Aktywność i partnerstwo lokalne

Transkrypt

1 Aktywność i partnerstwo lokalne Pod redakcją: Jerzego Boczonia Autorzy: Jerzy Boczoń, Kamil Kabasiński, Beata Matyjaszczyk, Maria Mendel, Alicja Zwierzchowska 1

2 Spis treści Wstęp Jerzy Boczoń Jaki model partnerstwa i mobilizacji społeczności lokalnej w województwie pomorskim Jerzy Boczoń Partnerstwa Powiatowe na rzecz rozwoju. Powiatowe Partnerstwo na rzecz Zatrudnienia i Spójności Społecznej. Doświadczenia brytyjskie w budowaniu lokalnego partnerstwa. Gdańska Sieć Partnerstw Lokalnych (GSPL). Gdańskie Dni Sąsiadów. Gdzie kończy się samorząd, a zaczyna obywatelska odpowiedzialność. Internet i mały regranting, jako metody mobilizowania społeczności do aktywności Kamil Kabasiński Internet Bliżej społeczności dobre praktyki aktywizacji społecznej Regranting na inicjatywy młodzieżowe Gdańskie niezapominajki jako animacja w ramach projektu Tożsamość i lokalność. Pohulanka (1946): Gdańszczan budowanie na (nie)pamięci - Maria Mendel, Alicja Zwierzchowska Charakterystyka koncepcji naukowo badawczej projektu Założenia metodologiczne Powstanie projektu działań animacyjnych Gdańskie niezapominajki Prawne aspekty budowania aktywności obywatelskiej Beata Matyjaszczyk Konstytucja zasada pomocniczości Formy organizowania się obywateli. Samorząd podstawy prawne, podział kompetencji, zadania (gmina, powiat, wojewódtwo, administracja centralna Jednostki pomocnicze gminy Podstawy prawne, podział kompetencji, zadania Organizacje pozarządowe i inne formy organizacji się obywateli Podstawy współdziałania organizacji pozarządowych w ustawach: Współpraca nie nastawiona na zysk : (Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Ustawa o pomocy społecznej, Ustawa o systemie oświaty, Ustawa o sporcie, Ustawa o promocji zatrudnienie, Ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich, Ustawa o zarządzaniu kryzysowym, Ustawa o państwowym ratownictwie medycznym)

3 Współpraca w celu osiągnięcia zysku: (Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym, Ustawa prawo zamówień publicznych) Słownik terminów Zakończenie Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Za treść tego dokumentu odpowiada Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. 3

4 4

5 WSTĘP Minęło już kilkanaście lat od uruchomienia pierwszych programów wspierających aktywność obywatelską w naszym kraju, w oparciu o fundusze europejskie. Duże znaczenie w tych wysiłkach miało niewątpliwie wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku. Ogromny wpływ na kształt tych działań miały również przemiany w systemie prawnym kraju, w tym uchwalenie przez Sejm przygotowywanej przez 7 lat z ogromną ilością konsultacji społecznych Ustawy o Działalności Pożytku Publicznego i o Wolontariacie. Ważnym momentem w myśleniu i działaniu w tym zakresie były zmiany spowodowane reformą administracyjną kraju i ustanowienie dwóch nowych szczebli samorządu terytorialnego, powiatu i samorządowego województwa. Ta rekonstrukcja systemowa wpisała na stałe zmianę w myśleniu o różnego rodzaju przedsięwzięciach, odnosząc je do nowych administracyjnych granic. Z jednej strony trochę uporządkowało to przestrzeń rozmaitych działań społecznych, z drugiej usztywniło wiele inicjatyw, szczególnie te, w których udział bierze administracja samorządowa. Dzięki funduszom europejskim uruchomionych zostało wiele ciekawych, mniej lub bardziej trafnych, inicjatyw. Wiele z nich realizowanych było w skali ogólnopolskiej i regionalnej, ale najlepsze chyba te, które po okresie pilotażu, na stałe zakorzeniły się w małych społecznościach lokalnych, na wsi i w małych miasteczkach. W poniższej publikacji chcielibyśmy wskazać takie formy wsparcia, które nie uzależniają od ciągłej pomocy. Mechanizmy, które powodują, że aktywność obywatelska ma trwały charakter, a wyczerpanie pozyskanych środków nie oznacza zakończenia wszelkiej aktywności. W pierwszej części publikacji prezentujem kilka ważnych inicjatyw, które pojawiły się w ciągu ostatnich lat i stały się lub stać się mogą nowym sposobem, nową szansą na pobudzanie aktywności obywatelskiej. W części działań braliśmy bezpośredni udział kreując je, lub wspieraliśmy przyglądając się im z bliska. Inne znamy tylko z opisu, ale ze względu na dużą skuteczność lub innowacyjny charakter, warte są prezentacji. Ciekawy wydaje się też odnowiony ruch jednostek pomocniczych gminy (JPG). Ten rodzaj aktywności realizowany jest szczególnie w większych miastach, choć dotyczy małych społeczności dzielnicy czy osiedla. Nabiera on nowego wymiaru, wykorzystując również inne formy organizowania się społeczności lokalnej. Na wsi ruch sołecki jest dobrze znany i w zależności od przedsiębiorczości lokalnego lidera/sołtysa, od dawna odgrywa ważną rolę, choć dostępność funduszy europejskich i nowa formuła Funduszu Sołeckiego stawiają nowe wyzwania i dają nowe możliwości. Druga, obszerna część publikacji, opisuje aktualny stan prawny w zakresie podejmowania aktywności obywatelskiej. Szeroko charakteryzuje tę sferę odnosząc się zarówno do litery, jak i praktyki prawnej w tym obszarze. 5

