Zasady udzielania wsparcia na rozwój przedsiębiorczości na rzecz uczestników projektów w ramach Poddziałania PO KL

Transkrypt

1 Zasady udzielania wsparcia na rozwój przedsiębiorczości na rzecz uczestników projektów w ramach Poddziałania PO KL Zasady zostały opracowane w celu zapewnienia trwałości i operacyjności realizowanych przedsięwzięć z zakresu wspierania przedsiębiorczości i samozatrudnienia w ramach Poddziałania PO KL. Określają one minimalne wymagania dotyczące beneficjentów (projektodawców), typu i zakresu tematycznego projektów, uczestników (bezpośrednich odbiorców pomocy), zasad przyznawania wsparcia, w tym zasad udzielania pomocy publicznej/de minimis, a także monitorowania i rozliczania przyznanej pomocy. Ilekroć w Zasadach jest mowa o: Beneficjencie oznacza wszystkie podmioty z wyłączeniem osób fizycznych (nie dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą oraz oświatową na podstawie przepisów odrębnych). Niemniej jednak beneficjenci aplikujący o wsparcie powinni posiadać udokumentowane doświadczenie w zakresie realizacji projektów z zakresu promocji przedsiębiorczości 1. Komisji Oceny Wniosków (KOW) oznacza to Komisję powoływaną przez Beneficjenta do zadań, której należy: wybór wniosków o przyznanie wsparcia pomostowego/przedłużonego wsparcia pomostowego, wybór wniosków o udzielenie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości oraz ocena biznesplanów. KOW złożona jest z ekspertów powołanych przez Beneficjenta i fakultatywnie z przedstawicieli IOK. Projekcie oznacza to przedsięwzięcie, realizowane w ramach Poddziałania (zgodnie z zapisami Planu Działania dla Priorytetu VIII), opisane we wniosku, będące przedmiotem umowy o dofinansowanie projektu, zawartej pomiędzy Województwem Mazowieckim, reprezentowanym przez Mazowiecką Jednostkę Wdrażania Programów Unijnych a Beneficjentem. Uczestniku projektu osoba fizyczna biorąca udział w projekcie realizowanym przez Beneficjenta, spełniająca warunki określone dla grupy docelowej Poddziałania w Szczegółowym Opisie Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 czerwca 2010 roku. Operatorze wsparcia finansowego oznacza beneficjenta udzielającego wsparcia finansowego w ramach Poddziałania 8.1.2, który w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 z późn. zm.) jest podmiotem udzielającym pomocy publicznej/de minimis; Podstawowe wsparcie pomostowe oznacza wsparcie pomostowe przyznawane na wniosek uczestnika projektu, przez okres do 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego, obejmujące finansowe wsparcie pomostowe wypłacane miesięcznie w kwocie nie większej niż równowartość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego na dzień wypłacenia środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej, połączone z doradztwem oraz pomocą w efektywnym wykorzystaniu dotacji 1 Wnioskodawca powinien przedstawić swoje doświadczenie w zakresie realizacji projektów z zakresu promocji przedsiębiorczości w pkt. 3.6 Potencjał i doświadczenie projektodawcy we wniosku o dofinansowanie projektu. 1

2 (wyłącznie dla osób, które rozpoczęły działalność w ramach danego projektu). Beneficjent może w uzasadnionych przypadkach wyrazić zgodę na pokrycie wydatków ponoszonych przez uczestnika projektu w okresie od dnia rejestracji działalności gospodarczej do dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego. Przedłużonym wsparciu pomostowym oznacza wsparcie pomostowe udzielane po zakończeniu podstawowego wsparcia pomostowego w okresie do 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego, obejmujące finansowe wsparcie pomostowe wypłacane miesięcznie w kwocie nie większej niż równowartość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego na dzień wypłacenia środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej, połączone z doradztwem oraz pomocą w efektywnym wykorzystaniu dotacji (wyłącznie dla osób, które rozpoczęły działalność w ramach danego projektu).beneficjent może w uzasadnionych przypadkach wyrazić zgodę na pokrycie wydatków ponoszonych przez uczestnika projektu w okresie od dnia rejestracji działalności gospodarczej do dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego. Rozpoczęciu działalności gospodarczej oznacza, iż za dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej należy uznać dzień wskazany jako data rozpoczęcia działalności we wpisie do ewidencji działalności 1. Zasady udzielania wsparcia Celem wsparcia na rzecz rozwoju przedsiębiorczości realizowanego w ramach Poddziałania PO KL jest promowanie postaw przedsiębiorczych oraz wspieranie rozwiązań służących tworzeniu nowych miejsc pracy w sektorze przedsiębiorczości. Dla realizacji tego celu został przewidziany zestaw instrumentów adresowanych do osób fizycznych zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej, obejmujący m.in. wsparcie doradcze i szkoleniowe oferowane w momencie zakładania firmy oraz w początkowym okresie jej funkcjonowania, przyznanie środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości, a także wsparcie pomostowe o charakterze szkoleniowo - doradczym i finansowym przez okres do 6 / do 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego. 1.1 Wymagania wobec beneficjentów W ramach Poddziałania funkcję beneficjenta może pełnić każdy podmiot z wyłączeniem osób fizycznych (nie dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą oraz oświatową na podstawie przepisów odrębnych). Niemniej jednak beneficjenci aplikujący o wsparcie powinni posiadać udokumentowane doświadczenie w zakresie realizacji projektów z zakresu promocji przedsiębiorczości Do obowiązków beneficjenta należy przede wszystkim: a) opracowanie i przedłożenie w Instytucji Organizującej Konkurs wniosku o dofinansowanie projektu (załącznik 5.1 do Dokumentacji), zawierającego szczegółowe informacje na temat zakresu planowanego wsparcia, w tym odnośnie: 2 Wnioskodawca powinien przedstawić swoje doświadczenie w zakresie realizacji projektów z zakresu promocji przedsiębiorczości w pkt. 3.6 Potencjał i doświadczenie projektodawcy we wniosku o dofinansowanie projektu. 2

