Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska z perspektywy telewizyjnego magazynu muzycznego Tuba ( )

Transkrypt

1 IZABELLA STARZEC-KOSOWSKA Wrocław Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska z perspektywy telewizyjnego magazynu muzycznego Tuba ( ) Zamiast wstępu Dzisiaj, żegnając się z Państwem, nie powiemy tak jak przez prawie 10 lat Do następnego spotkania za dwa tygodnie. Decyzją kierownictwa Telewizji Wrocławskiej Tuba przestaje się ukazywać na naszej antenie regionalnej. Za minione lata chcemy podzię kować Państwu, wszystkim muzykom i kompozytorom, uczniom muzycznych szkół i muzycznym instytucjom, zespołom, piosenkarzom, krytykom, muzykologom i pedagogom słowem wszystkim tym, dzięki którym słowo MUZYKA nabiera blasku i treści 1. Tymi słowami twórcy telewizyjnego Magazynu Aktualności Muzycznych Tuba pożegnali się ze swoimi widzami 31 marca 1999 roku. Decyzją ówczesnego kierownictwa ośrodka telewizyjnego od kwietnia zlikwidowane zostało pasmo muzyczne, a co za tym idzie wiele programów o tym profilu, w tym i Tuba. Zamknięty został istotny rozdział zarówno dla dziennikarstwa muzycznego w regionalnej telewizji, jak i dla środowiska artystycznego. Zakończyło się bieżące, systematyczne relacjonowanie życia muzycznego miasta i regionu. Przestał istnieć profesjonalnie redagowany magazyn muzyczny, w którym było miejsce na relację i krytykę, na portrety artystów, twórców, kompozytorów, na recenzję operową, baletową i koncertową, na folklor i zespoły amatorskie, na prezentację utalentowanej 1 Magazyn Aktualności Muzycznych Tuba, tekst lektorski autorstwa Bogusława Klimsy, wydawcy i autora magazynu. Archiwum Ośrodka Telewizji Polskiej Wrocław (dalej: OTV Wrocław). Nr sygn. BT 09393, emisja: 31 III 1999.

2 388 Izabella Starzec-Kosowska młodzieży muzycznej, na jazz, rozrywkę i piosenkę aktorską jedyny taki magazyn w datującej się od grudnia 1962 roku historii Ośrodka Telewizji Polskiej Wrocław. Cel. Materiał badawczy Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie i zanalizowanie zawartości oraz zastanowienie się nad rolą, jaką Magazyn Aktualności Muzycznych Tuba pełnił przez lata swojego istnienia dla Wrocławia i Dolnego Śląska. Ponadto skrótowe przedstawienie jego historii. Materiałem badawczym są zachowane na taśmach telewizyjnych poszczególne odcinki Tuby i konspekty, znajdujące się w archiwum nadawcy regionalnego OTV Wrocław, oraz wywiady, jakie autorka przeprowadziła z twórcami magazynu: Beatą Smolińską i Bogusławem Klimsą w 2009 roku. Także dokumenty i korespondencja z prywatnego archiwum Bogusława Klimsy oraz artykuły prasowe. Zebrany materiał pozwala na retrospektywę tematu, dostarcza informacji dotyczących kształtu i zawartości programu. Nie jest jednak kompletny. Problemy z gromadzeniem, weryfikacją i analizą informacji o programie wynikały z kilku czynników. Należą do nich: zmiana nośników/zmiana technologii telewizyjnej wycofanie z początkiem lat dziewięćdziesiątych XX wieku taśm typu BCN na nowsze BTC (betacamy) oraz zlikwidowanie maszyn do przeglądów starych taśm 2, technologia programu montowanie kolejnych odcinków audycji na tej samej taśmie emisyjnej i tym samym kasowanie poprzednich, procedury archiwizacyjne niesystematyczne archiwizowanie programów w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych oraz braki w archiwum akt 3, rodzaj oprogramowania w komputerach archiwum przestarzały system MAK uniemożliwiający jednoznaczną weryfikację zasobów 4. 2 Wprawdzie nadawca regionalny stara się w miarę systematycznie przekopiowywać audycje z nośników BCN (oraz wcześniejszych taśm filmowych) na nowe, ale jest to czasochłonna i kosztowna procedura. 3 Taki stan mógł wynikać na przykład z niedostarczenia przez dziennikarza pełnej dokumentacji programu, możliwych zaniedbań na szczeblu kierownika produkcji danej audycji albo też pracowników archiwum. 4 Dla przykładu: magazyn Tuba można znaleźć w bazie stary reportaż po wpisaniu słowa kluczowego w zakładkach: tytuł, cykle, tytuł oryginalny, tytuł odcinka (co też nie wyczerpuje wszystkich możliwości). Słów kluczowych jest wiele: magazyn, magazyn muzyczny, magazyn aktualności muzycznych, tuba, muzyka, muzyka poważna, jazz itp. Zdarza się, że pod archiwalnymi numerami sygnatur szukanego tytułu są nagrane inne programy, o czym można przekonać się dopiero podczas uważnego przeglądu każdej z wypożyczonych taśm. Czasem okazuje się też, że program figuruje tylko wirtualnie w bazie danych, natomiast taśma została wycofana z powodów technicznych.

3 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 389 Reasumując nie było możliwe dotarcie do wszystkich odcinków i stwierdzenie, ile ostatecznie wydań Tuby pojawiło się na antenie 5. Należy przypuszczać, że udało się odtworzyć prawie wszystkie: 160 odcinków można udokumentować taśmami lub/i konspektami, 99 odcinków zachowało się na taśmach, 95 odcinków na nośnikach typu BTC możliwych jest do przejrzenia, 3 odcinki utrwalone są na taśmie typu BCN 6, 1 odcinek na nośniku BTC został wypożyczony w 1999 roku przez osobę, która już w OTV Wrocław nie pracuje, a taśma nie została zwrócona do archiwum 7. Cykl emisyjny programu Pierwszy odcinek Tuby wyemitowano 11 listopada 1989 roku, ostatni 31 marca 1999 roku 8. Magazyn nie ukazywał się od lipca 1990 do grudnia 1991 roku. Prawdopodobną przyczyną było tymczasowe zawieszenie jego emisji przez ówczesnych decydentów: Ten czas przerwy mógł wynikać z tego, że któremuś dyrektorowi coś się nie spodobało albo nie był muzykalny. Decydenci przeważnie kierowali się swoimi sympatiami i antypatiami. Zawartość merytoryczna najczęściej nie miała tu większego znaczenia 9. Od stycznia 1992 roku Tuba ukazywała się już regularnie, z możliwą przerwą wakacyjną 10, aż do marca 1999 roku. Pierwszy cykl emisyjny (listopad 1989 czerwiec 1990) wskazuje na regularność comiesięczną. Czas trwania każdego z wydań wynosił około 15 minut 11. Po wznowieniu Tuba ukazywała się z niewielkimi odstępstwami jako dwutygodnik. Czas trwania odcinka oscylował między 20 a 30 minutami, najczęściej było to około minut. Nie jest możliwe odtworzenie wszystkich dat emisji magazynu. Poniższe zestawienie (wykres 1) obejmuje zweryfikowane odcinki Tuby. 5 Odcinki nie były numerowane, co również uniemożliwiało ostateczną weryfikację ich liczby. 6 Nr sygn. BN Archiwum OTV Wrocław. 7 Nr sygn. BT Archiwum OTV Wrocław. 8 Program telewizyjny. Wieczór Wrocławia 1999 nr Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą przeprowadzona dnia 29 XII W roku 1993 przerwa w emisji trwała prawdopodobnie od lipca do września włącznie, w 1995 roku od połowy sierpnia do końca września. W pozostałych latach (pomijając pierwszy okres emisyjny) magazyn ukazywał się również w okresie letnim, bez przerw, zachowując prawie zawsze dwutygodniową cykliczność. 11 Brakuje jedynie jakiejkolwiek informacji (zarówno utrwalenia na taśmie, jak i konspektu) na temat odcinka marcowego w 1989 roku.