6 JAKI MODEL PARTNERSTWA I MOBILIZACJI SPOŁECZNOŚCI LKOALNEJ W POMORSKIM? - Jerzy Boczoń PARTNERSTWA POWIATOWE NA RZECZ ROZWOJU Krótka refleksja o partnerstwie W literaturze przedmiotu, partnerstwo uznawane jest za jeden z podstawowych elementów tzw. kapitału społecznego, będącego największą gwarancją dynamicznego rozwoju społecznego i gospodarczego. Aby mogło się ono rzeczywiście rozwijać muszą być spełnione liczne warunki, począwszy od kształtowania właściwych postaw ludzkich, poprzez budowanie odpowiedniej kultury organizacyjnej poszczególnych podmiotów - przede wszystkim otwartości na współpracę, aż po przyjazne regulacje prawne. W systemie nakazowo rozdzielczym, który był charakterystyczny dla realnego socjalizmu, wszelkie instytucje były planowane i powoływane odgórnie. To centrala decydowała czy w danym regionie czy społeczności lokalnej istnieje potrzeba bądź problem, którym należy się zająć. Określano przy tym zarówno metody działania, jak i środki przeznaczone na realizację danego przedsięwzięcia. Ten instytucjonalno-etatystyczny model funkcjonowania w sferze społecznej w ogromnej mierze został odziedziczony również przez samorządy po zmianie sytemu. Obciąża to niezmiernie cały mechanizm demokratyczny obecnej Rzeczypospolitej i bardzo opóźnia osiąganie pozytywnych rezultatów z podejmowanych działań. Sytuacja ta ma również ogromny wpływ na słabsze niż by się mogło wydawać w związku z ogromnymi potrzebami, wykorzystanie środków unijnych w tzw. projektach miękkich, przez instytucje sektora publicznego. Brak wystarczających umiejętności oraz niechęć do bardziej racjonalnej i właściwej dla podejścia zadaniowego metody projektowej, a także ograniczone i nie dostosowane do zarządzania projektowego budżety samorządów, spowodowało mniejszą aktywność w pozyskiwaniu środków europejskich na zadania społeczne. Po dwudziestu latach demokracji i funkcjonowania administracji samorządowej, o partnerstwie mówi się i myśli zazwyczaj w kontekście realizacji projektów, szczególnie tych dofinansowanych z funduszy UE, rozumiejąc je jako jedno z narzędzi łatwiejszego pozyskiwania środków. Rzadko kiedy w środowiskach urzędników i działaczy społecznych uznaje się partnerstwo za autentyczny instrument efektywnego realizowania zadań, a już zupełnie wyjątkowo traktuje się je, jako niezbędny element nowoczesnego zarządzania i racjonalnego gospodarowania we współczesnym świecie. 6

7 Biorąc pod uwagę charakter i złożoność potrzeb współczesnego społeczeństwa i problemów z jakimi mamy do czynienia, trudno sobie wyobrazić lepszy od partnerstwa sposób realizacji czekających na wykonanie zadań. Prawdziwego partnerstwa nie da się jednak zadekretować. Podstawą budowania partnerskich relacji jest poziom zaufania w społeczeństwie, a o tę wartość zabiegać trzeba długotrwale na bardzo różnych poziomach życia społecznego, zarówno w polityce państwa, jak i w funkcjonowaniu małych społeczności lokalnych. Czy działania podejmowane przez ostatnie lata w województwie pomorskim, naruszyły skostniałą strukturę egoizmu biurokratyczno-instytucjonalnego i uruchomiły procesy kooperacji i wzmacniają synergię lokalnych działań? Spróbujmy to prześledzić i ocenić. Powiatowe Partnerstwo na rzecz Zatrudnienia i Spójności Społecznej Bardzo ciekawy eksperyment budowania partnerstw lokalnych, na poziomie powiatu, podjęty został w woj. pomorskim w 2007 r., w ramach przygotowań do realizacji zadań współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). W początkowym etapie proces ten inicjowany był odgórnie. Departament Europejskiego Funduszu Społecznego (DEFS), pełniący funkcję Instytucji Pośredniczącej (IP), za przyzwoleniem zarządu województwa, przekonał władze poszczególnych starostw powiatowych do podjęcia działań zmierzających do budowania partnerstw lokalnych. System ten miał z jednej strony pozwolić na wyrównanie poziomu dofinansowania we wszystkich powiatach, tak aby nie pogłębiały się i tak już znaczne różnice w rozwoju pomiędzy poszczególnymi jednostkami, z drugiej współpraca w ramach partnerstw powiatowych miała przenieść punkt ciężkości w podejmowaniu decyzji rozwojowych z odległego poziomu wojewódzkiego na bliższy poziom powiatu, gdzie znacznie łatwiej i lepiej mogą być rozpoznane, zarówno problemy jak i potencjały rozwojowe. Po kilku miesiącach we wszystkich 20 powiatach powołane zostały grupy robocze liczące od kilkunastu do kilkudziesięciu przedstawicieli lokalnych instytucji ze sfery publicznej, biznesu i organizacji pozarządowych. Zespoły te przyjęły roboczą nazwę Powiatowe Partnerstwo na rzecz Zatrudnienia i Spójności Społecznej (PPnrZiSS). Pierwszym zadaniem tych zespołów było przygotowanie specjalnych programów (Powiatowe Programy na rzecz Zatrudnienia i Spójności Społecznej). Takie programy zostały wypracowane przez grupy robocze i uchwalone przez rady powiatów, a DEFS traktował je jako podstawę merytoryczną przy ocenie projektów, przyznając dodatkowe punkty, w ramach tzw. kryteriów strategicznych. PPnrZiSS uzyskały własną ścieżkę dofinansowania w ramach priorytetu W latach przeznaczono na cel wzmocnienie partnerstw lokalnych 5 mln zł w dwóch turach. Z takiego dofinansowania skorzystało kilkanaście PPnrZiSS, podejmując działania mające na celu podniesienie wiedzy i umiejętności potencjalnych partnerów, niezbędnych przy metodzie projektowej oraz wzmocnienie ich współpracy w kierunku tworzenia rzeczywistego partnerstwa. Część tych partnerstw ma podpisane porozumienia i opracowane zasady współpracy /patrz załącznik/. Przy wielu z nich zostały powołane biura, które zajmują się kwestiami informacyjnymi, doradczymi i szkoleniowymi oraz obsługą bieżącej współpracy. Projekty przygotowywane na konkursy w ramach POKL w poszcze- 7