3 - sposobu i trybu rekrutacji uczestników projektu; - planowanego zakresu wsparcia doradczo-szkoleniowego (w tym założeń programowych, zakresu tematycznego, metodologii nauczania, planowanej liczby doradców i wykładowców, wymiaru godzinowego, liczebności grup, itp.); - obiektywnych i merytorycznych kryteriów selekcji uczestników projektu, którym zostaną przyznane środki na rozwój przedsiębiorczości; - sposobu i trybu monitorowania prawidłowości realizacji i wydatkowania przyznanego wsparcia. b) pozyskanie i rekrutacja uczestników projektu. c) realizacja wsparcia doradczo-szkoleniowego, w tym w szczególności zapewnienie odpowiednio przygotowanej kadry wykładowców, zaplecza organizacyjnego i merytorycznego dla uczestników projektu, materiałów dydaktycznych, itp.). d) dokonanie podziału środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości oraz wsparcia pomostowego pomiędzy uczestników projektu na podstawie kryteriów opisanych we wniosku o dofinansowanie projektu oraz przy zagwarantowaniu bezstronności i przejrzystości zastosowanych procedur, w tym organizacja prac Komisji Oceny Wniosków. e) monitorowanie prawidłowości wydatkowania środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości przyznanych uczestnikowi projektu w okresie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy o przyznanie środków finansowych z uczestnikiem projektu. f) realizacja projektu zgodnie z przepisami prawa (w tym w szczególności z przepisami ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej) oraz obowiązującymi dokumentami programowymi w szczególności zgodnie z wytycznymi Instytucji Zarządzającej PO KL, System Realizacji PO KL , zasadami udzielania pomocy publicznej w ramach PO KL Po dokonaniu wyboru wniosków do dofinansowania oraz po podpisaniu umów o dofinansowanie projektu Instytucja Organizująca Konkurs umieści na swojej stronie internetowej, listę beneficjentów pełniących funkcję operatorów wsparcia finansowego w celu umożliwienia osobom zainteresowanym udziałem w projekcie zgłoszenie się do projektu Beneficjent może realizować projekt we współpracy z partnerami lub przewidzieć realizację części Projektu poprzez zlecenie usług Osoby zatrudnione u beneficjenta, partnera lub wykonawcy nie mogą być Uczestnikami realizowanego projektu. 1.2 Wymagania wobec uczestników projektu Odbiorcami wsparcia na rzecz rozwoju przedsiębiorczości mogą być wszystkie osoby fizyczne - z wyłączeniem osób, które posiadały wpis do rejestru Ewidencji Działalności Gospodarczej, były zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym lub prowadziły działalność na podstawie odrębnych przepisów (w tym m.in. działalność adwokacką, komorniczą lub oświatową) w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień przystąpienia do projektu. 3 Wymagania dotyczące partnerstwa i zlecania usług w ramach projektu zostały szczegółowo opisane w Dokumentacji konkursowej, do której niniejsze Zasady są załącznikiem. 3

4 1.2.2 Zgodnie z SzOP w ramach Poddziałania uczestnikami projektu mogą być osoby zwolnione 4, przewidziane do zwolnienia lub zagrożone zwolnieniem z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, zatrudnione u pracodawców przechodzących procesy adaptacyjne i modernizacyjne. Pod pojęciem pracodawców przechodzących procesy adaptacyjne i modernizacyjne należy rozumieć pracodawcę, który wprowadza zmiany mające na celu przystosowanie przedsiębiorstwa do obecnej sytuacji gospodarczej lub restrukturyzację organizacji W przypadku osób zwolnionych przez pracodawcę przechodzącego procesy adaptacyjne i modernizacyjne w projekcie może wziąć udział osoba pozostająca bez zatrudnienia, której stosunek pracy wygasł lub został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy przed dniem przystąpienia do projektu. Ponadto w projekcie mogą wziąć udział pracownicy przewidziani do zwolnienia lub zagrożeni zwolnieniem z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Osoba przewidziana do zwolnienia to osoba, która znajduje się w okresie wypowiedzenia stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy; Osoba zagrożona zwolnieniem to osoba zatrudniona u pracodawcy, który w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed przystąpieniem do projektu potencjalnego uczestnika dokonał rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844, z późn. zm.) lub zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz.94, z późn. zm.), w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z tych przyczyn u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników Zgodnie z zapisami Szczegółowego Opisu Priorytetów w ramach PO KL wsparcie w ramach Poddziałania powinno zostać skierowane w szczególności do: - pracodawców i pracowników pracodawców przechodzących procesy adaptacyjne i modernizacyjne; - przedsiębiorców; - osób, które utraciły pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy przed dniem przystąpienia do projektu Uczestnik projektu ubiegający się o przyznanie finansowe na rozwój przedsiębiorczości zobowiązany jest do złożenia oświadczenia o niekorzystaniu równolegle z innych środków publicznych, w tym zwłaszcza ze środków Funduszu Pracy, PFRON oraz środków przyznawanych w ramach PO KL, przeznaczonych na pokrycie wydatków związanych z podjęciem oraz prowadzeniem działalności gospodarczej. Z otrzymania wsparcia tego rodzaju są wyłączone osoby, które posiadały wpis do rejestru Ewidencji Działalności Gospodarczej w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień przystąpienia do projektu. 1.3 Rekrutacja do projektu 4 Dotyczy pozostających bez zatrudnienia osób, które utraciły pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy przed dniem przystąpienia do projektu. 4