4 390 Izabella Starzec-Kosowska liczba zachowanych wydań n=160 Wykres 1. Liczba wydań magazynu Tuba w poszczególnych latach emisji programu (opracowanie własne) Twórcy i współpracownicy Magazynu Aktualności Muzycznych Tuba Magazyn powstał z inicjatywy dwojga muzycznych dziennikarzy telewizyjnych Beaty Smolińskiej i Bogusława Klimsy, którzy stworzyli jego autorską koncepcję, zaproponowali nazwę i złożyli u ówczesnych przełożonych eksplikację: Koncepcja została absolutnie od początku do końca stworzona we Wrocławiu przez zespół redakcji muzycznej. Przemyśleliśmy wszystko od budowy, od tematów, od dżingli 12 muzycznych i graficznych, które miały wywoływać pewne zagadnienia, po konstrukcję i zawartość merytoryczną. Chodziło nam o różnorodną tematykę felietonów, które miały dotyczyć ogólnie życia muzycznego, a w szczegółach np. festiwali, szkolnictwa muzycznego itd. 13. Założenie było jeszcze jedno magazyn miał być redagowany i współtworzony przez specjalizujących się w tematyce dziennikarzy muzycznych 14. O początkach Tuby i profesjonalnym podejściu do tematyki muzycznej Bogusław Klimsa wypowiada się następująco: 12 Dżingiel (ang. jingle dzwonić, brzęczeć ) w żargonie radiowym oznacza sygnał, przerywnik. W żargonie telewizyjnym termin ten wiąże się z przerywnikiem dźwiękowo-obrazowym. 13 Źródło: Rozmowa autorki z Beatą Smolińską przeprowadzona dnia 22 VI Należeli do nich: Wojciech Dzieduszycki, Lidia Geringer d Oedenberg, Maciej Kieres, Bogusław Klimsa, Beata Smolińska oraz Izabella Starzec.

5 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 391 Zaproponowana forma telewizyjnego magazynu nie była nowatorska. Jednak w Telewizji Wrocław taki program muzyczny, zwłaszcza z animowanymi planszami, które wywoływały tematykę poszczególnych felietonów, był nowością. Złożyliśmy projekt profesjonalnego magazynu muzycznego, który miałby się zajmować wyłącznie muzyką. Prezentowane fragmenty muzyczne miały być nieprzypadkowe (typu: wpada newsowa ekipa, coś tam na początku koncertu nagrywa i w nogi ), ale starannie wybrane i w montażu nie przykrywane głosem lektora. W magazynie miały być przedstawiane wybrane i znaczące muzyczne cytaty 15. Sporadyczna współpraca innych autorów wynikała z kilku czynników. Na przykład dziennikarz realizował w terenie temat do własnego programu (reportażu, cyklu itp.) i proponował go wydawcy Tuby. Można było zatem skorzystać z gotowych zdjęć, oszczędzając tym samym na kosztach produkcji felietonu, zyskując natomiast atrakcyjny temat. Możliwa była też inna sytuacja z jakichś powodów dziennikarz muzyczny nie mógł zrealizować felietonu i wtedy zapraszano do współpracy innych autorów najczęściej z pokrewnych redakcji (np. kulturalnej, teatralnej, rozrywki). Rzemiosło dziennikarskie nie podlegało tutaj weryfikacji, natomiast tekst lektorski był zawsze adiustowany, więc kwestie merytoryczne można było fachowo sprawdzić i ewentualnie skorygować. Na przestrzeni prawie 10 lat funkcjonowania magazynu muzycznego zrealizowano kilkaset felietonów 16. Poniższe zestawienie obejmuje najważniejsze nazwiska ich twórców oraz obrazuje przybliżony procentowy udział poszczególnych autorów w przygotowywaniu tematów do Tuby (zob. wykres 2). Niewymienieni twórcy inni (18 autorów) Elżbieta Sitek Beata Smolińska Wojciech Dzieduszycki Maciej Kieres Izabella Starzec Lidia Geringer d Oedenberg Bogusław Klimsa 5,0% 1,6% 4,1% 6,6% 8,9% 12,7% 14,7% 46,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% procent felietonów n~700 Wykres 2. Autorzy felietonów magazynu Tuba w latach (opracowanie własne) 15 Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt. 16 Ustalenie ich dokładnej liczby nie jest możliwe. Zweryfikowane dane obejmują w przybliżeniu 700 felietonów.

6 392 Izabella Starzec-Kosowska pojedynczych felietonów to: Mirosława Adamczak, Beata Bogusławska, Marcin Bradke, Paweł Czuma, Marek Dyżewski, Barbara Folta, Paweł Krotoski, Stanisław Kubiak, Krzysztof Mironowicz, Stanisław Pater, Grażyna Pieczuro, Wojciech Popkiewicz, Paulina Sitko, Danuta Szumska, Jacek Wenzel, Wojciech Zając, Wanda Ziembicka i Maciej Żurawski. Przygotowania, idea, odbiorca magazynu Tuba Przypuszczać należy, że zgoda na wprowadzenie do produkcji magazynu muzycznego zapadła wczesną jesienią 1989 roku. Pierwsze wydanie Tuby, jak już wspomniano, pojawiło się na antenie Telewizji Wrocław 11 listopada 17, a przecież musiało być poprzedzone fazą przygotowawczą obejmującą m.in. stworzenie odpowiedniej oprawy graficznej i muzycznej (czołówki i dżingli) oraz realizację pierwszych felietonów. O tym, że tak było w istocie, dowiadujemy się pośrednio z prasy, z tekstu dotyczącego nowych propozycji kulturalnych w ramówce regionalnej telewizji: TUBA pod wodzą Beaty Smolińskiej i Bogusława Klimsy wystartuje 11 listopada [ ] i będzie magazynem muzycznym. Bardzo efektowną czołówkę zaprojektował dla niej Jerzy Potyrała, a ożywił ją na komputerze Wojciech Wójcik. [ ] Co się w tej TUBIE zmieści? Nie bardzo wiem, co się nie zmieści 18. Najbardziej istotna była jednak nie tyle konkretna zawartość tematyczna, ile sama koncepcja oraz odbiorca, do którego twórcy Tuby chcieli skierować swój magazyn: Założenie było takie jest to program opiniotwórczy, który informuje, relacjonuje i recenzuje. Pokazuje i prezentuje także sylwetki muzyków, zdolnych uczniów, pedagogów. Zależało mi na tym, żeby krytyki były wygłaszane przez ludzi wiarygodnych. Odbiorcą miał być człowiek inteligentny, meloman, hobbysta 19. Propozycja nazwy wynikała z wieloznaczności słowa tuba, które można odnieść zarówno do instrumentu, jak i do donośnego brzmienia oraz rozgłosu. Ponadto tytuł był atrakcyjny z punktu widzenia telewizyjnego krótki, zwarty, czytelny i dający możliwość wyraźnego wyeksponowania na ekranie. Pomysł na oprawę graficzną opierał się na animowanym ludziku, który w czołówce gra na różnych instrumentach, a w dżinglach pojawia się statycznie, w odpowiednim kontekście 17 Datę emisji potwierdza informacja w codziennej gazecie z programem telewizyjnym. Por. Program telewizyjny. Gazeta Robotnicza wydanie magazynowe, 1989 nr K. Kucharski, Kulturalna sztafeta. Gazeta Robotnicza 1989 nr Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt.