8 gólnych powiatach są omawiane w ramach spotkań partnerstw i wstępnie oceniane ze względu na zgodność z PPnZiSS. W niektórych powiatach wypracowano nawet system rekomendowania i włączania zaakceptowanych projektów do powiatowego programu w formie załącznika. Pamiętam, jak w jednym z lepiej zorganizowanych i zamożniejszych powiatów woj. pomorskiego, na jednym z pierwszych spotkań powołanej przez starostę Grupy Roboczej, prominentny dyrektor lokalnej instytucji samorządowej, niezwykle krytycznie odniósł się do całej koncepcji, zadając pytanie: czy my, w pomorskim musimy to wszystko komplikować, czy nie możemy zrobić, tak jak wszyscy w Polsce? Po upływie półtora roku ta sama osoba, potwierdziła, że relacje p-dzy instytucjami są już całkiem niezłe, ale w dalszym budowaniu partnerstwa trzeba wzmocnić relacje m-dzy ludźmi:. My już jako szefowie instytucji znamy się dobrze, ale potrzebujemy jeszcze integracji, jako ludzie, jako mieszkańcy. W powiecie tym zostało podpisane formalne porozumienie partnerskie i praca w środowisku z sukcesami, trwa nadal. Można powiedzieć, że wypracowany został zdecentralizowany system realizacji strategii rozwoju województwa pomorskiego w zakresie polityki społecznej, oparty o partnerstwa lokalne. Trwałe struktury tego systemu budowane są powoli, w miarę pojawiających się potrzeb i dojrzewania poszczególnych partnerów. Dzięki powstaniu powiatowych programów i skupieniu się na zawartych w nich priorytetach, zmniejszył się poziom konkurencji p-dzy poszczególnymi powiatami, a nawet można mówić o poszerzeniu współpracy i wymiany doświadczeń p-dzy poszczególnymi partnerstwami. Mimo wszelkich niedoskonałości i uchybień, dorobek pomorskiego systemu partnerstw lokalnych wysoko został oceniony przez niezależnych ekspertów prowadzących ewaluację tego systemu. Sformułowali oni szereg cennych zaleceń. Warto je zacytować, gdyż stanowią klarowny opis swego rodzaju instrukcji, przydatnej przy budowaniu takich struktur. Zamieszczamy je poniżej 1. Po pierwsze, należy przełamać dotychczasowy wizerunek partnerstw lokalnych, w ramach którego stanowią one przede wszystkim instrument zdobywania dodatkowych punktów na etapie procedur konkursowych w ramach PO KL. Niezbędna jest w tym przypadku promocja, edukacja i faktyczne wdrażanie partnerstw w formule modułowej, w ramach której w zależności od potrzeb powiatu partnerstwa realizują nie jedną, ale określoną konfigurację różnych funkcji kreując dzięki temu zestaw różnorodnych korzyści dla różnych typów swoich członków. Spośród rzeczywistych i potencjalnych modułów partnerstwa wskazać należy m.in.: networking, prowadzenie działalności informacyjno-doradczo-szkoleniowej, prowadzenie działalności promocyjnej, tutoring, fabryka pomysłów / inkubator pomysłów (lista ta może być sukcesywnie poszerzana). Tego rodzaju partnerstwo odpowiadać będzie na różne rodzaje potrzeb i na różne sposoby będzie angażować swoich członków. 1 Funkcjonowanie partnerstw lokalnych powołanych w celu realizacji założeń Powiatowych Programów na Rzecz Zatrudnienia i Spójności Społecznej w województwie pomorskim, Michał Korczyński, Monika Sarapata - Pracownia Badań i Doradztwa Re-Source w: Pomost nr13/2010 wyd.fundacja RC. 8

9 Po drugie, zadania związane z liderowaniem partnerstwu powierzać należy raczej organizacjom pozarządowym (w formule projektowej) niż instytucjom samorządowym. Chodzi przede wszystkim o zmianę recepcji partnerstw, w której są one postrzegane jako twór administracyjny, kierowany przez jednostki samorządowe. Problemem jest tu nie tylko niewystarczające przygotowanie części samorządów powiatowych do tego rodzaju działań, ale także fakt, iż dla wielu potencjalnych członków partnerstwa czynnikiem hamującym ich zaangażowanie jest właśnie fakt przywiązania partnerstw do administracji samorządowej. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że organizacja pozarządowa jako lider partnerstwa w większym stopniu jest w stanie realizować funkcję nie tylko formalnego koordynatora, ale także rzeczywistego lidera oraz animatora i moderatora. Po trzecie, dla powodzenia tworzenia i aktywności partnerstwa niezbędny jest silny instytucjonalny i personalny lider. Niejednokrotnie zasadne jest wstrzymywanie się z formowaniem partnerstwa, w sytuacji braku lidera struktura partnerska obciążona problemem słabego przywództwa nie będzie mogła sprawnie funkcjonować. Lider partnerstwa powinien być podmiotem działającym na terenie danego powiatu (w przypadku braku takiej organizacji w danym powiecie, ew. wywodzącym się z ośrodków ościennych) i być odpowiednio przygotowanym merytorycznie. Kluczowe jest w tym przypadku odblokowanie środków, które dotychczas. były dostępne dla podmiotów zainteresowanych prowadzeniem działań okołopartnerskich. Bez tego rodzaju instrumentu wspierania partnerstw trudno mówić o szansach na realną poprawę sytuacji partnerstw w woj. pomorskim. W przypadku, gdyby ponownie dostępne były środki na realizację działań wspierających proces formowania i funkcjonowania partnerstw niezbędne byłoby w celu uniknięcia dotychczasowych błędów doprecyzowanie form i zakresu rzeczonego wsparcia oraz takie sformułowanie katalogu kryteriów strategicznych, by pozwalały one dofinansować rzeczywiście te projekty, które realnie przyczyniają się do powołania i aktywnego funkcjonowania partnerstw. Trzeba mieć jednak świadomość, że mówimy tu o procesie, którego horyzont czasowy wykracza poza bieżący okres finansowania jego efekty (przy założeniu ostatecznego sukcesu podjętych działań) będą mogły być dyskontowane przez uczestników dopiero w przyszłym okresie finansowania. Ogromną korzyścią z takiego podejścia może być utrzymanie głębokiej współpracy po utraceniu dostępu do znacznych środków z EFS i innych funduszy UE. Wypracowane zasady współpracy, ustalony podział zadań i nawiązanie bliskich relacji p-dzy przedstawicielami poszczególnych podmiotów w środowisku lokalnym tworzy przecież trwały kapitał społeczny, który jak pisze amerykański socjolog profesor Robert Putnam - jest najistotniejszym gwarantem długotrwałego rozwoju. Doświadczenia brytyjskie w budowaniu lokalnego partnerstwa. Opisany powyżej system jest zbliżony w swej istocie do rozwiązań, jakie kilkanaście lat wcześniej zostały przyjęte w Północno-Wschodniej Anglii. Oczywiście był on bardziej dojrzały i w ogromnym stopniu formowany i wspierany przez władze regionu. Partnerstwa tam zawiązane, opierają się na koordynatorach lokalnych, którzy działają w poszczególnych częściach regionu, stymulując pracę partnerstw. Są oni wspierani przez ekspertów, przedstawicieli władz lokalnych, placówek edukacyjnych oraz organizacji pozarządowych. Rolą koordynatorów jest zachęcanie potencjalnych beneficjentów do przygotowania i składania wniosków o fundusze europejskie, dokonywanie wstępnej oceny przygotowywanych aplikacji oraz doradzanie. 9

