Biuletyn techniczny. Kilowaty z gazu. Od erupcji do magazynu. 50 metrów nad Ziemią. OP Połęcko, str lat KRNiGZ Karlino, str.

Transkrypt

1 NR 1 (116) VI 2016 SZEJK Czasopismo PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze Biuletyn techniczny Kilowaty z gazu OP Połęcko, str. 4 Od erupcji do magazynu 35 lat KRNiGZ Karlino, str metrów nad Ziemią ćwiczenia na Odazotowni, str. 14

2 spis treści 4 Energia elektryczna z Połęcka 5 Nowa kopalnia na Niżu 6 Jubilat na Pomorzu 9 Gaz nadmiarowy z powrotem do złoża 10 Energia z gazu odpadowego 12 Ile więcej za tyle samo? 14 Ratownicy na coldboxie 16 Systemy wentylacji pożarowej i oddymiania 18 Symulacja procesów wydobywania węglowodorów otworami wiertniczymi 19 Szkolenie z systemów gaśniczych 20 Kibicka z księgowości 21 Przeciwdziałać mobbingowi 22 Zaangażowanie społeczne 24 Naftowa krew 25 Dzień Dziecka 26 sitpnig 28 Zaangażowanie społeczne 4 Energia elektryczna z Połęcka 30 W drodze na siedmiotysięcznik 32 Sport 34 Salon wystaw 36 Rybaki wielka ropa pół wieku temu 37 Z miasta ceramiki na terminal 34 Kalendarium 39 Konkurs plastyczny rozstrzygnięty! 40 Szejkówka 40 Zagadka foto Praca Oliwiii Babiarz Wydawca: PGNiG SA w Warszawie Oddział w Zielonej Górze Redaguje zespół: Dorota Mundry - tel Magdalena Wajda - tel Adres redakcji: Zielona Góra ul. Boh. Westerplatte 15 dorota.mundry@pgnig.pl magdalena.wajda@pgnig.pl Projekt, skład i druk: 39 Konkurs plastyczny rozstrzygnięty! tel PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

3 OD redakcji Szanowni Czytelnicy, mniej lub bardziej niepostrzeżenie minęło pięć lat od uroczystości upamiętniającej 50-lecie pierwszego odkrycia na zachodzie polski złoża ropy naftowej rybaki. Na pamiątkę wydarzeń sprzed pół wieku we wsi rybaki stanął kiwon symbolizujący wydobycie ropy, kamień i tablica. tegoroczny jubileusz skłonił nas do przygotowania wystawy dotyczącej ropy naftowej. Jej wernisaż, a jednocześnie okazja do wspomnień i spotkania będzie miała miejsce we wrześniu. W ten sposób zaznaczamy obecność górników naftowych, a jednocześnie zapisujemy kolejne karty historii naszej działalności w tym rejonie. A historia potrafi zatoczyć koło stąd nasze nowe inwestycje na złożach połęcko i radoszyn. pierwsza jest zakończona, piszemy o niej kolejny raz tym razem odnosząc się do wykorzystania gazu ziemnego towarzyszącego ropie do produkcji energii elektrycznej. W kolejnym numerze szejka przedstawimy ciekawe rozwiązania technologiczne na tej instalacji. Druga to budowa kopalni radoszyn, do której będziemy na naszych łamach wracać. prezentujemy wśród tematów z terenu jedną z tegorocznych jubilatek kopalnię Karlino, z którą historia ropy naftowej łączy się szczególnie. Fotoreportaż z ćwiczeń na Odazotowni pozwala z kolei zajrzeć na instalację z najwyższej jej części. W artykułach dotyczących wykorzystania gazu ziemnego dowiecie się państwo, w jaki sposób na złożu Barnówko-Mostno- Buszewo będzie realizowana wtórna eksploatacja, a także jak gaz odpadowy pozwala nam produkować energię elektryczną na kilku obiektach. W rozmowie szejka przedstawiamy zawiłą tematykę nowych obciążeń podatkowych związanych z wydobyciem węglowodorów. Będą one bezpośrednio i znacząco wpływały na naszą działalność, a skutki wprowadzenia ich w życie od 2020 roku mogą być, jak wynika z wywiadu, znaczące dla naszych kopalń. szczególnie tych, których rentowność spada w związku ze sczerpywaniem eksploatowanych złóż. Na kolejnych stronach naszego czasopisma odnosimy się do bieżących tematów, wydarzeń minionego półrocza i związanej z nimi aktywności naszych pracowników. to właśnie ona pozwala realizować wiele przedsięwzięć, a jednocześnie wymieniać się doświadczeniami, wiedzą, pasjami. Życzę państwu pozytywnej aktywności i udanego wypoczynku podczas urlopów oraz ciekawej lektury. okładka: ewakuacja poszkodowanego z instalacji kriogenicznej - ćwiczenia na terenie Odazotowni Grodzisk foto: Maciej rozwadowski czerwiec 2016 szejk 3

4 aktualności Energia elektryczna z Połęcka P o d c z a s w y d o b y w a n i a r o p y n a f t o w e j z e z ł o ż a P o ł ę c k o t o w a r z y s z ą c y j e j g a z z i e m n y j e s t z a g o s p o d a r o w y w a n y d o p r o d u k c j i e n e r g i i e l e k t r y c z n e j. W t y m c e l u w y b u d o w a n o b l o k e n e r g e t y c z n y o ł ą c z n e j mocy 1030 kw. Uzyskana energia jest wykorzystywana przez Ośrodek Produkcyjny Połęcko, a jej nadwyżka wprowadzana do sieci dystrybucyjnej SN-ENEA Operator. Zgodnie z warunkami przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, moc dostarczona do sieci wynosi 800 kw. W przypadku braku wydobycia i wstrzymania pracy agregatu prądotwórczego możliwe będzie zasilanie obiektów zrealizowanych w ramach zadania inwestycyjnego Zagospodarowanie złoża Połęcko z sieci zewnętrznej. Odstawienie agregatu nie spowoduje konieczności wstrzymania wydobycia na OP Połęcko. Dostarczony blok energetyczny o mocy 1030 kw współpracuje ze stacją transformatorową 15/0,4kV, która przyłączona jest do sieci dystrybucyjnej SN-15 kv linią kablową o długości 2 km. znajdującego się w przedziale sterowni agregatu. Parametry pracy agregatu będą przekazywane przez jego sterownik do głównego sterownika obiektowego. foto: Michał Burkowski Bogumiła Orlicka Koordynator zadania, Inspektor Nadzoru Dział Projektów Górniczych Zadanie inwestycyjne Zagospodarowanie złoża Połęcko - etap Ia i Ib zakończyło się odbiorem końcowym 31 maja. Generalny Wykonawca zadania: PGNiG Technologie S.A. Krosno Realizator projektu: Dział Projektów Górniczych Osoby nadzorujące prace montażowe nadzór inwestorski: branża elektryczna Michał Jakub, branża AKPiA Jerzy Warszawski, branża konstrukcyjna i technologiczna Bogumiła Orlicka, branża technologiczna Katarzyna Such Ile mocy? Zapotrzebowanie na moc w ramach zadania to ponad 1000 kw, na które składają się: - moc dostarczona do sieci 800 kw, - odbiory na OP Połęcko 200 kw, - odbiory na strefie przyodwiertowej 10 kw. Jednostka prądotwórcza blok energetyczny składa się z sinika gazowego GE Jenbacher w wersji J420GS-B01 oraz prądnicy generatora Leroy-Somer LSA52.2L70. Silnik oraz generator umieszczone są na wspólnej ramie i połączone ze sobą sprzęgłem elastycznym. Fabrycznym wyposażeniem agregatu prądotwórczego są ścieżka gazowa oraz system sterowania pracą agregatu. Układy silnika bloku energetycznego Agregat prądotwórczy umieszczony został w obudowie kontenerowej o długości 13 m i szerokości 3 m oraz wyposażony w następujące instalacje: - układ chłodzenia płaszcza silnika, oleju smarnego i mieszanki paliwowej, - układ awaryjnego zrzutu ciepła, - układ wylotu spalin z kominem, - układ uzupełnienia poziomu oleju w silniku, - układ detekcji gazu i wykrywania pożaru. Wszystkie układy są wyposażone w armaturę oraz urządzenia zapewniające automatyczną pracę bloku energetycznego. Zadaniem instalacji technologicznej Ośrodka Produkcyjnego Połęcko jest separacja i stabilizacja ropy naftowej oraz przygotowanie gazu ziemnego do zasilania bloku energetycznego Na OP Połęcko z gazu pozyskiwanego z ropą naftową produkowana jest energia elektryczna w bloku energetycznym o łącznej mocy 1030 kw Gaz ziemny skierowany do zasilania agregatu prądotwórczego jest przygotowany w procesie technologicznym do wymagań stawianych przez producenta silnika. Po wydzieleniu z płynu złożowego i redukcji ciśnienia poddawany jest procesowi oczyszczania w instalacji odsiarczania. Uruchomienie agregatu odbywa się z panelu sterowania agregatu prądotwórczego 4 PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