7 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 393 tematycznym i z charakterystycznym atrybutem (np. folklor czapka krakowska z wstążkami, szkolnictwo tornister). Jedyny zabieg animacyjny w dżinglach polegał na pojedynczym ruchu jakiegoś detalu 20. Wraz z nazwą stworzona została przez Bogusława Klimsę adekwatna oprawa muzyczna czołówki, tyłówki oraz przerywników. Charakterystyczny kilkudźwiękowy motyw przeprowadzony przez brzmienia różnych instrumentów głównie dętych (imitowanych przez syntezator) obniża się, rozrasta, nasyca i gęstnieje, przechodząc od barwy fletowej do tuby. Dżingle, które graficznie i dźwiękowo miały oddzielać kolejne tematy magazynu, nawiązywały do wywoływanego zagadnienia. Rysownik przygotował 16 plansz, wiele mówiących o tematycznych założeniach magazynu 21. Pisze o tym szczegółowo Krzysztof Kucharski: [ ] będą wieści z sal koncertowych, teatrów muzycznych, wszelkich festiwali od moniuszkowskiego po jazzowanie nad Odrą, będą nowe piosenki wrocławskich twórców, ale będą też teleklipy i lista przebojów. Mają szansę na promocję w TUBIE wszelkie muzyczne zespoły amatorskie. Czasem coś nam zagra na ludową nutę, czasem spec poradzi, jak się obchodzić z coraz bardziej skomplikowanym sprzętem do odtwarzania. Swoje miejsce znajdzie taniec od klasycznego baletu do tańca towarzyskiego; nowych, przyszłych gwiazd autorzy TUBY będą szukać w szkołach muzycznych wszystkich szczebli. Trwają pertraktacje z Markiem Dyżewskim, który miałby swój stały felieton, gawędę 22. Prawie wszystkie z anonsowanych wątków tematycznych znalazły swoje urzeczywistnienie w Tubie. Natomiast nigdy nie było listy przebojów, a i planowane, czy też zapowiadane, regularne gawędy-felietony Marka Dyżewskiego pojawiły się tylko w pierwszych paru odcinkach. Technologia programu W pracy nad programem o charakterze muzycznym ważny był dobór dziennikarzy- -współpracowników oraz ekipy technicznej. Praca z operatorami, którzy wyczuleni byli nie tylko na obraz, ale i dźwięk, przynosiła wiele korzyści i była ogromnym ułatwieniem podczas realizacji tematu. Również etap postprodukcji 23 miał wpływ 20 Na przykład w dżinglu szkolnictwo z tornistra wysypywały się nuty. 21 Były to następujące plansze: aktualności, z sal koncertowych, muzyczne premiery, piosenka aktorska, audio video hobby, folklor, lekcja piosenki, teatry muzyczne, taniec, zespoły amatorskie, szkolnictwo, dolnośląskie festiwale, aktualny komentarz, anegdoty i gawędy muzyczne, jazz, rozrywka. 22 K. Kucharski, dz. cyt. 23 W terminologii telewizyjnej przez postprodukcję rozumie się montaż programu, a szerzej wszelkie działania, które następują po nakręceniu materiału wyjściowego (po etapie realizacji zdjęć).

8 394 Izabella Starzec-Kosowska na kształt programu, co w ostateczności przekładało się na profesjonalny kształt magazynu: Po czasie dorobiliśmy się stałej ekipy. Najczęściej jeździł z nami operator Piotr Gorzkowicz i Tadeusz Owsianko. Montażyści też byli stali. Sprawdzały się te osoby, dlatego że były z natury muzykalne, wyczulone na frazę, dynamikę i formy muzyczne. Robienie tego rodzaju telewizyjnych materiałów sprawiało im nie tylko przyjemność, ale i satysfakcję 24. Budżet programu jednak nie pozwalał na stosowanie efektownych (kosztownych) zabiegów montażowych i w rezultacie zdecydowana większość programów opierała się na prostym montażu liniowym bez efektów komputerowych. Ponadto naczelną zasadą twórców felietonów było skoncentrowanie się na aspekcie muzycznym tematu, a nie na uatrakcyjnianiu obrazu. Celem była treść merytoryczna. W przekazie dominowała rejestracja wizyjna ze statywu spokojna praca kamerą, bez gwałtownych zwrotów, tzw. szwenków. Cechą formalną zmontowanych felietonów była najczęściej sekwencja: cytat muzyczny zrealizowany i przycięty podczas montażu z maksymalnym wyczuciem frazy, następnie wypowiedź (czyli tzw. setka ), ponownie cytat muzyczny itd. Ta prostota bywała negatywnie oceniana i przez decydentów, i w raportach przygotowywanych na zlecenie ośrodka regionalnego 25. W analizie programu Tuba znalazło się następujące stwierdzenie: Czasami ma się wrażenie, że niektóre programy montowane są bez głębiej przemyślanej koncepcji kompozycyjnej. Zachęcalibyśmy także do śmielszych ruchów kamery i mniej konwencjonalnego montażu 26. Zważywszy na to, że opiniujący nie byli medioznawcami i specjalistami od przekazu telewizyjnego 27, takie sformułowanie mogło budzić uzasadnione zdziwienie twórców felietonów i autora Tuby. Tym bardziej że w ocenie pojawiło się inne, mocno enigmatyczne i świadczące o braku zrozumienia materii stwierdzenie: brakuje większej dbałości o jakąś harmonię między poszczególnymi gatunkami muzycznymi 28. Komentując specyfikę programu, Bogusław Klimsa powiedział: Uważałem i nadal uważam, że tego rodzaju magazyny nie potrzebują zabiegów upiększających, jakiegoś pudrowania. Zresztą, ile pieniędzy tyle techniki. W stosunku do dzisiejszych trendów, obowiązkowego gibania kamerą (którego zresztą nie jestem zwolennikiem) czy 24 Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt. 25 Zob. Raport o stanie wrocławskiego Ośrodka Telewizji Publicznej [ ] wrzesień 1996 kwiecień Red. S. Srokowski. Instytut Wincentego Witosa. Wrocław Tamże, s Opiniujący w Raporcie to m.in. Stanisław Srokowski poeta, literat i tłumacz, oraz Edward Kozera polityk związany z PSL (późniejszy sekretarz Zarządu Wojewódzkiego PSL). 28 Słowa S. Srokowskiego w: Raport, s. 10.

9 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 395 też obecnych elektronicznych upiększaczy to wiadomo, że to było przaśne. Ale takie były warunki techniczne i przede wszystkim budżet programu 29. Dodać należy, że o narracji felietonów stanowił też tekst lektorski, który był odautorską informacją i komentarzem do danego tematu. Charakterystyka Tuby, tematy wrocławskie Idea magazynu opierała się na bogatym spektrum tematycznym, rzetelnej realizacji, profesjonalnie skonstruowanym przekazie wizyjnym, kompetentnym komentarzu i celnym doborze rozmówców: artystów, krytyków, organizatorów etc. Dominowały relacje najczęściej z pojedynczych koncertów, które odbywały się w filharmoniach, różnego rodzaju salach koncertowych, Dużym Studiu Polskiego Radia, Studiu S-1 Telewizji Wrocław, w muzeach i obiektach zabytkowych, ośrodkach i domach kultury, kościołach, klubach jazzowych, klubach studenckich i teatrach. Tu odnotowywano lub/i recenzowano: inauguracje kolejnych sezonów lub cykli tematycznych, jak np. Filharmonia dla Młodych, koncerty okolicznościowe (w tym jubileusze artystów oraz koncerty dedykowane pamięci wybitnych muzyków), koncerty charytatywne, prawykonania utworów, występy gwiazd rozrywki, piosenki aktorskiej, poezji śpiewanej, muzyki folkowej i jazzu, gościnne występy wybitnych instrumentalistów, wokalistów i dyrygentów z Polski, Europy i świata, wspólne projekty muzyków polskich i zagranicznych. Systematycznie odwiedzano z kamerą wrocławską Operę i Operetkę (Teatr Muzyczny). Zasadniczym przedmiotem uwagi były premiery (operowe, baletowe, operetkowe, musicalowe i rewiowe), ale mówiono też o interesujących wznowieniach i gościnnych występach zespołów oraz śpiewaków innych teatrów (także z zagranicy). Regularnie relacjonowany były cykl Poniedziałki w Operze (do czasu rozpoczęcia remontu przez tę instytucję w 1997 roku). Omawiano również spektakle muzyczne realizowane w innych instytucjach: Teatrze Współczesnym i Kalamburze. Z dużym oddźwiękiem w Tubie spotykała się aktywność koncertowa oraz dydaktyczna (kursy) Towarzystwa Lisztowskiego, działalność zespołu Collegio di 29 Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt.