5 1.3.1 Dokumenty stanowiące podstawę do udzielania wsparcia finansowego na rzecz uczestników projektu, opracowywane przez Beneficjenta, podlegają obligatoryjnemu zatwierdzeniu przez IOK (przy czym Regulamin rekrutacji uczestników, formularz rekrutacyjny oraz karta oceny formularza rekrutacyjnego powinny zostać przedstawiony IOK w terminie poprzedzającym dzień rekrutacji do projektu). W przypadku zgłoszenia przez Beneficjenta konieczności wprowadzenia zmian do wskazanych dokumentów, konieczne jest uzyskanie ponownej akceptacji IOK dotyczącej zakresu oraz terminu wprowadzenia proponowanych modyfikacji (IOK może nie wyrazić zgody na wprowadzenie zmian do dokumentów w szczególności w przypadku, gdy nowe zapisy wprowadzają mniej korzystne rozwiązania dla uczestników projektu i/lub gdy dokonywane są w ramach tej samej edycji rekrutacji do projektu / oceny biznesplanów, do której będą miały zastosowanie) Na potrzeby planowanej rekrutacji Beneficjent tworzy następujące dokumenty, stanowiące podstawę do udzielenia wsparcia finansowego na rzecz uczestników projektu: 1) Regulamin rekrutacji uczestników 2) Formularz rekrutacyjny 3) Kartę oceny formularza rekrutacyjnego 4) Regulamin przyznawania środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości 5) Minimalny zakres biznesplanu 6) Kartę oceny biznesplanu 1. Regulamin rekrutacji uczestników opracowany przez Beneficjenta powinien zawierać co najmniej następujące elementy: opis kryteriów kwalifikowalności uczestników (wybór grup docelowych wraz z ewentualnym uzasadnieniem); kryteria ocen formularzy zgłoszeniowych opracowanych przez uczestników projektu (elementy, które powinny być brane pod uwagę w trakcie przeprowadzanej oceny); metodologię przyznawania punktacji w ramach poszczególnych kryteriów wraz ze szczegółowym uzasadnieniem (o ile ma zastosowanie); minimalny zakres opisu uzasadniającego ocenę formularzy zgłoszeniowych (o ile ma zastosowanie); minimalną liczbę punktów kwalifikujących uczestnika do udziału w projekcie (o ile ma zastosowanie); obowiązek poinformowania uczestników projektu o przyjętych kryteriach kwalifikacji do udziału w projekcie (udokumentowany przez podpisanie stosownego oświadczenia); mechanizmy postępowania w przypadku wystąpienia rozbieżności w ocenie formularzy zgłoszeniowych (o ile ma zastosowanie). Formularz rekrutacyjny wypełniony przez kandydata ubiegającego się o udział w projekcie realizowanym w ramach Poddziałania PO KL podlega ocenie przez losowo wybranych dwóch członków Komisji Rekrutacyjnej zgodnie z zakresem przewidzianym w Karcie oceny formularza rekrutacyjnego, zatwierdzonym przez IOK. 2. Minimalny wzór formularza rekrutacyjnego powinien zawierać m.in. następujące elementy: dane kontaktowe kandydata; 5

6 status na rynku pracy i/lub inne dane pozwalające ocenić przynależność kandydata do danej grupy docelowej; krótki opis planowanej działalności gospodarczej (sektor, branża, posiadane zasoby tj. kwalifikacje i umiejętności niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej, planowany koszt inwestycji); oświadczenie o nieposiadaniu zarejestrowanej działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień przystąpienia do projektu; oświadczenie o nieskorzystaniu równolegle z innych środków publicznych, w tym zwłaszcza ze środków Funduszu Pracy, PFRON oraz w ramach Poddziałania na rozpoczęcie działalności gospodarczej; oświadczenie o zapoznaniu się przez potencjalnych uczestników projektu z Regulaminem rekrutacji oraz Regulaminem przyznawania środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej i akceptacji jego warunków; oświadczenie o prawdziwości danych zawartych w formularzu. Beneficjent ma obowiązek podania do publicznej wiadomości regulaminu rekrutacji, formularza rekrutacyjnego dla kandydatów ubiegających się o udział w projekcie oraz planowanego terminu rekrutacji na co najmniej na 10 dni roboczych przed dniem rozpoczęcia rekrutacji do projektu. Dokumenty dotyczące wyników rekrutacji każdego z kandydatów podlegają archiwizacji przez Beneficjenta i mogą być przedmiotem kontroli IOK pod kątem prawidłowości przebiegu procedury rekrutacji Uczestników do projektu. W celu efektywnej i sprawnej realizacji projektu Beneficjent powinien rekrutować do projektu maksymalnie o od 10% do 30% więcej osób niż planuje objąć wsparciem finansowym (np. do udziału w projekcie zostanie wybranych 50 osób z czego dla 35 osób przewiduje się dotację na rozwój przedsiębiorczości oraz wsparcie pomostowe). Beneficjent może zaplanować utworzenie listy rezerwowej osób ubiegających się o udział w projekcie. 3. Minimalny zakres karty oceny formularza rekrutacyjnego powinien zawierać co najmniej następujące elementy: kryteria punktowe oceny formularza rekrutacyjnego (o ile mają zastosowanie); uzasadnienie dla przyznanej oceny (minimum 5 zdań) (o ile ma zastosowanie); minimalną liczbę punktów kwalifikujących kandydata do udziału w projekcie (o ile mają zastosowanie) oświadczenie o bezstronności i poufności członka Komisji Rekrutacyjnej oceniającego formularze rekrutacyjne. Zalecanym elementem rekrutacji do projektu powinno być przeprowadzenie testu kompetencji przez osobę przygotowaną merytorycznie do realizacji tego typu działań (np. psychologa lub doradcę zawodowego) i/lub rozmowa z Komisją Rekrutacyjną, której celem jest weryfikacja predyspozycji kandydata do samodzielnego założenia i prowadzenia działalności gospodarczej (osoba ubiegająca się o udział w projekcie powinna wykazywać się m.in. takimi cechami jak: samodzielność, przedsiębiorczość, odpowiedzialność, umiejętność planowania i myślenia analitycznego, sumienność). 6