5 Z terenu Nowa kopalnia na Niżu r o z p o c z ę ł a s i ę b u d o w a n o w e j k o p a l n i O d d z i a ł u w w o j e w ó d z t w i e l u b u s k i m K r N i G Z r a d o s z y n. ta i n w e s t y c j a p o z w o l i n a z w i ę k s z e n i e w y d o b y c i a r o p y n a f t o w e j o o k. 2 1 t y s. t o n r o c z n i e. Kopalnię wybuduje konsorcjum: pbg Oil and Gas spółka z o.o. (lider), robert Łukasik Zakład Usług Budowlanych oraz tektonike sp. z o.o. (partnerzy konsorcjum). Umowa zawarta została w kwietniu 2015 r., a budowa KrNiGZ radoszyn zakończy się w drugim półroczu 2017 r. rafał Koperstyński Branżowy inspektor Nadzoru Dział projektów Górniczych płyn złożowy ze stref do Ośrodka oraz budowę rurociągu do zatłaczania gazu kwaśnego do złoża z Ośrodka do odwiertu radoszyn-1k. Nowe obiekty i instalacje technologiczne będą służyły do wydobywania i uzdatniania ropy naftowej do parametrów handlowych. Gaz towarzyszący ropie naftowej wykorzystany będzie na potrzeby technologiczne kopalni i do produkcji energii elektrycznej. W tym celu na Ośrodku centralnym radoszyn wybudowany zostanie blok produkcji energii elektrycznej. Wyprodukowana energia w części zużywana będzie na potrzeby własne kopalni, a jej nad- Złoże ropy naftowej Radoszyn Pierwotne zasoby wydobywalne: ropa naftowa: 692 tys. ton gaz ziemny: 134 mln m 3 Wydobycie od początku eksploatacji do r.: ropa naftowa: 110,2 tys. t gaz ziemny: 18,7 mln m 3 Stan zasobów wydobywalnych na r.: ropa naftowa: 581,7 tys. t gaz ziemny: 115,2 mln m 3 W trakcie budowy są budynki administracyjno-socjalny, socjalno-sanitarny i warsztatowy nowej kopalni radoszyn ropa, gaz i energia Złoże ropy naftowej radoszyn w utworach dolomitu głównego odkryte zostało w 1993 r. odwiertem radoszyn-1. Jego eksploatację rozpoczęto w 1995 r. odwiertem radoszyn-2, który jako Ośrodek produkcyjny podlega KrN Kije. Złoże administracyjnie znajduje się na terenie gmin skąpe i świebodzin. W ramach prowadzonej inwestycji przewiduje się budowę Ośrodka centralnego radoszyn (wraz z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą), zagospodarowanie stref przyodwiertowych, budowę rurociągów transportujących wyżka zostanie sprzedana do sieci energetyki zawodowej. stan prac Zadanie podzielone jest na pięć etapów. Dla każdego etapu uzyskane zostały decyzje pozwoleń na budowę. Obecnie trwają roboty budowlano-montażowe związane z realizacją budynków administracyjno-socjalnego, socjalno-sanitarnego i warsztatowego oraz pola magazynowego na Oc radoszyn. Na trasach rurociągów od stref do Oc radoszyn przystąpiono do badań archeologicznych. foto: rafał Koperstyński Mapa złoża radoszyn Na trasie rurociągów ze stref przyodwiertowych do Ośrodka centralnego radoszyn rozpoczęły się badania archeologiczne czerwiec 2016 szejk 5

6 z terenu Jubilat na Po K o p a l n i a R o p y N a f t o w e j i G a z u Z i e m n e g o K a r l i n o m o ż e p o c h w a l i ć s i ę c i e k a w ą i b o g a t ą h i s t o r i ą. P o d c z a s n i e p r z e r w a n e j p r a c y p r z e z 3 5 l a t r a d z o n o t u s o b i e z l i c z n y m i p r o b l e m a m i, ś w i ę t o w a n o w i e l e s u k c e s ó w i n a b r a n o o g r o m n e g o doświadczenia. Michał Piątek kierownik zmiany KRNiGZ Karlino Karlino w ogniu Nazwa Karlino większości kojarzy się z erupcją i pożarem ropy naftowej podczas wiercenia odwiertu Daszewo-1, która odbiła się szerokim echem w mediach na całym świecie. Do tego małego miasteczka ściągnięto wówczas zastępy ratowników górniczych z Krakowa i CSRG w Bytomiu, zawiadomiono wojsko i rozpoczęto ściąganie specjalistycznego sprzętu pożarniczego z całego kraju. W sumie w akcji gaszenia pożaru i opanowania erupcji ropy brało udział ok. tysiąca osób. Ropa wytryskiwała pod ciśnieniem ok. 560 bar na wysokość ok m. Łuna widoczna była z odległości kilkudziesięciu kilometrów. Było tak gorąco, że w zniszczonym gospodarstwie nieopodal wiertni zakwitły wszystkie drzewa i krzewy owocowe. W pożarze spaliło się ok. 30 tys. ton ropy i 50 mln m 3 gazu ziemnego. Jeszcze w czasie prac prowadzonych podczas likwidacji erupcji na odwiercie Daszewo-1 rozpo- częto budowę kopalni Karlino. Pożar ugaszono 10 stycznia, zamontowano prewenter. Budowę kopalni zakończono 12 stycznia 1981 r., a 16 stycznia z Ekspedytu Karlino odjechały pierwsze cysterny z ropą w kierunki rafinerii w Trzebini. Kilka dni później odwiert D-1 został zamknięty, ponieważ trzeba było wymienić rury, założyć głowicę eksploatacyjną, wywiercić jeszcze kilka otworów i dopiero wówczas rozpocząć wydobycie. W kwietniu 1981 r. oddano do eksploatacji odwiert Daszewo-R1k, który był wiercony jako ratowniczy w czasie trwania akcji. Gaz separowany z ropy postanowiono przesyłać gazociągiem do Zakładu Płyt Pilśniowych i Wiórowych Karlino (ZPPiW). Sąsiedni Białogard Następnym bardzo ważnym wydarzeniem w historii kopalni było odkrycie w 1982 r. złoża Białogard, które udostępniono czterema odwiertami: Białogard-2, 3, 7, 10. Złoże zagospodarowano w 1984 r., a pierwszy gaz z odwiertu B 7 był wykorzystany do procesu odbudowy ciśnienia złożowego (OCZ) na złożu Daszewo. W lutym 1986 r. rozpoczęto sprzedaż gazu do Krajowej Dyspozycji Gazem. Do dnia dzisiejszego ze złoża Białogard wydobyto ok. 596 mln m 3 gazu. W 1983 r. wydobycie ropy ze złoża Daszewo stanęło pod znakiem zapytania, gdyż na skutek nadmiernej eksploatacji odwiertem D-1 nastąpił spadek ciśnienia złożowego, w wyniku którego ropa przestała wypływać samoczynnie. Podjęto więc decyzję o odbudowie ciśnienia złożowego poprzez zatłaczanie gazu ziemnego do odwiertu D-1 z sąsiadującego złoża Białogard. Proces OCZ prowadzony był etapami i kierowany tak, by nie dopuścić do zawodnienia złoża Daszewo ani do odepchnięcia ropy od odwiertów eksploatacyjnych. W wyniku zastosowania tej metody udało się maksymalnie wyeksploatować zasoby ropy. 35-letnia historia złoża Daszewo i kopalni Karlino rozpoczęła się od głośnej erupcji, pożaru ropy naftowej i trwającej ponad miesiąc akcji ratowniczej Kopalnia Karlino eksploatuje złoże gazu ziemnego Białogard, gaz z tego złoża wykorzystywany był do odbudowy ciśnienia złożowego złoża Daszewo foto: archiwum Oddziału foto: Michał Piątek 6 PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