10 396 Izabella Starzec-Kosowska Musica Sacra (Koncerty w Ratuszu) oraz środowiska jazzowego. Bogate życie jazzowe miasta znalazło swoje odzwierciedlenie w prawie każdym wydaniu Tuby. Autorzy felietonów pojawiali się w klubie Rura, na Czwartkach Jazzowych w Czarnym Salonie Klubu Związku Twórczych, koncertach w Imparcie, Hali Stulecia czy w studiu radiowym. Prezentowali ambitne projekty artystów i organizatorów, występy znakomitych wrocławskich, polskich i zagranicznych jazzmanów. Promowano młodych artystów solistów i różnego rodzaju formacje. Omawiano ich najnowsze dokonania płytowe. Również wszystkie ważniejsze festiwale wrocławskie i dolnośląskie (muzyka klasyczna, jazzowa, folkowa) znalazły swoje odzwierciedlenie w Tubie w krótkich anonsach, relacjach lub podsumowaniach. Z wrocławskich wydarzeń były to przede wszystkim: festiwal Wratislavia Cantans, Przegląd Piosenki Aktorskiej, Jazz nad Odrą, Dni Muzyki Ryszarda Bukowskiego, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Wiedeńskiej, festiwal Studencka Jesień, Festiwal Barbórkowy Chórów Studenckich, Maj z Muzyką Dawną, Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej (obecnie: Musica Polonica Nova). Wszelkie nowości były zauważone i skrupulatnie odnotowane, np. powstanie orkiestr Wratislavia i Dolnośląskiej Orkiestry Barokowej, Chóru Filharmonii Wrocławskiej, Towarzystwa im. Józefa Hofmanna, kwartetu jazzowego Akademii Muzycznej Sound Office, otwarcie nowego klubu muzycznego Samo Życie. Świętowano jubileusze i z tej okazji gratulowano instytucjom, stowarzyszeniom, szkołom, placówkom kulturalnym (m.in. szkołom muzycznym I oraz II stopnia, Akademii Muzycznej, Dolnośląskiemu Towarzystwu Muzycznemu, SPAM-owi), zespołom (m.in. chórowi Gaudium) i poszczególnym artystom (np. Tadeuszowi Prochowskiemu, Zbigniewowi Czwojdzie). W Tubie przypomniano też postacie życia muzycznego, m.in. Andrzeja Panufnika, Adama Schmara, Zbigniewa Seiferta i Jerzego Zabłockiego. Bardzo ważne miejsce w Tubie zajmowała działalność artystyczna i pedagogiczna środowiska szkolnego oraz akademickiego. Kamera była obecna podczas koncertów końcoworocznych uczniów szkół muzycznych I oraz II stopnia, a także towarzyszyła wielu maturzystom podczas ich dyplomów. Zarejestrowano uczniowską inicjatywę Karolek i koncert z rockowymi, jazzowymi i rapowanymi kolędami (Państwowe Liceum Muzyczne we Wrocławiu), koncerty karnawałowe, wiosenne, koncerty z okazji Dnia Dziecka (Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia we Wrocławiu.). Relacjonowano spektakle Wydziału Wokalno-Aktorskiego (obecnie: Wokalnego) oraz życie koncertowe Akademii Muzycznej (występy w Filharmonii, Klubie Muzyki i Literatury, koncerty poza Wrocławiem) i w Akademii (recitale, koncerty kameralne, jazzowe, warsztaty i kursy mistrzowskie, gościnne występy wykonawców z Polski i zagranicy), które w dużej części odbywały się w ramach Wtorków Muzycznych.

11 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 397 Młodym instrumentalistom i wokalistom gratulowano laurów zdobytych na konkursach i przesłuchaniach. Często podsumowywano konkursy wokalne w Akademii Muzycznej, konkursy zespołów kameralnych szkół muzycznych II stopnia (PSM II stopnia im. R. Bukowskiego) i podobne np. organowe (PLM). Wiele uwagi poświęcano debiutującym artystom, przedstawiając ich sylwetki właśnie w kontekście zdobytych nagród. Kibicowano podczas przygotowań do Konkursu Chopinowskiego wrocławianom: Michałowi Ferberowi i Pawłowi Zawadzkiemu (1995). Natomiast ruch amatorski dostrzeżono wielokrotnie w felietonach dotyczących: orkiestry dętej MPK, dziecięcego zespołu Zgraja, zespołu baletowego Arabeska, formacji tanecznych przy Domach Kultury i wielu innych. Przedstawiano także sylwetki pedagogów (m.in. Olgi Rusiny, Tadeusza Pszonki, Ireny Olkiewicz, Marka Zielińskiego) poprzez ich własne dokonania artystyczne lub poprzez sukcesy ich wychowanków. Niekiedy odwiedzano z kamerą muzyków, aby zapytać co słychać i porozmawiać o dokonaniach i planach (Jerzy Mrozik, Zbigniew Karnecki, Jan Walczyński, Tadeusz Nestorowicz). Tego rodzaju felietony wkraczały już na grunt publicystyki, niezmiernie pojemnej formy, w której można było w nieco inny sposób niż poprzez życie koncertowe odnieść się do zjawisk muzycznych i okołomuzycznych. Mieściły się więc tutaj tematy prezentujące osoby lub zdarzenia w wielu kontekstach, np. prof. Marię Zduniak jako laureatkę nagrody im. Brata Alberta, czy artystę plastyka Jacka Dworskiego twórcę medali nawiązujących do wątków muzycznych. Przedstawiono ponadto księgarnię muzyczną Meloman oraz różne ekspozycje: kolekcję batut Tadeusza Strugały, wystawę instrumentów indiańskich w Muzeum Archeologicznym i wystawę instrumentów firmy Yamaha, a także nowe wrocławskie pismo Obszary Dźwięku ; zrelacjonowano również spotkanie ze Stefanem Riegerem. Poruszane były też tematy interwencyjne lub problemowe: remont nowej siedziby Akademii Muzycznej (1992), a następnie przeprowadzka uczelni (1993), akcja protestacyjna studentów (1995), kłopoty lokalowe szkoły muzycznej przy ul. Łowieckiej (1993), troski środowiska jazzowego dotyczące klubu Rura (zamknięcie siedziby, wieloletni remont). Kilka felietonów miało charakter wyłącznie komentujący i objęło m.in. refleksje Marka Dyżewskiego nad repertuarem filharmonii, nad mecenatem muzycznym, nad działalnością i znaczeniem Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków (1989/1990), Rafała Augustyna na temat Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej AD 1990 oraz ogólnie kondycji polskich festiwali (1995), Kazimierza Kościukiewicza na temat festiwalu Wratislavia Cantans (1993). Nawet ta pobieżna charakterystyka ukazuje bogactwo tematyczne Tuby. Cechą zasadniczą formy magazynu była różnorodność, choć nie wszystko mogło się tu znaleźć lub/i miało swoje uzasadnienie. Na przykład teledyski były stosunkowo prostym uzupełnieniem programu, podyktowanym częściowo modą, a częściowo sugestiami decydentów: Decydenci mocno naciskali, żeby dawać klipy, więc trzeba