7 Beneficjent ma obowiązek pisemnego poinformowania na prośbę osoby ubiegającej się o udział w projekcie o przyczynach odrzucenia jej aplikacji (uzasadnienie wraz z uzyskany wynikiem punktowym). 1.4 Biznesplan Podstawą przyznania środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości jest Biznesplan (załącznik nr 1 niniejszych Zasad) złożony przez uczestnika projektu oraz zatwierdzony przez beneficjenta, który zawiera co najmniej: charakterystykę planowanego przedsięwzięcia, wysokość łącznej kwoty wnioskowanych środków na rozwój przedsiębiorczości, szczegółowe zestawienie towarów lub usług, które przewidywane są do zakupienia w ramach realizacji biznesplanu wraz ze wskazaniem ich parametrów technicznych lub jakościowych oraz wartości jednostkowej, termin, w,którym nastąpi pełne wykorzystanie środków przyznanych uczestnikowi projektu na rozwój przedsiębiorczości Ocena biznesplanów dokonywana jest przez Komisję Oceny Wniosków powołaną przez beneficjenta realizującego dany projekt. W skład Komisji wchodzą następujące osoby: eksperci powołani przez Beneficjenta (w tym ewentualni eksperci zewnętrzni niezatrudnieni w ramach umowy o pracę u Beneficjenta) fakultatywnie wydelegowani pracownicy IOK (w roli obserwatorów, z prawem wglądu do dokumentów i protokołów z posiedzeń Komisji). Beneficjent ma obowiązek powiadomienia właściwej IOK o planowanym terminie posiedzenia Komisji Oceny Wniosków na co najmniej 5 dni roboczych przed jej zwołaniem Zakres minimalnych wymagań dotyczących oceny Biznesplanu (załącznik nr 1 niniejszych Zasad) powinien obejmować w szczególności następujące elementy wraz z przypisaną im punktacją oraz uzasadnieniem dla przyznanej oceny (minimum 3 zdania w ramach każdej z części oceny): wykonalność przedsięwzięcia (dostępność zasobów, możliwości pozyskania i utrzymania rynków zbytu, zapewnienie płynności finansowej po upływie okresu 12 miesięcy od zarejestrowania przedsiębiorstwa); operacyjność (przejrzystość, prostota, zrozumiałość założeń); kompletność (całościowość opisu przedsięwzięcia); niezbędność i racjonalność finansowa zakupów towarów lub usług przewidzianych w biznesplanie ze środków przyznanych na rozwój przedsiębiorczości przy uwzględnieniu ich parametrów technicznych lub jakościowych. Beneficjent ma każdorazowo obowiązek pisemnego poinformowania osoby ubiegającej się o udział w projekcie o wynikach oceny biznesplanu (uzasadnienie wraz z uzyskanym wynikiem punktowym). 7

8 1.4.4 Uczestnik projektu, którego biznesplan został odrzucony na etapie oceny formalnej lub merytorycznej ma możliwość złożenia do beneficjenta wniosku o ponowne rozpatrzenie biznesplanu, wraz z przedstawieniem dodatkowych wyjaśnień / informacji dotyczących zakresu przedsięwzięcia i/lub uzupełnieniem ewentualnych uchybień formalnych. Wniosek o ponowne rozpatrzenie biznesplanu powinien zostać złożony przez uczestnika projektu w formie pisemnej w terminie określonym przez Beneficjenta w regulaminie zatwierdzonym przez właściwą IOK. Beneficjent ma obowiązek dokonania powtórnej oceny biznesplanu w terminie 5 dni roboczych (lub innym terminie określonym przez Beneficjenta w regulaminie zatwierdzonym przez IOK) od dnia wpłynięcia wniosku w tej sprawie. Ocena powtórnie złożonego biznesplanu nie może być dokonywana przez te same osoby, które uczestniczyły w ocenie pierwotnej wersji dokumentu, o ile IP nie zdecyduje inaczej Beneficjent ma każdorazowo obowiązek pisemnego poinformowania uczestnika projektu o wynikach powtórnej oceny biznesplanu. Powtórna ocena biznesplanu jest oceną wiążącą i ostateczną, od której nie przysługuje odwołanie. Ostateczne zamknięcie listy uczestników projektu kwalifikujących się do otrzymania dotacji możliwe jest po rozpatrzeniu wszystkich wniosków o ponowne rozpatrzenie biznesplanu, jednak nie później niż w terminie określonym przez Beneficjenta w regulaminie zatwierdzonym przez IOK - liczonym od dnia ogłoszenia wstępnej listy rankingowej Uczestnik projektu może wystąpić do beneficjenta z pisemnym wnioskiem o zmianę biznesplanu, w szczególności w zakresie zestawienia towarów lub usług przewidywanych do zakupienia, ich parametrów technicznych lub jakościowych oraz wartości jednostkowych. Beneficjent w ciągu 15 dni od otrzymania wniosku uczestnika projektu informuje go pisemnie o decyzji dotyczącej zatwierdzenia lub odrzucenia wnioskowanych zmian. 1.5 Zawarcie umowy o udzielenie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości Jednorazowa dotacja na rozwój przedsiębiorczości polega na udzieleniu Uczestnikowi jednorazowego wsparcia finansowego, niezbędnego do uruchomienia i prawidłowego funkcjonowania działalności gospodarczej Jednorazowa dotacja na rozwój przedsiębiorczości przyznawana jest na podstawie Wniosku o przyznanie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości złożonego (załącznik nr 2 niniejszych Zasad) przez Uczestnika do Beneficjenta. Pomoc w opracowaniu i przygotowaniu stosownych dokumentów, a zwłaszcza załącznika, jakim jest biznesplan, powinna stanowić jeden z elementów usługi szkoleniowo - doradczej Projektu. Do Wniosku o przyznanie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości (załącznik nr 2 do niniejszych Zasad) powinny być załączone m.in. następujące dokumenty: 1) dokumenty poświadczające rozpoczęcie działalności gospodarczej takie jak: wpis do Krajowego Rejestru Sądowego lub innego właściwego rejestru, kopia nadania numeru REGON oraz kopia dokumentu zawierającego PESEL właściciela/właścicieli firmy, o ile nie zostały złożone wcześniej, przy okazji ubiegania się o podstawowe wsparcie pomostowe; 8