7 morzu Przebieg zatłaczania i odbioru gazu ziemnego z PMG Daszewo Cykl - rok Zatłoczono [mln m 3 ] Odebrano [mln m 3 ] Odebrano ropy [ton] Proces odbudowy ciśnienia złożowego zrealizowano przy minimalnych nakładach inwestycyjnych. Wykorzystano mianowicie zagospodarowanie złoża Białogard do normalnej eksploatacji. Jedyne koszty to wybudowanie dwóch gazociągów wysokiego ciśnienia łączących ośrodek centralny Karlino z odwiertami Daszewo-1 i Daszewo-R1k. Do złoża zatłoczono (w kilku etapach od 1984 do 1994 r.) ogółem 45 mln m 3 gazu. Od początku eksploatacji złoża ropa była transportowana do rafinerii (głównie Trzebinia), natomiast gaz był sprzedawany do ZPPiW Karlino. W grudniu 1992 r. pozyskano nowego bezpośredniego odbiorcę gazu. Była to spółka Petrico, która wprowadziła gaz do Karlina na potrzeby odbiorców indywidualnych i istniejących kotłowni (wypierając w ten sposób mniej ekologiczny węgiel). I ,2 2,7 55 II ,5 12,6 323 III ,5 9,8 265 IV ,8 16,6 488 V ,7 10,1 328,6 VI ,1 14,1 316,4 VII ,1 14,7 302,4 Ropa z kolejnych odwiertów Kolejnym sukcesem było odkrycie złoża Daszewo-N, które w lipcu 1987 r. udostępniono odwiertem Daszewo-14 i rozpoczęto jego eksploatację. Wydobycie z tego złoża w sumie wyniosło ton ropy. W czasie eksploatacji przeprowadzono również zabieg OCZ poprzez jego nawadnianie, korzystając z wody z przepływającej obok rzeki Parsęty. Zatłoczono ogółem ponad 53 tys. m 3 wody. Odwiert zlikwidowano w 2006 r. W maju 1989 r. ukończono wiercenie otworu Tychowo PIG-1. W czasie jego 7-letniej eksploatacji wydobyto t ropy i m 3 gazu z zawartością H 2 S. Następnie podczas próbnej eksploatacji odwiertu Ślepce-1 w 1995 r. wydobyto ton ropy i m 3 gazu. Odkrycia lat 90. Cały czas na okolicznych terenach prowadzone były prace poszukiwawcze, co poskutkowało odkryciem w rejonie Sławoborza w 1991 r. złoża Ciechnowo, które udostępniono trzema odwiertami: Ciechnowo-1, 2 i 5. Jednak prace przy zagospodarowaniu tego złoża rozpoczęto dopiero w 1999 r. W czerwcu rok później Ośrodek Grupowy Ciechnowo rozpoczął eksploatację. Do końca 2015 r. ze złoża wydobyto t kondensatu oraz 245 mln m 3 gazu, który jest sprzedawany głównie lokalnie. Złoże Daszewo od 2009 r. wykorzystywane jest jako podziemny magazyn gazu, jest to jeden z nielicznych tego typu obiektów, w których gaz magazynuje się w sczerpanym złożu ropy naftowej W czerwcu 2001 r. zakończono wiercenie otworu Sławoborze-1 (następnie odwiercono Sławoborze-3), którym odkryto dwa złoża: gazowe w czerwonym spągowcu i ropno-gazowe w dolomicie głównym. W ramach eksploatacji złóż odwiertem Sławoborze-1 do 2006 r. wydobyto ton ropy, następnie po rekonstrukcji do dnia dzisiejszego wydobyto ton kondensatu i 100 mln m 3 gazu. Natomiast z odwiertu Sławoborze-3 uzyskano ton ropy i 12 mln m 3 gazu. Magazyn w złożu ropy W 1996 r. rozpoczęto rozważać budowę podziemnego magazynu gazu na terenie Pasa Nadmorskiego, aby zapewnić bezpieczeństwo energetyczne tego regionu. O budowie magazynu na złożu Daszewo przesądziła jego specyficzna budowa geologiczna, a w szczególności to, że skałą zbiornikową jest dolomit główny charakteryzujący się dużą przepuszczalnością szczelinową. Budowa PMG Daszewo o pojemności czynnej 60 mln m 3 trwała tylko półtora roku (lata ). Powstał on nie- foto: Paweł Chara czerwiec 2016 SZEJK 7

8 konwencjonalnie w sczerpanym złożu ropy naftowej. Magazyny takie wykonywane są bardzo rzadko i jest ich na świecie niewiele, gdyż ich budowa jest droższa w porównaniu z magazynami w sczerpanych złożach gazu. Związane jest to z koniecznością rozbudowy obiektu o instalację oczyszczania gazu z węglowodorów cięższych podczas etapu odbioru. Obecnie prowadzony jest VIII etap zatłaczania gazu podgrupy Ls do złoża, który w dużej części pokrywany jest z własnych zasobów tj. ze złóż Białogard, Ciechnowo i Sławoborze. Gaz ten dostarczany jest z sąsiadującej obok Mieszalni Gazu Karlino, której obsługę w 2014 r. przejęła załoga KRNiGZ Karlino. Następuje tam mieszanie się trzech strumieni gazu różnych podgrup (Lm, Ls i E), aby utworzyć mieszankę o odpowiednich parametrach (Liczba Wobbego 34,5 do 35,1 MJ/m 3 oraz ciepło spalania 28,8 MJ/m 3 ). Funkcją Mieszalni jest nie tylko dostarczenie gazu do PMG Daszewo w celu zatłoczenia, ale także całoroczne zaopatrzenie w gaz wszystkich odbiorców w rejonie Kołobrzeg- Koszalin- Karlino-Białogard. Załoga KRNiGZ Karlino w 1987 r. foto: archiwum Oddziału Załoga Przez okres 35 lat funkcjonowania kopalni przewinęło się tu grono wybitnych ludzi. Obecnie na jednostce zatrudnionych jest 38 pracowników. Kierownikami KRNiGZ Karlino byli: Zygmunt Niekowal, Kazimierz Jakubowicz, Piotr Buszka. Obecnie jednostką kieruje Mirosław Górecki. Niemal od początku funkcjonowania kopalni (od 1982 r.) do dnia obecnego pracuje tu Krzysztof Żuchowski. Wieloletnimi pracownikami tej jednostki są także: Arkadiusz Błażewicz (od 1984 r.), Krzysztof Chmielnicki, Marek Lendzion, Jerzy Roman (od 1986 r.), Włodzimierz Klepuszewski, Piotr Popławski, Mirosław Samorowski (od 1987 r.), Andrzej Majszewski, Tadeusz Seferyn (od 1988 r.), Władysław Chmielnicki, Andrzej Kiedrowski, Jan Lendzion, Tomasz Majewski (od 1989 r.). Z kolei pracownikami KRNiGZ Karlino z najdłuższym stażem pracy w Oddziale są Lech Rezmer (od 1977 r.) i Kazimierz Mrotek (od 1979 r.). Załoga kopalni dzięki swojej ciężkiej pracy zachowuje ciągłość ruchu oraz wypełnia coraz to nowsze oczekiwania. Wiąże się to ze stałym rozwijaniem swojej wiedzy, szkoleniami i nabywaniem potrzebnych uprawnień. Od zawsze panowała tu wspaniała, koleżeńska atmosfera, w wolnych chwilach chętnie organizowane były wspólne spotkania, co jest kontynuowane do dnia dzisiejszego. W ostatnim czasie w naszym rejonie prowadzone były badania geofizyczne, których wyniki niestety jeszcze nie są znane. Mamy jednak ogromną nadzieję, że odkryte zostaną nowe złoża, które szczęśliwie eksploatować będziemy przez co najmniej kolejnych 35 lat. Od lewej: Michał Piątek, Lech Rezmer, Przemysław Sikorski, Wacław Samorowski, Mariusz Wysocki, Marek Brzeziński, Mirosław Samorowski, Andrzej Kiedrowski, Jerzy Roman, Rafał Bagiński, Mirosław Górecki, Władysław Chmielnicki, Jan Lendzion, Włodzimierz Klepuszewski, Marek Feret, Krzysztof Żuchowski Od lewej: Patrycja Sepioł-Piątek, Arkadiusz Błażewicz, Elżbieta Frankowska, Kazimierz Kancir, Marcin Żuchowski, Radomił Jany, Krzysztof Chmielnicki, Michał Baciejowski, Marek Feret, Andrzej Majszewski, Piotr Popławski, Tomasz Szczygielski, Emil Zienkiewicz, Krzysztof Mucha, Adam Matysiak, Daniel Brancewicz Nieobecni na zdjęciach: Adam Kaszlej, Daniel Kowal, Marek Lendzion, Tomasz Majewski, Kazimierz Mrotek, Tadeusz Seferyn, Jacek Wysocki foto: Michał Piątek foto: Michał Piątek 8 PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