12 398 Izabella Starzec-Kosowska było zapłacić ten rodzaj serwitutu. Zespoły nakręcały własne teledyski i przynosiły je do redakcji z prawem do eksploatacji 30. Wprawdzie odpowiedni komentarz lektorski tłumaczył ich prezentację, tym bardziej że były to też teledyski lokalnych artystów (np. Romana Kołakowskiego, Mieczysława Mechanika Jureckiego), jednak wydaje się, że spora część nie miała podstaw, aby zaistnieć w magazynie relacjonującym życie regionu i miasta 31. Niemniej teledyski prezentowane były w Tubie dość regularnie, zwłaszcza w latach Nie sprawdziły się natomiast konkursy dla widzów, które miały pełnić rolę kontaktu z odbiorcami. Wprowadzone zostały pod naciskiem decydentów od jesieni 1994 roku i przetrwały do początku 1995 roku. Zastrzeżenia autora Tuby przeważyły: Uważałem, że należało z tego zrezygnować, bo zbyt wiele wiązało się z tym problemów. Na przykład, czy trywializować pytania, skoro miały być one kierowane do masowego odbiorcy? Trzeba byłoby robić zabiegi, z którymi się nie zgadzałem. Powiedzmy, przejść na jakieś ówczesne Dody czy tego typu muzykę. Nie wszystko może i musi w magazynie być. To nie jest śmietnik 32. Pozawrocławskie tematy w Tubie Relacje życia muzycznego poza Wrocławiem objęły 37 miejscowości z terenów dawnych województw: wrocławskiego, jeleniogórskiego, kaliskiego, legnickiego, opolskiego i wałbrzyskiego 33. O realizacji felietonu w regionie decydowały różne względy. Najczęściej wiązało się to z jakąś nadzwyczajną okazją, atrakcyjnym tematem, udziałem wrocławskich muzyków czy też wynikało z nagrywania innego autorskiego programu w danej miejscowości. Niebagatelny wpływ miały też sprawy finansowe: Wyjazdowych felietonów było mniej, bo wynikało to z większych kosztów realizacji. Na samym początku istnienia Tuby dysponowałem budżetem redakcji i wtedy można było więcej robić, przede wszystkim rozsądnie planować. Później ta wolność została szybko ukrócona i wielkiego wpływu na budżet nie miałem, albo był on minimalny Tamże. 31 Przykładem może być teledysk Tiny Turner wyemitowany w Tubie 29 V Źródło: archiwum taśm OTV Wrocław, nr sygn. BT Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt. 33 Piątka, dawna nazwa telewizji regionalnej we Wrocławiu, miała swoje źródło w zasięgu nadawania, które obejmowało pięć województw: wrocławskie, legnickie, wałbrzyskie, jeleniogórskie i kaliskie. Nie pokrywało się to jednak z realną możliwością odbioru. Sygnał stacji często nie docierał do miejscowości podgórskich. Nawet i większe aglomeracje miały problem z oglądaniem programu regionalnego. Z kolei Piątka była odbierana w części województwa opolskiego, czym można uzasadnić realizację tematów na tym terenie. 34 Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt.

13 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 399 Wiele tematów z regionu zaistniało w Tubie właśnie dzięki łączeniu wyjazdu na nagranie dużego programu muzycznego czy reportażowego z relacją felietonową 35. W ten sposób wiele cennych inicjatyw regionalnych zostało przedstawionych w magazynie 36. Dziennikarskie peregrynacje objęły nawet odległą Krynicę Górską oraz niemieckie Görlitz. Krynicki Festiwal im. Jana Kiepury był pretekstem do zauważenia występu wrocławskiego śpiewaka z tutejszej Operetki Ryszarda Klanieckiego. Z kolei temat realizowany w Görlitz wiązał się z bogatą tradycją muzyczną Dolnego Śląska. W 1996 roku odnotowano w Tubie 27. edycję Śląskiego Festiwalu Muzycznego. W felietonie przypomniano skrótowo dzieje festiwalu i jego znaczenie dla kultury muzycznej regionu oraz przedstawiono fragmenty jednego z koncertów festiwalowych, w którym udział wzięli niemieccy i polscy muzycy 37. O kontaktach z Görlitz mówi Bogusław Klimsa: Nawiązałem współpracę z najbliższym Wrocławiowi operowym teatrem jego intendentem prof. Ludwigiem i organizacją EUROPERA. Powstały felietony i reportaże poświęcone działalności Teatru w Görlitz (w orkiestrze grali polscy muzycy), realizacji opery Hansa Krasa, szkole kościelnych organistów i muzycznej szkole w Görlitz oraz reaktywowanemu w Stadthalle historycznemu Śląskiemu Festiwalowi Muzycznemu 38. Z nowych inicjatyw muzycznych regionu odnotowywano w Tubie m.in. festiwale i cykle koncertowe. W 1992 roku relacjonowano z Jeleniej Góry I Festiwal Muzyki Wiedeńskiej. Rok później podsumowano I Dni Jazzowe w Oleśnicy. W 1994 roku kamera Tuby odwiedziła Trzebnicę, aby przedstawić widzom I Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej. W 1996 roku entuzjastycznie informowano o koncercie nowo powstałej orkiestry kameralnej Sinfonietta Świdnica, kierowanej przez Ashrafa Benyamina. Doceniono też pomysłodawców (świdnic- 35 Tak było np. z tematem kluczborskim (1993), dotyczącym występu niemieckiego chóru Kleine Kantorei oraz wrocławskiej organistki Jadwigi Czerskiej podczas Wieczorów Muzyki Organowej i Kameralnej w tamtejszym kościele ewangelickim. Z koncertu powstały dwa około półgodzinne programy muzyczne oraz informacyjny felieton do Tuby, w którym autor przedstawiał kluczborską inicjatywę, dotychczasowe dokonania i dalsze plany koncertowe. Źródło: Archiwum taśm OTV Wrocław, nr sygn. BT 01702, poz.1 Kleine Kantorei, poz. 2 Recital organowy. 36 Podobna sytuacja wystąpiła w związku z tematem dotyczącym XII Święta Kwitnących Azalii w Mosznej, relacją z festiwalu Andyjska Fiesta w Ząbkowicach Śląskich, z Ogólnopolskiego Festiwalu Muzyki Uzdrowiskowej w Polanicy, z Sokołowska (wielkanocne śpiewy prawosławne w wykonaniu zespołu Oktoich przygotowywane na antenę ogólnopolską), z festiwalu Blues nad Bobrem w Bolesławcu, z festiwali w Dusznikach i Kudowie, czy wreszcie dotyczącym życia muzycznego Görlitz. 37 Śląski Festiwal Muzyczny wraz z Festiwalem Porozumienie znalazł się również w monotematycznym wydaniu Tuby. 38 Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt.