10 Pamiętam, jak w trakcie jednego pobytu w Anglii uczestniczyłem we wstępnej konsultacji wniosku złożonego przez lokalną organizację. Przedstawiciel władzy regionalnej (u nas Instytucji Pośredniczącej IP) w kilkunastominutowej rozmowie z przedstawicielem organizacji wspierającej ustalili, że zawarta w złożonej - 3 stronicowej!!! fiszce projektowej ma sens i mieści się w strategii i w zakresie możliwego wsparcia, trzeba ją zatem wesprzeć w pozyskaniu środków i późniejszej realizacji. Od tego momentu organizacja została objęta szerokim wsparciem. Partnerstwa mają za zadanie wypracowanie grupy powiązanych ze sobą projektów, które odpowiadają lokalnym potrzebom. Każda organizacja, która jest zainteresowana udziałem w procesie regeneracji w odniesieniu do konkretnego obszaru lub problemu w ramach partnerstwa ma możliwość uczestnictwa w organizowanych posiedzeniach. System składa się z 27 partnerstw obejmujących swym zasięgiem obszary odzwierciedlające lokalne granice administracyjne. W większości osoby pełniące funkcje koordynatorów zatrudnione są przez władze lokalne. Ich zadaniem jest: organizacja posiedzeń w ramach partnerstw w celu przedyskutowania problemów dotyczących poszczególnych społeczności, przygotowanie projektów, wstępna ocena i pomoc. Skład poszczególnych partnerstw zdominowany jest przez organizacje sektora pozarządowego oraz przedstawicieli społeczności lokalnych. Jakkolwiek, we właściwie funkcjonujących partnerstwach główną role powinni odgrywać przedstawiciele społeczności lokalnych reprezentujący ich strukturę (np. młodzi ludzie, niepełnosprawni, przedstawiciele mniejszości etnicznych). Władze regionalne, ściśle współpracują z partnerstwami. Koordynatorzy są finansowani w ramach środków pomocy technicznej na podstawie umów lub projektów dotyczących ich roli oraz zakresu obowiązków. Przedstawiciele władz regionalnych regularnie spotkają się z koordynatorami oraz przedstawicielami ESFVON w celu omówienia działań w ramach programu, ponadto koordynatorzy zaangażowani są wraz z przedstawicielami opiekunów w proces monitorowania projektów. Zalecenia wynikające z doświadczeń Północno-Wschodniej Anglii: Należy zdecydowanie stosować rozwiązania oparte na partnerstwach Należy dążyć do nadania im charakteru długotrwałego współdziałania. Trzeba zapewnić stałe wsparcie sektorowi pozarządowemu. System Grantów Globalnych jest korzystny i należy rozważyć możliwość ich zastosowania. Należy zminimalizować biurokrację i zapewnić, jak największą przejrzystość działania. Niezbędne jest inwestowanie w badania społeczności lokalnych, angażując wnie samą społeczność. Trzeba stale wspierać członków społeczności za pomocą szkoleń i innych formedukacji w celu rozwijania umiejętności przewodzenia oraz zaangażowania. Wsparcia należy udzielać w trakcie całego procesu. Trzeba być w stałym kontakcie ze społecznościami. Należy promować i świętować nawet małe sukcesy ludzi, szczególnie tych, którzy pokonują bariery swojego rozwoju 2. 2 Robert D.Putnam Samotna gra w kręgle; Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa

11 Wdrażając rozwiązania wynikające z doświadczeń systemu brytyjskiego zastosowanego w Północno-Wschodniej Anglii, jak i polskich z woj. pomorskiego, możemy stworzyć nową jakość współpracy w skali lokalnej i stworzyć efektywny model Rozwoju społecznego, nawet jeśli nie będzie prostego dostępu do unijnego wsparcia, gdyż funkcję wzajemnego wsparcia przejmą partn erzy. Gdańska Sieć Partnerstw Lokalnych (GSPL). Jednym ze szczególnych przypadków partnerstwa lokalnego zbudowanym w wyżej opisanym systemie jest Gdańska Sieć Partnerstw Lokalnych (GSPL). Trudno sobie wyobrazić, aby takie miasto jak Gdańsk (prawie 500 tys.mieszk.), zbudowało jedno partnerstwo reprezentujące interesy wszystkich (setek) potencjalnych uczestników. Stąd z inicjatywy Referatu ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi UMG i Regionalnego Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych (Fundacja RC), podjęto pracę w celu utworzenia sieci lokalnych partnerstw opierając się na potencjale w poszczególnych dzielnicach miasta. Na początek wybrane zostały te dzielnice, w których aktywność mieszkańców była wysoka i można było zidentyfikować lidera instytucjonalnego, czyli organizację pozarządową, która działa aktywnie na danym terenie i posiada, zarówno znaczący potencjał, jak i uznanie lokalnej społeczności 3. W niektórych wypadkach, np. dzielnice Wrzeszcz, Orunia poza organizacją liderską istniały swego rodzaju koalicje lokalne, skupiające rozmaite podmioty szkoły, biblioteki, kluby sportowe, mały biznes organizacje pozarządowe, które zadeklarowały swoje wsparcie i zaangażowanie w sprawy dzielnicy. Rys. 1. Gdańska Sieć Partnerstw Lokanych Autor: Marianna Sitek GFIS. 3 W kwietniu 2008 r podczas konferencji zostało podpisane uroczyście z udziałem Prezydenta Gdańska porozumienie pomiędzy wszystkimi partnerami tworzącymi GSPL, określające zarówno cele działania, jak i zasady współpracy w ramach GSPL. 11