9 Z terenu Gaz nadmiarowy z powrotem do złoża Budowa budynku kompresora na terenie Oc Barnówko W r a z z p o c z ą t k i e m r o k u r o z p o c z ę ł a s i ę r e a l i z a c j a k o l e j n e j d u ż e j i n w e s t y c j i w K r N i G Z D ę b n o - b u d o w a k o m p r e s o r a d o z a t ł a c z a n i a g a z u n a d m i a r o w e g o d o z ł o ż a B a r n ó w k o - M o s t n o - B u s z e w o. Z a d a n i e m t e j i n w e s t y c j i j e s t p r z e d e w s z y s t k i m u t r z y m a n i e w y d o b y c i a r o p y n a f t o w e j n a o b e c n y m p o z i o m i e o r a z z w i ę k s z e n i e s t o p n i a s c z e r p a n i a z ł o ż a p r z e z w d r o ż e n i e w t ó r n e j m e t o d y e k s p l o a t a c j i. Dodać energii eksploatację złoża ropy naftowej na początku prowadzi się metodami pierwotnymi, przy wykorzystaniu naturalnej energii złoża. po pewnym czasie wyczerpuje się ona lub jest zbyt mała, wtedy stosuje się metody wtórne, które dostarczają do złoża dodatkową energię (wtłaczanie wody lub gazu). Kolejnym niekorzystnym zjawiskiem związanym z postępującą eks- Wylewanie fundamentów pod budynek kompresora gazu nadmiarowego w KrNiGZ Dębno rafał sedlaczek Kierownik zmiany KrNiGZ Dębno ploatacją jest sukcesywny wzrost wykładników gazowych w odwiertach produkcyjnych. Zbyt wysoki udział gazu w wydobywanym płynie złożowym w połączeniu z ograniczoną przepustowością instalacji uzdatniania prowadzi do ograniczenia produkcji z odwiertów o wysokim wykładniku, co z kolei wpływa na spadek wydobycia ropy naftowej. Kombinacja obu tych czynników spowodowała podjęcie decyzji Montaż konstrukcji stalowej budynku kompresora gazu nadmiarowego o powrotnym zatłaczaniu nadmiaru gazu ziemnego do złoża BMB. Kompresor Zatłaczanie gazu nadmiarowego do złoża BMB zostanie zrealizowane za pomocą zestawu kompresora technologicznego zlokalizowanego w Ośrodku centralnym Barnówko, który będzie napędzany silnikiem elektrycznym. Dzięki temu będziemy w stanie wtłoczyć do złoża nawet do 200 Nm 3 /min gazu, pobieranego z jednego z dwóch źródeł - separatora V-0361 (gaz zasiarczony) lub wymiennika e-0200 (gaz handlowy). sprężony do ciśnienia ok. 35 Mpa gaz nadmiarowy będzie powracał do złoża odwiertami Mostno-1 oraz Mostno-3. przewidywany termin zakończenia robót budowalnych to sierpień foto: rafał sedlaczek Uwaga! plac budowy czerwiec 2016 szejk 9

10 aktualności Energia z gazu odpadowego B l o k p r o d u k c j i e n e r g i i e l e k t r y c z n e j w O ś r o d k u P r o d u k c y j n y m P o ł ę c k o o d d a n y d o u ż y t k u 3 1 m a j a w y z n a c z a w p e w n y m s e n s i e p o c z ą t e k n o w e g o e t a p u w d z i a ł a l n o ś c i n a s z e g o O d d z i a ł u. J e s t t o b o w i e m p r z y k ł a d r o z w i ą z a n i a p r o b l e m u z a g o s p o d a r o w a n i a g a z u z i e m n e g o t o w a r z y s z ą c e g o w y d o b y c i u r o p y n a f t o w e j p o p r z e z w y k o r z y s t a n i e g o j a k o p a l i w a d o n a p ę d u u r z ą d z e n i a w y t w ó r c z e g o e n e r g i i e l e k t r y c z n e j i c i e p l n e j. Problem zagospodarowania gazu pozyskiwanego w procesie wydobycia ropy naftowej jest tematem, który towarzyszy zagospodarowaniu każdego złoża roponośnego. Podstawową trudnością są właściwości tego gazu, który najczęściej jest gazem zaazotowanym, zasiarczonym, a jego parametry energetyczne nie pozwalają na skierowanie go bezpośrednio do systemu dystrybucji. Efektem takiej sytuacji jest stosowane często w przeszłości spalanie gazu na pochodni rozwiązanie dość proste technicznie i tanie w realizacji, skutkujące jednak zanieczyszczeniem środowiska naturalnego. Pociąga ono za sobą opłaty za emisję gazów do atmosfery, a w sensie energetycznym generuje straty. Inne strategie zagospodarowania gazu odpadowego to uzdatnianie do parametrów handlowych (zgodnych z normami dla paliwa Kierunki zbytu gazu ziemnego ze złóż ropno-gazowych eksploatowanych przez Oddział w Zielonej Górze Spalanie Potrzeby własne Odazotowanie Energia elektryczna Sprzedaż Waldemar Gruszka Kierownik Działu Elektrycznego i Automatyki gazowego) poprzez np. odazotowanie, odsiarczanie i sprzedaż jako produkt handlowy lub uzdatnianie do parametrów kontraktowych (produkt o parametrach odbiegających od norm) i sprzedaż jako paliwo do celów produkcyjnych (energia elektryczna, ciepło). Ile i dokąd? Z analizy dotychczasowej struktury zagospodarowania gazu towarzyszącego ropie naftowej widać, że ok. 62% całego wolumenu jest uzdatniane do parametrów kontraktowych i sprzedawane jako paliwo dla elektrociepłowni i zakładów przemysłowych. Ok. 17% jest zużywane na potrzeby procesu technologicznego związanego z wydobyciem i uzdatnianiem ropy naftowej, ok. 15% jest uzdatniane do parametrów handlowych (gaz grupy E) i sprzedawane za pośrednictwem sieci dystrybucji gazu ziemnego. Ok. 4% zużywane jest jako paliwo dla urządzeń wytwórczych energii elektrycznej, natomiast ok. 2% spalane jest na pochodniach. Oczywiście taka struktura jest wymuszona głównie przez obiekty KRNiGZ Dębno, KRNiGZ Lubiatów, KRNiGZ Zielin oraz Odazotownię Grodzisk, które obsługują największe złoża i jednocześnie największych klientów Oddziału. Od Zielina do Lubiatowa Wracając do koncepcji produkcji energii elektrycznej i ciepła z gazu towarzyszącego wydobyciu ropy naftowej, realizowana ona była dotychczas w rozmaity sposób. Ważnym etapem był niewątpliwie projekt Zielin, gdzie po rozbudowie kopalni zabudowano agregat prądotwórczy z silnikiem spalinowym na paliwo gaz ziemny, stanowiący podstawowe źródło energii elektrycznej dla kopalni. Moc elektryczna źródła (629 kwe) pozwalała Co zrobić z gazem pozyskiwanym w procesie wydobycia ropy naftowej? Obecnie stosowane są różne strategie zagospodarowania gazu odpadowego, nie tylko spalanie na pochodni na prowadzenie procesu technologicznego nawet w trybie pracy wyspowej, czyli bez synchronizacji z siecią Operatora Systemu Dystrybucyjnego, co było bardzo istotne, ponieważ ze względu na słabą technicznie infrastrukturę sieci energetycznej kopalnia narażona była na częste przerwy w dostawach energii elektrycznej, a to skutkowało zatrzymaniami procesu produkcyjnego. Wolumen produkcji energii elektrycznej w skali roku to ok. 2,4 GWh (całkowicie na potrzeby własne). Agregat prądotwórczy z silnikiem spalinowym na gaz ziemny towarzyszący wydobyciu ropy naftowej stanowi po rozbudowie KRNiGZ Zielin podstawowe źródło prądu dla kopalni foto: Paweł Chara foto: Bartosz Klecha 10 PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