14 400 Izabella Starzec-Kosowska kich rajców i tamtejszy Ośrodek Kultury) i walory artystyczne koncertu, podczas którego z orkiestrą występowała Wanda Wiłkomirska. Komentując bogate życie festiwalowe Dolnego Śląska, dostrzeżono w 1998 roku I Ogólnopolski Festiwal Muzyki Uzdrowiskowej w Polanicy. Zdecydowanie najwięcej tematów regionalnych odnosiło się do życia festiwalowego. Czołowe miejsce zajmował tu Festiwal Chopinowski w Dusznikach, relacjonowany niemal rokrocznie, i Festiwal Moniuszkowski w Kudowie. Kilkakrotnie pojawiały się doniesienia z Festiwalu im. Henryka Wieniawskiego w Szczawnie oraz cyklu Gwiazdy Promują, organizowanego przez Filharmonię Dolnośląską w Jeleniej Górze. W krótkiej felietonowej formie trudno jednak było dać pełne świadectwo tych wielodniowych zdarzeń. Autorzy z konieczności ograniczali się w swoim komentarzu do faktografii, do zaakcentowania wybranych aspektów muzycznych, zasadniczej idei festiwalu w danym roku i prezentacji kilku artystów bądź zespołów. Dobór dwóch, maksymalnie trzech cytatów muzycznych, miał najcelniej zilustrować treść tekstu lektorskiego. Rzadko pojawiały się dodatkowe wypowiedzi recenzentów. Podobną formę miały relacje z festiwalu Andyjska Fiesta w Ząbkowicach Śląskich, imprez jazzowych w Oleśnicy, Świdnicy i Głogowie, festiwali organowych w Kłodzku, z Międzynarodowego Majowego Festiwalu Muzycznego w Brzegu Opolskim (i późniejszej jego odmianie festiwalu Porozumienie), festiwalu Chopin w Barwach Jesieni w Antoninie. Trzeba zaznaczyć, że tematy z kilkudniowych imprez, realizowane podczas jednego tylko dnia zdjęciowego, opierały się na mocno wybiórczym materiale. Rolą dziennikarza było więc zgromadzenie wielu informacji i opinii, tak aby przeformułowane na tekst lektorski dały widzowi pełniejszy obraz zdarzenia. Odautorski komentarz zastępował w takich sytuacjach oczywisty brak ilustracji wizyjnej wszystkich koncertów. Czasami niezbędny był głos zaproszonego przed kamerę krytyka, który uczestniczył w całym festiwalu/imprezie, aby uwiarygodnić taki przekaz 39. Często wypowiadał się ktoś z ramienia organizatorów. Jednak treść miała wyłącznie charakter opisujący oraz informacyjny, a dla widza pozbawiony co naturalne waloru oceny i obiektywizmu. Przy okazji różnych jubileuszy autorzy Tuby podkreślali znaczenie instytucji dla rozwoju kulturalnego i upowszechniania muzyki w regionie. W takim tonie utrzymane były felietony z 15-lecia i 20-lecia Filharmonii Wałbrzyskiej (1993 i 1998). Zwrócono także uwagę na program jubileuszowych wieczorów, prezentując np. w 1998 roku fragment utworu Romualda Twardowskiego Concerto breve, skomponowanego specjalnie na tę okazję. W 1996 roku pamiętano o 20-leciu jeleniogórskich symfoników. Z uroczystego koncertu w kościele garnizonowym 39 Np. w materiale na temat Festiwalu im. Wieniawskiego w Szczawnie w 1992 roku wypowiadał się Jan Weber. Tuba, emisja 26 VI 1992, brak taśmy w archiwum.

15 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 401 powstał okolicznościowy i wspominkowy felieton. Przyjęto również zaproszenie w 1995 roku na uroczystości 50-lecia PSM I stopnia w Kłodzku, doceniając rolę tej placówki w edukacji muzycznej dzieci w regionie. Aspekty dydaktyczne pojawiły się podczas realizacji tematów z świdnickiego Tygodnia Organowego połączonego z kursem interpretacji (1994), Ogólnopolskiego Mistrzowskiego Kursu Wykonawstwa Muzyki Fortepianowej (Bystrzyca Kłodzka/ Kłodzko, 1996), dusznickich kursów SPAM-u (1996, 1997), warsztatów dudziarzy w Srebrnej Górze (1997), Przeglądu Zespołów Kameralnych Euroregionu Nysa w Jaworze (1998), Konfrontacji Instrumentów Dętych w Oławie (1998), Ogólnopolskich Warsztatów Skrzypcowych w Oleśnicy (1998), Międzynarodowego Kontrabasowego Kursu Mistrzowskiego w Wojnowicach (1998), Ogólnopolskiej Dziecięcej Konferencji Chopinowskiej w Kłodzku (1999). Wątki dydaktyczne pojawiały się również w relacjach z festiwali Gwiazdy Promują w Jeleniej Górze. Tego rodzaju zagadnienia miały również znaczenie dla promocji młodych wykonawców wymienionych w felietonach z nazwiska lub przedstawionych w urywku z koncertu, kursu, warsztatów. Miały znaczenie dla organizatorów przedsięwzięć zauważonych i docenionych medialnie, co przekładało się na skuteczniejsze pozyskiwanie funduszy na kolejne tego rodzaju inicjatywy. Argument zaistnienia w telewizji był niebagatelnym dla władz samorządowych i sponsorów w dofinansowywaniu projektów. Relacjonowano także pojedyncze koncerty występy wybitnych śpiewaków, instrumentalistów, zespołów i orkiestr, jazzmanów. Tematyczne wydania Tuby Wiele aspektów życia muzycznego Wrocławia i regionu zasługiwało na pogłębioną relację, która nie mieściła się w kilkuminutowej felietonowej formie. Oczywiście dziennikarze zgłaszali decydentom obszerne tematy np. z Festiwalu Moniuszkowskiego w Kudowie czy Chopinowskiego w Dusznikach, ale nie zawsze spotykały się one z akceptacją skutkującą wdrożeniem do produkcji. Wyjściem z tej sytuacji było poświęcenie całego wydania magazynu muzycznego Tuba jednemu zagadnieniu. Ponad 20 minut emisyjnych, a nierzadko prawie 30, gwarantowało bardziej wnikliwe ujęcie tematu 40. Taka relacja była już de facto reportażem o zwartej konstrukcji, w której rezygnowano z dżingli na rzecz płynnej narracji opartej na wypowiedziach, 40 B. Klimsa: Monotematyczne»Tuby«wynikały z dwóch rzeczy. Albo dotyczyły na tyle reprezentatywnej imprezy, że pozwalała ona zapełnić pół godziny programu, albo nie było innego czasu antenowego i pieniędzy, by ciekawy muzyczny temat został zaakceptowany. Jeżeli koszt wyprodukowania takiego programu czy koncertu równał się jednej Tubie, to w ramach magazynu można było taki temat»sprzedać«. Źródło: Rozmowa autorki z Bogusławem Klimsą, dz. cyt.