12 Te dzielnice, które miały większe doświadczenie i osiągnięcia stały się przykładem dla innych. Koordynatorem rozwoju Sieci wybrana została Gdańska Fundacja Innowacji Społecznej (GFIS). Jej zadaniem było pozyskiwanie niezbędnych środków i koordynacja wspólnych przedsięwzięć. Idea jest taka, aby docelowo w każdej dzielnicy czy nawet w osiedlu zbudować partnerstwo lokalne i w oparciu o jego zasoby intelektualne, organizacyjne i materialne aktywizować mieszkańców, wykorzystując najlepsze doświadczenia, jakie mają wszyscy partnerzy, a także poszukiwać dobrych wzorów krajowych i zagranicznych, które mogłyby być implementowane w Gdańsku. Miasto uruchomiło specjalną ścieżkę grantową wzmacniającą te działania poprzez powoływanie tzw. Domów Sąsiedzkich, a Fundacja RC poprzez Szkołę Liderów realizowaną na terenie Gdańska, w 90 godzinnym cyklu szkoleniowym, przygotowuje lokalnych liderów do pracy w dzielnicach, podnosząc wiedzę i wzmacniając umiejętności animacyjne i organizatorskie, niezbędne do pracy w społeczności lokalnej. W ciągu pierwszych kilkunastu miesięcy budowania GSPL przeszkolonych zostało ponad 30 osób, odbyło się kilka ważnych, wspólnych spotkań Sieci o charakterze strategicznym, jak i integracyjnym. W poszczególnych dzielnicach odbywają się regularne spotkania lokalnych koalicji. W pięciu dzielnicach powołane zostały Domy Sąsiedzkie, które stać się mają lokalnymi centrami aktywności. W ramach kolejnego partnerskiego, międzynarodowego projektu podjęte zostały prace nad modelowym kształtem takiej placówki w oparciu o doświadczenia brytyjskie (Belfast i Londyn). Ta formuła współdziałania sprzyja rozwojowi aktywności lokalnej. Lokalni liderzy i koalicje działające na danym terenie, regularnie otrzymują wsparcie w tych sferach, w których w pojedynkę trudno byłoby uzyskać sukces. Uczenie się od siebie i podejmowanie wspólnych inicjatyw, daje im poczucie wspólnoty i podwyższa zdolność do realizacji dużych projektów. Gdańskie Dni Sąsiadów. Inna inicjatywa mająca na celu podniesienie aktywności obywatelskiej, podjęta została przez Urząd Miasta Gdańska, we współpracy z Biurem Gdańsk EURO 2012 i Metropolia Gdańska Europejska Stolica Kultury 2016 Kandydat. Od 2009 roku na przełomie maja i czerwca, w nawiązaniu do Europejskiego Dnia Sąsiedztwa, ogłoszone zostały Gdańskie Dni Sąsiadów. W ramach tej inicjatywy, Miasto przygotowuje kilka tysięcy zaproszeń i setki plakatów, które udostępnia nieodpłatnie wszystkim, którzy zdecydują się zorganizować spotkanie sąsiadów w osiedlu, na ulicy czy nawet w swoim budynku czy w sąsiedztwie miejsca pracy. Uruchomiona jest specjalna strona internetowa, gdzie można zaprezentować swoją inicjatywę / Ta akcja, z pozoru ma jedynie ludyczny charakter. Może mieć bowiem ogromne znaczenie w budowaniu kapitału społecznego, którego podstawowym składnikiem jest zaufanie. Spotkanie mieszkańców, sąsiadów, miłe spędzenie czasu w przyjaznej atmosferze, może uczynić więcej niż niejedna prestiżowa konferencja o rozwoju społecznym. Liczy się bowiem wspólnota. Taki wymiar myślenia o partnerstwie lokalnym niezwykle ożywia samą ideę i mobilizuje do nowych form aktywności. Poszerza również bazę społeczną potencjalnych partnerów. Przywraca wreszcie zasadniczy wymiar partnerstwa, opartego na autentycznie przyjaznych więziach m-dzy ludźmi i instytucjami, które ludzie ci reprezentują, a także interesów jakie te instytucje realizują zgodnie ze swoją misją. O partnerstwie i jego sukcesie w głównej mierze decydują otwartość komunikowania się, życzliwość i uczciwość we współpracy, a nie poziom bezpieczeństwa formalnego, które próbuje się zagwarantować poprzez rozbudowane, szczegółowe umowy. 12

13 Partnerstwa na rzecz rozwoju nie są instrumentami czysto wykonawczymi, powoływanymi do realizacji jakiegoś jednorazowego zadania (wspólna kanalizacja, przeszkolenie personelu itp.). Muszą mieć twórczy, innowacyjny charakter oraz dużo powietrza i przestrzeni, aby pokazać co jest możliwe i tego, co jest konieczne dla pełnego, zrównoważonego rozwoju lokalnej społeczności. Niech za podsumowanie posłuży cytat z niezwykle ciekawej pracy amerykańskiego znawcy kapitału społecznego, Roberta D.Putnama, który pisze tak 4 : Każde jednostkowe działanie w systemie wzajemności charakteryzuje zwykle kombinacja tego, co można by określić krótkookresowym altruizmem długofalową interesownością: pomagamy ci w tej chwili, w oczekiwaniu (raczej mglistym i niewykalkulowanym), że ty pomożesz mi w przyszłości. Wzajemność powstaje w wyniku serii działań, z których każde jest altruistyczne w krótkim okresie (przynosi korzyści innym kosztem altruisty), ale które razem zwykle dają więcej każdemu z uczestników. Gdzie kończy się samorząd, a zaczyna obywatelska odpowiedzialność. Bardzo często narzekamy na niską aktywność mieszkańców naszych miast, krytykując ich za bierność i brak głębszego zainteresowania własnymi sprawami, nie mówiąc już o sprawach szerszych dotyczących dzielnicy, osiedla czy całego miasta. Badania socjologiczne przeprowadzone niedawno na zlecenie Urzędu Miasta Gdańska wykazało, że mieszkańcy znacznie bardziej identyfikują się i interesują sprawami miasta jako całości, niż konkretami związanymi z życiem dzielnicy czy osiedla, w których mieszkają. Trudno powiedzieć czy to źle czy dobrze. Warto jednak zadać pytanie dlaczego tak jest. Czy oznacza to, że jesteśmy nastawieni bardziej prospołecznie i bardziej bezinteresowni w szerszej przestrzeni czy też nasze związki z miejscem zamieszkania są dość słabe. A może Miasto, jako całość jawi się bardziej atrakcyjnie i choć rzadko, bo raz na 4 lata możemy dać wyraz swojemu zadowoleniu lub jego braku podczas wyborów do rady gminy. W dzielnicy/osiedlu jesteśmy nawet tego prawa pozbawieni, bo tzw. jednostki pomocnicze gminy w bardzo wielu miastach w ogóle nie istnieją, choć prawo przewiduje możliwość ich powołania i nadania im ważnych z punktu widzenia lokalnej społeczności, uprawnień. Co to jest JPG i po co są tworzone? Jednostka pomocnicza gminy stanowi strukturę społeczno-terytorialną, która przejmuje na swoim terytorium realizację zadań publicznych, ułatwiając gminie wykonywanie jej zadań. Ustawa o samorządzie gminnym 5 w sposób bardzo ogólny reguluje kwestie powstawania i funkcjonowania jednostek pomocniczych w artykułach 34 37, pozostawiając uregulowania szczegółowe aktom prawa miejscowego, w szczególności statutom gmin. Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Tak więc zarówno sposób wyboru jak i zakres zadań zależy jedynie od przyjętych w uchwałach rady gminy rozwiązań. 4 tamże 5 USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym 13