9 2) biznesplan na okres 2 lat działalności firmy, którego wzór stanowi załącznik nr 5 do niniejszych Zasad, o ile nie został złożony wcześniej, przy okazji ubiegania się o podstawowe wsparcie pomostowe, 3) harmonogram rzeczowo-finansowy inwestycji, która ma być objęta jednorazową dotacją na rozwój przedsiębiorczości (szczegółowy kosztorys wraz z harmonogramem wydatków), którego wzór stanowi załącznik nr 3 do niniejszych Zasad. 4) zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz o niezaleganiu z uiszczaniem podatków, Zestawienie wszystkich załączników, jakie będą wymagane od Uczestnika, Beneficjent powinien wymienić we wniosku o dofinansowanie Projektu, składanym do IOK Umowa powinna zawierać co najmniej zobowiązanie uczestnika projektu do: prowadzenia działalności gospodarczej przez minimalny okres 12 miesięcy (pozostawania w rejestrze Ewidencji Działalności Gospodarczej lub Krajowym Rejestrze Sądowym); _dokonania zakupów towarów lub usług ze środków przyznanych na rozwój przedsiębiorczości zgodnie z biznesplanem; _ rozliczenia otrzymanych środków w terminie wskazanym w umowie, nie dłuższym niż 30 dni kalendarzowych od dnia, w którym nastąpiło zakończenie wykorzystywania środków przyznanych na rozwój przedsiębiorczości; _ zwrotu przyznanych środków wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia ich otrzymania w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania beneficjenta lub właściwego organu kontrolnego, jeżeli: i. otrzymane środki zostaną wykorzystane niezgodnie z biznesplanem, w szczególności w sytuacji gdy zakupiono towary lub usługi nie ujęte w zestawieniu towarów lub usług przewidzianych do zakupienia, z zastrzeżeniem pkt 1.4.6), ii. uczestnik projektu będzie prowadził działalność gospodarczą przez okres krótszy niż 12 miesięcy, przy czym do okresu prowadzenia działalności gospodarczej zalicza się przerwy w jej prowadzeniu z powodu choroby lub korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego, iii. zawiesi prowadzenie działalności gospodarczej w okresie pierwszych 12 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej, iv. złoży niezgodne z prawdą oświadczenia na etapie ubiegania się o środki na rozwój przedsiębiorczości, v. naruszy inne istotne warunki umowy Wniosek o przyznanie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości składany jest przez Uczestnika do Beneficjenta i jest oceniany pod względem zasadności i celowości udzielania wsparcia przez Komisję Oceny Wniosków (KOW), powołaną przez Beneficjenta do oceny wniosków o udzielenie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości oraz o przyznanie wsparcia/przedłużonego wsparcia pomostowego. Po podjęciu decyzji przez KOW Beneficjent uzasadnia na piśmie, na podstawie Karty Oceny Biznesplanu decyzję o przyznaniu jednorazowej dotacji i podpisuje z Uczestnikiem Umowę o udzielenie jednorazowej 9

10 dotacji na rozwój przedsiębiorczości (załącznik nr 4 niniejszych Zasad), która określa w szczególności wartość i warunki wypłaty środków Beneficjent kontroluje prawidłowość wykonania umowy w okresie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy o przyznanie środków finansowych z uczestnikiem projektu. Tym samym beneficjent weryfikuje przede wszystkim: fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez uczestnika projektu ; wykorzystanie przez niego zakupionych towarów lub usług zgodnie z charakterem prowadzonej działalności, w tym z zatwierdzonym biznesplanem (Beneficjent nie weryfikuje poszczególnych dokumentów księgowych potwierdzających zakup przez uczestnika projektu towarów lub usług). W szczególności uczestnik powinien posiadać sprzęt i wyposażenie zakupione z otrzymanych środków i wykazane w rozliczeniu, które następuje poprzez: złożenie oświadczenia o dokonaniu zakupów towarów lub usług zgodnie z biznesplanem, z zastrzeżeniem pkt 1.4.6; szczegółowe zestawienie towarów lub usług, których zakup został dokonany ze środków na rozwój przedsiębiorczości wraz ze wskazaniem ich parametrów technicznych lub jakościowych. W przypadku gdy w ramach kontroli stwierdzone zostanie, iż uczestnik nie posiada towarów, które wykazał w rozliczeniu, a które nabył w celu zużycia w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (np. materiały zużywane w celu świadczenia usług) lub w celu dalszej sprzedaży, uczestnik powinien wykazać przychód z tytułu świadczonych usług lub sprzedaży towarów lub w inny sposób uzasadnić fakt nieposiadania zakupionych towarów Beneficjent może określić w umowie zabezpieczenie zwrotu otrzymanego wsparcia na rozwój przedsiębiorczości w przypadku niedotrzymania warunków umowy dotyczącej ich przyznania. Formami zabezpieczenia zwrotu przez uczestnika środków otrzymanych na rozwój przedsiębiorczości mogą być: poręczenie, weksel własny, weksel z poręczeniem wekslowym (aval), gwarancja bankowa, zastaw na prawach lub rzeczach, blokada rachunku bankowego albo akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez dłużnika Uczestnik Projektu powinien ponosić wydatki, podlegające finansowaniu w ramach dotacji dopiero po podpisaniu Umowy o udzielenie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości, jednakże z uwagi na długotrwałość procedur poprzedzających podpisanie Umowy i wypłatę środków, Uczestnik może sfinansować inwestycję ze środków własnych (wydatki muszą być poniesione po złożeniu przez Uczestnika Wniosku o przyznanie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości) i otrzymać ich refundację po podpisaniu Umowy. Wszelkie koszty poniesione przed podpisaniem umowy Uczestnik ponosi na własne ryzyko Standardowy przebieg procesu rozpatrywania wniosków o przyznanie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości Podmiot Proces Czas realizacji 10