11 Z perspektywy czasu można ocenić, iż była to udana próba sprawdzenia zarówno realizacji technicznej, jak i opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia. Kolejnym etapem było zagospodarowanie złóż BMB i budowa kopalni Dębno. Co prawda projekt nie przewidywał budowy własnych źródeł wytwórczych energii elektrycznej, jednak głównym odbiorcą gazu produkowanego w KRNiGZ Dębno jest PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Oddział Elektrociepłownia Gorzów Wlkp., która posiada turbozespół gazowy o mocy 54,5 MWe i jest dostawcą części energii elektrycznej niezbędnej do funkcjonowania KRNiGZ Dębno (roczne zużycie energii elektrycznej na poziomie GWh). Niewątpliwie mamy tu zatem do czynienia z wytwarzaniem energii elektrycznej z gazu odpadowego, uzdatnionego do parametrów kontraktowych (wartość opałowa gazu 20,2 MJ/m 3 ), choć właścicielem i operatorem urządzeń wytwórczych nie jest PGNiG SA. Trochę innym przykładem jest zagospodarowanie złoża ropy naftowej Górzyca, skąd gaz towarzyszący wydobyciu ropy naftowej kierowany jest poprzez instalację technologiczną kopalni Zielin do Arctic Paper Kostrzyn SA, gdzie jest wykorzystywany jako paliwo dla dwóch turbozespołów gazowych o mocy 10,9 MWe każdy. Energia elektryczna i ciepło produkowane przez urządzenia wytwórcze wykorzystywana jest zarówno na potrzeby własne Arctic Paper, jak i zewnętrznych odbiorców przemysłowych, nie występuje jednak sprzężenie zwrotne z PGNiG SA w zakresie odbioru energii elektrycznej lub cieplnej. Daleko bardziej zaawansowanym projektem jest Kopalnia Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego Lubiatów wyposażona we własną elektrociepłownię opartą na paliwie gazowym produkowanym na instalacji technologicznej kopalni. Własna elektrociepłownia zapewnia z jednej strony stabilne, niezależne zasilanie w energię elektryczną i cieplną instalacji technologicznych kopalni, z drugiej zaś pozwala produkować nadwyżkę energii elektrycznej, która stanowi produkt handlowy. Źródłami wytwórczymi energii elektrycznej są cztery agregaty prądotwórcze napędzane silnikami spalinowymi na paliwo gaz ziemny, każdy zespół o mocy elektrycznej 3,315 MWe. Możliwa jest jednoczesna praca trzech zespołów, w tym jeden na sieć Operatora Systemu Dystrybucyjnego z mocą 3,3 MWe. Roczna produkcja energii elektrycznej to ok. 41 GWh (przy rocznym zużyciu pozostałych jednostek Oddziału za wyłączeniem PMG Wierzchowice na poziomie GWh). Z całego wolumenu gazu produkowanego w KRNiGZ Lubiatów do produkcji energii elektrycznej wykorzystywane jest ok. 9%. Ok. 66% sprzedawane jest jako produkt kontraktowy lub po uzdatnieniu jako produkt handlowy, ok. 25% zużywane jest na potrzeby procesu technologicznego. Głównym odbiorcą gazu z KRNiGZ Dębno jest Elektrociepłownia Gorzów Wlkp., która jednocześnie jest dostawcą części energii elektrycznej niezbędnej do funkcjonowania kopalni Prąd na OP Połęcko W czym zatem tkwi wyjątkowość projektu Połęcko? W odróżnieniu od dotychczas zrealizowanych projektów jest to pierwszy obiekt, gdzie nie ma możliwości wyprowadzenia choćby części gazu towarzyszącego produkcji ropy do klientów. Produkcja energii elektrycznej jest więc szczególnie uzasadniona, z założenia nie tylko na potrzeby instalacji, ale głównie na sprzedaż jako produkt handlowy. Przypadek OP Połęcko pokazuje jednak, jak bardzo projekty budowy źródeł wytwórczych uzależnione są od czynników zewnętrznych, niezależnych od inwestora. Pierwotne plany zakładały budowę źródła wytwórczego o mocy ok. 2 MWe. Jednak ze względu na słabą infrastrukturę sieci Operatora Systemu Dystrybucyjnego oraz niską gęstość zaludnienia obszarów przyległych do OP Połęcko (w tym brak dużych odbiorców przemysłowych, co ma wpływ na rozbiór energii elektrycznej) uzyskano warunki przyłączenia do sieci OSD z mocą jedynie 800 kw. Skutkowało to zmniejszeniem mocy wytwórczej bloku produkcji energii elektrycznej do ok. 1 MWe oraz koniecznością podjęcia dalszych działań w celu zagospodarowania pozostałej części gazu odpadowego. KRNiGZ Lubiatów posiada własny blok gazowo-parowy zasilany gazem ziemnym produkowanym przy wydobyciu ropy naftowej foto: EC Gorzów Wlkp. foto: Sebastian Rzepiel czerwiec 2016 SZEJK 11