14 Skupmy się na dużych miastach - różne rozwiązania Jest wiele miast w Polsce, w których JPG są stałym elementem demokracji lokalnej i w znacznej mierze wspierają mieszkańców jak i struktury samorządu gminnego w realizacji powierzonych im zadań. Jako przykłady można tu wymienić Kraków, Poznań czy Gdynię. Jest jednak również wiele miast, które nie tylko nie uruchomiły takiej współpracy, ale nawet nie stworzyły formalno prawnych warunków do ich zaistnienia, nie opracowując i nie przyjmując odpowiednich uchwał. Można tu wymienić Elbląg czy Słupsk. Te rady miasta, które zdecydowały się na uruchomienie partycypacji szerszej grupy mieszkańców w zarządzaniu Miastem przyjęły dość zróżnicowane rozwiązania i to zarówno w kwestiach określenia obszaru, jak i wyłonienia reprezentacji danej jednostki pomocniczej. Na przykład w Gdyni, aby wyłonić JPG nie trzeba osiągnąć żadnego progu uczestnictwa i to zarówno w trakcie przygotowań do wyborów, jak i w czasie samych wyborów do rad dzielnic. Miasto zadbało, aby w każdej z wyznaczonych dzielnic powołana została rada. Każda JPG ma swoją siedzibę w wygodnej nieruchomości przekazanej przez UM. Stawka na jednego mieszkańca w roku 2009 wynosiła 6,80 zł, co sprzyjało tworzeniu dobrego, stałego budżetu. Oprócz tego Prezydent ogłasza coroczne konkursy przeznaczone dla rad dzielnic, organizowane są konkursy dla JPG w ważnych obszarach życia społecznego: dzieci i młodzież, kultura, bezpieczeństwo oraz estetyzacja otoczenia. Łączna pula nagród w każdym z konkursów wynosi 125 tys. zł, natomiast nagrody pojedyncze mogą dochodzić nawet do 50 tys. zł. Podnosi to znacząco możliwości finansowe gdyńskich jednostek pomocniczych oraz ich bezpośredni wpływ na zaspokajanie lokalnych potrzeb społecznych. Dodatkowo każda Dzielnica ma swojego opiekuna w postaci pełnomocnika, wspierającego działania organizacyjno-techniczne, który finansowany jest przez Prezydenta. W Gdańsku Rada Miasta uchwaliła możliwość powoływania JPG, ale postawiła mieszkańcom bardzo wysokie wymagania. Aby uruchomić proces tworzenia JPG inicjatorzy muszą zebrać poparcie 10 % mieszkańców, którzy chcą takich ciał. Również w wyborach do Rad musiało wziąć udział co najmniej 10 % mieszkańców. Aby powołać Radę Dzielnicy, trzeba spełnić powyższe warunki na obszarze zamieszkiwanym przez co najmniej 20 tys. mieszkańców, a Radę Osiedla powyżej 2tys. Progi te były tak wygórowane, że w Gdańsku do 2010 roku na 30 możliwych, powstało jedynie 13 JPG. Również jeśli chodzi o finanse warunki są znacznie trudniejsze. RMG uchwaliła stawkę 3,5 zł na osobę, co powoduje, iż stały budżet powstałych JPG jest bardzo niski, nie dając znaczących możliwości wpływu. Jedną z ostatnich inicjatyw Prezydenta Gdańska jest powołanie i przeszkolenie pełnomocników, którzy mają wspierać aktywność mieszkańców w dzielnicach i osiedlach. Pełnomocnicy zatrudnieni przez Prezydenta, mają współpracować z powstałą Gdańską Siecią Partnersrw Lokalnych i Domami Sąsiedzkimi pracującymi na danym terenie. Jeszcze inaczej rozwiązano kwestię progów w Poznaniu. Otóż, aby powstała JPG musi wyrazić pozytywną opinię 10% mieszkańców, ale już w wyborach do Rad Dzielnic nie ma żadnego progu. W Poznaniu funkcjonuje, podobnie jak w Gdańsku, kilkanaście JPG i nikt nie stara się, aby powstawały one w każdej z wyznaczonych dzielnic. JPG szansą na wzmocnienie obywatelskiej aktywności i odpowiedzialności JPG mogą odegrać ważną rolę w budowaniu dekoracji i kształtowaniu odpowiedzialności wspólnot lokalnych. Jest to ostatni szczebel ustawowo rozumianego samorządu lokalnego. Są zorgani- 14

15 zowane na poziomie bezpośredniego odczytywania i oddziaływania na potrzeby mieszkańców. I tak, jak powyżej zostało opisane są różne rozwiązania szczegółowe dotyczące ich funkcjonowania, ale posiadają niewątpliwie cechy świadczące o ich znaczącej pozycji: JPG mają statutowe uprawnienia do reprezentowania interesów mieszkańców dzielnicy/ osiedla. JPG są powołane z litery ustawy i decyzją rady gminy, mają więc faktyczne uprawnienia i kompetencje wynikające z prawa. Posiadają stałe środki finansowe i możliwości pozyskiwania dodatkowych środków. Rada gminy ustala stawkę przypadającą na jednego mieszkańca JPG i oddaje wyliczone w ten sposób środki do dyspozycji rady dzielnicy/osiedla. Tak, jak w przypadku Gdyni rada może pozyskiwać dodatkowe fundusze i przeznaczać je na określone cele uzgodnione z radą gminy. Jednostka pomocnicza zarządza i korzysta z mienia komunalnego oraz rozporządza dochodami z tego źródła w zakresie określonym w statucie. Prezydent może przekazać w Zarząd JPG mienie gminne i ustalić warunki korzystania z niego, z pozyskiwaniem przychodu włącznie. Częste jest, iż rada dzielnicy zarządza boiskiem sportowym czy lokalnym parkingiem czerpiąc z tego korzyści. Mają demokratyczną strukturę i posiadają mandat wyborców. Ustawa oraz zaaprobowany przez radę gminy statut narzucają JPG demokratyczne formy wyboru swoich władz (rady) i sposobu zarządzania. Skupiają społeczników, zaangażowanych w życie wspólnoty lokalnej. Nie posiadają osobowości prawnej, co jest ich słabością. Organizacje pozarządowe działają również w ramach obowiązującego prawa, ale mają nieco inną charakterystykę. Powstają z woli grup aktywnych obywateli realizując specyficzne potrzeby mieszkańców. Skupiają również najaktywniejszych mieszkańców, którzy zazwyczaj nieodpłatnie podejmują działania na rzecz swojej wspólnoty i jej mieszkańców. NGOs posiadają osobowość prawną, co pozwala na bardzo szerokie działania, zarówno społeczne jak i ekonomiczne. Mogą reprezentować, nawet przed sądem osoby i/lub grupy, które same nie są w stanie zadbać o swoje interesy. Mogą podejmować działalność zarobkową w różnych formach. Mogą prowadzić działalność odpłatną statutową, działalność gospodarczą oraz wszelkie formy współpracy projektowej jako organizacje wiodące lub partnerskie. Mogą i umieją pozyskiwać środki z różnych źródeł. Od osób prywatnych, od przedsiębiorców. W przypadku stowarzyszeń gromadzą składki od swoich członków, a organizacje posiadające status OPP, mogą pozyskiwać środki z tzw. 1%. Mogą również przyjmować spadki i darowizny finansowe i rzeczowe. Jakie JPG są najlepsze badania socjologiczne. Jednym z kluczowych zagadnień dotyczących JPG jest ich wielkość i obszar działania. Jak skutecznie i zgodnie z najlepiej pojętym interesem mieszkańców i miasta jako całego skomplikowanego 15