11 (wskazano dni robocze) Beneficjent, IOK Opracowanie i zatwierdzenie regulaminu pracy KOW oraz wzoru Karty Oceny Biznesplanu, powołanie KOW, Niezwłocznie po podpisaniu umowy o dofinansowanie projektu w ramach Działania. IOK powinna otrzymać projektu Regulaminu KOW oraz wzór Karty Oceny Biznesplanu na 15 dni przed powołaniem KOW. Uczestnik Złożenie wniosku wraz z załącznikami do Beneficjenta. W terminie uzgodnionym z Beneficjentem. Beneficjent KOW Beneficjent Beneficjent, Uczestnik Zwołuje posiedzenie KOW, który działając na podstawie zatwierdzonego regulaminu podejmie decyzję dotyczącą przyznania dotacji. Ocena wniosku Uczestnika i podjęcie decyzji dotyczącej przyznania jednorazowej dotacji. Poinformowanie Uczestnika o decyzji KOW i terminie podpisania umowy. Jeżeli decyzja jest negatywna informacja o powodach decyzji i ewentualnej możliwości złożenia protestu. Podpisanie umowy o udzieleniu jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości w 3 egzemplarzach. 15 dni od dnia złożenia wniosku Niezwłocznie 10 dni od dnia zawiadomienia Uczestnika o decyzji Beneficjent Sporządzenie i przekazanie Uczestnikowi zaświadczenia o pomocy de minimis W dniu podpisania umowy Beneficjent Przekazanie 1 egzemplarza Umowy o udzielenie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości do IOK. W terminie nie dłuższym niż 10 dni od dnia podpisania umowy 1.6 Zawarcie umowy o udzielenie wsparcia pomostowego Pomoc szkoleniowo-doradcza w ramach wsparcia pomostowego udzielana jest na podstawie Umowy o świadczenie usług szkoleniowo-doradczych po przyznaniu wsparcia finansowego na rozwój przedsiębiorczości (załącznik nr 5 niniejszych Zasad). Z kolei, finansowe wsparcie pomostowe stanowi bezzwrotną pomocą kapitałową co do zasady przyznawaną w formie comiesięcznej dotacji w kwocie nie większej niż równowartość minimalnego wynagrodzenia. Wsparcie to może zostać przeznaczone na pokrycie obligatoryjnych opłat ponoszonych w pierwszym okresie prowadzenia działalności gospodarczej, w tym kosztów ZUS, podatku oraz opłat 11

12 administracyjnych związanych z prowadzoną działalnością Podstawowe wsparcie pomostowe przyznawane jest na podstawie wniosku o przyznanie podstawowego wsparcia pomostowego (załącznik nr 6 niniejszych Zasad) złożonego przez uczestnika projektu do beneficjenta przez okres do 6 miesięcy liczonych od dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego. Decyzję o przyznaniu podstawowego wsparcia pomostowego podejmuje beneficjent, który wypłaca środki uczestnikowi projektu z puli środków zarezerwowanych na ten cel w projekcie. Beneficjent uzasadnia na piśmie decyzję o przyznaniu wsparcia pomostowego i podpisuje z uczestnikiem projektu Umowę o udzielenie podstawowego wsparcia pomostowego (załącznik nr 7 niniejszych Zasad), która określa w szczególności wartość i warunki wypłaty środków. Finansowe wsparcie pomostowe wypłacane jest w miesięcznych transzach. Standardowy przebieg procesu rozpatrywania wniosków o przyznanie podstawowego wsparcia pomostowego. Podmiot proces Czas realizacji (wskazano dni robocze) Uczestnik Złożenie wniosku wraz z załącznikami do Beneficjenta W terminie nie dłuższym niż 10 dni od dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego Beneficjent Ocena wniosku Uczestnika i podjęcie decyzji dotyczącej przyznania podstawowego wsparcia pomostowego 15 dni od dnia złożenia wniosku Beneficjent Poinformowanie Uczestnika o decyzji i terminie podpisania umowy. Jeżeli decyzja jest negatywna informacja o powodach decyzji i ewentualnej możliwości złożenia protestu. Beneficjent, Uczestnik Podpisanie umowy w 3 egzemplarzach o udzieleniu wsparcia pomostowego 10 dni od dnia zawiadomienia Uczestnika o decyzji Beneficjent Sporządzenie i przekazanie Uczestnikowi zaświadczenia o pomocy de minimis W dniu podpisania umowy Beneficjent Przekazanie 1 egz. Umowy o udzielenie podstawowego wsparcia pomostowego wraz z wnioskiem oraz decyzją do IOK. W terminie nie dłuższym niż 10 dni od dnia podpisania umowy W uzasadnionych przypadkach oraz na wniosek uczestnika projektu składany do beneficjenta istnieje możliwość przedłużenia wypłaty podstawowego wsparcia pomostowego o kolejne 6 miesięcy. Przedłużone wsparcie pomostowe przyznawane jest na podstawie Wniosku o udzielenie przedłużonego wsparcia 12