12 rozmowa szejka ile więcej za tyle samo? - Na czym polega pierwszy? - spw ma nieco zbliżony charakter do podatku cit. W ustawie zawarte są definicje przychodów i wydatków tzw. kwalifikowanych, związanych z działalnością wydobywczą, które do naliczenia spw określane są metodą kasową. porównując wartość skumulowanych przychodów do skumulowanych wydatków kwalifikowanych wylicza się wskaźnik r, który stanowi podstawę wyliczenia podatku. Należy podkreślić, że ustawa zawiera zamknięty katalog wydatków. Nie wszystkie wydatki, które ponosimy na działalność wydobywczą, będą wydatkami kwalifikowanymi. - Jak zdefiniowaliśmy te przychody i wydatki u nas w Oddziale? Za nami ogromna praca związana z przygotowaniem systemów do naliczania nowych podatków Z p o c z ą t k i e m r o k u w e s z ł y w ż y c i e p r z e p i s y r e g u l u j ą c e w n o w y s p o s ó b o p o d a t k o w a n i e z y s k ó w z d z i a ł a l n o ś c i w y d o b y w c z e j w ę g l o w o d o r ó w. J e s t t o u s t a w a z 2 5 l i p c a r o k u, o g ł o s z o n a 1 2 w r z e ś n i a r o k u, o s p e c j a l n y m p o d a t k u w ę g l o w o d o r o w y m ( s p W ), w p r o w a d z a j ą c a r ó w n i e ż z m i a n y d o u s t a w y z d n i a 2 m a r c a r o k u o p o d a t k u o d w y d o b y c i a n i e k t ó r y c h k o p a l i n ( p W N K, r o y a l t y ) r o z s z e r z a j ą c a z a k r e s p r z e d m i o t o w y u s t a w y o d z i a ł a l n o ś ć w y d o b y c i a g a z u z i e m n e g o i ropy naftowej. rozmawiamy o tym z J o l a n t ą Siergiej, Główną Księgową w naszym Oddziale. - Ustawa z lipca 2014 roku wprowadza dwa dodatkowe podatki od naszej działalności na czym polegają? - spw to opodatkowanie zysków z działalności wydobywczej węglowodorów. to zupełnie nowy podatek. Obok tych, które do tej pory płaciliśmy jak cit, VAt, akcyza, podatek od nieruchomości, opłata eksploatacyjna itp., które dalej obowiązują, mamy dodatkowo spw. Wysokość tego podatku uzależniona jest od rentowności osiąganej ze sprzedaży węglodorów z wydobycia krajowego. Drugi nowy podatek - pwnk, to opodatkowanie wartości wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego. - Dotychczas nasze systemy finansowo księgowe były konstruowane pod kątem obowiązujących przepisów rachunkowych i podatkowych. W związku z spw musieliśmy je dostosować tak, by automatycznie można było wybierać wydatki i przychody kwalifikowane określone metodą kasową oraz wyliczyć podatek spw w skali całego pgnig. Jeśli chodzi o wydatki kwalifikowane, w pierwszym etapie prac przeprowadziliśmy bardzo szczegółową analizę naszej ewidencji księgowej weryfikacja wszystkich kont, wydatków na inwestycje, obiektów kontrolingowych i wzajemnych rozliczeń, tak aby zgodnie z przepisami wyodrębnić te wydatki. później należało tylko wprowadzić odpowiednie zmiany do systemu sap od strony informatycznej, by przy ewidencji każdego dokumentu właściwie przypisywać wydatki lub przychody. Określenie przychodów kwalifikowanych w naszym Oddziale nie nastręczało trudności. Jednak na szczeblu centrali nie jest to łatwe. Ustawa przewiduje pewne uproszczenia w tym zakresie. W pgnig prowadzimy nie tylko wydobycie krajowe węglowodorów, ale i działalność w zakresie importu i sprzedaży gazu. spełnienie wymogów ustawy w zakresie kasowego określenia przychodów i wydatków kwalifikowanych związanych tylko z wydobyciem krajowym węglowodorów w naszych systemach informatycznych i ewidencyjnych jest trudnym i skomplikowanym zadaniem. pamiętajmy, że przychody i wydatki są inaczej kwalifikowane do spw niż do cit, stąd dodatkowa praca. spw to podatek bardziej księgowy w porównaniu do pwnk. ciężar prac leżał więc na służbach finansowo - księgowych i informatycznych. - Jak obliczane są stawki dla tego podatku? - tak jak mówiłam wcześniej, najpierw porównujemy skumulowane przychody do skumulowanych wydatków kwalifikowanych (w skali całej firmy) i wyliczamy wskaźnik r. W zależności od wielkości tego wskaźnika, który określa nam poziom rentowności, przyporządkowujemy odpowiednią stawkę do wyliczenia podatku wg wzoru określonego w ustawie. Ma 12 pgnig sa Oddział w Zielonej Górze

13 on charakter podatku od zysku z wydobycia. Określamy, ile zarobiliśmy na wydobyciu krajowym i w zależności od osiągniętej rentowności ze sprzedaży, płacimy lub nie podatek SPW. Dodatkowo ustawodawca pozwala nam zaliczyć do tzw. bufora wydatków kwalifikowanych wydatki poniesione na działalność wydobywczą od do Dodatkową pracą było wydzielenie z danych historycznych dotyczących kosztów i nakładów inwestycyjnych tych, które mogą być uznane za kwalifikowane. Sprowadzało się to do bardzo szczegółowej analizy wszystkich pozycji księgowych związanych z tymi wydatkami w okresie 4 lat oraz określenia, do której grupy wydatek będzie należał. I jeszcze jedna trudność niektóre wydatki zalicza się do wydatków kwalifikowanych procentowo są to tzw. wydatki mieszane. Podstawą opodatkowania SPW jest zysk z krajowej działalności wydobywczej. Jeśli wskaźnik R < 1,5 - stawka podatku wynosi 0%, jeśli wskaźnik R 1,5 i < 2 to stawka wynosi 25 razy R - 25/100, jeśli wskaźnik R 2, stawka wynosi 25% podstawy opodatkowania. - Porozmawiajmy o drugim podatku. - Podatek PWNK to opodatkowanie wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego od wartości wydobytych węglowodorów, czyli iloczynu ilości i ceny ropy i gazu. Jest to podatek o charakterze bardziej technicznym i eksploatacyjnym. Koncentrujemy się tu na właściwym określeniu miejsc opomiarowania wydobytej ropy naftowej i gazu ziemnego. - Jak więc prawidłowo obliczyć tą wartość? - Cena jest ustalana zgodnie z ustawą. Ceny za megawotogodzinę gazu ziemnego lub tonę ropy naftowej wynikające z dostawy nie mogą być niższe niż 90% średnich wartości tych cen na towarowej giełdzie energii w przypadku gazu, a cena ropy odnosi się do ustaleń OPEC. Cena razy ilość wydobytej kopaliny określa wg definicji ustawy wartość stanowiącą podstawę opodatkowania. Ilość określamy mierząc wydobycie w tzw. Punktach Zdawczo Odbiorczych tam, gdzie ropa/gaz opuszczają naszą instalację i są wprowadzane do sieci przesyłowej, dystrybucyjnej lub na inny środek transportu. W przypadku tego podatku koncentrujemy się na właściwym miejscu i sposobie opomiarowania. W minionym roku wystąpiliśmy o interpretację do ministerstwa finansów i uzgodniliśmy, w których punktach i w jaki sposób będą dokonywane pomiary. Czytając literalnie zapisy ustawy można przypuszczać, że ustawodawca wyobrażał sobie, że na każdym odwiercie dokonywany jest dokładny pomiar wydobytej kopaliny i można łatwo ustalić w punktach PZO ilość podlegającą opodatkowaniu. W rzeczywistości między odwiertem, gdzie w większości przypadków występują pomiary pośrednie, a punktami PZO mamy całą skomplikowaną infrastrukturę technologiczną. Jest to szczególnie trudne w naszym Oddziale, gdzie występuje gaz zaazotowany, który podlega procesowi uzdatniania, jest mieszany, odazotowywany, przechodzi przez nasze magazyny kopalniane. Zorganizowaliśmy kilka wyjazdów dla służb celnych i przedstawicieli ministerstwa finansów, aby zobaczyli jak w rzeczywistości wygląda technologia wydobycia i pomiaru gazu i ropy. Na potrzeby wyliczenia tego podatku wykorzystujemy funkcjonujące systemy raportowania wydobycia w PGNiG SA, które jednak musiały być dostosowane do wymogów ustawy o PWNK. W tej ewidencji musimy pokazywać ilość wydobytej kopaliny z odwiertu, ilość na punktach PZO, dodatkowo określać właściwości i parametry złoża w zależności bowiem od porowatości i przepuszczalności mamy inne stawki podatku. Ten podatek jest prostszy do wyliczenia od strony rachunkowej. Nie zachodziła konieczność modyfikacji systemów rachunkowoksięgowych dla wyliczenia tego podatku, jedynie systemów raportowania wydobycia. Trudności przy jego określeniu wynikają jednak z naszej skomplikowanej technologii wydobycia, uzdatniania, opomiarowania i przesyłania do klientów. - Od czego zależą stawki tego podatku? - Stawki są zależne od parametrów złoża, które są określone w koncesji. Dodatkowo trzeba zidentyfikować odwierty niskowydajne, ustawowo zwolnione z opodatkowania. Tu sytuacja jest dynamiczna odwiert, który jest dziś zwolniony, jutro - zależnie od wydajności - może już nie być. Pomiar w PZO nie jest trudny są to bowiem w większości przypadków punkty rozliczeń z naszymi klientami. Każdy z tych punktów podlegał sprawdzeniu przez służby celne. Od połowy 2015 ściśle współpracowaliśmy z Urzędem Celnym w Zielonej Górze. Ustalaliśmy i omawialiśmy sposób implementacji zapisów ustawy PWNK i rozporządzeń wykonawczych w celu prawidłowego wdrożenia tego podatku, biorąc szczególnie pod uwagę funkcjonujące w Oddziale obiekty technologiczne. Bardzo pozytywnie oceniam tą współpracę. - Kto w Oddziale zaangażowany był w przygotowanie systemów, procedur związanych z tymi podatkami? - W przypadku SPW w największym zakresie służby księgowe działy rozrachunku i kosztów, księgowości majątkowej, w zakresie inwestycji dział planowania i rozliczeń. W przypadku PWNK chciałabym podkreślić zaangażowanie Mariusza Winiarskiego z działu sieci gazowych, Grzegorza Kowalskiego zastępcy dyrektora ds. wydobycia oraz kolegów z działu eksploatacji na etapie definiowania i określania PZO, wyjaśniania zawiłości technicznych związanych z przepływami gazu, a służby informatyczne modyfikując system telexus tak, aby jednocześnie raportować wydobycie pod kątem podatku. Swój wkład w te prace miał również p. Mariusz Janowski z działu nadzoru eksploatacji w OGiE. Na szczeblu Centrali został powołany specjalny zespół ds. wdrożenia specjalnego podatku węglowodorowego i podatku od wydobycia, którym kierowała pani dyrektor Violetta Jasińska- Jaśkowiak. Ja byłam członkiem tego zespołu ze strony Oddziału. W pracach brali udział pracownicy departamentu rachunkowości, służb informatycznych Centrali, OGiE, oczywiście również odpowiednie działy merytoryczne z Oddziału w Odolanowie i Sanoku. Ściśle współpracowaliśmy z Oddziałem w Sanoku. - Jakie były zamierzenia twórców ustawy? - O to trzeba byłoby zapytać właśnie tych twórców Ale już same daty uchwalania zmian w przepisach związane są z okresem głośnych dyskusji i rozdmuchanych nadziei dotyczących spodziewanych zysków z eksploatacji gazu z łupków. Ustawa tworzona była z myślą o nowych złożach i przedsiębiorstwach rozpoczynających eksploatację ze złóż niekonwencjonalnych, którym byłoby łatwiej przygotować się na początku działalności do wdrożenia tych podatków /SPW i PWNK/. Dziś wiemy, że nie ma ani eksploatacji, ani zysków, a podatki obowiązują. W przypadku naszych złóż a wiemy, że wiele z nich to stare złoża, długo eksploatowane - efektywność, rentowność wydobycia spada. Dodatkowe obciążenia na pewno temu nie pomagają. - Od kiedy będziemy płacić SPW i PWNK? - Przepisy związane z tymi podatkami wprowadzają obowiązek sprawozdawczy od roku, a obowiązek zapłaty nastąpi dopiero od roku. Od początku bieżącego roku centrala spółki przekazuje deklaracje podatkowe od SPW i PWNK do odpowiednich organów. Jakie będą realne obciążenia finansowe związane z tymi podatkami przekonamy się po 1 stycznia 2020 r. - Pozostaje nam więc liczyć na to że ktoś zwróci uwagę na to, o czym Pani wspomniała wydobycia z łupków nie ma, więc i podatki mu dedykowane powinny zniknąć. Inaczej wydobycie z krajowych złóż może być w przypadku wielu złóż pod kreską. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała, foto: Dorota Mundry czerwiec 2016 SZEJK 13