16 organizmu dokonać podziału na jednostki pomocnicze? Wydaje się, że mieszkańcy zorganizują się i wezmą odpowiedzialność za losy swoje i swojej dzielnicy/osiedla, wtedy i tylko wtedy, kiedy będą czuli więź z terytorium na którym mieszkają. Kwestia poczucia tożsamości, prawdziwego związku funkcjonalnego, ale i emocjonalnego oraz wpływu na decyzje kształtujące tę rzeczywistość, wydają się tu kluczowe. Czy JPG mają być małe np. do 2tys. mieszkańców czy może powyżej 2 tys. ale nie większe niż 20 tys. (przyp. W Gdańsku rady osiedla od 2 tys. do 20 tys. mieszkańców, rady dzielnic powyżej 20 tys. mieszk.). Poszukując odpowiedzi na to pytanie Regionalne Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarządowych w Gdańsku wraz ze specjalistami z UG, podjęło badanie socjologiczne, którego celem było wypracowanie metodologii podziału obszaru miasta na JPG. Badanie pilotażowe przeprowadzone zostało w jednej z największych jednostek administracyjnych Gdańska, dzielnicy Gdańsk Południe. Na terenie tej dzielnicy zamieszkuje obecnie ponad 50tys. mieszkańców. Jest to również obszar, na którym w ostatnim dwudziestoleciu nastąpiły największe zmiany w zakresie zagospodarowania przestrzeni. Gdańsk rozwija się, szczególnie w zakresie budownictwa mieszkaniowego, właśnie w tym kierunku. Badaniem ankietowym objętych zostało ponad 700 przedstawicieli gospodarstw domowych. Oprócz pytań dotyczących codziennych zachowań związanych z funkcjonowaniem jednostki i rodziny, spędzania czasu wolnego i aktywności obywatelskiej podejmowanej na terenie swojego zamieszkania i czynników ją kształtujących, pytaliśmy również o związek emocjonalny z zamieszkiwaną przestrzenią i wynikające z niego poczucie odpowiedzialności lub jego brak. Na koniec respondenci na specjalnie przygotowanych mapach zaznaczali jaki obszar ich zdaniem powinien zostać objęty oddziaływaniem rady dzielnicy/osiedla zawiadującej ich JPG. Badania terenowe poprzedzone zostały wypracowaniem nowej metody, która może być zastosowana w innych częściach miasta, jak i na zupełnie innym terenie, w innym mieście. Rozpoznanie potencjału obywatelskiego odbywało się również poprzez wiele debat, podczas których omawiane były rozmaite aspekty funkcjonowania miasta i mieszkańców w ujęciu historycznym, prawnym, socjologicznym i psychologicznym, a także funkcjonalnym. Gorące debaty odbyły się na tematy polityczne i znaczenia, jakie w tym aspekcie mogą odegrać JPG. Równolegle z badaniami socjologicznymi przygotowywane zostały ekspertyzy prawne analizujące rozmaite rozwiązania w tym zakresie, stosowane w Polsce i różnych krajach europejskich Wyniki tych dociekań stanowią wspaniały materiał dla tych wszystkich, zarówno zarządzających jak i aktywnych obywateli, którzy chcieli by podjąć aktywność obywatelską w strukturach najniższego szczebla samorządu terytorialnego jakim są jednostki pomocnicze gminy. Dobrym przykładem pobudzania do działania są niektóre programy wspierające edukacyjnie i finansowo niekomercyjną aktywność na rzecz różnych grup społecznych. Ważnym narzędziem informacji, integracji a co za tym idzie wpływającym na aktywność i postawy obywatelskie, jest Internet. W kolejnej części tej publikacji, zasygnalizowana zostanie poniższa kwestia, wskazując na siłę i moc tego medium oraz skuteczność regrantingu 16

17 Internet i mały regranting, jako metody mobilizowania społeczności do aktywności. - Kamil Kabasiński INTERNET Internet jako narzędzie, nie jest w Polsce niczym nowym, jednak nowe są możliwości, które pojawiają się zwłaszcza dzięki tzw. portalom społecznościowym. Posiadanie klasycznej strony internetowej, którą może pochwalić się 90% polskich organizacji, jest instrumentem dla rozwoju strategii informacyjnej, natomiast w żaden sposób nie angażuje obywateli, nie zachęca do czynnego udziału w działaniach organizacji. W poniższym rozdziale, postaram się pokazać nowe (w skali Polski) sposoby mobilizowania odbiorców. Często jako przedstawiciele III sektora, narzekamy na niski udział obywateli w działaniach społecznych. Mam nadzieję, że przykłady podane w tym rozdziale, pozwolą Państwu uwierzyć, iż Internet, traktowany jako narzędzie interakcji, będzie niedługo głównym filarem rozwoju tzw. społeczeństwa uczestniczącego. Sukces Baracka Obamy Niezbitego dowodu na to jak wielka siła kryje się w Internecie dostarczyły ostatnie wybory prezydenckie w USA. Kampania wyborcza Baraka Obamy to genialny przykład marketingu angażującego (engagement marketing) na ogromną skalę. Jego sztab, dzięki wykorzystaniu Internetu, stworzył przestrzeń zwłaszcza dla młodych ludzi do zaangażowania się w toczącą się kampanię prezydencką. Każdy mógł zostać częścią sztabu wyborczego, współtworzyć sukces swojego kandydata. Źródło: californiafaultline.wordpress.com Można było dzięki niemu znaleźć lokalne grupy poparcia, stworzyć bloga, zaangażować się w e-wolontariat (który szerzej opiszę w dalszej części rozdziału) - np. zostać telemarketerem. Poprzez serwis zamawiano m.in. materiały do prowadzenia rozmów, dostarczano numery telefonów do obdzwonienia, narzędzia do ewaluacji. 17