13 pomostowego (załącznik nr 8 niniejszych Zasad) składany do beneficjenta. Beneficjent wydaje opinię co do zasadności przedłużenia wsparcia pomostowego (Instytucja Organizująca Konkurs może podjąć decyzję o włączeniu się w proces opiniowania Wniosku o ile uzna to za stosowne). Po pozytywnym zaopiniowaniu Wniosku beneficjent podpisuje Umowę o udzielenie przedłużonego wsparcia pomostowego (załącznik nr 9 niniejszych Zasad). Standardowy przebieg procesu rozpatrywania wniosków o przyznanie przedłużonego wsparcia pomostowego. Podmiot Proces Czas realizacji (wskazano dni robocze) Uczestnik Złożenie wniosku wraz z załącznikami do Beneficjenta. KOW Ocena wniosku Uczestnika i podjęcie decyzji dotyczącej przyznania przedłużonego wsparcia pomostowego Beneficjent Poinformowanie Uczestnika o decyzji KOW i terminie podpisania umowy. Nie później niż 1 miesiąc przed zakończeniem otrzymywania podstawowego wsparcia pomostowego 15 dni dnia złożenia wniosku Niezwłocznie Beneficjent, Uczestnik Jeżeli decyzja jest negatywna informacja o powodach decyzji i ewentualnej możliwości złożenia protestu. Podpisanie umowy o udzieleniu przedłużonego wsparcia pomostowego w 3 egzemplarzach 10 dni od dnia zawiadomienia Uczestnika o decyzji KOW Beneficjent Sporządzenie i przekazanie Uczestnikowi zaświadczenia o pomocy de minimis Beneficjent Przekazanie 1 egz. Umowy o udzielenie przedłużonego wsparcia pomostowego do IOK. W dniu podpisania umowy W terminie nie dłuższym niż 10 dni od dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia pomostowego 1.7 Zasady udzielania pomocy publicznej W ramach Poddziałania pomoc na zakup usług doradczych i szkoleniowych, na uzyskanie wsparcia pomostowego w postaci bezpośredniej i bezzwrotnej pomocy kapitałowej przez beneficjentów pomocy, w okresie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy o udzielenie pomocy oraz pomoc na uzyskanie środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości (jednorazowa dotacja) jest udzielana na podstawie 33 ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 15 grudnia 2010 roku (Dz. U. 2010, Nr 239, poz.1598). w sprawie udzielania pomocy publicznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 13

14 1.7.2 Pomoc finansowa przekazywana beneficjentowi na realizację projektu nie stanowi pomocy publicznej Za datę przyznania pomocy de minimis uznaje się datę podpisania umowy o przyznanie środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości zawieranej między beneficjentem a uczestnikiem projektu i/lub datę zawarcia umowy w sprawie przyznania wsparcia pomostowego. Umowa powinna precyzyjnie określać wysokość środków, jakie otrzyma dany beneficjent pomocy w ramach projektu Podmiot udzielający pomocy publicznej ma obowiązek zweryfikowania informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc, w tym Formularza informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis (Dz. U. z 2010 r. Nr 53, poz. 311) oraz wydania beneficjentowi pomocy zaświadczenia o udzielonej pomocy de minimis, zgodnie ze wzorem określonym w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie (Dz. U. Nr 53 poz. 354), a także przygotowanie i przedstawienie sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, informacji o nieudzieleniu takiej pomocy oraz sprawozdań o zaległościach przedsiębiorców we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 153, poz. 952) Jeżeli w wyniku rozliczenia wsparcia inwestycyjnego oraz pomostowego Uczestnik przedstawi dokumenty świadczące o wykorzystaniu mniejszej kwoty dotacji, niż wartość zapisana w zaświadczeniu, Beneficjent zobligowany jest do wydania zaktualizowanego zaświadczenia o przyznaniu pomocy objętej zasadą de minimis. Na zaktualizowanym zaświadczeniu należy umieścić adnotację: Anulowano zaświadczenie o udzieleniu pomocy de minimis wydane w dniu W przypadku aktualizacji zaświadczenia, Beneficjent zobligowany jest do sporządzenia korekty sprawozdania o udzielonej pomocy de minimis, zawierającej aktualne dane Dla potrzeb wyliczenia wartości wsparcia pomostowego w postaci szkoleń lub doradztwa, udzielonego na rzecz uczestnika projektu w formie pomocy de minimis, należy uwzględnić wydatki kwalifikowalne, które stanowią podstawę dla wyliczenia pomocy publicznej odpowiednio na szkolenia i doradztwo (zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych). Jednocześnie doradztwem w rozumieniu przepisów o pomocy publicznej jest jedynie usługa, która nie stanowi elementu stałej lub okresowej działalności ani też bieżących kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa, takich jak np. usługi w zakresie doradztwa podatkowego, regularne usługi prawne, usługi w zakresie reklamy. W pozostałych przypadkach, doradztwo świadczone w ramach wsparcia pomostowego należy uznać za rodzaj zindywidualizowanego szkolenia i zastosować analogiczny katalog wydatków, jak w przypadku pomocy na szkolenie. 14