14 AKtUALNOści 1 przyjazd wozów bojowych psp w związku z otrzymaniem zgłoszenia o wypadku na instalacji technologicznej. podczas ćwiczeń sprawdzono obowiązującą procedurę alarmowania oraz współpracę służb zawodowych z obsługą obiektu ratownicy 3 poszkodowany jest wydolny oddechowo, ale prawdopodobnie ma złamanie kończyny dolnej, co dyskwalifikuje go do ewakuacji standardową drogą. Jako, że akcja dzieje się na wysokości ponad 50 metrów, 22 metrowy podnośnik koszowy Kp psp w Grodzisku Wlkp. w tej sytuacji również jest bezużyteczny na coldboxie 2 Jako pierwsi do poszkodowanego docierają ratownicy medyczni. pomimo zmęczenia wspinaczką natychmiast przystępują do oceny stanu poszkodowanego. standardowe torby medyczne ratowników są za duże, aby wejść z nimi na coldbox, w związku z czym konieczna jest selekcja i przepakowanie sprzętu medycznego do mniejszych toreb N a O d a z o t o w n i G r o d z i s k 1 6 c z e r w c a o d b y ł y s i ę o r g a n i z o w a n e z u d z i a ł e m p a ń s t w o w e j s t r a ż y p o ż a r n e j ć w i c z e n i a r a t o w n i c z e o b e j m u j ą c e s y m u l a c j ę wypadku pracownika na szczycie coldboxa. Maciej rozwadowski Zastępca kierownika Odazotownia Grodzisk Wćwiczeniach wzięli udział przedstawiciele Komendy Wojewódzkiej, Miejskiej i powiatowej psp, pracownicy Działu profilaktyki i Bezpieczeństwa ruchu, BHp i Ochrony p. poż. oraz załoga Odazotowni. Ćwiczenia podzielone były na dwie części. pierwsza z nich obejmowała dwa wykłady dotyczące specyfiki Odazotowni, zagrożeń występujących na obiekcie, kwalifikacji zakładu do grupy ZDr oraz przepływu informacji w przypadku wystą- pienia awarii przemysłowej i wypadku na terenie zakładu. Drugą część stanowiło praktyczne sprawdzenie założonego scenariusza z udziałem profesjonalnych służb psp. scenariusz zakładał wypadek pracownika wykonującego czynności obsługowe na szczycie instalacji kriogenicznej. Jego stan uniemożliwiał sprowadzenie go na ziemię przy pomocy zabudowanych na instalacji drabin. Do wypadku doszło ponad 50 metrów nad ziemią, nie było więc możliwości ewakuacji poszkodowanego przy pomocy podnośnika koszowego Kp psp w Grodzisku Wlkp. Do akcji musiała wkroczyć Grupa ratownictwa Wysokościowego psp z poznania, dokonująca ewakuacji metodą alpinistyczną. po sprowadzeniu poszkodowanego na ziemię został on zabezpieczony i przygotowany do przejęcia przez pogotowie ratunkowe. Foto: Maciej rozwadowski 14 pgnig sa Oddział w Zielonej Górze

15 4 sytuacja wymaga ewakuacji poszkodowanego przy użyciu lin. ratownicy szykują liny, które służyć mogą do wciągnięcia dodatkowego sprzętu. Kierujący akcją ratowniczą podejmuje decyzję o użyciu grupy ratownictwa wysokościowego. Akcję utrudnia bardzo ograniczona przestrzeń, najeżona elementami wyposażenia instalacji 7 rozpoczyna się droga poszkodowanego na dół. Każdy z elementów plątaniny lin i wyposażenia ratowników ma swoją profesjonalną nazwę. pozorny chaos tworzy logiczny układ, którego zadaniem jest ratowanie ludzkiego zdrowia i życia 5 ratownicy wysokościowi po dotarciu na szczyt coldboxa rozpoczynają wyznaczanie stanowisk mocowania lin ewakuacyjnych 6 pierwszy ratownik schodzi w celu przeprowadzenia liny kierunkowej. Z użyciem tej liny, podczepionej na dole do pojazdu grupy wysokościowej, drugi ratownik sprowadzi poszkodowanego na ziemię 8 po dotarciu na ziemię poszkodowany jest natychmiast zabezpieczany i przygotowywany do przejęcia przez pogotowie ratunkowe. czas, jaki upłynął od momentu wkroczenia strażaków do chwili, kiedy poszkodowany mógł zostać przejęty przez pogotowie to ok. 45 min. czerwiec 2016 szejk 15