18 Internetowa maszynka do pozyskiwania funduszy Zwycięstwo internetowej kampanii Obamy nie polegało tylko na mobilizacji setek tysięcy zwolenników, ale także na pozyskiwaniu olbrzymich funduszy. Obama zastosował inną taktykę niż oponenci, którzy tradycyjnie próbowali wzbudzić przychylność bogatych sponsorów, dużych koncernów. Jego sztab wybrał strategię małych sum, ale pozyskiwanych od bardzo wielu osób. Był to system mikrodotacji typu kliknij i zapłać, realizowany właśnie za pośrednictwem Internetu. Poniżej zamieszczono przykładową stronę, jaką mógł założyć każdy i za jej pomocą zachęcać znajomych do wsparcia Baracka Obamy. Tworząc taką stronę, użytkownik zakładał również ile środków jest w stanie uzyskać. Poprzez ranking osób zbierających, sztab wyborczy Obamy skutecznie motywował młodych ludzi do większego wysiłku. Źródło: californiafaultline.wordpress.com Wykorzystanie Internetu przez organizacje pozarządowe w Polsce Ponad dwie trzecie organizacji, zadeklarowało w 2008 r., że używa w pracy komputera (lub komputerów). Jednocześnie 9 na 10 z tych organizacji wykorzystuje Internet w swoich działaniach, głównie do celów promocyjnych. 18

19 Własną stronę internetową ma prawie połowa organizacji. To o 10 punktów procentowych więcej niż w 2006 roku. Kolejne 7% jest w trakcie przygotowywania własnej witryny. Należy przypuszczać, że w kolejnym badaniu już ponad połowa organizacji będzie mogła pochwalić się własną wizytówką w sieci. Jednocześnie z komputera nie korzysta aż co trzecia organizacja (31%). Prawie taki sam odsetek (29%) korzysta z jednego komputera, kolejne 24% użytkuje od 2 do 5, natomiast 5% posiłkuje się w pracy więcej niż Jaka jest częstotliwość korzystania Internetu w polskich organizacjach? 46% organizacji korzysta z Internetu codziennie, kolejne 20% kilka razy w tygodniu, 13% zagląda do sieci kilka razy w miesiącu. Różne są też cele, w jakich organizacje korzystają z Internetu. 92% deklaruje, że korzysta z wyszukiwarek internetowych i witryn ważnych w ich działaniu, a 85% z poczty elektronicznej. Zdecydowanie rzadziej organizacje korzystają z usług internetowych co trzecia organizacja (35%) korzysta z bankowości elektronicznej, a co piąta (20%) z komunikatorów tekstowych typu gadu-gadu. Niemal tyle samo (19%) używa specjalistycznych programów wymagających dostępu do Internetu, a ok. 14% obniża koszty mediów dzięki taniej telefonii internetowej, takiej jak komunikatory głosowe Skype, Gizmo itd 7. Jednak Internet to dla organizacji nie tylko źródło informacji, ale też sposób na usprawnienie komunikacji (pocztą mailową i poprzez komunikatory tekstowe i głosowe). 63% organizacji, które mają kontakt z siecią nie rzadziej niż kilka razy w miesiącu, deklaruje, że w ciągu ostatnich dwóch lat wykorzystało Internet do promocji swojej działalności, co trzecia (33%) poszukiwała za jego pomocą partnerów do współpracy przy projektach, a co czwarta kontaktowała się tą drogą z dużymi grupami beneficjentów 8. Portale społecznościowe, nowa przestrzeń dla aktywności obywatelskiej. Od kilku lat znane są w Polsce narzędzia w postaci for internetowych. Większość dużych organizacji pozarządowych, posiada takie narzędzie na swojej stronie internetowej. W ten sposób próbuje zachęcić swoich odbiorców do angażowania w ich działania poprzez wymianę poglądów. W ten sposób informują także o wydarzeniach/przedsięwzięciach podejmowanych przez organizację. Trzeba jednak uczciwie powiedzieć, że narzędzie to ma niską skuteczność, a fora organizacji świecą pustkami. Przełom nastąpił po pojawieniu się portalu Nasza-klasa.pl. Nie kładł on nacisku na bezpośrednią możliwość wymiany stanowisk i poglądów, ale przede wszystkim dawał szansę na odnowienie kontaktu pomiędzy osobami, które dawno go utraciły. W ciągu kilkunastu miesięcy Nasza-klasa.pl dorobiła się ponad 11mln użytkowników, co do tej pory stanowi niepobity rekord. Bardzo szybko okazało się, że portal nie jest tylko narzędziem zaspokojenia ciekawości, podejrzenia jak się wiedzie dawnym kolegom, ale służy faktycznemu odnawianiu relacji. Wystarczy wejść na klasowe tablice ogłoszeń żeby zobaczyć jak wiele grup szkolnych znajomych postanowiło wykorzystać portal do zorganizowania spotkania, nawet po kilkudziesięciu latach. Obecnie rodzimej Naszej-klasie.pl wyrasta poważny konkurent - portal Facebook.com. O ile Nasza-klasa.pl wspierała prywatne kontakty, o tyle mocno rozbudowany facebook.com świetnie nadaje się do animowania ruchów obywatelskich. 6 Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych, Koln/Jawor 2008, str Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych, Koln/Jawor 2008, str Tamże, str

20 Źródło: Facebook poza podobieństwami do Naszej-klasy.pl zawiera wiele funkcji, których ta druga jest pozbawiona, a które mogą zachęcić użytkowników do szerszego zaangażowania się. Pierwszą zaletą Facebooka jest tzw. RSS. Pozwala ona na automatyczne skopiowanie wiadomości, umieszczonej na stronie internetowej naszej organizacji właśnie do portalu Facebook. Drugą funkcją jest opiniowanie poprzez kliknięcie w tzw. Lubię to. Prowokuje to swego rodzaju postawę aktywną, wartościującą, nie stawia nas jedynie w roli odbiorcy. Trzecim często wykorzystywanym instrumentem jest generowanie zaproszeń, odnoszących się do organizowanego przez nas wydarzenia. Możemy automatycznie zaprosić na nie naszych znajomych, a oni z kolei mają możliwość podjęcia decyzji poprzez zaznaczenie opcji wezmę udział bądź nie wezmę udziału. Przykładów efektywnego wykorzystania możliwości jakie dają tzw. nowe media, w tym portale społecznościowe jest wiele. 14 października 2009 r., miała miejsce chyba najbardziej spektakularna oddolna akcja z wykorzystaniem m.in. Facebooka. Tego dnia odbył się bowiem ostatni mecz eliminacji do Mistrzostw Świata - Polska - Słowacja. Kibice oburzeni beznadziejną sytuacją w polskiej piłce i brakiem reakcji ze trony działaczy PZPN, postanowili zaprotestować. Dziesiątki tysięcy fanów piłki nożnej, nawoływało do bojkotu widowiska na Stadionie Śląskim. Odniosło to spodziewany efekt. Na mogący pomieścić 47 tyś widzów stadion, przyszło 4 tyś kibiców, w tym 1,5 tyś Słowaków. 20