16 402 Izabella Starzec-Kosowska wywiadach, obszernych cytatach muzycznych 41 i przebitkach utrwalających poprzez obraz np. atmosferę festiwalową, publiczność oraz ikonografię, co zdecydowanie ubarwiało przekaz. W rozbudowanej formie było miejsce na kronikarskie odnotowanie większości zdarzeń, recenzję i głębszą refleksję. Warto też zwrócić uwagę, że reportaż był już dziełem jednego lub dwojga autorów, którzy odpowiadali w całości za koncepcję, scenariusz i realizację. Monotematyczne wydania były jednak zjawiskiem sporadycznym, ponieważ zabierały cenny czas antenowy, który należało poświęcić na bieżące relacje, co przecież było zasadniczym celem Tuby. Tematykę 31 udokumentowanych, monograficznych magazynów ilustruje tabela 1. Tabela 1. Zestawienie monotematycznych wydań magazynu Tuba (opracowanie własne) TEMATYKA EMISJA AUTORZY Bogusław Klimsa Październik 1992 Beata Smolińska Targi muzyczne Intermedia Październik 1995 Listopad 1996 Bogusław Klimsa Listopad 1997 Dni Muzyki Organowej i Klawesynowej Listopad 1992 Lidia Geringer d Oedenberg Blues nad Bobrem Październik 1993 Lidia Geringer d Oedenberg Wspomnienie o Ryszardzie Bukowskim Grudzień 1993 Lidia Geringer d Oedenberg Bogusław Klimsa Instytucje muzyczne i kulturalne Styczeń 1993 Beata Smolińska (podsumowanie roku i plany Bogusław Klimsa na kolejny) Styczeń 1994 Lidia Geringer d Oedenberg Wydanie poświęcone muzyce rozrywkowej Lidia Geringer d Oedenberg Bogusław Klimsa Wrzesień 1994 Lipiec 1994 Lidia Geringer d Oedenberg Festiwal Moniuszkowski w Kudowie (reportaże) Lipiec 1995 Lipiec 1996 Lipiec 1997 Bogusław Klimsa Festiwal Moniuszkowski w Kudowie (koncert Mistrzowie pieśni ) Sierpień 1997 Bogusław Klimsa Tematyka gitarowa Styczeń 1997 Bogusław Klimsa 41 Atutem formy reportażowej była możliwość zaprezentowania wybranych fragmentów muzycznych w dłuższym wymiarze. W przypadku pieśni czy miniatury instrumentalnej możliwe było nawet zacytowanie całego utworu, a nie tylko wybranych fraz. Taki sposób ilustracji muzycznej pozwalał na ukazanie w pełni sztuki wykonawczej i interpretacji artystów.

17 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 403 TEMATYKA EMISJA AUTORZY Bogusław Klimsa Sierpień 1994 Festiwal Chopinowski w Dusznikach Lidia Geringer d Oedenberg Wrzesień 1997 Bogusław Klimsa Festiwal Chopinowski w Dusznikach (recital Dmitrija Baszkirowa) Wrzesień 1998 Bogusław Klimsa Kursy SPAM w Dusznikach Sierpień 1996 Bogusław Klimsa Sierpień 1997 Izabella Starzec Festiwal Jazz nad Odrą Maj 1995 Maj 1996 Maj 1998 Bogusław Klimsa Śląskie festiwale (Porozumienie oraz Śląski Festiwal Muzyczny w Görlitz) Lipiec 1996 Bogusław Klimsa Wratislavia Cantans Wrzesień 1996 Festiwal Folk Fiesta w Ząbkowicach Bogusław Klimsa Lipiec 1998 Śląskich Festiwal Gaudeamus Październik 1997 Izabella Starzec Podsumowanie jazzowe roku wydanie sylwestrowe Grudzień 1997 Bogusław Klimsa Muzyka dzwonów koncert Sierpień 1998 Festiwal Gitarowy Gitara+ Październik 1998 Zdecydowana większość przedstawionych przykładów miała formę reportażową. Do interesujących wyjątków należy m.in. program zatytułowany Muzyka dzwonów, który wyemitowano pod szyldem Tuby choć bez charakterystycznych atrybutów magazynu (czołówki i tyłówki) 42. Całkowicie muzyczny charakter miało także specjalne wydanie z sierpnia 1997 roku. Oprócz kronikarskiej relacji z Festiwalu Moniuszkowskiego w Kudowie emitowanej miesiąc wcześniej autor zmontował program oparty wyłącznie na pieśniach Moniuszki i Schuberta 43. Powyższe przykłady wyraźnie ilustrują dużą swobodę formalną monotematycznych wydań. Bogusław Klimsa, jako autor i wydawca Tuby, mógł dowolnie dysponować jego 42 Był to koncert Bell Ensemble z Instytutu Moody ego w Chicago, zespołu specjalizującego się w grze na dzwonach. Prawdopodobnie emisja programu w takim kształcie wynikała z wcześniejszych zobowiązań autora wobec artystów, a ponieważ mogło nie znaleźć się na to odrębne okienko antenowe, twórca zdecydował się na umieszczenie koncertu w czasie emisyjnym Tuby. Informację, że program ten z pewnością przynależy do Tuby, zaczerpnięto z konspektu autora (Bogusław Klimsa) i zweryfikowano w archiwum. Źródło: archiwum taśm OTV Wrocław, nr sygn. BT Mistrzowie pieśni. Źródło: archiwum taśm OTV Wrocław, nr sygn. BT

18 404 Izabella Starzec-Kosowska zawartością oraz sposobem przekazu i zapewne w wyjątkowych sytuacjach zadecydować o takim, a nie innym kształcie magazynu 44. Również Wspomnienie o Ryszardzie Bukowskim, które znalazło swoje miejsce w Tubie w kontekście II Dni Muzyki Ryszarda Bukowskiego (1993), wykracza poza reportażową formę. De facto stworzony został program o cechach paradokumentu, rodzaj portretu bohatera, którego wspominają zaproszeni rozmówcy 45. Festiwal jest tu tylko pretekstem i źródłem trzech cytatów muzycznych utworów Bukowskiego. Ważniejsze są wypowiedzi, które dominują nad materiałem dźwiękowym i które zostały bogato zilustrowane materiałem ikonograficznym (nuty, afisze, fotografie). Innym niż reportażowe ujęciem monotematycznym były również dwa programy wyemitowane w styczniu 1993 i 1994 roku. Opierały się na wypowiedziach dyrektorów placówek muzycznych i kulturalnych, którzy dokonywali podsumowania minionego roku i przedstawiali plany na kolejny. Informowali o nowościach, zmianach, kształcie programowym, wybitnych artystach mających gościć na ich zaproszenie, premierach, koncertach i ogólnej działalności. W 1993 roku wypowiadali się: Marek Pijarowski (Filharmonia Wrocławska), Marek Rostecki i Jan Szurmiej (Operetka), Ruben Silva (Opera), Andrzej Kuryło (Przegląd Piosenki Aktorskiej), Kazimierz Kościukiewicz (Wratislavia Cantans), Andrzej Pluszcz i Wojciech Siwek (Jazz nad Odrą), Maciej Partyka (agencja Interart), Tadeusz Płaza (Impart). W 1994 roku ponownie gościli tylko: Marek Pijarowski, Kazimierz Kościukiewicz, Andrzej Kuryło i Tadeusz Płaza. Do udziału w programie zaproszono też Bronisława Kowalewskiego (OKiS) oraz Marka Dyżewskiego (Akademia Muzyczna). Ilustracją muzyczną w obu Tubach były fragmenty koncertów utrwalonych przez telewizję wrocławską podczas imprez organizowanych przez wymienione instytucje. Charakter podsumowania miało wydanie sylwestrowe w roku Nie było jednak przeglądem najważniejszych wydarzeń z różnych obszarów muzycznych, lecz koncentrowało się wyłącznie na tematyce jazzowej. Można to zapewne wyjaśnić chęcią zaproponowania widzom bardziej rozrywkowej tematyki w tym wyjątkowym dniu lub/i subiektywnym wyborem tematyki przez autora Tuby. Problematyka gitarowa dominowała z kolei w magazynie styczniowym w 1997 roku. Znalazły się tu felietony obrazujące różne oblicza gitary: od brzmień klasycznych w prezentacji nagrań kompozycji Jorge Morela zrealizowanych w studiu S-1 Telewizji Wrocław, 44 Podobny kształt miała Tuba emitowana 2 IX Została w całości poświęcona recitalowi Dmitrija Baszkirowa, jaki odbył się podczas 53. Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach. Program (bez czołówki i tyłówki Tuby ) opierał się na utworach Bacha, Chopina, Griega i Liszta. Źródło: archiwum taśm OTV Wrocław, nr sygn. BT Wypowiedzi udzielili: Maria Magdalena Janowska-Bukowska, Grażyna Pstrokońska-Nawratil, Urszula Dobesz, Dorota Kanafa, Rafał Augustyn, Wojciech Dzieduszycki. Tuba, emisja 26 XII Źródło: archiwum taśm OTV Wrocław, nr sygn. BT