16 PRZECIWPOŻAROWE ABC Systemy wentylacji pożarowej i oddymiania Dariusz Kucharski Specjalista ds. ochrony ppoż Dział BHP i Ochrony PPoż. S z a n o w n i C z y t e l n i c y, k o n t y n u u j e m y c y k l a r t y k u ł ó w, k t ó r y c h i n t e n c j ą j e s t p r z y b l i ż e n i e podstawowej wiedzy z zakresu ochrony przeciwpożarowej niezbędnej, by móc bezpiecznie żyć i pracować. Świadomość zagrożeń, które towarzyszą zjawiskom pożarowym pozwoli przewidywać i c h s k u t k i, a t r o s k a o n a s z e z d r o w i e i ż y c i e b ę d z i e d e t e r m i n o w a ć r o z w a ż n e i o d p o w i e d z i a l n e funkcjonowanie. Po ostatnich rozważaniach dotyczących istoty stosowania i roli drzwi przeciwpożarowych, jako jednym z elementów biernej ochrony przed skutkami pożaru, dziś zajmiemy się kolejnym, jakże istotnym z punktu widzenia bezpieczeństwa człowieka tematem - wentylacją pożarową i oddymianiem. rzędnym celem działania obu systemów jest umożliwienie opuszczenia budynku w odpowiednim czasie. Zasada wydaje się prosta. Uruchomienie zarówno grawitacyjnego jak i mechanicznego systemu oddymiania polega na jego wyzwoleniu manualnym przez osobę, Dla przypomnienia Towarzyszące pożarowi ogień i wysoka temperatura to nie jedyne czynniki stanowiące o zagrożeniu zdrowia i życia. Pożar to również, a może przede wszystkim, produkty spalania dym i gazy pożarowe. Oprócz wysokiej temperatury produktami rozkładu termicznego są m.in. palne, toksyczne, często śmiertelne gazy, a także mikronowej wielkości cząstki materiału, które nie zdążyły się spalić u podstawy pożaru i grawitacyjnie uwolniły wraz z ciepłem. Zarówno gazy jak i cząsteczki niespalonego materiału cały czas pozostają zdolne do zapalenia się. Czekają tylko na wyższą temperaturę, na tzw. zjawisko rozgorzenia pożaru, krańcowo niebezpieczne. Oprócz czynnika temperaturowego destrukcyjne oddziaływanie dymu i gazów pożarowych na organizm człowieka niesie za sobą kilka groźnych z tego punktu widzenia bezpieczeństwa aspektów. Są to przede wszystkim: problemy z oddychaniem, oddziaływanie trucizn (gazów) na organizm człowieka, utrata widzialności i orientacji, zubożenie w tlen przestrzeni przyległych pożarowi. Wszystko to skutkuje często irracjonalnymi reakcjami i nieprzewidywalnym zachowaniem człowieka w obliczu zagrożenia. Rys. 1 Grawitacyjny system wentylacji pożarowej i oddymiania Oddymić korytarze i klatki schodowe Istotny element tzw. biernej ochrony przeciwpożarowej, podobnie jak w przypadku drzwi przeciwpożarowych, stanowią systemy wentylacji pożarowej i oddymiania poziomych (korytarze) oraz pionowych (klatki schodowe) dróg ewakuacyjnych. Rozróżniamy systemy grawitacyjnej (pasywnej) i mechanicznej (aktywnej) wentylacji pożarowej i oddymiania. Funkcją obu systemów jest napowietrzenie przestrzeni korytarzy i klatek schodowych oraz odprowadzenie z nich dymów i temperatury. Nad- Klapa oddymiająca na klatce schodowej budynku OK Drezdenko Okno napowietrzające na klatce schodowej budynku przy Św. Kingi 16 PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

17 która zauważyła zagrożenie lub w sposób automatyczny (systemowo) z centrali sygnalizacji pożarowej. Grawitacyjny system wentylacji pożarowej System grawitacyjny polega na doprowadzeniu świeżego powietrza oknem napowietrzającym w przestrzeń klatki schodowej skutkujące, mówiąc kolokwialnie, przeciągiem i w konsekwencji uwolnieniu z niej dymu klapą oddymiającą zamontowaną w stropodachu (dachu) na najwyższej kondygnacji klatki schodowej. W przypadku powstania pożaru np. w którymkolwiek z pomieszczeń biurowych na dowolnym piętrze budynku, uruchomieniu m.in. systemu wentylacji pożarowej i oddymiania, podjęciu ewakuacji ludzi przy działających zgodnie z przeznaczeniem drzwiach przeciwpożarowych, oddziaływanie temperatury i migracja produktów spalania w przestrzeni klatki schodowej umożliwi bezpieczne opuszczenie obiektu. Takie rozwiązanie zostało wykonane w budynku administracyjnym Oddziału przy ul. Św. Kingi w Zielonej Górze, a od kilku lat funkcjonuje w budynku Ośrodka Kopalń Drezdenko. Systemy mechanicznej wentylacji pożarowej i oddymiania Podstawową różnicę funkcjonalną mechanicznego systemu wentylacji pożarowej w odniesieniu do systemów grawitacyjnych stanowi wydajność napowietrzania i uwalniania dymów, natomiast techniczną, zastosowanie odrębnie zasilanych elektrycznie odpowiednich wentylatorów napowietrzających i wyciągowych. Logika takiego systemu polega na wtłaczaniu w przestrzeń klatki schodowej świeżego powietrza przez wentylator napowietrzający do wartości nadciśnienia w granicach Pa, którego poziom regulowany jest przez klapę nadmiarowoupustową (tzw. system różnicowania ciśnienia). Tym samym podwyższone ciśnienie panujące w klatce schodowej uniemożliwia swobodną migrację dymów w jej przestrzeni nawet w przypadku otwarcia drzwi z korytarzy w celu ewakuacji. Równolegle z wentylatorem napowietrzającym załącza się wentylator pożarowy, którego zadaniem jest uwalnianie produktów spalania poprzez punkty wywiewne z przestrzeni (korytarzy) kondygnacji zagrożonej. Bardzo istotną rolę spełniają klapy przeciwpożarowe. Są to klapy zamykające stale pracujący system wentylacji bytowej, by dym i produkty spalania nie przedostawały się w przestrzenie nie będące bezpośrednio zagrożone pożarem (pozostałe pomieszczenia i kondygnacje). Porównywalne rozwiązanie funkcjonuje Obudowa wentylatora systemu napowietrzania w budynku przy ul. Boh. Westerplatte Rys. 2. Mechaniczny system wentylacji pożarowej i oddymiania w budynku administracyjnym Oddziału przy ul. Boh. Westerplatte w Zielonej Górze. Mamy nadzieję, że zasygnalizowana w ogólnym zarysie i w znacznym uproszczeniu wiedza na temat kolejnego z podstawowych rozwiązań technicznych z zakresu ochrony przeciwpożarowej pozwoli Państwu na dalsze przemyślenia na temat ochrony, często nieznanej i niewidocznej, ale istotnej dla nas ochrony biernej, która oprócz czynnika ludzkiego stanowi podstawę bezpieczeństwa pożarowego. W następnym artykule postaramy się przybliżyć pojęcia dostępnego i wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji, a w ich świetle, podstawowych zasad zachowania się w przestrzeniach zagrożonych wysoką temperaturą, dymem i gazami pożarowymi. foto: Dariusz Kucharski czerwiec 2016 SZEJK 17