uprawniona, upełnomocniona do działania, do wydawania decyzji, mająca kwalifikacje do wypowiadania sądów i ocen( ). 3 Sprawa uczenia się przez całe życie została zauważona i doceniona przez europejskie instytucje Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej, które zalecają państwom członkowskim UE, aby podjęły działania mające na celu rozwijanie kompetencji kluczowych, które odgrywają istotne znaczenie w procesie uczenia się przez całe życie. Zdefiniowano 8 kompetencji kluczowych, które są potrzebne każdemu człowiekowi do samorealizacji i rozwoju osobistego, do bycia aktywnym obywatelem oraz do pełnej integracji społecznej i zatrudnienia. Są nimi: porozumiewanie się w języku ojczystym; porozumiewanie się w językach obcych; kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne; kompetencje informatyczne; umiejętność uczenia się; kompetencje społeczne i obywatelskie; inicjatywność i przedsiębiorczość; świadomość i ekspresja kulturalna. Zajmijmy się kompetencjami matematycznymi. Bardzo dokładnie określił je Mogens Niss. Zdefiniował je jako zdolność rozumienia, osądzania, wykonywania i wykorzystywania 2 Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1967, s Mały słownik języka polskiego, (red). Skorupka S., Auderska H., Łempicka Z., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969, s.291 5

6 matematycznych czynności w kontekście matematycznym i poza matematycznym( ). W skład matematycznej kompetencji, prócz wiedzy, wchodzą nakładające się umiejętności dwu rodzajów. Pierwsza to umiejętność zadawania pytań i udzielenia odpowiedzi na temat, w zakresie i przy użyciu matematycznych środków. Druga polega na rozumieniu i stosowaniu matematycznego języka i matematycznych narzędzi. 4 Celem badań w pracy doktorskiej jest wykazanie, że na rozwój kompetencji matematycznych ma wpływ wykorzystanie e-learningu. Zostanie opracowany kurs e-learningowy przygotowujący do matury obowiązkowej z matematyki. Umieszczony on będzie na wydziałowej platformie Uniwersytetu Śląskiego( w Cieszynie lub własnej administrowanej przez autora badań.w trakcie kursu zostaną wykorzystane wybrane dydaktyczne programy multimedialne do nauczania i uczenia się matematyki. W badaniach weźmie udział około 120 ze szkół ponadgimnazjalnych z terenu województwa śląskiego w Polsce. Zostanie dokonany podział na grupy eksperymentalne i kontrolne. Grupy eksperymentalne to te które w trakcie kursu będą wykorzystywały programy komputerowe do nauczania matematyki. Grupy kontrolne to te bez programów komputerowych. Następnie zostaną przeprowadzone badania pretestowe, (wstępne sprawdzenie ilości i jakości wiadomości w obszarze poszczególnych kompetencji matematycznych). Po przeprowadzonym kursie odbędzie się test wiadomości. Będzie dotyczył tego samego obszaru wiedzy, tych samych zagadnień, liczył tyle samo pytań. (może być przygotowany na wzór egzaminu maturalnego). W kolejnym etapie autor wykona badania dystansowe w celu sprawdzenia trwałości wiedzy zdobytej w drugim etapie badania. Badania te zostaną przeprowadzone po upływie 6 tygodni od zakończenia badań. Na koniec po wyborze odpowiednich metod statystycznych zostanie dokonana analiza otrzymanych badań. CONCLUSION W artykule przedstawiono główne założenia, koncepcję badań w pracy doktorskiej na temat rozwoju matematycznych kompetencji z użyciem e-learningu. Jest ona wykonywana na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu w Ostravie. Zdefiniowano pojęcie kompetencji kluczowych i matematycznych. Zaprezentowano również wyniki badań ankietowych skierowanych do i szkół ponadgimnazjalnych w Polsce na obszarze województwa śląskiego. Dotyczyły one znajomości i wykorzystania nowoczesnych technologii informatyczno komunikacyjnych w edukacji i e-learningu. LITERATURE 1. S. J u s z c z y k, Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów, Multimedialna Biblioteka Pedagogiczna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002, s A. S i e m iń s k a Ł o s k o, Rola portali edukacyjnych w procesie e-learningu, w: B. S i e m i e n i e c k i, (red.):kształcenie na odległość w świetle badań i analiz, Multimedialna Biblioteka Pedagogiczna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006 s Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Państwowe 4 6

7 Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1967, s Mały słownik języka polskiego, (red). Skorupka S., Auderska H., Łempicka Z., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969, s