19 Życie muzyczne Wrocławia i Dolnego Śląska 405 poprzez jazzowe (wrocławscy gitarzyści z grupy Funky Groove), balladowe (Alosza Awdiejew) i bluesowe (amerykański gitarzysta Kenny Carr), po dydaktykę, czyli osiągnięcia uczniów PLM z klasy Marka Zielińskiego. Jednolitym muzycznie wydaniem był również magazyn z września 1994 roku. Z informacji w konspekcie audycji wynika, że opierał się w całości na siedmiu teledyskach nowych (debiutujących) zespołów rozrywkowych i grup o ugruntowanej już pozycji na rynku muzycznym. Z wrocławsko-regionalnych przedstawiono tylko zespół Mancu 46. Zauważyć jednak można, że w zakres monotematycznych wydań Tuby wchodziły przede wszystkim obszerne tematy festiwalowe, okołofestiwalowe lub relacje z kilkudniowych targów muzycznych Intermedia. Wszystkie miały niewątpliwie ogromny walor dokumentacyjny. Reportażowo zaprezentowano nowe inicjatywy animowany przez gitarzystów Krzysztofa Pełecha i Jana Schneidera festiwal Gitara+ (1998) i tryptyk festiwalowy Gaudeamus (1997), którego pomysłodawcą był Marek Dyżewski. W 1992 roku dostrzeżono reaktywację po 16 latach cennych dla wykonawstwa historycznego Dni Muzyki Organowej i Klawesynowej. Reportaż nie tylko przedstawiał aspekty artystyczne, ale również koncentrował uwagę na instrumentarium i organizacji festiwalu, które należało zawdzięczać wrocławskiej Akademii Muzycznej. Z kolei w dwóch wakacyjnych programach z roku 1996 i 1997 autorzy przedstawili działalność Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, w którego gestii leżały m.in. dusznickie kursy dla młodych wykonawców instrumentalistów i wokalistów. Przy tej sposobności promowano obiecujące nazwiska 47, rozmawiano z Ryszardem Drobaczyńskim (ówczesnym prezesem SPAM), zastanawiano się nad praktyką wykonawczą oraz prezentowano fragmenty koncertów wieńczących kursy mistrzowskie. Blues nad Bobrem ciekawa inicjatywa z Bolesławca została udokumentowana w reportażu z 1993 roku. Autorka skoncentrowała się tu na aspekcie dydaktycznym, prezentując przede wszystkim warsztaty, lekcje gry na instrumentach, akcentując problemy techniczne, jakie stoją przed adeptami, a nawet dostrzegając znaczenie pomocy naukowych i dostępnej literatury, która może być niezbędna dla chętnych w kształceniu się w grze bluesowej. Program został bogato zilustrowany różnymi cytatami muzycznymi z koncertów uczestników warsztatów oraz gwiazd bluesa Tadeusza Nalepy, Leszka Cichońskiego i Janusza Blecharza. Interesującym pomysłem twórcy reportażu Muzyka na Śląsku (1997) było przywołanie w jednym programie dwóch festiwali o regionalnym, ale i też ponadregionalnym charakterze. Festiwal Porozumienie był okazją do przypomnienia idei imprezy, podkreślenia związków ze Śląskiem wybitnego dyrygenta Kurta Masura i zaprezentowania fragmentów koncertu lipskiego Gewandhausu pod jego dyrekcją, jaki odbył się Brzegu Opolskim. Śląski Festiwal Muzyczny w Görlitz stał się 46 Strona internetowa stan w dniu 13 II W 1996 r. przedstawiono m.in. sylwetkę wiolonczelisty Rafała Kwiatkowskiego i basa Jacka Janiszewskiego. W 1997 r. pianistów Michała Szczepańskiego, Piotra Klajna i Vesny Cenič.

20 406 Izabella Starzec-Kosowska natomiast pretekstem do obszernego przedstawienia w kontekście historycznym bogatych tradycji muzycznych Dolnego Śląska oraz nawiązania do współpracy polsko-niemieckich muzyków. Przedstawiono także sylwetkę mało znanego wrocławskiego kompozytora żyjącego w latach Edmunda von Borcka. Reportaże z czołowych festiwali w regionie Chopinowskiego w Dusznikach i Moniuszkowskiego w Kudowie były w zasadzie kroniką relacją, a w niewielkim stopniu recenzją. Twórcy tych programów starali się przede wszystkim przedstawić najciekawszych wykonawców, oraz o ile był ku temu powód podkreślić udział wrocławskich lub dolnośląskich artystów. W oprawie muzycznej pojawiały się najbardziej wartościowe przykłady, prawykonania i oryginalne, rzadko prezentowane utwory 48. Kluczem doboru było również dopasowanie cytatów do idei festiwalu w danym roku, a nierzadko popularność i atrakcyjność muzyczna dzieła, które np. świetnie nadawało się do rozpoczęcia lub spointowania reportażu 49. Specjalne wydanie Tuby z września 1996 roku poświęcono Wratislavii Cantans na zasadzie podsumowania oraz dopełnienia wcześniejszych relacji w studiach festiwalowych. Pokazano zatem przede wszystkim koncerty z ostatniego dnia festiwalu, które nie mogły już zmieścić się w bieżących komentarzach. Ponadto w reportażu znalazły się fragmenty najlepszych koncertów powiązane komentarzem w tekście lektorskim. Autor nie tylko opisywał wybrane zdarzenia, ale również dał wyraz głębszej refleksji nad stroną wykonawczą, artystyczną i wreszcie podsumowując cały festiwal organizacyjną. Opisująco-prezentujący charakter miały reportaże z festiwali Jazz nad Odrą oraz Andyjska Fiesta. Intensywna obsługa reporterska pozwalała na bogate cytowanie fragmentów różnych koncertów. Dla widza, który nie uczestniczył w festiwalu (lub tylko w jego części), taka retrospektywa umożliwiała dobry ogląd imprezy wysłuchanie co ciekawszych występów, poznanie wykonawców. Autor relacji zawsze dokładnie prezentował artystów w tekście lektorskim. Omawiał ich dotychczasową drogę artystyczną, osiągnięcia, specyfikę stylu wykonawczego, nagrania, program. Reportaż był więc rodzajem bardzo aktualnego kompendium wiedzy na dany temat, co jest zjawiskiem nie do przecenienia w edukacji odbiorcy. Jedynie w kronice festiwalu Jazz nad Odrą z 1998 roku zmieniła się nieco konstrukcja przekazu. 48 W relacji z 34. Festiwalu Moniuszkowskiego (1995) dostrzeżono np. rzadko wykonywaną Mszę Piotrowińską Moniuszki w interpretacji wrocławskiego zespołu Collegio di Musica Sacra pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka. Rok później, w reportażu z 35. festiwalu, zacytowano fragment inscenizowanej kantaty Widma w reżyserii Roberta Skolmowskiego i wykonaniu wrocławskich artystów operowych kierowanych przez Mieczysława Dondajewskiego. W reportażu z 52. Festiwalu Chopinowskiego (1997) przedstawiono m.in. zapomniany utwór Bizeta Pieśni Renu, który wykonał francuski pianista Jean-Marc Luisada. 49 Reportaż z 52. Festiwalu Chopinowskiego (1997) kończyła orkiestrowa transkrypcja Arii na strunie G J.S. Bacha, wykonana przez Śląską Orkiestrę Kameralną pod dyrekcją Jana Wincentego Hawela.