15 Uwaga: W szczególnych przypadkach Beneficjent może wystąpić do IOK o odstąpienie od zapisów niniejszych Wytycznych. Odstąpienie powinno być szczegółowo uzasadnione. Decyzję w sprawie uznania bądź nie uznania odstąpienia od zapisów Wytycznych po przeanalizowaniu sytuacji Beneficjenta i zapoznaniu się z argumentami wskazanymi w uzasadnieniu podejmuje IOK. Załączniki: Załączniki mogą być uzupełniane przez Beneficjenta o postanowienia niezbędne dla prawidłowej realizacji projektu, jednakże nie mogą być one sprzeczne z postanowieniami, wskazanymi we wzorach załączników. 1. Wzór Biznesplanu; 2. Wniosek o przyznanie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości, 3. Wzór harmonogramu rzeczowo-finansowego inwestycji, która ma być objęta jednorazową dotacją na rozwój przedsiębiorczości; 4. Umowa o udzielenie jednorazowej dotacji na rozwój przedsiębiorczości wraz ze wzorem zestawienia dokumentów potwierdzających poniesione wydatki objęte wnioskiem, 5. Umowa o świadczenie usług szkoleniowo-doradczych, 6. Wniosek o przyznanie podstawowego wsparcia pomostowego, 7. Umowa o udzielenie podstawowego wsparcia pomostowego, 8. Wniosek o udzielenie przedłużonego wsparcia pomostowego wraz ze wzorem opisu sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu, 9. Umowy o udzielenie przedłużonego wsparcia pomostowego, 15

16 Załącznik nr 1 Ramowy wzór biznes planu BIZNES PLAN DLA UCZESTNIKA Priorytet VIII PO KL Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie projekty konkursowe PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI 16

17 SPIS TREŚCI 1. DANE WNIOSKODAWCY PODSTAWOWE DANE DODATKOWE INFORMACJE SKRÓCONY OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA RODZAJ PROPONOWANEJ DZIAŁALNOŚCI SKRÓCONE DANE DOTYCZĄCE PROPONOWANEJ INICJATYWY PROJEKT PRZEDSIĘWZIĘCIA PRZEDSTAWIENIE PROJEKTU OFERTA KLIENCI KONKURENCJA CENA SPRZEDAŻ I PRZYCHÓD PROCES PRODUKCJI/DOSTARCZANIA ZAGROŻENIA I MOŻLIWOŚCI PLAN INWESTYCYJNY UZASADNIENIE INWESTYCJI CHARAKTERYSTYKA INWESTYCJI ZAKRES INWESTYCJI ZASOBY LUDZKIE LOKALIZACJA I ZAPLECZE TECHNICZNE PLAN EKONOMICZNO-FINANSOWY KALKULACJA KOSZTÓW PODJĘCIA DZIAŁALNOŚCI ŹRÓDŁA POKRYCIA WYDATKÓW PROGNOZA EKONOMICZNA PRZEDSIĘWZIĘCIA

18 1. DANE WNIOSKODAWCY 1.1 PODSTAWOWE DANE Nazwisko i imiona PESEL, miejsce urodzenia NIP Adres zamieszkania Telefon 1.2 DODATKOWE INFORMACJE W tym miejscu należy opisać zdobyte wykształcenie, ewentualne odbyte kursy szkoleniowe i doskonalące, dotychczasowe doświadczenie zawodowe i wszelkie dodatkowe posiadane umiejętności oraz, jeśli to możliwe, wskazać i ocenić ich wagę i znaczenie w stosunku do zaproponowanego w niniejszym biznes planie przedsięwzięcia. Wykształcenie Kursy i szkolenia Doświadczenie zawodowe Dodatkowe umiejętności Stan przygotowań do podjęcia działalności gospodarczej 18

19 2. SKRÓCONY OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA 2.1 RODZAJ PROPONOWANEJ DZIAŁALNOŚCI Należy zaznaczyć tylko jeden, przeważający typ działalności prowadzonej w ramach proponowanego przedsięwzięcia. HANDLOWA USŁUGOWA PRODUKCYJNA 2.2 SKRÓCONE DANE DOTYCZĄCE PROPONOWANEJ INICJATYWY Przedmiot inicjatywy (maksymalnie 200 znaków) Przedmiot i zakres prowadzonej działalności (według PKD lub EKD) Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat Gmina Obszar wiejski/miejski Czy wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą? Jeśli tak, to kiedy i jaką, i czy korzystał z pomocy publicznej? Całkowity koszt przedsięwzięcia Kwota netto VAT Kwota brutto Wnioskowana kwota dotacji Źródła finansowania inwestycji poza dotacją Powód realizacji przedsięwzięcia (maksymalnie 200 znaków) 19

20 PROJEKT PRZEDSIĘWZIĘCIA 3.1 PRZEDSTAWIENIE PROJEKTU Należy jak najdokładniej opisać działalność będącą przedmiotem inicjatywy, przyczyny, które skłoniły wnioskodawcę do takiego a nie innego wyboru oraz aspekty najlepiej charakteryzujące dany rynek. Poniższy opis powinien zawierać również określenie wielkości niezbędnych środków i plan ich wykorzystania, koncepcję prowadzenia i rozwoju firmy oraz przewidywane w związku z tym efekty. [Miejsce na opis] 3.2 OFERTA Proszę opisać produkty/usługi/towary jakie będą oferowane Proszę podać w jaki sposób oferta różni się od oferty konkurencji Jeśli przedsięwzięcie wiąże się z zaoferowaniem nowego produktu/usługi, proszę wskazać jego zalety różnicujące go od innych istniejących produktów/ usług Obszar geograficzny działalności Jakie są oczekiwania i potrzeby klientów? W jakim stopniu proponowana oferta odpowiada na te oczekiwania? Czy popyt na produkt/usługę będzie ulegał sezonowym zmianom? Jeśli tak, jak będą minimalizowane skutki tej sezonowości? Proszę opisać w jaki sposób będzie odbywała się sprzedaż W jaki sposób klienci będą informowani o ofercie? Proszę opisać formę promocji/reklamy 3.3 KLIENCI 20